تمرکز میشود که میتوان انگیزهی مدیریت در بهکارگیری اقلام تعهدی را در دو گروه متقلبانه و غیرمتقلبانه، طبقهبندی نمود. به این ترتیب، تنها هنگامی تجدید ارائه میتواند نشاندهنده کیفیت پایین سود باشد که ناشی از انگیزههای فرصتطلبانه مدیریت باشد. این موضوع از آن جهت اهمیت دارد که در سایر تحقیقات، به دلایل و انگیزههای مدیریت که منجر به تجدید ارائه صورتهای مالی شدهاست توجه نشده و تمامی تجدید ارائهها را به عنوان معیاری از کیفیت نامطلوب گزارشگری مالی تلقی شدهاند.
در پی بکارگیری مدل دستیابی به پیشبینیها برای طبقهبندی تجدید ارائهها در دو گروه متقلبانه و غیرمتقلبانه، نتایج حاصل از آزمون فرضیههای تحقیق نشان میدهد، تجدید ارائههای ناشی از انگیزههای غیرمتقلبانه مدیریت، رابطه مثبت و معناداری با توزیع سود شرکتها دارد. همچنین، این رابطه برای شرکتهایی که از سطح توزیع سود بالاتری برخوردارند، قویتر است. به این ترتیب، نتایج نشان میدهد که سود تقسیمی حاوی اطلاعاتی درباره کیفیت سود، به ویژه انگیزههای منجر به تجدید ارائه صورتهای مالی است و تقسیم سود این پیام را مخابره میکند که سود گزارششده توسط شرکت، با کیفیت است و تجدید ارائه صورتهای مالی برخواسته از انگیزههای فرصتطلبانه مدیریت نیست.
کلمات کلیدی:سود تقسیمی،کیفیت سود، تجدید ارائه صورتهای مالی،تجدید ارائه متقلبانه؛ تجدید ارائه غیر متقلبانه؛ محتوای اطلاعاتی.
فهرست مطالب
عنوان صفحه
فصلاول: کلیات تحقیق 1
1-1 مقدمه. 3
1-2 تشریح وبیان موضوع 3
1-3 اهداف تحقیق وضرورت آن 5
1-4 پرسشهای تحقیق 7
1-5 فرضیههای تحقیق 7
1-6 قلمروتحقیق (موضوعی- مکانی- زمانی). 8
1-7 جامعه آماری 8
1-8 نمونه ونحوه جمعآوری اطلاعات. 8
1-9 روش تجزیه وتحلیل دادهها. 9
1-10 تعاریف عملیاتی پارهای ازواژههای استفادهشده درتحقیق 9
1-11 ساختارتحقیق 10
فصل دوم: ادبیات وپیشینه تحقیق 12
2-1 مقدمه. 14
2-2 هد ف گزارشگری مالی 14
2-3 سود. 15
2-4 کیفیت سود. 17
2-5 مدیریت سودوکیفیت سود. 19
2-6 معیارهای ارزیابی کیفیت سود. 21
2-7 دیدگاههای مختلف اندازهگیری کیفیت گزارشگری مالی 24
2-8 تجدیدارائه به عنوان نشانه گزارشگری مالی متقلبانه. 26
2-9 تقسیم سود. 31
2-10 نظریههای تقسیم سود. 33
2-11 پیشینه تحقیق 35
2-12 خلاصه فصل 54
فصل سوم: روش تحقیق 55
3-1 مقدمه. 57
3-2 روش تحقیق 57
3-3 فرضیههای تحقیق 58
3-4 مدل مورداستفاده برای آزمون فرضیهها. 59
3-5 اندازهگیری متغیرهای تحقیق 59
3-6 نحوه طبقهبندی تجدیدارائههابه متقلبانه وغیرمتقلبانه. 63
3-7 جامعه ونمونه آماری 67
3-8 قلمروتحقیق 70
3-9 جمعآوری دادههای تحقیق 71
3-10 روش تجزیه وتحلیل دادهها. 71
3-11 خلاصه فصل 72
فصل چهارم: تجزیه وتحلیل دادهها. 73
4-1 مقدمه. 75
4-2 آمارههای توصیفی 75
4-3 نتایج آزمون اولیه. 80
4-4 نتایج آزمون فرضیههای تحقیق 82
4-5 نتایج آزمونهای اضافی 85
4-5 خلاصه فصل 87
فصل پنجم: خلاصه ونتیجهگیری 88
5-1 مقدمه. 90
5-2 خلاصه تحقیق 90
5-3 ارزیابی فرضیههاوبررسی تطبیقی یافتهها. 92
5-4 محدودیتهای تحقیق 94
5-5 پیشنهادات مبتنی برنتایج تحقیق 94
5-6 پیشنهادات برای تحقیقات آتی 95
5-7 خلاصه فصل 95
فهرست منابع ومأخذ 96
فصل اول: کلیات تحقیق
