مقدمه 2
بیان مسئله 4
اهداف تحقیق 6
سؤالات تحقیق 6
فرضیه های تحقیق 7
جامعه آماری، نمونه آماری. 7
متغیّرهای تحقیق 7
تعریف عملیاتی واژهها 8
چهارچوب پایان نامه 11
فصل دوّم: مروری بر ادبیّات تحقیق
2-1. مقدمه 13
2-2. ادبیّات نظری 13
2-2-1. عوامل مؤثر بر قیمت سهام 13
2-2-2. حکمرانی خوب 16
2-2-2-1. پیدایش نظریه حکمرانی خوب. 16
2-2-2-2. تعریف حکمرانی خوب 17
2-2-2-3. شاخصهای حکمرانی خوب 18
2-2-2-4. مروری بر نحوه محاسبه و گردآوری شاخصهای حکمرانی خوب 19
2-3. ادبیّات تجربی. 23
2-3-1. تحقیقات خارجی 23
2-3-2. تحقیقات داخلی 30
2-4. جمعبندی 38
فصل سوّم: روش تحقیق
3-1. مقدمه 40
3-2. تصریح مدل 40
3-2-1. تبیین متغیّرها 41
3-2-2. منابع آماری 43
3-3. روش تحقیق 44
3-3-1. مدل پانل دیتا 44
3-3-2. مزیّتهای استفاده از دادههای تلفیقی نسبت به سری زمانی 44
3-3-3. تصریح مدل (مدل پانل دیتا) 45
3-3-3-1. مدل اثرات ثابت و مدل اثرات تصادفی 46
3-3-3-1-1. مدل اثرات ثابت 46
3-3-3-1-2. مدل اثرات تصادفی 47
3-3-3-2. آزمونهای تشخیص. 47
3-3-3-2-1. آزمون ایستایی (ریشه واحد) در دادههای ترکیبی 47
3-3-3-2-2. آزمون همجمعی دادههای پانل. 48
3-3-3-2-3. آزمون ناهمسانی واریانس 50
3-3-3-2-4. آزمون خودهمبستگی 51
3-3-3-2-5. آزمون F لیمر 52
3-3-3-2-6. آزمون هاسمن. 54
3-4. جمعبندی 55
فصل چهارم: تجزیه و تحلیل اطلاعات
4-1. مقدمه 57
4-2. آمارههای توصیفی متغیّرهای مدل، آزمونهای تشخیص و تخمین مدل 57
4 -2-1. آمارههای توصیفی متغیّرهای مدل 57
4-2-2. آزمونهای تشخیص. 58
4-2-2-1. آزمون ریشه واحد 58
4-2-2-2. آزمون همجمعی. 59
4-2-2-3. آزمون ناهمسانی واریانس. 59
4-2-2-4. آزمون خودهمبستگی. 60
4-2-2-5. آزمون F لیمر 60
4-2-2-6. آزمون هاسمن 61
4-2-3. تخمین مدل 64
4-3. جمعبندی 67
فصل پنجم: نتیجهگیری و پیشنهادات
5-1. مقدمه 69
5-2. نتیجهگیری 69
5-3. پیشنهادات 72
فهرست منابع 74
پیوست 79
فهرست جداول
جدول 4-1 جدول آمارههای توصیفی متغیّرهای تحقیق 57
جدول4-2 بررسی ایستایی لگاریتم متغیّرها. 58
جدول 4-3 نتایج آزمون همجمعی پدرونی 59
جدول 4-4 نتایج آزمون نسبت راستنمایی. 59
جدول 4-5 نتایج آزمون خودهمبستگی. 60
جدول 4-6 نتایج آزمون F لیمر برای تعیین روش پول یا پانل 61
جدول 4-7 نتایج آزمون هاسمن برای تعیین اثرات ثابت یا تصادفی 62
جدول 4-8 مقایسه و برای تعیین اثرات ثابت یا تصادفی 63
جدول 4-9 نتایج برآورد مدل بازدۀ شاخص قیمت سهام بر روی شاخصهای حکمرانی دراقتصاد ایران بر اساس اثرات ثابت 64
مقدمه
