یافته ها: نتایج تحلیل داده ها نشان داد که در پس آزمون، علائم اختلالات اضطرابی و افسردگی آزمودنی‌های دو گروه‌ آزمایشی نسبت به گروه گواه، کاهش معناداری داشته است، اما بین میزان کاهش علائم اختلالات اضطرابی و افسردگی در دو گروه آزمایشی تفاوت معناداری مشاهده نشد. همچنین نتایج نشان داد که در پس آزمون، خودکارآمدی والدینی آزمودنی‌های گروه‌ درمان مبتنی بر تعامل والد-کودک نسبت به گروه بازی‌درمانی کودک محور و گروه گواه، افزایش معناداری داشته است، اما بین گروه بازی‌درمانی کودک محور و گروه گواه تفاوت معناداری در افزایش خودکارآمدی مشاهده نشد.
نتیجه‌گیری: یافته‌های پژوهش مؤید این مهم است که درمان مبتنی بر تعامل والد- کودک و بازی‌درمانی کودک محور باعث کاهش علائم اختلالات اضطرابی و افسردگی کودکان‌ دبستانی می‌گردند. همچنین درمان مبتنی بر تعامل والد- کودک، خودکارآمدی والدینی مادران شرکت کننده در درمان را افزایش می دهد
کلید ‌واژه‌ها: درمان مبتنی بر تعامل والد- کودک، بازی‌درمانی کودک محور، علائم اختلالات اضطرابی، افسردگی، خودکارآمدی والدینی، کودکان دبستانی.
فهرست مطالب
تقدیر و تشکر. أ
تقدیم ب
چکیده فارسی پ
فهرست مطالب. ت
فهرست جداول ث
فصل اول: کلیات تحقیق 1
1-1. مقدمه. 2
1-2. بیان مسئله. 3
1-3. اهمیت و ضرورت پژوهش 10
1-4. اهداف پژوهش 11
1-5. پرسش های پژوهش 11
1-6. فرضیه های پژوهش 12
1-7. تعاریف عملیاتی متغیرها 12
فصل دوم: ادبیات و پیشینه پژوهش 14
2-1 .موضع‌گیری های نظری پیرامون اضطراب کودکان 15
2-1-1. ماهیت و تعریف اضطراب. 15
2-1-2. اختلالات اضطرابی در کودکان 17
2-1-3. شیوع اختلالات اضطرابی در کودکان 19
2-1-4. نظریه‌های روانشناختی پیرامون اضطراب کودکی 20
2-1-4-1. دیدگاه روانکاوی 20
2-1-4-2. دیدگاه رفتاری 22
2-1-4-3. دیدگاه شناختی 23
2-1-4-4. دیدگاه بین فردی 23
2-2. موضع‌گیری‌های نظری درخصوص افسردگی کودکان. 25
2-2-1. تعریف افسردگی 26
2-2-2. علائم و نشانه‌های بالینی افسردگی 28
2-2-3. همه‌گیرشناسی و سیر افسردگی 28
2-2-4. نظریه‌های افسردگی 31
2-2-4-1. نظریه‌های زیست شیمیایی افسردگی 31
2-2-4-2. نظریه‌های روانکاوی افسردگی 32
2-2-4-3. نظریه‌های یادگیری افسردگی 33
2-2-4-4. نظریه‌های شناختی افسردگی 33
2-2-5. شکل‌گیری افسردگی در کودکان 36
2-2-6. پدیدارشناسی افسردگی کودکان. 37
2-2-6-1. نشانه‌های وابسته به افسردگی 37
2-2-6-2. نشانه‌های وابسته به رنج افسرده‌وار. 37
2-2-6-3. نشانه‌های دفاعی علیه افسردگی 45
2-2-6-4. رفتارهای معادل افسردگی 47
2-3. موضع‌گیری نظری درخصوص خودکارآمدی والدینی 49
2-3-1. تعریف خودکارآمدی والدینی 49
2-3-2. نقش خودکارآمدی والدینی 52
2-3-3. عوامل موثر بر خودکارآمدی والدینی 54
2-3-3-1. وضعیت اجتماعی- اقتصادی 59
2-3-3-2. خصوصیات والدین 62
2-3-3-3. خصوصیات کودک 62
2-4. موضع‌گیری نظری درخصوص آموزش تعامل والد- کودک 65
2-4-1. ماهیت و نقش تعامل والد – کودک 65
2-4-2. نظریه‌های مختلف پیرامون تعامل والد – کودک 54
2-4-2-1. نظریه اریکسون 59
2-4-2-2. نظریه راجرز. 62
2-4-2-3. نظریه فروید. 62
2-4-3. درمان تعامل والد- فرزند بر اساس رویکرد تحولی- تفاوت‌های فردی مبتنی بر ارتباط 65
2-4-3-1. رشد هیجانی کارکردی (D) 65
2-4-3-2. تفاوت های فردی (I). 79
2-4-3-3. روابط و تعاملات ®. 81
2-4-4. درمان مبتنی بر تعامل والد- کودک 81
2-4-5. درمان تعامل والد- کودک برای کودکان دارای اختلالات اضطرابی 90
