مطابق با موارد ذکر شده مدل مفهومی پژوهش به صورت زیر جهت رسیدن به اهداف پژوهش ترسیم شده است:
شکل۱-۱-مدل مفهومی پژوهش
۱-۵-کاربرد نتایج پژوهش
۱- پژوهشگران: با بررسی میدانی در شرکتهای بیمه سعی خواهد شد، گامی در جهت توسعه آگاهی از مفاهیم چابکی، مدیریت دانش و فناوری اطلاعات در فرهنگ کشور ایران باشد تا پژوهشگران را در پژوهشهای آتی در باب این موضوع یاری کند.
۲- مدیران و بازاریابان در صنعت کفش ورزشی: آنچه که این پژوهش ارائه میدهد و مدیران را در آن زمینه یاری خواهد کرد، معرفی دستهای از گزینه های ممکن برای چابکی سازمانی و ابزارهایی برای ارزیابی اینکه کدام یک از این گزینه ها با اهداف سازمان تناسب و نزدیکی بیشتری دارد.
۳- مدیران و بازاریابان سایر صنایع: نتایج این پژوهش می تواند ضمن آگاهی از عوامل مؤثر در چابکی سازمانهای خدماتی بیمه الگویی عملی برای مدیران هنگام بررسی این موضوع باشد. همچنین نتایج این تحقیق می تواند تاثیر سرمایه گذاری در فناوری اطلاعات را به منظور توسعه و بهبود این فناوری در شرکتهای بیمه، بر دستیابی به مزیت رقابتی از طریق چابکی سازمان مشخص کند.
۱-۶- فرضیه‌های پژوهش
-
- توانمندی فناوری اطلاعات بر مدیریت دانش تأثیر دارد.
-
- توانمندی فناوری اطلاعات بر چابکی سازمان تأثیر دارد.
-
- توانمندی مدیریت دانش بر چابکی سازمان تأثیر دارد.
۱-۷- قلمرو پژوهش
۱-۷-۱- قلمرو مضوعی
چابکی سازمانی و عوامل موثر بر آن.
۱-۷-۲- قلمرو مکانی
از آنجایی که این پژوهش در میان مدیران و کارکنان مجتمع های بیمه پارسیان انجام می شود قلمرو مکانی این پژوهش مجتمع های بیمه پارسیان میباشد.
۱-۷-۳- قلمرو زمانی
قلمرو زمانی این پژوهش از مهرماه سال ۹۲ تا پایان مهرماه سال ۹۳ میباشد.
۱-۸- روش پژوهش
این پژوهش از لحاظ هدف جزء پژوهشهای کاربردی است. همچنین این پژوهش از لحاظ ماهیت و روش جزء پژوهشهای توصیفی– پیمایشی از نوع همبستگی است .
مهمترین روشهای گردآوری داده ها در این پژوهش بدین شرح است:
مطالعات کتابخانه‌ای: در این قسمت جهت گردآوری اطلاعات در زمینه مبانی نظری و ادبیات پژوهش موضوع، از منابع کتابخانه‌ای، مقالات، کتابهای مورد نیاز و نیز از منابع اینترنتی استفاده شده است.
پژوهش های میدانی:
در این قسمت به منظور جمع آوری داده‌ها و اطلاعات برای تجزیه و تحلیل از پرسشنامه استفاده میگردد. کارکنان مجتمع های بیمه پارسیان در استان تهران جامعه آماری این پژوهش را تشکیل می دهند. نمونه گیری انواع گوناگونی دارد و روشی که در این پژوهش مورد استفاده قرار میگیرد روش نمونه گیری تصادفی- و در دسترس میباشد.
برای تجزیه و تحلیل اطلاعات و داده های پرسشنامه از نرم افزار SPSS استفاده می شود و همچنین برای تحلیل عاملی و الگو سازی معادلات ساختاری نرم افزار Amos مورد استفاده قرار میگیرد.
