۲-به نظر می رسد عدم مدیریت مطلوب موجب توسعه شهر درقسمت غربی وجنوبی وتغییر کاربری اراضی از کشاورزی به مسکونی گردیده است .
۱-۷-روش تحقیق:
با توجه به اینکه زمین های سبز ریه شهرها محسوب می شوند و از جانب ساخت وساز ها مورد تعرض قرار می گیرند که در این صورت زنگ خطری برای اکوسیستم منطقه به شمار می آیند،همچنین فضاهای رها شده شهری دارای پیامدهای اقتصادی- اجتماعی و سیاسی و زیست محیطی می باشند. در این تحقیق سعی شده است با بهره گرفتن از مطالعات کتابخانه ای و اینترنتی این فضاها به خوبی شناسایی شوند. سپس با بهره گرفتن از رویکرد توصیفی –تحلیلی و راهکارهایی برای استفاده و مدیریت این فضاها ارائه شد .تحقیقات میدانی و مراجعه به شهرداری و منابع طبیعی شهر گیلان غرب آماری از فضاهای رها شده شهری تهیه نموده و بعد نقشه های کاربری اراضی، مناطق و نواحی شهری تهیه شد . این اطلاعات توصیفی و کمی هر کدام طبقه بندی، مدیریت و برای تحلیل در محیط GIS ویرایش شده و با بهره گرفتن از همین نرم افزار و توابع مختلف آن،مساحت این اراضی بدست آمدو لایه فضاهای رها شده ساخته شد. در نهایت با کمک از نقشه های جامع شهر گیلانغرب کمبودها و مازادهایی کاربرهای شهر مشخص شده و با بهره گرفتن از این فضاهای رها شده درون شهر پیشنهاد و توسعه درون زای شهری برای جبران یا به استاندارد رساندن این کمبودها و مازادها داده شده است .
۱-۸- محدودیت های پژوهش
هر کار تحقیقی در ابتدا با یک سری موانع و مشکلاتی همراه است که محقق را از رسیدن به اهداف مورد نظر دور داشته و یا محقق را در رسیدن به اهداف دچار مشکل می کند و از کیفیت کار به نوعی می کاهد. تحقیق حاضر نیز از این امر مستثنی نبوده است و در مراحل تحقیق اعم از (اسنادی و پیمایشی) با این موانع همراه بوده است که منحصراٌ به آن اشاره می شود.
۱–نبود و یا کمبود در اطلاعات جامع و هماهنگ در آمار و اطلاعات توصیفی
۲-با توجه به تمام موانع حداکثر تلاش شده است که از اطلاعات صحیح و مبتنی بر واقعیات استفاده شود تا به اهداف مشخص شده نائل شویم.
۱-۹-تعریف واژههای تخصصی
-بازیافت:
بازیافت به آن دسته از اقداماتی اطلاق می شود که با حداقل هزینه و حداقل مداخلات، به ایجاد شرایط زیست بهینه در فضای شهری منجر گردد. در واقع بازیافت به مجموعه اقداماتی اطلاق می گردد که شرط دوام و بقای فضای شهری را در محیط پیرامونش بیشتر کند. بازیافت سعی در حل فوری آن چیزی را دارد که حیات فضای شهری را مختل کرده است. به سخن دیگر، بازیافت به معنای رفع خطر و باز گرداندن حیات مجدد به فضای شهری در کوتاه مدت، با بهره گرفتن از نیروی حیاتی موجود در فضا ، مجموعه یا بنای شهری می باشد. (حجتی اشرفی، ۵۷۴:۱۳۸۴).
-اراضی بایر:
زمین بایر در مفهوم عام اش را می توان زمین تعریف کرد که هیچ نوع استفاده ای از آن نمی شود و به صورت رها شده در یک مکان وجود دارد.
آژانس حفاظت محیط (EPA) در سال ۱۹۹۴ زمین های بایر را اینگونه تعریف کرده است: زمین های بایر، زمین های رها شده، بدون کاربری خاص یا زمین های تحت استفاده تسهیلات صنعتی یا تجاری است، که توسعه یا توسعه دوباره آنها به خاطر آلودگی های طبیعی و مصنوعی که دارند، پیچیده است. (حجتی اشرفی، ۵۷۴:۱۳۸۴).