۲-5. موضع‌گیری‌های نظری پیرامون بازی درمانی 92
2-5-1. تعریف بازی 95
۲-5-2. کاربردهای مختلف بازی در درمان کودکان 73
۲-5-2-1. افزایش درک تشخیصی 74
۲-5-2-2. خلق اتحاد درمانی 74
۲-5-2-3. تسهیل بیان کلامی و برون ریزی تنش و مطالب ناهشیار. 78
۲-5-2-4. اهمیت تکاملی بازی 79
۲-5-2-5. ورود به دنیای کودک از طریق تجربیات بازی 81
۲-5-3. تعریف بازی درمانی 81
۲-5-4. تجربه کودک در بازی درمانی 90
2-5-5. اهمیت بازی درمانی 92
۲-5-5-1. نقش بازی در رشد شناختی کودکان 95
۲-5-5-2. ارزش درمانی بازی 103
۲-5-5-3. نقش بازی در رشد جسمانی 104
۲-5-5-4. نقش بازی در رشد روانی- اجتماعی و ارتباط با همسالان 117
2-6. یافته‌های پژوهشی در خصوص موضوع تحقیق 118
فصل سوم: روش تحقیق 119
3-1. طرح پژوهش 127
3-2. جامعه. 119
3-3. حجم نمونه. 127
3-4. روش نمونه‌گیری 139
3-5. ابزار تحقیق 119
2- مقیاس افسردگی کودکان 127
3- مقیاس خودکارآمدی والدینی 139
3-6. روش اجرای تحقیق 119
3-7. روش تجزیه و تحلیل داده‌ها 127
3-8. ملاحظات اخلاقی 139
فصل چهارم: یافته های آماری تحقیق 119
4-1. مقدمه. 120
4-2. بررسی جمعیت شناختی 139
4-3. بررسی توصیفی اطلاعات. 119
4-4. تجزیه و تحلیل استنباطی داده‌ها 127
فصل پنجم : بحث و نتیجه گیری 119
5-1. بحث و نتیجه‌گیری 127
5-2. جمع بندی نهایی 119
5-3. محدودیت های پژوهش 127
5-4. پیشنهادهای پژوهش 139
منابع 119
چکیده انگلیسی 139
مقدمه
توجه به وضعیت سلامت جسمی، روانی، اجتماعی، فرهنگی و علایق کودکان و فراهم آوردن زمینه لازم برای تحقق یک زندگی پویا و سالم برای آن‌ها، ضامن سلامتی جامعه برای سال‌های آینده به شمار می رود. کودکان از اقشار مستعد جامعه و سازندگان آینده کشور خویش می‌باشند و سطح سلامت آن‌ها تأثیر بسزایی در یادگیری و افزایش آگاهی علمی و موفقیت‌های تحصیلی شان در آینده خواهد داشت. بنابراین امروزه تلاش در جهت شناخت آسیب‌شناسی روانی در کودکان به عنوان یک هدف ویژه برای بهبود جامعه به شمار می‌رود (چراغ ملایی، خسروی و بنی جمال،1389).
دوران کودکی به خاطر نقش و اهمیتی که در زندگی انسان دارد، در هر زمان مورد توجه دانشمندان، روانشناسان و نویسندگان آن عصر بوده است. روانشناسان مختلف نحوه‌گذران این دوران را تعیین کننده زندگی روانشناختی فرد در بزرگسالی دانسته‌اند. همه این اشارات و توجهات نشان دهنده اهمیتی است که این دوره از زندگی می‌تواند داشته باشد. این دوره را همچنین می‌توان مرحله مهمی در اکتساب رشد روانی- اجتماعی تلقی کرد (رابین و کاپلان[1]،2010).
یکی از مشکلات عمده که تاثیر بازدارنده و مهمی بر کارآمدی و پویایی کودکان دارد و از شکل‌گیری سالم هویت و نیز شکوفایی استعدادها و قوای فکری و عاطفی در آنان جلوگیری می‌کند، بروز علائم آسیب شناسی روانی از قبیل اضطراب و افسردگی است. از مهمترین موانع سازگاری کودکان با محیط های اجتماعی از قبیل مدرسه و همسالان، علائم اضطراب و افسردگی می‌باشد. در سی سال گذشته به علائم آسیب شناسی روانی کودک به عنوان یک مسئله خیلی مهم و مورد علاقه توجه شده‌است و پژوهش‌های گسترده‌ای در جهت درک این پدیده، عوامل موثر بر آن و مداخلات مفید برای کاهش آن انجام شده است (کویدمیر و دمیر[2]،2008). علائم اضطراب و افسردگی از مشکلاتی هستند که کودکان زیادی از آن رنج می‌برند و به مشکلاتی از قبیل افت تحصیلی و ناتوانی در استفاده از توانایی‌های بالقوه کودک منجر می‌شوند (منتظرغیب و قدسی،1388).