۱-۹- کلید واژه ها
مدیریت دانش[۱۰]: شیوه شناسایی، در اختیار گرفتن، سازماندهی و پردازش اطلاعات جهت خلق دانش میباشد که پس از آن توزیع میشود و سپس در دسترس دیگران قرار میگیرد تا برای خلق دانش بیشتر استفاده شود (رادینگ[۱۱]، ۱۳۸۳).
چابکی سازمانی[۱۲]: چابکی را توانایی بقا و پیشرفت در یک محیط بسیار رقابتی با تغییرات مستمر و غیرقابل پیش بینی، به وسیله ی واکنش سریع و مؤثر نسبت به تغییرات و همچنین ایجاد محصولات و خدمات بر اساس خواست مشتری تعریف کرده اند (شریفی و ژانگ ، ۲۰۰۰).
فناوری اطلاعات[۱۳] : فناوری اطلاعات شاخهای از فناوری است که با بهره گرفتن از سخت افزار، نرم افزار و شبکه افزار، مطالعه و کاربرد داده و پردازش آن را در زمینه های ذخیره سازی، دستکاری، انتقال، مدیریت، کنترل و داده آمایی خودکار امکان پذیر میسازد(فتاحیان و مهدوی نور، ۱۳۸۳).
خلاصه فصل اول
از آنجایی که هدف از این پژوهش، تحلیل تاثیر مدیریت دانش و فناوری اطلاعات بر چابکی سازمانی میباشد، بنابراین جهت دستیابی به این مهم، فصل اول این پژوهش پس از ارائه مقدمه با شرح و بیان مسئله پژوهشی آغاز گردید و سپس اهمیت و ارزش پژوهش بیان شد که پس از آن اهداف، سوال های پژوهش، قلمرو پژوهش و کاربرد نتایج پژوهش ارائه گردید. در پایان به تعاریف عملیاتی کلید واژه های پژوهش پرداخته شد. قابل ذکر است که این پژوهش دارای ۵ فصل میباشد که فصل اول خلاصهای از چهار فصل بعدی بوده و فصل دوم به مرور ادبیات نظری مرتبط با موضوع می پردازد. فصل سوم به بیان روش پژوهش پرداخته و در ادامه درفصل چهارم نتایج حاصل از تجزیه و تحلیل داده ها ارائه گردید. در نهایت در فصل پنجم به بحث و نتیجه گیری پرداخته شده است.
فصل دوم
ادبیات و پیشینه پژوهش
۲-۱- مقدمه
در عصر حاضر، فناوری اطلاعات در سرتا سر جهان در حال ایجاد انقلابی نوین است که اهمیت آن از انقلاب صنعتی کمتر نیست. این انقلاب ظرفیتهای تازه و چمشگیری در محدوده دانش بشری ایجاد نموده است. امروزه در هر سازمانی بحث به کار گیری فناوری اطلاعات و سیستم های اطلاعاتی مطرح و از سودمندی یا ضرورت استفاده از رایانه سخن در میان است. فناوری اطلاعات در سازمانها بر شاخص هایی تاثیر می گذارد که همگی از شروط اولیه موفقیت برای سازمان ها به شمار میروند. یکی از حوزه هایی که می تواند تاثیرات فراوانی از این فناوری بپذیرد، چابکی سازمان است. سازمان چابک به عنوان پارادایم قرن ۲۱ طرفداران بسیاری دارد و به یک استراتژی موفقیت آمیز در بازارهای رقابتی با تغییرات سریع نیازهای مشتریان، تبدیل شده است و به طور کلی می تواند باعث کاهش هزینه، افزایش سهم بازار، ارضای نیاز مشتریان، آماده سازی برای معرفی محصول جدید و افزایش رقابت سازمان گردد. با توضیحات گفته شده می توان پیبردکه چابکی تاثیر قابل انکاری در موفقیت سازمان ها در بازارهای متغیرکنونی ایفا می کند. از طرفی موفقیت سازمان تا حد بسیار زیادی به استفاده بهینه از فناوری اطلاعات بستگی دارد. از اینرو این تحقیق بدنبال ارزیابی تاثیر فناوری اطلاعات و مدیریت دانش بر قابلیت های چابکی و تعیین رابطه آن با چابکی سازمان میباشد تا با تعیین سطح چابکی سازمان با توجه به این تاثیر، سازمانها را به شناخت راه حلهایی برای بیشینه کردن سود سرمایه گذاریهایشان و بهره برداری بیشتر از فناوری اطلاعات جهت رسیدن به چابکی و بهبود مزیت رقابتی قادر سازد.
