پایان نامه بررسی رابطه حاکمیت شرکتی و تخطی مالیاتی در شرکتهای پذیرفته شده در بورس اوراق بهادار تهران

ارسال شده در 5 اسفند 1398 توسط فاطمه کرمانی در بدون موضوع

فهرست مطالب

عنوان صفحه

چکیده: 1

فصل اول – کلیات پژوهش

1-1- مقدمه 2

1-2- تشریح و بیان مسئله 3

1-3- اهمیت و ضرورت تحقیق 5

1-4- اهداف تحقیق 5

1-5- سؤالات تحقیق 6

1-6- فرضیه های تحقیق 6

1-7- روش تحقیق 6

1-8- قلمرو تحقیق 7

1-9- شرح چگونگی بررسی و اندازه گیری متغیرها 7

1-10-تعریف واژه‏ ها و اصطلاحات فنی و تخصصی 7

1-11-ساختار کلی تحقیق 8

فصل دوم – مبانی نظری و پیشینه پژوهش

2-1- مقدمه 9

2-1-1-گذشته مالیات 10

2-1-2- وضعیت کنونی مالیات 11

2-1-3- تشکیل سازمان امور مالیاتی 11

2-1-4- اصلاح قانون مالیاتهای مستقیم 11

2-1-5- آینده مالیات 12

2-2- انواع مالیات 13

2-2-1- پایه مالیاتی 13

2-2-2- نرخ‌های مالیات 14

2-3- کیفیت مالیات 14

2-3-1- کیفیت 14

2-3-2- نگرش های کیفیت 15

2-3-3- کیفیت مالیات 16

2-4- راهکار های بهبود روش‌های عملیاتی اخذ مالیات 20

2-4-1- تدوین قوانین سهل و قابل فهم برای مودیان 20

2-4-2- استفاده از مدیران اقتصادی جامعه 20

2-4-3- گسترش فرهنگ مالیاتی در بین مردم 20

2-4-4- کارت بازرگانی ، کد اقتصادی 21

2-4-5- تدوین تشویقات و جرائم متناسب با عملکرد مودیان 21

2-4-6- آموزش کارکنان سازمان امور مالیاتی 21

2-4-7- برگزاری کارگاههای آموزشی و انتشار مقالات مختلف و تبادل اطلاعات 21

2-4-8- استقرار نظام تشویقی برای پیشگامان نظام جدید 21

2-4-9- ساده نمودن روش‌های اخذ مالیات و حذف روش‌های زائد 22

2-5- فرآیند مالیاتی 22

2-5-1- مالیات ابرازی 22

2-5-1-1- فرهنگ مالیاتی 24

2-5-1-2- مالیات ابرازی و فرهنگ مالیاتی 25

2-5-1-3- مزایای برقراری روش خود اظهاری 25

2-5-1-4- شرایط خود اظهاری 27

2-5-2- مالیات تشخیصی 28

2-5-2-1- مراجع تشخیص مالیات و وظایف و اختیارات آنها و مامور تشخیص مالیات 28

2-5-2-2- تشخیص مالیات بر درآمد فعالیتهای پیمانکاری 28

2-5-3- مالیات قطعی 29

2-5-4- هیات های حل اختلاف مالیاتی 30

2-5-4-1- اعتراض نسبت به برگ تشخیص 31

2-5-4-2- رسیدگی مسؤل مربوط نسبت به اعتراض مودی 31

2-5-4-3- حق مودی در انتخاب یک عضو هیات حل اختلاف 32

2-5-4-4- مراجع حل اختلافات مالیاتی 33

2-6- تخطی مالیاتی 33

2-6-1- بررسی عوامل موثر بر تخطی مالیاتی 33

2-6-2- عوامل موثر در تخطی مالیاتی 34

2-7- حاکمیت شرکتی 35

2-7-2- حاکمیت شرکتی در ایران 36

2-7-3- بازیگران عرصه حاکمیت شرکتی 38

2-7-3-1- بازیگران داخلی 39

2-7-3-2- هیات مدیره 39

2-7-3-3- بازیگران خارجی 40

2-7-4- ساختار حاکمیت شرکتی 40

2-7-5- مالکیت نهادی و حاکمیت شرکتی 42

2-7-6- دلائل حضور سهامداران نهادی در حاکمیت شرکتی 44

2-7-7- تئوری های مرتبط با حاکمیت شرکتی 45

2-7-7-1- تئوری قرارداد 45

2-2-7-2) تئوری نمایندگی 47

2-7-7-2-1- فرض های تئوری نمایندگی 50