مقدمه
تشریح و بیان موضوع
اهداف تحقیق و ضرورت آن
پرسشهای تحقیق
فرضیههای تحقیق
قلمرو تحقیق (موضوعی- مکانی- زمانی)
جامعه آماری
نمونه و نحوه جمعآوری اطلاعات
روش تجزیه و تحلیل دادهها
تعاریف عملیاتی پارهای از واژههای استفادهشده در تحقیق
ساختار تحقیق
1-1 مقدمه
یکی از اهداف سرمایهگذاری دریافت سود است. از این رو، سرمایهگذاران به دنبال راهی برایپیشبینی سود تقسیمی و عوامل تأثیرگذار بر آن هستند. سود میتواند به آنها کمک کند تا به قضاوت و تصمیمگیری آگاهانه بپردازند. رقم سود مندرج در صورتهای مالی علاوه بر این که عملکرد عملیاتی و دورنمای آتی شرکت را نشان میدهد، زمینه مقایسه بین شرکتها را نیز فراهم میکند. اما زمانی استفادهکنندگان میتوانند به رقم سود اتکا کنند که سود عاری از هرگونه دستکاری باشد، تا بتواند عملکرد شرکت را به طور منصفانه و واقعی منعکس نماید(عاملی، 1388).
در این فصل به تشریح موضوع تحقیق، اهداف تحقیق و ضرورت آن، فرضیههای تحقیق و تعاریف عملیات یپارهای از واژههای استفادهشده در تحقیق پرداخته میشود. همچنین توضیح مختصری از نمونه، جامعه آماری، نحوه جمعآوری و تجربه و تحلیل دادهها ارائه میگردد.
1-2 تشریح و بیان موضوع
یکی از اهداف سرمایهگذاران، دستیابی به بازده در قالب سود تقسیمی است. از این رو، سرمایهگذاران به دنبال راهی برای پیشبینی سود تقسیمی و عوامل تأثیرگذار بر آن هستند. سود میتواند به آنها کمک کند تا به قضاوت و تصمیمگیری آگاهانه بپردازند. رقم سود مندرج در صورتهای مالی علاوه بر اینکه عملکرد عملیاتی و دورنمای آتی شرکت را نشان میدهد، زمینه مقایسه بین شرکتها را نیز فراهم میکند. اما زمانی استفادهکنندگان میتوانند به رقم سود اتکا کنند که سود بتواند عملکرد شرکت را به طور منصفانه و واقعی منعکس نماید (عاملی، 1388).
محاسبه سود خالص یک بنگاه اقتصادی متأثر از روشها و برآوردهای حسابداری است. امکان استفاده از روشهای گوناگون حسابداری موجب شده است، که سود واقعی (اقتصادی) شرکتها با سود گزارششده در صورتهای مالی تفاوت داشته باشد (خوشطینت و اسماعیلی، 1385). اختیار عمل مدیران در انتخاب از میان روشهای مجاز حسابداری، از جمله دیگر عواملی است که کیفیت سود را تحت تأثیر قرار میدهد. بنابراین، کیفیت سود شرکتها تحت تأثیر مبانی گزارشگری و صلاحدید مدیران قرار میگیرد.
سود خالص به عنوان عاملی برای تدوین سیاستهای تقسیم سود به شمار میآید (تهرانی و ذاکری، 1388). تقسیم سود از سوی شرکت میتواند نشاندهنده واقعی بودن یا نبودن سود گزارششده و منصفانه بودن گزارش عملکرد عملیاتی از سوی واحد تجاری باشد. در واقع مدیران زمانی تصمیم به پرداخت یا افزایش سودهای تقسیمی میگیرند، که احساس کنند سود آنها به طور قابل ملاحظه تحت تأثیر درستکاری روش حسابداری نیست (یعنی، سود، واقعی است) و کاهش سودهای تقسیمی در آینده غیر محتمل است. با این مفهوم، سودهای تقسیمی نه تنها علامتی برای قابلیت سودآوری آینده به شمار میرود، بلکه علامتی برای کیفیت سود است. همچنین، سود تقسیمی یک شیوه مؤثر نظارت مدیریتی است. انتظار میرود که مدیران به منظور حفاظت از خود، کمتر دچار وسوسه درستکاری سود شوند (علوی طبری و همکاران، 1388).