با توجه به آثار نامطلوب اضطراب و افسردگی بر جنبه‌های مختلف سلامت و رشد روانی کودکان، بررسی مداخلات تاثیر گذار بر این متغیرها از اهمیت بسزایی برخوردار است. لذا محقق در تحقیق حاضر بر آن شد تا به بررسی و مقایسه اثربخشی درمان مبتنی بر تعامل والد- کودک و بازی‌درمانی کودک محور بر علائم اختلالات اضطرابی و افسردگی کودکان ‌دبستانی و خودکارآمدی والدین آنها بپردازد.
1-2. بیان مسئله
از دیدگاه بسیاری از پایه‌گذاران علم روانشناسی، دوران کودکی، دوران سرنوشت سازی است که نحوه گذران آن، تعیین‌کننده چگونگی زندگی بزرگ‌سالی بشر است. بااین‌وجود تا چندی پیش به مشکلات روان‌شناختی کودکان اهمیت لازم داده نمی‌شد و مباحث آسیب‌شناسی روانی بیشتر حول محور بزرگ‌سالان قدم برمی‌داشت؛ اما امروزه ثابت شده است که در دوران کودکی نیز انسان استعداد زیادی برای ابتلا به انواع بیماری‌های روانی دارد. یکی از مشکلات روان‌شناختی گریبان‌گیر کودکان، اضطراب[3] است. اضطراب یکی از شایع‌ترین اختلالات در میان کودکان است (لوبی[4]،2013).
در دوره‌هایی از رشد تقریباً همه کودکان وقتی از مراقبان اصلی خود دور می‌شوند و یا در محیطی جدید و ناآشنا قرار می‌گیرند، اضطراب را تجربه می‌کنند. در حقیقت بروز گونه‌های خاصی از اضطراب، مانند اضطراب جدایی در سال‌های نوپایی کودک (18 تا 24 ماهگی) از دیدگاه رشدی امری عادی است؛ نوپایان اغلب در لحظه‌های جدایی از والدین گریه می‌کنند، به آن‌ها می‌چسبند و قشقرق راه می‌اندازد (عباسی و همکاران،1389)؛ اما علائم اضطراب در برخی کودکان در مراحل بعدی رشدی به‌صورت نابهنجار ادامه می‌یابد و عملکرد روانی- اجتماعی آن‌ها را مختل می‌کند. در چنین مواقعی باید علائم را با دقت بیشتری مورد بررسی قرار داد و آن‌ها را در طبقات تشخیصی اختلالات اضطرابی گنجاند (انجمن روان‌پزشکی امریکا[5]، 2013).
اضطراب در کودکان حالتی است که با احساس وحشت مشخص می‌شود و با علائم جسمی که بیانگر افزایش فعالیت دستگاه عصبی خودمختار است، همراه است. اضطراب بر عملکرد جسمانی و شناختی اثرگذار است و موجب تحریف‌های ادراکی می‌شود (سادوک و سادوک،1391). اضطراب معمولاً به‌عنوان احساس پراکنده و مبهم و نامطبوع ترس و تشویش تعریف می‌شود. کودک مضطرب خصوصاً در مورد خطرات ناشناخته بسیار نگران است و ترکیبی از این علائم را نشان می‌دهد: طپش قلب، تنگی نفس، شب‌ادراری، جویدن ناخن، اسهال، بی‌اشتهایی‌، سستی، سرگیجه، تعریق، بی‌خوابی، تکرار ادرار و لرزش بدنی (رومر و اورسیلو،2002 ). اضطراب یک حالت خلقی منفی است که با علائم جسمی مانند تنش عضلانی و اندیشناکی[6] نسبت به آینده مشخص می‌شود (بارلو، 2007). اضطراب یک علامت هشداردهنده است که خبر از خطری قریب‌الوقوع می‌دهد و شخص را برای مقابله آماده می‌سازد. ترس که یک علامت هشداردهنده مشابه است، از اضطراب با خصوصیات زیر تفکیک می‌شود: ترس واکنش به تهدیدی معلوم، خارجی و از نظر منشأ بدون تعارض است، اما اضطراب واکنش در مقابل خطری نامعلوم، درونی، مبهم و از نظر منشأ همراه با تعارض است (سادوک و سادوک، 1390).