فصل دوم
مبانی نظری و پیشینه تحقیق
۲-۱-مقدمه:
در این فصل از پایان نامه به ۲ قسمت مبانی نظری و پیشینه تحقیق پرداخته می شود ، در قسمت اول به معرفی و ارائه مبانی نظری پرداخته شده است . این مبانی شامل :
زمین ، کاربری آن و انواع نظریه ها در رابطه با کاربری زمین
نگاهی گذار بر توسعه فیزیکی شهر های ایران
علل و عوامل رها ماندن زمین های شهری
پیامدهای منفی اراضی رها شده
پیامد های مثبت اراضی رها شده ، بیان شده است .
و در قسمت دوم : ابتدا مقدمه ای در مورد معنی لغوی فضاهای رها شده و متروک بیان شده سپس با توجه به نوع کار محققان که به مزایا اشاره کرده اند یا آسیب های ناشی از رها ماندن اراضی شهری را برشمرده اند , به مجموعه ای از تحقیقات لاتین و فارسی در رابطه با موضوع اشاره شده است .
۲-۲-زمین[۱]
دو نقطه نظر متفاوت و کاملا متضاد در مورد زمین وجود دارد. از یک طرف به زمین به عنوان دارایی و ثروت توجه می شود. به این معنی که زمین یک کالای خصوصی است که می تواند مورد استفاده و تحت مالکیت قرار گیرد و برای آسایش و منفعت، خرید و فروش شود. از طرف دیگر به زمین به عنوان یک منبع طبیعی مشترک مانند (آب و هوا) نگاه می شودکه باید به طور مشروط تقسیم و حفظ شود تا در رابطه با تاثیر آن بر روی اجتماع و شرایطی که به نسل های آینده منتقل می شودمورد توجه قرار گیرد.(سیف الدینی،۱۳۸۸: ۱۶۵)
مهمترین ویژگی های زمین را به شرح زیر می توان بر شمرد:
*زمین به عنوان کالای محدود و تجدید ناپذیر
* زمین به عنوان نیاز مبرم و حیاتی بشر
* زمین به عنوان بستر زندگی و فضای زندگی
* زمین به عنوان ارتباط تنگاتنگ با مسائل زیست محیطی
زمین به عنوان محیطی امن، زیبا و آسایش بشری(زیاری ،۱۳۸۹ :۳)
۲-۳-کاربری زمین شهری[۲]
نحوه استفاده از زمین و کارکردی که به آن تعلق می گیرد را کاربری زمین[۳]می گویند. این کارکرد ممکن است در مقیاس منطقه باشد یا در مقیاس سکونتگاه های انسانی و شهر. اصطلاح و مفهوم کاربری زمین، ابتدا در غرب و به منظور نظارت دولت ها بر نحوه استفاده از زمین و حفظ حقوق مالکیت مطرح شد ولی همراه با گسترش سریع شهرنشینی و رشد برنامه ریزی شهری و منطقه ای، ابعاد و محتوای این مفهوم روز به روز وسیع تر شده است. کاربری اراضی شهری امروزه در نظامهای پیشرفته برنامه ریزی جهان، در راستای استفاده بهینه از زمین، به صورت آمایش سرزمین و برنامه ریزی فضایی و طرح ریزی کالبد ملی و منطقه ای و محلی تبدیل شده است.( زیاری ،۱۳۸۹ :۲)
طرح کاربری زمین به عنوان وسیله ای مهم برای رسیدن به اهداف فیزیکی، اقتصادی و اجتماعی جامعه منظور شده است. این طرح از طریق تاثیر بر تصمیمات عمومی، خصوصی و سرمایه گذاری می تواند نفوذ زیادی بر میزان رشد، خصوصیت، کیفیت و الگوی محیط فیزیکی شهر داشته باشد.(سیف الدینی،۱۳۸۸: ۱۵۳)
۲-۳-۱- برنامه ریزی کاربری اراضی شهری
تعاریف مختلفی از برنامه ریزی کاربری اراضی شهری ارائه شده است که همگی آنها دارای نکات مشترکی هستند. در این جا به چند مورد از این تعاریف اشاره می کنیم:
*برنامه ریزی کاربری اراضی شهری، ساماندهی مکانی و فضایی فعالیت ها و عملکردهای شهری بر اساس خواست ها و نیازهای جامعه شهری است و هسته اصلی برنامه ریزی شهری را تشکیل می دهد.(سعید نیا،۱۳۷۸: ۱۳)
* برنامه ریزی کاربری اراضی شهری، به مثابه سلسله اقداماتی نظام یافته است که برای رفع نیازهای مادی و فرهنگی انسان که به نوعی با زمین مرتبط اند صورت می گیرد.(مهدی زاده،۱۳۷۹: ۷۷)
* برنامه ریزی کاربری اراضی شهری، مجموعه ای از فعالیت های هدفمند است که محیط مصنوع را سامان می بخشد و در حد مقدور، خواسته ها و نیازهای جوامع شهری را در استفاده از اراضی فراهم می آورد.(پور محمدی،۱۳۹۲: ۳)
*منظور از نظام کاربری اراضی شهری، مشخص شدن نوع مصرف زمین در شهر، هدایت ساماندهی فضای شهر، تعیین ساخت ها و چگونگی انطباق آنها با یکدیگر و با سیستم های شهری است. در مجموع برنامه ریزی کاربری اراضی شهری عبارت است ازساماندهی مکانی و فضایی فعالیت ها و عملکرد های شهری بر اساس نیازها و خواست های مردم شهر.(زیاری،۱۳۸۹: ۱)
۲-۴-نظریه های کاربری اراضی شهری
در باب کاربری اراضی شهری نظریه های گوناگونی وجود دارد که در زیر به آنها اشاره می شود.
۲-۴-۱-نظریه نقش اجتماعی زمین
زمین از نظر ارزش و نقش اجتماعی در آسایش، امنیت، زیبایی، رفاه و کیفیت زندگی بشری تاثیری اساسی دارد. مساله زمین و چگونگی آن در عرصه اجتماعی همواره منشا منازعات و مشکلات اجتماعی و حقوقی و تعارضات میان منافع عمومی و نحوه بهره برداری در آن بوده است.
هنری جرج(۱۸۹۷-۱۸۱۰)معتقد است محدود کردن مالکیت خصوصی و بهره برداری از اراضی در راستای منافع عمومی مردم در شهرهاست.
دوور: معتقد است باید در کاربری زمین نظارت کامل برقرار باشد. دوور و هوب هوس بر اجرای مقررات خاص برای کاربری های اطراف شهرها به خصوص پارک ها تاکید دارند.
نظریه اتو واگنر (۱۹۱۸-۱۸۴۱)شهرساز اتریشی مبنی بر نظارت بر توسعه و گسترش شهرها قرار دارد. از نظر وی اراضی اطراف شهر ها بایستی به مالکیت عمومی در آید، تا قیمت اراضی شهری کنترل شده و به سود جویی مالکان نیانجامد.
در واقع طی دهه های اخیر نظرات متعددی در خصوص تغییر مفهوم حقوقی زمین و اطلاق زمین به مثابه یک کالای عمومی و ثروت همگانی در عرصه جهانی ابراز شده است(زیاری،۱۳۸۹: ۴)
۲-۴-۲-نظریه نقش اقتصادی زمین
بسیاری از نظریه پردازان معتقدند که زمین به عنوان ثروت ملی محسوب می شود. بنابراین بازار زمین و مسکن یک بازار عادی نیست چون نبایستی با تقاضا تطبیق داده شود. از آنجا که ارزش افزوده زمین بسیار بالاتر و سریعتر از سایر کالاهاست، بنا براین ارزش اضافی زمین عامل اساسی تغییر فضای شهری است.(برناردز،۱۳۷۷: ۲۹۰)
دیوید هاروی از جغرافیدانان رادیکال معتقد است چون زمین از کارکردهای مختلف مصرفی و مبادلاتی و اقتصادی و فناناپذیر برخوردار است بنابراین مطلوبیت ویژه ای دارد. وی نظریه نحوه استفاده از اراضی شهری، نظریه خرد اقتصادی اراضی شهر را ابراز می دارد. (زیاری،۱۳۸۹: ۶ )
۲-۴-۳-نظریه نقش طبیعی زمین