2-7-7-2-2- مشکلات نمایندگی 51

2-7-7-2-3- نظرات موافقین نمایندگی 52

2-7-7-2-4- نظرات مخالفین نمایندگی 53

2-7-8- ساختار مالکیت 53

2-7-9- مالکیت نهادی 54

2-7-10- مالکیت حقیقی 55

2-7-11- تمرکز مالکیت 55

2-8- پیشینه تحقیق: 55

فصل سوم – روش‌ شناسی پژوهش

3-1- مقدمه 65

3-2- روش تحقیق 66

3-2-1- قلمرو تحقیق 66

3-2-1-1- قلمرو زمانی تحقیق 66

3-2-1-2- قلمرو مکانی تحقیق 66

3-3- فرضیه های تحقیق 66

3-3-1- تبدیل فرضیه‌های پژوهشی به آماری 67

3-4- جامعه‌ی آماری، روش نمونه گیری و گردآوری داده ها 67

3-4-1- جامعه آماری: 67

3-4-2- روش گردآوری داده ها 68

3-5- روش‌های تجزیه و تحلیل داده ها 69

3-5-1- روش‌های آماری: 69

3-5-2- متغیرهای تحقیق و نحوه اندازه‌گیری آنها 69

3-5-3- تجزیه و تحلیل رگرسیون و همبستگی 70

3-5-3-1- مدل رگرسیون 70

3-5-3-2- همبستگی 71

3-4-4-1-2-1- ضریب همبستگی: 71

3-5-3-2-1- ضریب تعیین: 72

3-5-3-2-2- ضریب تعیین تعدیل شده: 72

3-5-3-3- آزمون پیش فرض استفاده از مدل رگرسیون 73

3-6- خلاصه فصل 74

فصل چهارم– تجزیه و تحلیل داده ها

4-1- مقدمه 75

4-2- آمار توصیفی داده ها 76

4-3- آزمون نرمال بودن داده های تحقیق 77

4-3-1- آزمون نرمال بودن برای تخطی مالیاتی 78

4-3-2- آزمون نرمال بودن برای درصد مالکیت مدیران 79

4-3-3- آزمون نرمال بودن برای استقلال هیأت مدیره 80

4-3-4- آزمون نرمال بودن برای درصد مالکیت نهادی 81

4-3-5- آزمون نرمال بودن برای اقتدار سهامداران شناور آزاد 83

4-3-6- آزمون نرمال بودن برای اندازه شرکت 84

4-4- نتایج حاصل از آزمون فرضیه‌ها 85

4-4-1- آزمون F لیمر مدل رگرسیون چندمتغیره: 85

4-4-2- آزمون هاسمن مدل رگرسیون چندمتغیره: 86

4-4-3- برازش مدل تحقیق: 88

4-4-4- یافته های آزمون متغیر اضافی 89

4-5- خلاصه‌ فصل 90

فصل پنجم – نتیجه‌گیری و پیشنهادات

5-1- مقدمه 91

5-2- خلاصه نتایج حاصل از پژوهش 92

5-2-1- خلاصه نتایج حاصل از مطالعات نظری 92

5-2-2- خلاصه نتایج حاصل از تجزیه و تحلیل داده ها 93

5-3- نتیجه‌گیری. 95

5-4- محدودیت های تحقیق . 97

5-5- پیشنهادات تحقیق. 99

5-5-1- پیشنهادات کاربردی 99

5-5-2- پیشنهادات برای تحقیقات آتی 99

منابع. 101

پیوست ها 104

– مقدمه

امروزه مالیات ها به عنوان یکی از ابزارهای سیاست های مالی دولت نقش تعیین کننده ای در رشد و ثبات اقتصادی ایفا می کند. دولت می تواند با وضع مالیات بر کالاهای وارداتی انگیزه مصرف کنندگان داخلی را برای استفاده از کالاهای وارداتی کاهش داده و یا با وضع امتیازهای مالیاتی بر کالاهای صادراتی توان صادرات داخلی را افزایش دهد. اجرای صحیح مفاد قانون مالیات‌های مستقیم یکی از مهمترین اهداف سازمان امور مالیاتی بوده و در این راستا نظام اخذ مالیاتی از مهمترین تضمین های اجرای این قانون است. اما با وجود قدمت موضوع مالیات در ایران، در مقایسه با بیشتر کشورهای در حال توسعه و برخی کشورهای توسعه یافته، عملکرد نظام مالیاتی بیانگر ضعف هایی از دیدگاه کارایی قوانین است. مقبولیت کم و ناکارایی قانون قبلی مالیات‌ها متعلق به آن، بخصوص طی دهه هفتاد باعث تجدید نظر و اصلاح آن گردید. در اصلاح قانون قبلی و برقراری قانون فعلی به دنبال آن بودیم تا اهداف برنامه توسعه در بخش مالیاتی تحقق یابد.

