۳ انرژی خالص شیردهی و کربوهیدرات غیر فیبری بر اساس NRC [189] محاسبه شد.
۳-۳- مواد و روش های مربوط به آزمایش سوم
۳-۳-۱- گاوها، جیره‌ها و طراحی آزمایش
این پژوهش‌ها در شرکت کشت و دامداری فکا، وابسته به شرکت سرمایه گذاری صنایع عمومی تأمین اجتماعی که در کیلومتر ۱۶ جاده اصفهان – شیراز قرار دارد، انجام شد.
در این آزمایش، تعداد ۲۴ راس گاو شیری چند شکم زایش هلشتاین با میانگین روزهای شیردهی ۱۱۷ و تولید شیر ۳/۴۶ کیلوگرم در روز استفاده شد. گاوها در ابتدا بر اساس روزهای شیرواری و شکم زایش بلوک بندی شدند و سپس بر اساس شمار سلولهای سوماتیک به دو گروه تقسیم شدند. گروه سلولهای سوماتیک متوسط با شمار سلولهای سوماتیک بین ۲۶۰۰۰۰ و ۵۰۰۰۰۰ و با میانگین ۳۲۵۰۰۰ و گروه با سلولهای سوماتیک بالا شامل گاوهایی با سلولهای سماتیک بیش از ۵۰۰۰۰۰ و با میانگین ۷۷۵۰۰۰ بودند. هر گروه از دام‌های با سلولهای سماتیک متوسط و بالا نیز به دو گروه تقسیم شدند که یک گروه از مخلوط گیاه دارویی که در آزمایش ۲ توضیح داده شد استفاده نمود و گروه دیگر گیاه دارویی مصرف ننمود. تیمارهای آزمایشی بشکل فاکتوریل ۲×۲ شامل فاکتور افزودن گیاه دارویی (حضور یا عدم حضور گیاه دارویی) و فاکتور سطح سلول های سوماتیک (سطح متوسط و بالا) در نظر گرفته شد. بنابراین تیمارهای آزمایشی به این صورت بودند: ۱- سلولهای سوماتیک متوسط و بدون مکمل گیاه دارویی، ۲- سلولهای سوماتیک متوسط و مکمل گیاه دارویی ۳- سلولهای سوماتیک بالا و بدون مکمل گیاه دارویی و ۴- سلولهای سوماتیک بالا و مکمل گیاه دارویی. تجزیه شیمیایی جیره مصرفی در جدول ۳-۳ نشان داده شده است. این جیره توسط نرم افزار جیره‌نویسی گاوهای شیری دانشگاه کرنل تهیه گردیده و به صورت جیره‌های کاملاً مخلوط با دسترسی آزاد (۵ تا ۱۰درصد پس آخر در روز بعد) مورد تغذیه گاوها قرار گرفت. جیره‌های کاملا مخلوط در کل دوره آزمایشی به صورت دو وعده در روز در اختیار گاوها قرار داده می‌شد. طی دوره آزمایشی گاوها دسترسی آزاد به آب داشتند. کل دوره آزمایشی ۳۶ روز بود که ۲۴ روز ابتدایی دوره سازگاری به جیره ها و ۱۲ روز انتهایی دوره نمونه برداری بود. گاوها در طول دوره آزمایشی در جایگاه انفرادی با ابعاد ۴×۸ متر نگهداری شدند. به منظور کاهش اثرات منفی گیاه دارویی بر مصرف خوراک در روزهای اولیه، بخشی از تفاله مرطوب جیره به طور جداگانه با گیاه دارویی مخلوط شد و به صورت سرک به جیره اضافه شد و هر دام در تیمارهای مصرف کننده گیاه دارویی روزانه ۱۸۵ گرم گیاه دارویی دریافت نمود. تیمارهایی که گیاه دارویی مصرف ننمودند، فقط تفاله مرطوب به شکل سرک دریافت نمودند. نسبت گیاهان دارویی در مخلوط و ترکیبات شیمیایی آن در آزمایش ۱ و ۲ توضیح داده شد.
۳-۳-۲- ثبت داده ها، نمونه برداری ها و آنالیزهای شیمیایی
مقدار خوراک ارائه شده به گاوها و مقدار پس آخور باقیمانده از روز ۲۴ تا ۳۶ ثبت گردید. نمونه‌های خوراک به محض ارائه خوراک و نمونه های مدفوع ۴ ساعت پس از خوراکدهی در روزهای ۳۰ تا ۳۴ آزمایش از رکتوم برداشته شد و در دمای ۱۸- درجه سانتی گراد نگهداری شد. تمام آنالیزهای خوراک، مدفوع و پس آخور طبق روش‌های اشاره شده در آزمایش دوم انجام شد. نمره بدنی در مقیاس ۵ واحدی و ضخامت لایه چربی پشت [۲۴۳] در آغاز و انتهای آزمایش ثبت گردید. به خاطر این که نمره وضعیت بدنی یک برآورد ذهنی و فردی از میزان ذخایر انرژی در بدن است، ضخامت بافت چربی پشت که یک اندازه‌گیری عینی از میزان ذخایر انرژی بدن است با بهره گرفتن از یک دستگاه اولتراسونوگرافی[۲۹] با یک مبدل خطی و بسامد بین ۰/۵ تا ۵/۶ مگاهرتز اندازه‌گیری شد.