از ویژگیهای حرکت متداول به سوی توسعه اقتصادی پایدار، به دست آوردن منابع لازم برای مجموعه فعّالیتهای اقتصادی با تجهیز منابع پساندازی موجود در اقتصاد ملّی است. در دهههای اخیر نقش بازار سرمایه و گسترش بازارهای مالی، ارتباط نسبتاً بالایی با رشد اقتصادی کشورها داشته است. کشورهایی همچون آمریکا، ژاپن، انگلیس، کره جنوبی، سنگاپور و . از این بازارهای مالی و مشخصاً بورس اوراق بهادار در جهت توسعه و رشد اقتصادی استفادههای فراوان بردهاند. از مهمترین عوامل مؤثّر در افزایش سرمایهگذاری و رشد و توسعه اقتصادی، داشتن بازارهای قوی و کارآمد همراه با سازمانهای مالی مناسب و فعّال در این بازارهاست. بازار بورس اوراق بهادار از اجزاء تشکیلدهنده بازار مالی است و به عنوان بخشی از مجموعه اقتصاد، تابع بازار مالی میباشد. چنانچه این بازار رابطه منطقی با سایر بخشها نداشته باشد، کاستیهایی در عملکرد آن پیش خواهد آمد. رکود و رونق بازارهای بورس نه تنها اقتصاد ملّی، بلکه اقتصاد جهانی را نیز می تواند تحت تأثیر قرار دهد (نجارزاده و همکاران ، 1388).
به عنوان مثال، بحران بزرگ دههی 1930 و رکود اغلب کشورهای سرمایهداری از بورس اوراق بهادار نیویورک شروع شد. همچنین، بحران سال 1997 کشورهای جنوب شرقی آسیا (که از بازارهای مالی آن کشورها شروع شد) بر اقتصاد جهانی و از جمله بر اقتصاد ایران از طریق کاهش تقاضای کشورهای مزبور برای نفت خام و سقوط قیمت نفت تأثیر داشت. ملاحظه میشود که بین تحوّلات بورس و رکود و رونق اقتصادی رابطه معنیداری وجود دارد (صمدی، شیرانی فخر و داورزاده، 1386).
بورس اوراق بهادار تهران که مهمترین نهاد بازار سرمایه کشور شناخته میشود، با وجود قدمتی حدود 4 دهه، به دلایل مختلف همواره با افت و خیزهای فراوانی روبهرو بوده و دورههای متفاوتی از رونق و رکود را تجربه کرده است .بنابراین شناخت ویژگیهای این بازار و برطرف کردن تنگناهای آن، از اهمیّت ویژهای برخوردار است و تلاش و پژوهش گستردهای را میطلبد.
شناسایی عوامل مؤثّر بر قیمت سهام و تجزیه و تحلیل رفتار قیمتی سهام در مقابل این عوامل، می تواند به بهبود رونق بازار سرمایه کمک شایانی کرده و در ارزیابی بهتر بورس اوراق بهادار و بهبود و کنترل عملکرد آن مؤثّر واقع شود که این امر نیز به نوبه خود می تواند بخش عمدهای از نیاز سرمایه گذاران و سهامداران را برآورده کند (رضا قلیزاده، یاوری، سحابی و صالح آبادی، 1392).
یکی از عوامل مهم تأثیرگذار بر شاخص قیمت سهام، عوامل سیاسی میباشند. در این تحقیق از شاخصهای حکمرانی که نمایندهای از عوامل سیاسی میباشند برای بررسی اثر عوامل سیاسی بر بازدۀ شاخص قیمت سهام استفاده شده است.