تحقیقاتی که در زمینه اضطراب کودکان انجام شده است، نرخ شیوع این اختلال در کودکی را 5/13 درصد گزارش نموده‌اند (سادوک و سادوک،1391). پژوهش‌های مرتبط با علائم اضطراب کودکان در دو مسیر به انجام رسیده‌اند. یک دسته از این پژوهش‌ها به بررسی عوامل تأثیرگذار بر شکل‌گیری اضطراب کودکان پرداخته‌اند و دسته دیگر تأثیرات علائم اضطرابی را بر رشد روانی- اجتماعی کودکان موردتوجه قرار داده‌اند. پژوهش­هایی که به بررسی عوامل تأثیرگذار در ایجاد علائم اضطرابی کودکان پرداخته­اند، از یک‌سو این اختلال­ها را نوعی واکنش کودک نسبت به نابسامانی­های خانوادگی دانسته ­اند (شنیدر[7] و همکاران، 2011) و از سوی دیگر، به محرک­های محیطی نامناسب مانند عدم پذیرش کودک، عدم محبت و حمایت کافی از طرف والدین، افراط در محبت، نابسامانی در خانواده، عدم مراقبت و دلسوزی­های مادر، دلبستگی ناایمن در دوران کودکی و استرس والدین نسبت داده‌اند (پاندینا[8]، بیلدر[9] و کیت[10]، 2007). همچنین، نبود تعامل مناسب بین کودک و والدین، محرومیت هیجانی در دوران کودکی، نبود تکیه­گاهی که نیازهای مراقبتی و رشدی کودک را برآورده سازد، والدین غیر پاسخگو، اعتماد کم و فاصله زیاد بین والدین و فرزند، نبود همدردی مشترک در مسائل استرس­زا، در سوق دادن کودکان به سمت علائم اضطراب از نقش تعیین کننده و انکارناپذیری برخوردارند (پری[11]، 2007).
تحقیقاتی که به بررسی تأثیرات اضطراب بر رشد روانی- اجتماعی کودکان پرداخته‌‌اند، حاکی از این هستند که اضطراب نه‌تنها در زمان بروز باعث ایجاد مشکلاتی در تجربه استقلال کودک در محیط‌های بازی و تحصیلی می‌گردد، بلکه شکل‌گیری مهارت‌های اجتماعی که اساس پیشرفت تحصیلی و شغلی او در آینده هستند را با مانع مواجه می‌سازد. این تحقیقات نشان داده است که کودکان مبتلا به اضطراب در بزرگ‌سالی نسبت به کودکانی که اضطراب را نشان نداده‌اند، وضعیت روان‌شناختی نامناسب‌تری دارند و بیماری‌های روانی بیشتری را گزارش می‌کنند (پترسون و کارتر[12]،2007؛ نقل از کندال،2013).
بخشی از مطالعاتی که در رابطه با تأثیرات بلندمدت اضطراب کودکان انجام شده است، نشان داده‌اند که تجربه اضطراب در دوره کودکی، مشکلاتی را برای افراد ایجاد می‌کند که علاوه بر ناراحتی‌های شخصی، ممکن است بر چگونگی پیشرفت تحصیلی و اجتماعی آن‌ها در دوره نوجوانی و بزرگ‌سالی نیز، تأثیرات منفی داشته‌ باشد (فینوکان و مرکر،2006). از سوی دیگر، تحقیقات طولی مختلف حاکی از این است که تجربه نشانگان اضطراب در دوران کودکی، پیشایند گرایش به مصرف مواد مخدر و دیگر اختلالات روانی است و درصورتی‌که فرایند درمان اضطراب به درستی انجام نگیرد، افت شدید سازگاری اجتماعی پیش‌بینی می‌شود (زولونسکی و همکاران،2006).
بر اساس گزارش لاست[13] (2006؛ نقل از کندال،2013) سه‌چهارم کودکانی که از مدرسه گریزانند مبتلا به اختلال اضطراب می‌باشند و در صورت عدم اقدام به‌موقع برای درمان ممکن است این کودکان به‌طور ثانوی دچار اختلالات روانی شدید شوند. اختلالات اضطرابی به نظر می‌رسد چنانچه درمان نشود دارای سیری مزمن خواهد بود (لوینسون، هولم‌دنوما، اسمال، سیلی و جوینر[14]، 2008؛ نقل از کندال،2013)؛ بنابراین با توجه به تأثیرات منفی اضطراب بر جنبه‌های مختلف زندگی روان­شناختی کودکان، پرداختن به آن و شناسایی مداخلات تأثیرگذار بر آن از اهمیت بسزایی برخوردار است.
