7- مشکلات پژوهش 6
فصل اول
1- فصل اول: کلیات تحقیق 7
1-1- تعاریف و اصطلاحات، مبانی و مفهوم شناسی 7
1-1-1- هیدروکربن 7
1-1-2- نفت خام. 8
1-1-3- نفت خام سبک و سنگین 8
1-1-4- نفت شیرین – نفت ترش 8
1-1-5- صنایع بالادستی و پایین دستی در نفت و گاز. 9
1-1-6- میدان نفتی 9
1-1-7- مخزن نفتی 9
1-1-8- سازند. 9
1-1-9- سازند آسماری 10
1-1-10- اکتشافات نفت. 10
1-1-11- فلات قاره 14
1-1-12- سراشیبی فلات قاره 15
1-1-13- مهندسی مخزن- پتروفیزیک. 16
1-1-14- ژئوشیمی نفت. 17
1-1-15- سنگ منشاء و سنگ مخزن. 17
1-1-16- تخلخل 18
1-1-17- مهاجرت نفت. 18
1-1-18- شبیه سازی مخازن نفتی 19
1-1-19- منابع طبیعی مشترک. 19
1-1-20- دیوان بین المللی دادگستری و بعضی مسایل مطرح شده در آن در ارتباط با میادین مشترک. 20
1-1-21- طرح دعوی 22
1-2- کنوانسیون 1982 و چگونگی برخورد با برداشت زود هنگام و یک جانبه از منبع مشترک 23
1-3- کنوانسون 1958 در خصوص بهره برداری از میادین مشترک 24
فصل دوم
2- فصل دوم: شناخت ضرورتهای فنی میادین نفت و گاز. 26
2-1- نفت فلات قاره ی ایران در خلیج فارس. 26
2-1-1- مطالعات علمی و زمین شناسی مخازن و منابع نفتی فلات قاره ی ایران در خلیج فارس 26
2-1-2- روش های ارزیابی مخازن نفتی 27
2-2- طرز اکتشاف، استخراج و بهره برداری از نفت فلات قاره ی ایران در خلیج فارس. 27
2-3- بعضی پارامترهای موثر در تعیین رژیم حقوقی میادین مشترک در لابه لای کتاب ها و نوشته ها 28
2-4- پوسته ی زمین، جایی که هیدروکربن را می یابیم. 29
2-5- چگونه مخزن زیر زمینی پیدا می شود؟. 31
2-6- ارزیابی واقعی لایه ها در اکتشاف و استخراج نفت. 33
2-7- ذخیره ی مخزن مشترک 33
2-8- ارزیابی ذخیره میدان. 34
2-9- پیش بینی ذخیره ی گازی جهان و مدت مصرف آن. 35
2-10- اصول رفتار فازی 35
2-11- درجه ی ای پی آی(API) 36
2-12- نفت های خام پایه. 36
2-13- گوگرد. 37
2-14- طراحی چاه 37
2-14-1- مطالعه ی مخزن مورد حفاری 37
2-15- گاز طبیعی 38
2-15-1- ترکیب شیمیایی 38
2-16- کندانست. 39
2-17- هیدروکربن های مخزن. 40
2-18- یکپارچه بودن میدان. 40
2-18-1- سنگ های آذرین 40
2-18-2- سنگ های رسوبی 41
2-18-3- سنگ دگرگونی 41
2-18-4- لایه بندی 41
2-19- نفوذ پذیری 42
2-20- تعداد لایه ها 42
2-21- فشار گاز. 43
2-22- تزریق گاز. 44
2-23- راندمان تزریق گاز. 44
2-23-1- اندازه ی شکل هندسی مخزن. 44
2-23-2- در جه ی تخلخل و قدرت نفوذپذیری سنگ مخزن. 44
2-23-3- شیب طبقات مخزن. 45
2-23-4- طبیعت نفت مخزن. 45
2-23-5- شرایط فشار و دمای مخزن. 45
فصل سوم
3- فصل سوم: نظام ها و سیستم های قرار دادی و تبیین رژیم حقوقی لازم در موضوع پژوهش   46
3-1-1- نظام های حقوقی مالکیت نفت و گاز. 46
3-1-2- نمونه هایی از موافقت نامه ها در مورد میادین نفت و گاز و خلاصه ای از قرارداد های فی مابین 49
3-1-3- اختلافات سرزمینی  فیصله یافته. 54
3-1-4- مقررات حاکم بر صنعت نفت و گاز قطر. 55
3-1-4- سیستم های قرار دادی 57
3-1-5- بیع متقابل در ایران. 60
3-1-6- قرار داد بین المللی توسعه ی مشترک. 61
3-1-7- تفاوت قراردادهای بین المللی مشترک و قراردادهای بین المللی آحاد سازی 61
3-1-8- حاکمیت کشورها در ارتباط با قرارداد توسعه ی مشترک. 62
3-1-9- ساختار قراردادهای بین المللی مشترک. 62
3-1-10- فلات قاره و مسایل مربوط به آن. 63
فصل چهارم
4- فصل چهارم: پارس جنوبی و نتیجه گیری 73
4-1- پارس جنوبی 73
4-1-1- توسعه و بهره برداری از میدان پارس جنوبی 73
4-1-2- کلیات توسعه ی میدان پارس جنوبی 74
4-1-3- ویژگی های میدان پارس جنوبی 76
4-2- دریای بسته و نیم باز. 78
4-3- پارس جنوبی و کنوانسیون 1982. 78
4-4- ضروریات توافق نمودن ایران و قطر در قالب قراردادی جهت استخراج نفت و گاز. 79
4-4-1- ضروریات حقوقی 79
4-4-2- ضروریات فنی 82
4-5-  مسایل حقوقی مطروحه توسط طرفین در آینده ای نزدیک. 85
4-6- برداشت یک میلیارد بشکه نفت توسط قطر. 86
4-7- نتیجه. 87
منابع
کتاب ها 89
پایان نامه ها 91
سایت ها 92
 چکیده
یکی از بارزترین مباحث در حوزه ی مسایل نفت و گاز را می توان تعیین رژیم حقوقی میدان مشترک دانست. رژیم حقوقی میدان مشترک در دریا بستگی به تحدید حدود آن منطقه دارد و در این حالت دو قسمت قابل بررسی است. منطقه مورد تحدید حدود شده باشد یا نشده باشد. در تحدید مناطق دریایی بالاخص خلیج فارس چون این منطقه حالت خاص دارد، بحث فلات قاره پیش می آید. بعد از تعیین خط مرزی مسایل مربوط به اکتشافات و استخراج و بالنتیجه قرار دادهای مربوطه پیش روست. هر یک از قراردها از نظر کلی ویژگی های دارند که می توان تحت عنوان اشکالات ذاتی و مهم از آن ها بحث کرد.
عبور منابع طبیعی نفت و یا گاز از خط تحدید حدود دریایی و اشتراک این منابع ممکن است باعث بروز اختلافاتی در سطح بین المللی و تهدید صلح و ثبات شود. کنوانسیون 1982 حقوق دریاها از دولت ها می خواهد که باید براساس آیین های سیاسی یا حقوقی، اختلافات مذکور را حل نماید. در تعیین رژیم حقوقی که اساس و پایه ی محکم پیشگیری کننده ی این اختلافات تا حد زیادی است، هم مسایل حقوقی و هم مسایل فنی مطرح است. مباحث حقوقی و قراردادی نفت و گاز در طول سال ها تحولات بسیاری را به خود دیده است به طوری که کشورمان سیری از قراردادهای امتیازی، مشارکت در تولید و قرادادهای خدماتی وبیع متقابل را شاهد بوده ایم.
هدف این تحقیق حتی الامکان بررسی قوانین حقوقی حاکم ، بالاخص بررسی مسایل فنی و مطرح کردن پارامترهایی است که بسیار مهم هستند. در بسیاری از کتاب های حقوقی یا یه مسایل فنی که دخیل در تعیین رژیم حقوقی هستند، اشاره نشده یا به صورت پراکنده اشاره شده است.
واژگان کلیدی: نفت، گاز، رژیم حقوقی، میادین مشترک، مسایل فنی پارس جنوبی، فلات قاره