1-2. بیان مسئله
کشورهای توسعهیافته بخش زیادی از سیر توسعههای خود را مرهون بازارهای مالی و به ویژه بورس اوراق بهادار میدانند. بورس اوراق بهادار یکی از مهمترین بازارهای مالی است که به نوعی نشانگر اقتصاد هر کشور به شمار میرود. رکود و رونق بورس اوراق بهادار نه تنها اقتصاد ملّی بلکه اقتصاد منطقه و جهانی را نیز تحت تأثیر خود قرار میدهد. بازار بورس اوراق بهادار از سویی محلّ جمعآوری پساندازها و نقدینگی بخش خصوصی به منظور تأمین مالی پروژههای سرمایهگذاری است و از سوی دیگر، مرجع رسمی و مطمئنی است که دارندگان پساندازهای راکد میتوانند محلّ نسبتاً مناسب و ایمن سرمایهگذاری را جستجو و وجوه خود را برای سرمایهگذاری در شرکتها به کار گیرند. شاخصهای مختلفی برای تجزیه و تحلیل عملکرد بورسها مورد توجّه قرار میگیرد. مهمترین عامل مؤثّر برای تصمیم گیری سرمایه گذاران در بورس اوراق بهادار، شاخص قیمت سهام است. به طور طبیعی، عوامل بسیاری در شکل گیری اطلاعات و دیدگاههای طرفین بازار و نهایتاً قیمت سهام شرکتها مؤثّرند. بخشی از این عوامل داخلی و بخشی نیز ناشی از وضعیّت متغیّرهایی در خارج از محدوده اقتصاد داخلی است. بر این اساس، عوامل مؤثّر بر قیمت سهام به عوامل داخلی و عوامل بیرونی طبقه بندی میشوند.
عوامل داخلی، در برگیرنده عوامل مؤثّر بر قیمت سهام در ارتباط با عملیّات و تصمیمات شرکت است.
عوامل بیرونی شامل عوامل خارج از اختیارات مدیریّت شرکت است، به گونهای که فعّالیت شرکت را تحت تأثیر قرار می دهند.
در حالت کلی، عوامل بیرونی به دو بخش زیر تقسیم میشود:
2- الف. عوامل اقتصادی: رونق و رکود اقتصادی، بورس را به شدّت متأثّر میسازد. به طوری که در دوره رونق اقتصادی با افزایش سرمایهگذاری در سهام شرکتهای دارای رشد، قیمت سهام آنها افزایش خواهد یافت و در وضعیّت رکود، کاهش قیمت سهام شرکتها را درپی خواهد داشت؛ زیرا در این شرایط، سرمایهگذاری در دارایی مالی با درآمد ثابت به سرمایهگذاری در سهام عادی برتری دارد.
ب. عوامل سیاسی: شواهد تجربی نشان می دهند یکی از ویژگیهای بورس اوراق بهادار، تأثیرپذیری فوری آن از عوامل سیاسی است. به عنوان مثال، احتمال به قدرت رسیدن یک جناح سیاسی که با دیدگاههای حاکم بر شرایط اقتصادی فعلی مخالف است و یا فوت ناگهانی یکی از مقامات بلندپایه یک کشور، همگی میتوانند جزء عوامل مؤثّر به شمار روند. قطع رابطۀ سیاسی و اقتصادی با سایر کشورها نیز می تواند بر قیمت سهام مؤثّر باشد، مسائلی مثل جنگ و صلح نیز بر روی قیمتهای سهام تأثیر به سزایی دارند.
برای اندازه گیری عوامل سیاسی پارامترهای مختلفی وجود دارد. یکی از این پارامترها شاخصهای حکمرانی میباشد. تاکنون مطالعات زیادی در زمینۀ اثر عوامل سیاسی برروی بازارهای مالی از جمله بازار بورس انجام شده ولی مطالعهای که اثر 6 شاخص حکمرانی را به صورت همزمان برروی بازدۀ شاخص قیمت سهام صنایع مورد بررسی قرار دهد، انجام نشده است. در این پژوهش اثر شاخصهای حکمرانی به عنوان نمایندهای از عوامل سیاسی برروی بازدۀ شاخص قیمت سهام ایران مورد بررسی قرار میگیرد.