به عبارت دیگر دولت می تواند با اعمال سیاست مالی انبساطی و کاهش نرخ‌های مالیاتی هم حاشیه سود تولیدکنندگان را افزایش داده و هم درآمد قابل تصرف مصرف کنندگان و در نتیجه تقاضا برای کالاها و خدمات را افزایش دهد و به این ترتیب تا حدودی با فشارهای ناشی از رکود اقتصادی مقابله نماید. همچنین دولت این توانایی را دارد که از طریق اعطای معافیتها و امتیازات مالیاتی، پس انداز و سرمایه گذاری را تحت تاثیر قرار داده و از این طریق سرمایه گذاری بخش خصوصی و در نهایت رشد اقتصادی را افزایش دهد .از طرف دیگر دولت می تواند با وضع مالیات بر کالاهای وارداتی انگیزه مصرف کنندگان داخلی را برای استفاده از کالاهای وارداتی کاهش داده و یا با وضع امتیازهای مالیاتی بر کالاهای صادراتی توان صادرات داخلی را افزایش دهد. به این ترتیب ملاحظه می شود که نظام مالیاتی با کارکردها و قابیلت های مختلفی که دارد می تواند به عنوان ابزاری کارآمد و تاثیرگذار مورد استفاده قرار گیرد که البته میزان کارآیی نظام مالیاتی در عمل تا حد زیادی به توانایی و شایستگی دولت و سطح توسعه اقتصادی بستگی دارد.

1-2- تشریح و بیان مسئله

همه دولتها برای تأمین هزینه‌های خود از منابع مختلف، درآمد ایجاد می کنند که دیرین ترین مورد آن به “مالیات ستانی” اختصاص دارد. در طول تاریخ حیات اقتصادی دولتها، منابع درآمدی به تدریج افزایش یافته است و امروزه بخشی از درآمدهای دولت در کشور ما از طریق استقراض از بانک مرکزی، فروش نفت خام و فروش خدمات مختلف مانند خدمات پستی، حمل و نقل و انحصارهای دولتی و در حال حاضر درآمدهای ناشی از واگذاری شرکتهای دولتی است. اما به اجماع اقتصاددانان و متخصصان مالیه عمومی، “مالیات ستانی” رکن پایدار درآمدی برای تأمین هزینه دولتهاست و دولتهای عقلگرا تلاش می کنند سایر منابع درآمدی را به سرمایهگذاری تبدیل کنند و به نسلهای آتی هدیه دهند. سیستم مالیاتی آن است که بتواند سه هدف را عملی سازد : کارآیی، عدالت، سادگی و به عبارت دیگر آن است که رفتار اقتصادی اشخاص را مختل نسازد و از سوی قشر های مختلف نیز قابل تحمل باشد و آن را به آسانی فهمیده و عمل کنند. یک مودی (مالیات دهنده) که با مشکل پیچیدگی قانون روبروست، هنگامی که با یک سیستم مالیاتی ناعادلانه نیز روبه رو شود، بر احساس همکاری و تمکین او در زمینه امر مالیات اثر منفی بر جا می گذارد. ضمن آنکه چنین سیستمی مولد اشتباه و خطا نیز هست و به مرور زمان ممکن است بدبینی پدید آورده و میزان همکاری مودیان را کاهش دهد. البته در زمان وضع مقررات کسی مایل به بروز چنین عواقبی نیست اما نظر اغلب کارشناسان مالیات بر آن است که می توان این نتایج را از قبل پیش بینی کرد(محمدی، 1392، 6).