از نشانگان آسیب‌شناسی روانی که در میان کودکان مبتلا به اضطراب به‌وفور مشاهده می‌شود و در اکثر موارد با اختلالات اضطرابی همبودی دارد، افسردگی است. افسردگی، اختلالی است که خصوصیت اول و عمده آن تغییر خلق است و شامل یک احساس غمگینی است که از یک ناامیدی خفیف تا احساسات یأس شدید ممکن است نوسان داشته باشد. این تغییر خلق نسبتاً ثابت و برای روزها، هفته‌ها ماه‌ها و یا سال‌ها ادامه دارد و برای این تغییر خلق تغییرات مشخصی در رفتار، نگرش، تفکر، کارایی، اعمال بدنی وجود دارد. افسردگی از توانایی‌های زیستی، جسمانی، فعالیت و اراده شخص می‌کاهد و با پیش آوردن اختلال‌های ذهنی اعتمادبه‌نفس او را متزلزل می‌کند. در کودک بهنجار افسردگی شدید تنها در پی یک عام اندوه‌بار مانند از دست دادن یکی از عزیزان یا شکست در یکی از جنبه‌های زندگی و یا ناامیدی بروز می‌کند. زمانی می‌توان افسردگی را بیماری دانست که از نظر شدت و مدت با عامل اندوه‌بار پیش‌آمده در زندگی کودک تناسبی نداشته باشد (سادوک و سادوک،1391).
افسردگی یکی از شایع‌ترین مشکلات حیطه سلامت روان در جهان و علائم افسرده ساز رایج‌ترین شکایات کودکان و نوجوانان است. میزان شیوع افسردگی در طی عمر برای نوجوانان در سراسر دنیا 14 درصد تخمین زده شده است، اما میزان شیوع افسردگی کودکی و نوجوانی در ایران به‌طور دقیق مشخص نیست و علت آن عدم انجام یک تحقیق کامل و مبتنی بر نمونه‌گیری صحیح در کل کشور است. این میزان در تحقیقات مختلف و بر مبنای پرسشنامه‌های مختلف محقق ساخته، پرسشنامه افسردگی بک و پرسشنامه افسردگی کودکان کواکس (CDI) بین 10 تا 30 درصد برآورد شده است (بانکی، امیری و اسعدی،1388). با توجه به شیوع گسترده افسردگی در کودکان و نوجوانان، گاهی اوقات از آن به‌عنوان بیماری سرماخوردگی در میان اختلالات روان‌پزشکی کودکان یاد می‌شود (استافر،2000). به دلیل اینکه تقریباً دوسوم کودکان افسرده به بزرگ‌سالان مبتلا به افسردگی اساسی تبدیل می‌شوند و 10 تا 15 درصد آن‌ها از این طریق به زندگی خود خاتمه می‌دهند، پرداختن به اختلال افسردگی در کودکان و شناسایی روش‌های درمانی اثربخش بر کاهش آن از اهمیت بسزایی برخوردار است (سگال، ویلیامز و تیزدل، 2002).
از دیگر عواملی که تأثیر قابل‌ملاحظه‌ای بر شکل‌گیری اختلالات اضطرابی در کودکان دارد، ویژگی‌های روان‌شناختی والدین آن‌ها علی‌الخصوص خودکارآمدی است. بسیاری از رفتارهای انسان با سازوکارهای نفوذ بر خود، برانگیخته و کنترل می‌شوند. در میان مکانیسم‌های نفوذ برخود، هیچ‌کدام مهم‌تر و فراگیرتر از باور به خود کارآمدی شخصی نیست. اگر فردی باور داشته باشد که نمی‌تواند نتایج مورد انتظار را به‌ دست آورد و یا به این باور برسد که نمی‌تواند مانع رفتارهای غیرقابل‌قبول شود، انگیزه او برای انجام کار کم خواهد شد. اگرچه عوامل دیگری وجود دارند که به‌عنوان برانگیزنده‌های رفتار انسان عمل می‌کنند، اما همه آن‌ها تابع باور فرد هستند. خودکارآمدی، توان سازنده‌ای است که بدان وسیله، مهارت‌های شناختی، اجتماعی، عاطفی و رفتاری انسان برای تحقق اهداف مختلف، به‌گونه‌ای اثربخش ساماندهی می‌شود (بندورا،2006). خودکارآمدی به داشتن مهارت یا مهارت‌ها مربوط نمی‌شود، بلکه به داشتن باور به توانایی انجام کار در موقعیت‌های مختلف، اشاره دارد. خودکارآمدی عبارت است از باور فرد، در این خصوص که توانایی انجام تکالیف را دارد یا خیر. خودکارآمدی بر روشن شدن لیاقت و قابلیت فرد، برای کنار آمدن مؤثر با بسیاری از موقعیت‌های تنش‌زا مبتنی است (شوارزر و لوزیسیزک، 2005) و دربرگیرنده احساس خوشایند فرد در انجام تکالیف است که به‌طور فراگیری با انگیزش و انجام موفقیت‌آمیز تکالیف در تمامی انسان‌ها مرتبط است (سالیوان و مالیک،2000).