1-3. اهداف تحقیق
بررسی و تحلیل اثر شاخصهای حکمرانی بر بازدۀ شاخص قیمت سهام گروههای صنعتی بازار سهام تهران
1-4. سؤالات تحقیق
آیا اثر شاخص حق اظهار نظر و پاسخگویی بر بازدۀ شاخص قیمت سهام گروههای صنعتی بازار سهام تهران مثبت و معنیدار است؟
آیا اثر شاخص کنترل فساد بر بازدۀ شاخص قیمت سهام گروههای صنعتی بازار سهام تهران مثبت و معنیدار است؟
آیا اثر شاخص ثبات سیاسی بر بازدۀ شاخص قیمت سهام گروههای صنعتی بازار سهام تهران مثبت و معنیدار است؟
آیا اثر شاخص حاکمیّت قانون بر بازدۀ شاخص قیمت سهام گروههای صنعتی بازار سهام تهران مثبت و معنیدار است؟
آیا اثر شاخص کیفیّت قوانین و مقرّرات بر بازدۀ شاخص قیمت سهام گروههای صنعتی بازار سهام تهران مثبت و معنیدار است؟
آیا اثر شاخص اثربخشی دولت بر بازدۀ شاخص قیمت سهام گروههای صنعتی بازار سهام تهران مثبت و معنیدار است؟
1-5. فرضیه های تحقیق
اثر شاخص حق اظهار نظر و پاسخگویی بر بازدۀ شاخص قیمت سهام گروههای صنعتی بازار سهام تهران مثبت و معنیدار است.
اثر شاخص کنترل فساد بر بازدۀ شاخص قیمت سهام گروههای صنعتی بازار سهام تهران مثبت و معنیدار است.
اثر شاخص ثبات سیاسی بر بازدۀ شاخص قیمت سهام گروههای صنعتی بازار سهام تهران مثبت و معنیدار است.
اثر شاخص حاکمیّت قانون بر بازدۀ شاخص قیمت سهام گروههای صنعتی بازار سهام تهران مثبت و معنیدار است.
اثر شاخص کیفیّت قوانین و مقرّرات بر بازدۀ شاخص قیمت سهام گروههای صنعتی بازار سهام تهران مثبت و معنیدار است.
اثر شاخص اثربخشی دولت بر بازدۀ شاخص قیمت سهام گروههای صنعتی بازار سهام تهران مثبت و معنیدار است.
1-6. جامعه آماری، نمونه آماری
جامعه آماری در این تحقیق صنایع بازار بورس تهران بوده و نمونه آماری دادههای در دسترس 14 گروه صنعتی بازار سهام تهران در دوره زمانی (91-1387) است.
1-7. متغیّرهای تحقیق
شاخصهای حکمرانی و شاخصهای قیمت صنایع بورس اوراق بهادار تهران
1-8. تعریف عملیاتی واژهها
بورس اوراق بهادار: در بورس اوراق بهادار، سهام و اوراق بهادار منتشر شده در بازار مورد معامله قرار میگیرد. این بازار، مکانی برای تأمین مالی بنگاهها از طریق فروش اوراق بهادار میباشد.
شاخص صنایع: در یک تفکیک کلّی، شرکتهای پذیرفتهشده در بورس تهران به دو گروه صنعت و مالی تقسیم شده اند که گروه مالی در برگیرندۀ شرکتهای صنعت واسطهگریهای مالی و گروه صنعت شامل کلیّۀ شرکتهای بورس به جز واسطهگریهای مالی است. بورس تهران به محاسبهی شاخص قیمت برای این دو گروه کلّی می پردازد که با نام شاخص مالی[1] و 34شاخص صنعت[2] منتشر میشوند و هر دو در طراحی، محاسبه و تعدیل از معادله (1-1) پیروی می کنند.
که در آن
: قیمت شرکت i ام در زمان t
تعداد سهام منتشره شرکت i ام در زمان t
: عدد پایه در زمان t است. در زمان مبدأ برابر بوده است که درآن قیمت شرکت i ام در زمان مبدأ و تعداد سهام منتشره شرکت i ام در زمان مبدأ
: تعداد شرکتهای مشمول شاخص هستند.