مالیات یکی از منابع درآمدی دولت ها می باشد و در کشور ایران بعد از درآمدهای نفتی بعنوان دومین منبع درآمدی دولت محسوب می شود. لذا یکی از مقاصد دولت ها تعیین عوامل مؤثر بر درآمد مالیاتی میباشد. از این رو، کشش مالیاتی از دید شرکت وارد منحنی عرضه و تقاضا شد و مالیات به عنوان هزینه در شرکت‌ها شناسایی گردید در نتیجه شرکت‌ها بدنبال کمینه سازی هزینه و بدهی مالیاتی خود هستند. نتایج مطالعات اخیر نشان می دهد که نظام راهبری شرکت نقش اساسی در کشش مالیاتی ایفا می کند از این رو، افزایش نرخ مالیات ضرورتاً منجر به افزایش درآمد مالیاتی دولت نمی شود. به بیان دیگر، شرکت‌ها با تخطی های مالیاتی از قبیل فرار مالیاتی و . سعی می کنند تا از پرداخت هزینه‌های سنگین مالیات خودداری کنند. این امر موجب می شود که هر چه دولت ها نرخ مالیات را افزایش می‌دهند به تبع آن افزایش درآمدهای مالیاتی رخ نمی‌دهد.

بطور عمومی، تخطی های مالیاتی شرکت‌ها از دو طریق انجام می گیرد: روش اول، روشی قانونی است که با شناسایی و انجام انواع معاملات مناسب که تحت قوانین معافیت های مالیاتی است سعی در عدم پرداخت مالیات قانونی خود می کنند. این روش یکی از خدمات حسابداران در زمینه مالیات می باشد. روش دوم، روشی غیرقانونی است به منظور حذف یا کاهش مالیات انجام می گیرد در این روش، شرکت با طراحی معاملات پیچیده سعی در کاهش یا حذف هزینه مالیات دارد و هدف اصلی این گونه معاملات سودآوری نیست بلکه با هدف کاهش یا حذف هزینه مالیاتی انجام می گیرد (دی سای و دارماپالا، 2006). کمیته مشترک وضع مالیات کنگره ایالات متحده روش‌های غیرقانونی فرار مالیاتی شرکت را از قبل طراحی شده دانسته و مبنایی برای اجتناب یا فرار از پرداخت مالیات بر درآمد بدون ارائه ریسک یا زیان اقتصادی تعریف کرده اند (چن و همکاران، 2009). دی سای و همکاران (2009) روش‌های غیرقانونی فرار مالیاتی را طراحی و انجام معاملات پیچیده توسط شرکت بدون هدف کسب سود بیان می کنند.