1- مقدمه
 

کشورهای منطقه ی خلیج فارس و دریای خزر در مجموع هفتاد درصد ذخایر گاز طبیعی و حدود 64 درصد ذخایر نفت خام جهان را دارا هستند و این نشان از فرصتی تاریخی برای کشورهایی دارد که از این منابع در تامین انرژی جهان برخوردارند. در این میان ایران با در اختیار داشتن 28 میدان مشترک هیدروکربنی شامل 18 میدان نفتی، 4 میدان گازی و 6 میدان نفت و گاز با کشورهای همسایه جنوبی در فلات قاره، یکی از معدود کشورهای جهان محسوب می شود که از این تعداد ساختار مشترک نفتی و گازی برخوردار است.
امروزه اغلب صاحب نظران، مخازن مشترک نفت و گاز را در حکم «مال مشاع» می دانند که هیچ یک از شرکا نمی توانند بدون رضایت شریک دیگر در آن دخل و تصرف کنند. در چهل سال اخیر موافقت نامه های دو یا چند جانبه ی زیادی بین دولت های برخوردار از این منابع منعقد شده و یا در هنگام تنظیم موافقت نامه های تحدید حدود مرزی، به کشف چنین منابعی اشاره شده و در هر دو مورد به اصل همکاری در بهره برداری مشترک و چگونگی اجرای این همکاری پرداخته اند.
از سال1958 که اولین موافقت نامه درباره ی بهره بردراری از منابع مشترک بین عربستان و بحرین منعقد گردید تا کنون بیش از 140 مورد از توافق نامه ی بین المللی تنظیم شده که یا به طور مستقیم به همکاری در بهره برداری از منابع نفت و گاز اختصاص داشته و یا در تحدید حدود به آن توجه شده است. هم اکنون، با توجه به همه ی تلاش های انجام شده، بهره برداری از میادین مشترک نفت و گاز از دغدغه های اصلی کشورها می باشد. در بحث مخازن مشترک ایران با عراق و یا قطر در پارس جنوبی هنوز خلاء قراردادی و حقوقی وجود دارد[1].