۲-۲- ادبیات نظری پژوهش
بخش اول: چابکی
۲-۲-۱-مفهوم چابکی
در محیط کسب و کار امروزه، تغییرات یک واقعیت مسلم است. ورود رقبای جدید، مشتریان بالقوه جدید، رقابت شدید جهانی بیشتر صنایع را به گونه ای غیر قابل پیش بینی تغییر یا تعدیل نموده است. سازمانها برای کسب موفقیت در کسب و کار خود باید از محیط پویا برای استفاده از فرصت ها استفاده کنند تا این که تنها تغییرات محیط را به عنوان تهدید برشمارند. سازمان ها باید به سرعت خود را با موقعیتهای جدید منطبق کنند. محیط پویا عمدتاً محرکی برای چابکی است. چابکی سازمانها به عنوان یک سلاح در محیط غیرقابل پیش بینی، متخاصم و متغیر کسب وکار شناخته شده است. الگوها و متدولوژیهای متفاوتی مرتبط با ادبیات موضوع چابکی به چشم میخورد. واژه چابک [۱۴] در فرهنگ لغت، به معنای حرکت سریع، چالاک، فعال میباشد و چابکی توانایی حرکت به صورت سریع و آسان، توانایی تفکر سریع با یک روش هوشمندانه است. مفهوم چابکی ناشی از انعطاف پذیری در اقتصاد بود که در ابتدا توسط گروهی از محققان در سال ۱۹۹۱ در مؤسسه یاکوکا[۱۵] در دانشگاه لیهای به منظور توصیف روش هایی که باید به عنوان جنبه های حیاتی فرایند تولید در نظر گرفته میشدند، بیان گردید. تحقیقات نشان داد که سازمانها باید به طور مداوم خود را با تغییرات محیط کسب و کار تطبیق دهند(گلدمن و همکاران[۱۶]،۱۹۹۵).
۲-۲-۲-سیر تحول چابکی
سرآغاز شکل گیری چابکی در سازمان ها مربوط به صنایع تولیدی است. این تغییرات از صنعت دستی به تولید انبوه، پس ازآن به عصر کیفیت و سپس به تولید ناب و در عصر حاضر به تولید چابک در حال گذار بوده است(آگاروال و همکاران[۱۷]، ۲۰۰۷). با توجه به اثرات مثبت حاصل از بکارگیری تولید چابک، این مفهوم در سطح گسترده تری با عنوان چابکی کسب وکار مطرح گردید، به گونه ای که مفهوم چابکی کسب وکار امروزه به طور فراوانی در صنایع تولیدی و خدماتی کاربرد دارد(گلد وشرینگ[۱۸] ،۲۰۱۰). آنچه مسلم است تغییرات سریع و غیرقابل پیش بینی به عنوان اصلیترین محرک نیاز به چابکی، فشار زیادی به سازمانها برای تغییر فرایندهای کاری مطابق با تغییرات محیطی کرده است و نیاز آنها برای طراحی مدل مناسب چابکی، پاسخی برای ایجاد آمادگی کافی برای تغییرات سریع و غیرقابل پیش بینی محیط میباشد. مدل مناسب چابکی باید دربرگیرنده توانمندی های سازمان، ویژگی های صنعت، نوع فشارها و محرکهای تغییر و نتایج حاصل از دستیابی به چابکی باشد. در ادبیات موضوع چابکی، مفاهیم و اصطلاحات متفاوتی بیان شده است از قبیل: انعطاف پذیری، پاسخگویی، قابلیت انطباق و غیره. اگرچه برخی محققان تمایز بارزی میان این مفاهیم و اصطلاحات قائل شده اند، اما برخی دیگر از محققان این اصطلاحات را مترادف یکدیگر میشمارند. درحقیقت تمامی مفاهیم مرتبط با چابکی سازمان بر توانایی سازمان در انطباق فرآیندها، استراتژی ها، محصولات، منابع و غیره به منظور پاسخگویی به تغییرات محیطی جدید اشاره دارد.