به‌طور خاص خودکارآمدی والدین تأثیر گسترده‌ای بر کیفیت ارتباط والد با فرزندش دارد (کلارک،2007). خودکارآمدی والدینی به میزان صلاحیت و شایستگی‌ای گفته می‌شود که والدین در مدیریت مشکلات فرزندشان احساس می‌کنند (ماش[15] و جانستون[16]،2005). والدین به‌منظور احساس خودکارآمدی نیازمند دانش و اطلاعات در زمینه تکنیک‌های مؤثر مراقبت از کودک هستند. آن‌ها بایستی به توانایی‌های خود اعتماد کرده و مطمئن باشند که عملکردشان تأثیر مثبتی بر رفتارهای کودک می‌گذارد (کولمن[17] و کاراکر[18]،2003؛ تتی[19] و گلفند[20]،2007). خودکارآمدی والدینی یک ساختار شناختی مهم در ارتباط با عملکرد والدین است. خودکارآمدی والدینی به ارزیابی والدین نسبت به توانایی خود در ایفای موفقیت‌آمیز نقش والدگری اطلاق می‌شود؛ بنابراین افرادی که به توانایی‌ها و مهارت‌های خود در نقش والدگری اعتماد داشته باشند، خودکارآمدی بالاتری را احساس می‌کنند (جونز[21] و پرینز[22]،2005).
خودکارآمدی والدینی تأثیر به سزایی بر نحوه تعاملات والد- کودک و کیفیت والدگری دارد. بر این اساس والدینی که خودکارآمدی بالاتری دارند، گرایش بیش‌تری به استفاده از روش‌های مثبت والدگری مثل پاسخ‌گو بودن، حساس بودن، گرمی، تحریک‌کنندگی، استفاده از سبک‌های کارآمد سازگاری و مراقبت بدون تنبیه دارند. برعکس والدینی که خودکارآمدی پایین‌تری دارند، گرایش به استفاده از شیوه‌های خشن، تهدیدآمیز، پرخاشگرانه و استفاده از سبک‌های ناکارآمد سازگاری دارند (سندرس[23] و وولی[24]،2005؛ کولمن و کاراکر،2003).
در زمینه‌ مداخلات درمانی به‌منظور بهبود وضعیت روان‌شناختی کودکان مبتلا به اختلالات اضطرابی مداخلات متنوعی صورت گرفته است. درمان‌های رایج اضطراب

است)

فهرست مطالب
 

عنوان                                                                                                  صفحه
چکیده: 1
فصل اول: کلیات تحقیق
مقدمه. 3
1-1 بیان مساله. 4
1-2 اهمیت و ضرورت انجام تحقیق 5
1-3 اهداف تحقیق 6
1-4 سؤالات تحقیق 8
1-5 فرضیه‏های تحقیق 8
1-6 متغیرهای تحقیق 8
1-6-1 متغیرهای مستقل 8
1-6-2 متغیر وابسته. 8
1-6-3 متغیرهای کنترلی 8
1-7 قلمرو تحقیق 9
1-7-1 قلمرو موضوعی 9
1-7-2 قلمرو مکانی 9
1-7-3 قلمرو زمانی 9
1-8 روش اجرای تحقیق 9
1-9 تعاریف مفاهیم و اصطلاحات. 9
فصل دوم: ادبیات و پیشینه تحقیق
2-1 مفهوم مسئولیت اجتماعی 12
2-2 مبانی نظری 13
2-3 مدل‌های مسئولیت اجتماعی سازمان‌ ها 16
2-3-1 مدل پنج بعدی مسئولیت اجتماعی شرکت‌ها 17
2-3-2 مدل مسئولیت اجتماعی کارول. 17
2-4 چارچوب تعیین استراتژی‌های مسئولیت اجتماعی شرکتی 18
2-5 مفهوم حسابرسی مسئولیت‌های اجتماعی 18
2-5-1 محدوده حسابرسی اجتماعی 19
2-5-2 طبقه‌ها و الگوهای تئوری حسابرسی مالی 20
2-5-3 مفهوم حسابرسی تولیدی و تدافعی 22
2-5-4 وجود تمایز و افتراق حسابرسی تولیدی و تدافعی 22
2-6 مدل ماتریس شناسایی و ارزیابی ذینفعان شرکت. 23
2-6-1 نظریه ذینفعان. 25
2-6-1-1 ذینفعان پشتیبان. 28
2-6-1-2 ذینفعان حاشیه‌ای 29
2-6-1-3 ذینفعان غیرپشتیبان. 29
2-6-1-4 ذینفعان مختلط 30
2-6-1-5 استفاده از تخصص ذینفعان. 30
2-6-2 مسئولیت اجتماعی شرکت ها در قبال ذینفعـان. 31