2- بیان مساله
 

امروزه نمی توان نقش نفت و گاز را به عنوان دو کالای ارزشمند در اتخاذ مواضع سیاسی و جناح بندی کشورها در روابط بین المللی نادیده انگاشت. حتی برخی بر این باورند که در جنگ ها، کلید پیروزی در دست طرفی نهاده می شود که منابع عظیم تر و مقادیر بیشتر نفت را در اختیار داشته باشد.
از زمان آغاز تولید تجاری نفت و گاز تاکنون به تدریج شاهد شکل گیری قواعد حقوقی مرتبط به آن بوده و هستیم. مادام که ذخایر نفت و گاز در محدوه ی مرزهای ملی دولت ها قرار داشته باشد، دولت به عنوان رکن رکین تنظیم و اجرای قواعد حقوقی، دارای حاکمیت بلامنازع بوده و مبادرت به ایجاد ساز و کارهای حقوقی و فنی در زمینه ی اکتشاف، بهره برداری، توسعه ی میادین نفت و گاز و تجارت آن می نماید. این مساله به اینجا ختم نمی شود، زیرا از یک سو بازیگران غیر دولتی همچون شرکت ها و حتی دولت های خارجی در عرصه ی سرمایه گذاری های مرتبط با این مواد ورود پیدا می کنند و از سوی دیگر طبیعت سیال این مواد به گونه ای است که گاه از مرزهای جغرافیایی یک کشور عبور کرده و وارد قلمرو کشور دیگر می شود.علاوه برآن تنظیم قواعد حقوقی حاکمیت دولت های بر منابع طبیعی واقع در بستر و زیر بستر دریا در مناطق دریایی چون دریای سرزمینی، منطقه ی مجاور، منطقه ی انحصاری اقتصادی و فلات قاره، منبعث از حقوق بین الملل می باشد.
با توجه به وقوع بخش مهمی از ذخایر نفت و گاز جهان در مناطق دریایی، شناسایی و بهره برداری از این منابع رابطه ی تنگاتنگی با تحدید حدودد دریایی و مقررات حقوق بین الملل دریاها دارد. در صورت توافق دولت های همسایه در تحدید حدود دریایی( که پارس جنوبی از موارد فوق است)، احتمالا تکلیف آن دسته از میادین نفت و گاز که از خط مرزی گذشته و در محدوده ی حاکمیت دو طرف قرار دارند، در قالب موافقت نامه ی تحدید یا موافقت نامه ی خاص روشن می شود. توجه به کنوانسیون 1982 حقوق دریاها در این مورد راهگشا و مهم است.
در این تحقیق ابتدا مفاهیم و اصطلاحاتی چون فلات قاره، تحدید حدود، موافقت نامه بین ایران و قطر، کنوانسیون 1958 و 1982 و دیگر موارد حقوقی بررسی می شوند تا از نظر تئوری وضعیت میدان بزرگی چون پارس جنوبی مشخص شود. بنابراین سعی شده است که از نظر مسایل فنی، مانند: مسایل زمین شناسی، ژئوفیزیک، ریاضی، ژئوشیمی و و مواردی که از نظر تعیین رژیم حقوقی و نحوه ی برداشت از ابتدایی ترین مراحل اکتشاف تا پایان بهره برداری مهم هستند، مورد مداخله قرار گیرد و از این دیدگاه نیز به مساله با نگرشی نو توجه شود.

3- سوالات پژوهش
 

یکی از سوالات مهم که در این پایان نامه سعی شده است به آن جواب داده شود، شناختن ضروریات فنی میادین مشترک نفت و گاز و کاربرد مسایل فنی و شناخت لازم در زمینه ی قراردادهای مشترک بوده است.
راه حل های مناسب برای استخراج میدان مشترک چیست؟

4- ضرورت انجام تحقیق
 

امکان بهره برداری حداکثری از امکانات موجود با توجه به موضوع مهم انعقاد قراردادهای سرمایه گذاری و تولید، اهمیت بی بدیلی در استفاده از میادین مشترک دارد. تشویق حمایت از سرمایه گذاران خارجی در فعالیت های بالادستی نفت و گاز ، به ویژه در میدان های مشترک و پروژه های اکتشافی از اهداف اصلی در عرصه فعالت های نفت و گاز است. برای اطمینان از حفظ صیانت هر چه بیشتر از مخازن نفت و گاز و افزایش ضریب بازیافت و بهره برداری بهینه از میادین و انتقال و به کارگیری فن آوری های جدید در مدیریت و بهره برداری از میدان های نفت و گاز، تعیین رژیم حقوقی مناسب و پی امد آن قواعد حاکم بر بهره برداری و انعقاد قراردادهایی که طی آن تعادل مناسبی میان منافع مذکور فراهم می آید، اهمیت بسزایی دارد. اهمیت موضوع تا جایی است که کمسیون حقوق بین الملل که شاخه ای از نهادهای سازمان ملل است در یک برهه از زمان به منظور معرفی قواعد موجود و قواعد مطلوب یک گزارشگر برای آن تعیین نمود.