(در فایل دانلودی نام نویسنده و استاد راهنما موجود است)
فهرست مطالب
عنوان صفحه
چکیده. 1
فصل اول: مفاهیم و کلیات. 2
1-1- مقدمه. 2
1-1-1- طرح تحقیق. 3
1-1-2- بیان مسأله. 3
1-1-3- پرسشهای تحقیق. 4
1-1-4- فرضیه ها. 4
1-1-5- هدف تحقیق. 5
1-1-6- پیشینهی تحقیق. 5
1-1-7- جنبه نوآوری تحقیق. 7
1-1-8- روش تحقیق. 7
1-2- جایگاه تاریخی مقوله مستی در فقه وحقوق موضوعه 8
1-2-1- موضوع حقوق جزای ایران در مورد مستی. 8
1-2-1-1- مستی در حقوق سابق ایران. 9
1-2-1-2- مستی در قانون مجازات پس از انقلاب. 10
1-2-2- مقررات حقوق جزای ایران. 12
1-2-2-1- بررسی شیوهی نگارشی ماده 224. 14
1-2-2-2- نقد شیوه نگارشی ماده 224. 15
1-2-2-3- مستی مجرمانه و غیر مجرمانه. 17
1-3- مفاهیم. 19
1-3-1- خمر در لغت. 19
1-3-2- تعریف خمر. 20
1-3-3- مستی. 21
1-3-3-1- مفهوم لغوی مستی. 21
1-3-3-2- مفهوم اصطلاحی مستی (تعریف مستی). 21
1-3-3-3- مستی در اصطلاح شرع. 23
1-3-4- مفهوم مواد اعتیاد آور. 25
1-3-5- تعریف مسئولیت. 26
1-3-5-1- مفهوم لغوی مسئولیت. 26
1-3-6- ماهیت اراده و قلمرو آن در حقوق. 27
1-3-6-1- معنای لغوی اراده. 27
1-3-6-2- تعریف اصطلاحی اراده. 28
1-3-6-3- تمایز مفهوم اراده از مفاهیم مشابه. 29
1-3-6-4-جایگاه اراده در عرصه ی مسئولیت کیفری. 32
1-3-6-5- قلمرو اراده در حقوق کیفری. 32
1-3-6-6- قلمرو اراده در رکن مادی جرم. 35
1-3-6-7- قلمرو اراده در رکن روانی جرم. 36
1-3-6-8- جایگاه اراده در عرصهی اهلیت جنایی. 36
1-3-7- مفهوم اهلیت جنایی. 37
1-3-7-1- ارکان اهلیت جنایی. 37
1-3-7-2- رویکرد اهلیت جنایی. 39
1-3-7-3- مراتب و درجات اهلیت جنایی. 40
فصل دوم: معرفی علل وعوامل مستی(انواع مست کننده ها) 41
2-1- انواع مستی. 41
2-2- ضابطه تشخیص مستی. 42
2-3- مسکرات سنتی ومشروبات. 44
2-3-1- فرق بین مستی و الکلیسم. 55
2-3-2- تأثیر مواد الکلی و مواد مخدر بر سطح آگاهی و اراده 56
2-4- مسکرات غیر سنتی ( مواد مخدر). 60
2-4-1-مفهوم مواد مخدر. 60
2-4-2- انواع مواد مخدر. 61
2-5- انواع گیاهان روان گردان. 62
2-6- مستی و مسمومیت ناشی از استعمال مواد مخدر. 66
2-7- نگاهی اجمالی به دلالت حرمت استعمال مواد مخدر 68
فصل سوم: وضعیت فقهی ارتکاب جرم در حال مستی. 73
3-1- مسئولیت. 73
3-1-1- برهان مسئولیت. 73
3-1-2- انواع مسئولیت. 74
3-1-3- مبانی مسئولیت مدنی. 76
3-1-4- مسئولیت کیفری در حقوق اسلامی. 79
3-1-5- ارکان و پایه های مسئولیت کیفری. 80
3-1-5-1- مستی و رفع یا عدم رفع مسئولیت کیفری. 80
3-1-5-2- جرایم ارتکابی در حال مستی. 81
3-1-5-3- قتل در حالت مستی. 82
3-1-5-4-پرداخت کننده دیهی قتل ناشی از مستی. 91
3-1-5-5- مسئولیت مست نسبت به جرایم مستوجب حد. 96
3-1-5-6- ارتکاب سایر جرایم در حال مستی از منظر قانون مجازات اسلامی 99
3-1-5-7- ارتکاب جرائم در رانندگی در حالت مستی. 101
3-2- مصونیت. 105
3-2-1-تعریف عوامل رافع مسئولیت. 105
3-2-2-عوامل رافع مسئولیت کیفری. 106
3-2-3- اختلال روانی و تاثیر آن بر مسئولیت کیفری. 107
3-2-4- شرایط زوال مسولیت کیفری در اثر استعمال مواد الکلی و مواد مخدر. 109
3-2-5- جایگاه مستی در بین عوامل رافع مسئولیت کیفری 111
نتیجه گیری کلی. 113
ضمائم. 115
فهرست منابع. 124
چکیده
گسترش روز افزون مصرف مشروبات الکلی و شیوع تولید و مصرف انواع مواد اعتیادآور و روان گردانها در سطح کشورمان، سبب ایجاد باب جدیدی راجع به مشروبات الکلی و انواع مواد اعتیادآور و روان گردانها شده است. قانونگذار ایران تأثیر مستی در مسئولیت کیفری را به روشنی تبیین نکرده است؛ زیرا هر چند در مورد قتل، ماده 224قانون مجازات اسلامی حکم خاصی بیان شده و در مورد سایر جرایم نیز مادهی 53 همین قانون وجود دارد، اما صرف نظر از تعارض ظاهری این دو ماده، وضعیت شخصی که برای ارتکاب جرم، خود را مست می‌کند، مشخص نیست و نسبت به مستی اختیاری و غیر اختیاری هم حکم صریحی وجود ندارد.