2-6-2-1 رویکردی متعالی به کسب و کار. 32
2-6-2-2 پایش و اندازه گیری 33
2-6-2-3 قواعد جدید کسب و کار. 34
2-7 مفاهیم حسابداری اجتماعی 36
2-7-1 معاملات اجتماعی 36
2-7-2 سود اجتماعی 36
2-7-3 ارکان اجتماعی 36
2-7-4 سرمایه اجتماعی 36
2-7-5 خالص دارایی های اجتماعی 36
2-8 طبقه بندی حسابداری اجتماعی 37
2-9 انواع گزارشگری اجتماعی 37
2-9-1 گزارشگری غیر مالی 37
2-9-2 گزارشگری  مالی 38
2-10 تعریف شفافیت. 38
2-10-1 قابلیت دسترسی به اطلاعات. 39
2-10-2 توانایی برقراری ارتباط و وجود جریان ارسال و دریافت اطلاعات   40
2-10-3 تعاریف مبتنی بر ذی نفعان. 42
2-10-4 تعاریف مبتنی بر پاسخگویی 42
2-10-5 تعریف شفافیت با تاکید بر اجرای قوانین و مقررات. 43
2-10-6 شفافیت در بورس. 43
2-10-7 اندازه گیری شفافیت. 44
2-10-8 اهمیت شفافیت در بازارهای مالی 45
2-10-8 ابعاد شفافیت در بازار سرمایه. 48
2-10-9 ماهیت شفافیت گزارشگری در متون مالی 50
2-10-9-1 نظریه های  گزارشگری و افشاگری  اجتماعی 51
2-10-9-1-1 نظریه توصیفی در گزارشگری اجتماعی شرکت ها 51
2-10-9-1-2 نظریه هزینه های انجام شده 51
2-10-9-1-3 نظریه هزینه- منافع. 52
2-10-10 نقش شفافیت در گزارشگری مالی 52
2-10-11 شفاف‌سازی مالی از نگاه سازمانهای بین‌المللی 53
2-10-12 محدودیت‌های افشای اطلاعات و افزایش شفافیت. 54
2-10-12-1 موانع و راهکارهای عدم شفافیت بازار سرمایه ایران. 56
2-10-12-1-1 انجام معاملات صوری 56
2-10-12-1-2 انتشار اخبار کذب. 57
2-10-12-1-3 تشکیل ائتلاف. 58
2-10-12-1-4 ندادن اطلاعات از سوی شرکت ها و استفاده از اطلاعات محرمانه توسط دست اندرکاران شرکت   58
2-10-12-1-5 ارائه اطلاعات نادرست از سوی شرکت ها 59
2-10-13 کیفیت افشا، شفافیت و ویژگیهای کیفی صورتهای مالی 59
2-10-14 اهمیت شفافیت و افشای داوطلبانه. 60
2-10-15 مزایای افشای داوطلبانه. 61
2-10-16 مسائل اصلی در افشای داوطلبانه. 62
2-10-17 پیشینه تحقیق 65
فصل سوم: روش تحقیق
3-1 مقدمه. 70
3-2 روش پژوهش. 70
3-3 جامعه‌ی آماری و روش نمونه‌گیری 71
3-3-1 جامعه‌ی آماری 71
3-3-2 نمونه و روش نمونه‌گیری 71
3-4 ابزار جمع‌آوری داده‌ها 71
3-4-1- رگرسیون. 71
3-4-2- ضریب تشخیص یا تبیین 72
3-4-3- آزمون معنیدار بودن متغیر مستقل 72
3-4-4- آزمون خود همبستگی 73
3-4-5-  همخطی، راه های تشخیص و چگونگی رفع آن. 74
3-5 فرضیات تحقیق 75
3-6 متغیرهای تحقیق 75
3-6-1 متغیر وابسته. 75
3-6-2 متغیرهای مستقل 75
3-6-3 متغیرهای کنترلی 79
فصل چهارم: تجزیه تحلیل
4-1 مقدمه. 81
4-2 یافته های تحقیق 81
3-4- آزمون فرضیه های تحقیق: 86
4-4-  تجزیه و تحلیل نتایج حاصل از آزمون فرضیه ها: 87
4-4-1  نتایج آزمون فرضیه اول. 87
4-4-2 نتایج آزمون فرضیه دوم. 88
4-4-3 نتایج آزمون فرضیه سوم. 89
 
 
 
فصل پنجم: نتیجه گیری و پیشنهادات
1-5- مقدمه. 92
5-2- پیشنهادات تحقیق 95
5-3-  محدودیتهای تحقیق 98
5-4- توصیه برای تحقیقات آتی 98
منابع و ماخذ
الف) منابع فارسی 99
ب) منابع لاتین 101
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 

فهرست جداول
 
عنوان
صفحه
جدول 3-1:بررسی حالات مختلف نتیجه آماره دوربین– واتسون.