۲-۲-۳- تعاریف چابکی
تحقیقات به روشنی مشخص می کند که تعریف جامعی که مورد پذیرش همگان باشد از چابکی سازمان وجود ندارد(لین[۱۹] و همکاران، ۲۰۰۶؛ جین[۲۰] و همکاران، ۲۰۰۷). تعریفهای زیادی برای چابکی ارائه شده است اما هیچیک، مخالف با یکدیگر نبوده، یکدیگر را نقض نمیکنند. عموماً این تعریف ها، ایده سرعت و تغییر در محیط کسب وکار را نشان می دهند.
به اعتقاد کید[۲۱] (۱۹۹۴) به منظور عملیاتی ساختن پارادایم چابکی، میتوان آن را تلفیقی از مؤسسات بیشمار دانست که هر یک، چندین مهارت یا شایستگی کلیدی را برای فعالیتهای مشترک دارند و میتوانند سازمان را به کمک یکدیگر برای واکنش سریع به نیازمندی های متغیر مشتریان، آماده سازند. کاملاً مشهود است که منظور اصلی کید دراینجا، همان سازمان مجازی [۲۲] است. کید یکی از جامع ترین تعریف های چابکی سازمانی را این گونه ذکر می کند: سازمان چابک یک کسب وکار باسرعت، سازگار و آگاهانه است که قابلیت سازگاری سریع در واکنش به تحولات و وقایع غیرمنتظره پیش بینی نشده، فرصتهای بازار و نیازمندیهای مشتری را دارد. در چنین کسب وکاری فرایندها و ساختارهایی یافت می شود که سرعت، انطباق و استحکام را تسهیل کرده دارای سازمان هماهنگ و منظمی است که توانایی نیل به عملکرد رقابتی در محیط تجاری کاملاً پویا و غیرقابل پیش بینی را دارد(کید،۲۰۰۰).
گلدمن و ناگل[۲۳] (۱۹۹۵) ابعاد استراتژیک چابکی را پیشنهاد کردند که عبارتست از ارزش دادن به مشتری، همکاری برای بهبود رقابت پذیری، سازماندهی کنترل تغییرات وبهره گیری از قابلیت های افراد و اطلاعات. ارزش دادن به مشتری چیزی فراتر از تحویل محصول بوده و به اعطای ارزش و ارائه راهکار به مشتری اشاره دارد. بهبود رقابت پذیری از طریق همکاری داخلی و خارجی جهت تخصیص بهینه منابع در سازمان برای ارائه محصول به بازار با کمترین قیمت امکان پذیر است. سازماندهی کنترل تغییرات اشاره به انعطاف پذیری ساختار سازمان در تخصیص مجدد منابع سازمان دارد (گلدمن و ناگل، ۱۹۹۵).
به باور شریفی و ژانگ[۲۴] چابکی به معنای توانایی هرسازمانی برای حسگری، ادراک و پیش بینی تغییرات موجود در محیط کاری است. چنین سازمانی باید بتواند تغییرات محیطی را تشخیص داده، به آنها به عنوان عوامل رشد و شکوفایی بنگرد. در جایی دیگر چابکی را توانایی فائق آمدن برچالشهای غیرمنتظره برای رویارویی با تهدیدهای بی سابقه محیط کاری و کسب مزیت و سود از تغییرات به عنوان فرصتهای رشد و پیشرفت تعریف می کنند(شریفی و ژانگ، ۲۰۰۰).
ورنادات[۲۵](۱۹۹۹)معتقد است: چابکی را میتوان به همراستایی نزدیک سازمان با نیازهای متغیرکاری در جهت کسب مزیت رقابتی تعریف کرد. در چنین سازمانی، هدفهای کارکنان با هدفهای سازمان در یک راستا قرار داشته و این دو توأم با یکدیگر درصدد هستند تا به نیازهای متغیر مشتریان پاسخ مناسبی بدهند.