ارتباط بین سیاستهای تقسیم سود و کیفیت گزارشگری مالی در تحقیقات خارجی و داخلی متعددی مورد توجه قرار گرفتهاست (برزده، 1392; علوی طبری و همکاران، 1388; فارینها و موریرا، 2007). در برخی از این تحقیقات از تجدید ارائه به عنوان معیاری از کیفیت سود استفاده شدهاست. برای مثال در تحقیقات برزده (1392) و علوی طبری و همکاران (1388)، رابطه بین تجدید ارائه و سیاست تقسیم سود شرکت، بررسی شدهاست. بر خلاف انتظارات، نتایج این تحقیقات نشان میدهد که نمیتوان رابطه معناداری بین تجدید ارائه و سیاست تقسیم سود شرکتها مشاهده کرد.
با این وجود، موضوعات تئوریک و عملی متعدد با اهمیتی در خصوص تجدید ارائه وجود دارد که در تحقیقات پیشین به آنها توجه نشده است. به صورتی ساده، تمام تجدید ارائهها را نمیتوان به عنوان نشانه کیفیت پایین گزارشگری مالی تلقی کرد. برای مثال برخی تجدید ارائهها از حوزه اختیارات مدیریت شرکت خارج هستند. تجدید ارائههایی که در اثر تغییر در مفاد اصول و استانداردهای حسابداری حادث شدهاند، از این جملهاند. رویدادهای غیرمترقبه و غیرقابل پیشبینی پس از ارائه صورتهای مالی نیز از جمله دیگر عواملی هستند خارج از محدوده اختیارات و قدرت عمل مدیریت شرکت قرار دارند و با این وجود منجر به تجدید ارائه صورتهای مالی میشوند.
حتی برخی از عوامل و انگیزههایی در حوزههای اختیارات مدیریت وجود دارند که منجر به تجدید ارائه صورتهای مالی میشوند با این وجود نشانه کیفیت ضعیف گزارشگری مالی نیستند. هنگامی که مدیریت قصد انتقال اطلاعات خصوصی خود به سرمایهگذاران را دارد تا آنان وضعیت مالی و سودآوری آتی شرکت را بهتر درک نمایند، ممکن است به نحوی اقدام به گزارشگری مالی نماید که تجدید ارائه صورتهای مالی در دورههای آتی را ناگزیر سازد. به این ترتیب نمیتوان چنین تجدید ارائهای را نشانه کیفیت پایین گزارشگری مالی و یا گزارشگری مالی متقلبانه در دورههای گذشته تلقی نمود (بادرتچر و همکاران، 2012).
عدم توجه به دلایل و انگیزههای منتج به تجدید ارائه باعث شدهاست که تحقیقات پیشین در تببین رابطه بین تجدید ارائه (کیفیت سود) و وضعیت تقسیم سود شرکتها ناتوان باشند. در این تحقیق با به کارگیری مدل دستیابی به پیشبینیها، انگیزههای مدیریت در گزارشگری مالی شناسایی شده و بر اساس آن تجدید ارائههایی که ناشی از اختیارات مدیریت است در دو گروه متقلبانه و غیر متقلبانه طبقهبندی شدهاست. بر اساس مبانی نظری انتظار میرود تجدید ارائههای ناشی از انگیزههای غیر متقلبانه نه تنها بیکیفیتی گزارشگری مالی را نشان ندهند بلکه منعکسکننده انتقال اطلاعات خصوصی مدیریت به سرمایهگذاران باشد و درنتیجه اینگونه شرکتها ضمن برخورداری از سود با کیفیت، بخش قابلتوجهی از آن را بین سرمایهگذاران تقسیم نمایند.
1-3 اهداف تحقیق و ضرورت آن
سیاست تقسیم سود برای شرکت و سرمایهگذاران از اهمیت ویژهای برخوردار است. وضعیت تقسیم سود شرکت میتواند نشاندهنده واقعی بودن یا نبودن سود