برآنیم تا مستی ناشی از مشروبات الکلی و حالت ناشی از مصرف انواع موادهای روان گردان و اعتیادآور، را به عنوان عامل مستقل رافع مسئولیت کیفری مورد بحث قرار دهیم. فیالواقع بحث اصلی در این تحقیق، این است که آیا کسانی که تحت تأثیر مصرف مشروبات الکلی و یا مواد مخدر و یا روان گردانها مرتکب جرم میشوند، مسئولیت کیفری دارند؟ آیا کسانی که با قصد ارتکاب جرم، مست می کنند با کسانی که بدون قصد پیشینی بر ارتکاب جرم، مست شدهاند ومرتکب جرم میشوند، دارای مسئولیت کیفری یکسانی هستند و هم چنین حکم در مسأله، در جرایم مستوجب قصاص و حدود با هم تفاوتی دارد یا نه؟ در نهایت این نتیجه کلی حاصل شد، که اگر ثابت شود استعمال مشروبات الکلی و روان گردان به منظور ارتکاب جرم بوده، مجرم به مجازات استعمال و هم چنین جرمی که ارتکابی، محکوم خواهد شد و در مورد شخصی که خود را به قصد ارتکاب جرم مست می کند در این حالت جرم، عمدی تلقی میشود و شخص مسئول میباشد، امّا در حالتی که شخص بدون قصد قبلی و ناخواسته (جهل به موضوع، فقدان اراده) مست شود مسئولیتی ندارد. و حکم مسأله در جرایم مستوجب قصاص و حدود بایکدیگر تفاوتی ندارد.
واژگان کلیدی: مستی، جرم، قصاص، دیه، مسئولیت، مصونیت.
1-1- مقدمه
نوشتار حاضر اندک کوششی است در جهت بررسی و تبیین کلیات مشروبات مست کننده و سکرآور که با استفاده ار آیات و احادیث و همچنین نظریات فقها و علمای علم حقوق تهیه و تدوین گردیده است.
انگیزه انتخاب این رساله علاوه بر علاقهمندی به تحقیق در موضوع مذکور و علیرغم سابقهی فقهی و قانونی موضوع مستی در حقوق ایران، متأسفانه ابعاد و زوایای مختلف این موضوع و جایگاه و چگونگی تأثیر آن بر جرم، مسئولیت جزایی و مجازات کماکان مبهم و مجهول است و مقرارت جاری پاسخگوی سؤالات و ابهامات فراوانی که در این ارتباط ـ به ویژه در عمل ـ رخ مینماید و مطرح میشود، نیست. که در این تحقیق نوشتههایی به طور پراکنده در این زمینه به وسیلهی فقها و حقوقدانان و پزشکان در برخی از کتب آورده شده است ولی صرفاً در حد تعاریف و اشاره مختصر به موضوع فوق میباشد. لذا سعی شده در حد بضاعت اندک خود حدالمقدور به صورت مفصل موضوع مذکور برسی و تحلیل گردد.
مصرف مشروبات الکلی به ویژه زمانی که به صورت غیرمتعارف انجام شود، عملی زشت و ناپسند محسوب میشود و از این رو همهی قوانین به گونهای متعرض این مسأله متعرض شده اند. در قانون ما که متأثر از آموزهای دینی و موازین شرعی است، با توجه ویژه به مستی، واکنش شدیدی در مقابل آن در نظر گرفته شده است. مصرف مشروبات گاهی بدون توجه به این که مرتکب را در حالت خطرناک قرار دهد، مورد جرم انگاری قرار میگیرد. در قانون مجازات اسلامی نوشیدن یک قطره خمر نیز مجازات دارد، هرچند مستی نیاورد و بر این اساس جنبهی تعبدی آن بر جنبهی باز دارندگی برتری دارد.
در حقوق اسلام جرایم حدی قرار میگیرد و واکنش شدیدتری در مقابل آن اعمال میشود. مصرف مشروبات الکلی نیز جزو همین دسته از جرایم است و تابع مقررات خاصی میباشد. در این جرم، مصلحت عقل که ارزشمندترین سرمایه بشر و مایهی تمایز او از سایر موجودات است، مورد حمایت قرار گرفته است. قانون گذار در این زمینه به مقدمات مصرف مشروبات الکلی مانند تهیه، ساختن، خرید و فروش آن نیز توجه خاص نموده است و با توجه به تفاوت ماهیت آنها، مقدمات مصرف الکل تابع مقررات تعدد مادی حقیقی می باشد.
البته روی سخن بیشتر دربارهی حالتی است که مصرف مشروبات الکلی در انسان به وجود میآورد و بررسی تأثیر این حالت در مسئولیت کیفری و مدنی مورد بحث است. مستی موجب اخلال در اراده و قدرت تشخیص انسان میشود و اختیار وی را معیوب میسازد. در فقه، راقع مسئولیت است، در قانون نیز مستی عامل رافع مسئولیت است، اما مقررات وضع شده دارای ایهام است. اصولاً شیوه مذکور بر این اساس بود که تنها بر تجزیه و تحلیل مواد قانونی مربوط به مشروبات مست کننده و مستی اکتفا نگردیده بلکه سعی شده نظریات فقها و حقوقدانان نیز آورده شود به طوری که حدالمقدور مبانی فقهی و حقوقی در این رساله گردآوری گردد.