۳-۳-۳- شمار سلول های سوماتیک و تولید شیر
گاوها سه بار در روز در ساعات ۵:۰۰ صبح، ۱:۰۰ بعد از ظهر و ۹:۰۰ شب شیردوشی شدند. ثبت شیر در هر وعده شیردوشی در روزهای ۲۴ تا ۳۶ و نمونه برداری از شیر در روزهای ۲۶ تا ۳۲ صورت گرفت و نمونه ها در دمای یخچال تا زمان آنالیز نگهداری شدند. قبل از نمونه گیری شیر، سرپستان‌ها ضدعفونی شد. نمونه‌های شیر قبل از شروع آزمایش از سه وعده شیردوشی گرفته شد و توسط دی کرومات سدیم تا زمان آنالیز ترکیبات شیر و شمار سلولهای سوماتیک نگهداری شد.
۳-۳-۴- نمونه گیری از مایع شکمبه و خون
نمونه گیری از مایع شکمبه ۴ ساعت پس از خوراکدهی وعده صبح به روش رومینوسنتسیس انجام شد. بدین منظور از سرسوزن های مخصوص پانکسیون لومبار[۳۰] استفاده شد و مقدار ۱۰ تا ۲۰ میلی لیتر از مایع شکمبه استحصال شد. اندازه گیری pH و متابولیت های تخمیر شکمبه‌ای طبق آزمایش دوم انجام شد.
در روز ۳۵ دوره آزمایشی، نمونه های خونی تقریبا ۴ ساعت پس از وعده خوراک دهی صبح از سیاهرگ دمی توسط لوله های ونوجکت حاوی هپارین گرفته شد. آماده سازی نمونه های خون و جداسازی پلاسما به روشی که در آزمایش دوم تشریح شد، صورت گرفت. متابولیت های خونی شامل گلوکز، کلسترول، نیتروژن اوره ای خون، تری گلیسیرید، پروتئین تام، آلبومین، کراتینین، آلانین آمینوترانسفراز، آسپارتات آمینو ترانسفراز و آلکالین فسفاتاز توسط کیت های تجاری شرکت پارس آزمون[۳۱] و به روش دستی اندازه گیری شدند. غلظت بتاهیدروکسی بوتیرات توسط کیت تجاری رندوکس اندازه گیری شد.
۳-۳-۵- آنالیز آماری
گاوها بر اساس روزهای شیرواری و شکم زایش بلوک‌بندی و به صورت تصادفی به ۴ تیمار آزمایشی اختصاص داده شدند. داده‌های ثبت شده نمره بدنی، ضخامت لایه چربی در ابتدای آزمایش به عنوان عامل کمکی برای آنالیز داده‌های مربوط به انتهای آزمایش در نظر گرفته شدند. داده‌های مصرف خوراک، تولید و ترکیبات شیر که روزانه ثبت شده بود به شکل روزانه آنالیز گردید. داده‌ها با بهره گرفتن از نرم‌افزار آماری SASورژن ۱/۸ توسط مدل مختلط بر مبنای اندازه گیری‌های تکرار شده در زمان آنالیز گردید. مدل شامل اثرات ثابت (گیاه دارویی و سطح سلول های سوماتیک، اثر زمان و اثرات متقابل آن‌ها)، اثر تصادفی گاو در تیمار و خطای آزمایشی بود. نتایج به صورت میانگین حداقل مربعات و خطای استاندارد میانگین گزارش شدند. میانگین داده‌ها با بهره گرفتن از آزمون توکی مقایسه شدند و اثرات عوامل اصلی در مدل در سطح احتمال کم‌تر یا مساوی ۰۵/۰ معنی‌دار تلقی شدند و تمایل به معنی‌داری در سطح احتمال ۱۰/۰ - ۰۵/۰ بحث شد.
جدول ۳-۳- اقلام خوراکی و ترکیب شیمیائی جیره‌های آزمایشی بر اساس ماده خشک
اجزاء خوراکی (درصدی از ماده خشک)
سیلاژ ذرت
۴/۲۳
علوفه یونجه
۷/۸
دانه پنبه
۸/۳
تفاله چغندر
۸/۳
دانه جو
۲/۲۱
دانه ذرت
۷/۱۳
دانه سویای اکسترود شده