حال مسئله اساسی که در اینجا مطرح می شود، نظام راهبری شرکت چگونه می تواند بر این موضوع تأثیرگذار باشد؟ بطور کلی انتظار بر این است که سهامداران تخطی های مالیاتی را ترجیح بدهند (چن و همکاران، 2009). از این رو، تلاش برای پرداخت کمتر مالیات بر این موضوع تأکید دارد که مبلغ کاهشی مالیاتی به نفع سهامداران پس انداز شود. این موضوع امکان دارد صحیح نباشد، برای نمونه، مسئله مشهور شرکت انرون بیانگر این مطلب است، هنگامی که شرکت انگیزه فرار از پرداخت مالیات داشت بطور قطع، نمی تواند گفت که برای نفع و سودمندی سهامداران، از پرداخت مالیات دوری می شود. در آن زمان، دایره مالیاتی شرکت انرون به یک بخش تجاری تغییر یافت که هدفش کسب درآمدهای سالانه (مبلغ پس انداز- شده مالیات) بود. اگرچه، بیشتر شرکت‌ها با طراحی و انجام معاملات پیچیده از پرداخت مالیات های سنگین و پرهزینه اجتناب می نمایند که بطور قطعی سهامداران از این امر منتفع نمی گردند (دی سای و- همکاران، 2009). از طرف دیگر، استراتژی های مالیاتی بوسیله نماینده سهامداران و رؤسای شرکت اتخاذ می گردد بطوری که ممکن است این امر موجبات بوجود آمدن مسئله نمایندگی را فراهم آورد و موضوع پیچیدگی مالیاتی مطرح گردد.

این تحقیق، سعی در بررسی ارتباط معنی دار نظام راهبری شرکت با تخطی های مالیاتی شرکت‌های پذیرفته شده در بورس اوراق بهادار دارد. پیش از این صاحب نظران بسیاری به این نتیجه رسیده بودند که بین نظام راهبری شرکت و سیاست ها و خط مشی های مالیاتی شرکت ارتباط وجود دارد. این تحقیق تلاش می کند تا رابطه بین نظام راهبری شرکتی و تخطی های مالیاتی را در دوره زمانی نسبتاً طولانی شرکت‌های پذیرفته شده در بورس اوراق بهادار تهران مورد تجزیه و تحلیل قرار دهد

1-3- اهمیت و ضرورت تحقیق

یکی از راه های تخطی مالیاتی شرکت در کشور های در حال توسعه ضعف سیستم های استهلاک میباشد مهمترین نقاط ضعف این سیستم ها عبارتنداز:1- تعداد بسیار گسترده گروه بندی دارایی ها، 2- نرخهای متعدد استهلاک و 3- دارا بودن ساختاری از نرخ‌های استهلاک که سازگار با گروه های مختلف دارایی ها نمی باشند. این نقاط ضعف می تواند جزء یکی از راه های تخطی مالیاتی توسط مدیران شرکت‌ها باشد. از این رو، کشورهای توسعه یافته با بهبود و اصلاح سیستم استهلاک، اقدام به کاهش تخطی های مالیاتی نموده اند (کلیم الکساندر، 2008؛ تانزی، 2000؛ دنیس باتمن، 2008). وجود چنین خلاهایی در قوانین مالیاتی کشور ضرورت و اهمیت انجام چنین مطالعاتی را دو چندان می کند. بعلاوه، با توجه به سیاستهای کلی اصل 44 قانون اساسی کشور مبنی بر خصوصیسازی شرکت‌ها از طریق بازار سرمایه ایران و فروش سهام بلوکی به نهادها و سازمان های شبه دولتی و غیردولتی، لزوم انجام مطالعاتی در زمینه نظام راهبری شرکتی و تخطی های مالیاتی بیش از پیش احساس می شود.

1-4- اهداف تحقیق

هدف اصلی : تعیین ارتباط میان نظام راهبری شرکت و تخطی مالیات.

اهداف فرعی:

تعیین ارتباط میان درصد مالکیت مدیران اجرایی و نرخ مؤثر مالیات.

تعیین ارتباط میان مالکیت نهادی و نرخ مؤثر مالیات.

تعیین ارتباط میان استقلال هیأت مدیره و نرخ مؤثر مالیات.

تعیین ارتباط میان اقتدار سهامداران شناور آزاد و نرخ مؤثر مالیات.

تعیین ارتباط میان وجود حسابرس داخلی و نرخ مؤثر مالیات.

1-5- سؤالات تحقیق

سوال اصلی تحقیق: چگونه نظام راهبری شرکتی با تخطی های مالیاتی ارتباط دارد؟

چه ارتباطی بین درصد مالکیت مدیران اجرایی و نرخ مؤثر مالیات وجود دارد؟

چه ارتباطی بین مالکیت نهادی و نرخ مؤثر مالیات وجود دارد؟