74
NOPATنحوه محاسبه و تعدیل جدول 3-2
76
CAPITAL نحوه محاسبه و تعدیل جدول3-3
77
جدول 4-1: نتایج آمار توصیفی داده های نهایی تحقیق.
83
جدول4-2: نتایج مربوط به آمار توصیفی تحقیق انجام شده توسط ویکتوریا کرایوگورسکی
83
جدول 4-3: نتایج آزمون مدل به صورت تجمعی
84
جدول4-4: نتایج آزمون مدل به صورت مقطعی
86
 

چکیده:
 

افشاگری و گزارشگری اجتماعی، فرایند انتقال اطلاعات مرتبط با تاثیرات اجتماعی و زیست محیطی عملکرد اقتصادی شرکت به جامعه است. گسترش مسئولیت پذیری سازمان بر این موضوع دلالت دارد که مسئولیتهای سازمان از ﺁنچه در گذشته بوده ،یعنی” فراهم کردن پول برای سهامداران ” فراتر رفته است.حرکت در مسیر مسئولیتهای اجتماعی و زیست محیطی عاملی ضروری و حیاتی است که به تداوم فعالیت سازمان در بلند مدت منجر می گردد . این تحقیق بر اساس هدف از نوع تحقیقات بنیادی و بر اساس روش تحقیق از نوع توصیفی- پیمایشی است. جامعه آماری پژوهش حاضر شامل کلیه شرکتهای پذیرفته شده در بورس اوراق بهادار تهران است برای تعیین حجم نمونه از روش نمونه گیری هدفمند(سیستماتیک) استفاده شده است و تعداد 98 شرکت بعنوان نمونه انتخاب شدند که طبق تجزیه و تحلیل در فصل چهارم، فرضیه شماره یک با توجه به سطح خطای 0.88 فرضیه صفر تائید می شود و  رابطه منفی تر بین افشای مسئولیت اجتماعی در شرکت های ذی نفع گرا و هزینه سرمایه رد می شود. فرضیه شماره دو که با توجه به سطح خطای 0.03 فرضیه صفر رد و فرضیه مقابل تائید میشود و در نتیجه تاثیر کاهش هزینه نظارت توسط سرمایه گذاران و هزینه انتشار سهام در سطح بالای شفافیت مالی رد می شود و فرضیه شماره سه با توجه به سطح خطای صفر فرضیه صفر رد و فرضیه مقابل تائید می شود و وجود رابطه منفی تر بین افشای مسئولیت اجتماعی و هزینه سرمایه در شرکت هایی که عدم شفافیت مالی بیشتری دارند تایید می گردد.
 
واژگان کلیدی : افشاء مسئولیت اجتماعی ؛ ذینفعان ؛ عملکرد مالی شرکت .
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 

فصل اول:
 

کلیات تحقیق

حافظه، اشتباهات سهوی، عدم یادآوری اسامی، پرخاشگری کلامی، خستگی شناختی و خستگی روانی در دانش آموزان با عملکرد تحصیلی پایین بیشتر از دانش آموزان با عملکرد تحصیلی بالا بود (001/0P<). بر این اساس می توان نتیجه گرفت استعداد خستگی، نارسایی شناختی و پرخاشگری از عوامل موثر در عملکرد تحصیلی دانش آموزان می باشد.
واژگان کلیدی: استعداد خستگی، نارسایی شناختی، خشم، پیشرفت تحصیلی ، دانش آموزان
فهرست مطالب
عنوان صفحه
فصل اول: کلیات پژوهش
1-1- مقدّمه. 2
1-2- بیان مساله. 3
1-3- اهمیّت و ضرورت انجام تحقیق. 5
1-4- اهداف مشخص تحقیق. 6
1-4-1- هدف کلی. 6
1-4-2- اهداف جزئی. 7
1-5- فرضیه‏ها وسوالات تحقیق. 7
1-5-1- فرضیه های اصلی. 7
1-5-2- فرضیه های فرعی. 7
1-6- تعریف مفهومی و عملیاتی. 8
فصل دوم: ادبیات پژوهش
2-1- پیشرفت تحصیلی. 11
2-1-1- مبانی تئوریک پیشرفت تحصیلی. 13
2-1-2- نظریه بلوم. 15
2-1-3- عوامل مؤثر بر پیشرفت تحصیلی. 16
2-1-3-1- علل فردی. 16
2-1-3-2- علل خانوادگی. 16
2-1-3-3- علل آموزشگاهی. 17
2-1-3-4- علل اجتماعی. 17
2-1-4- آفرینندگی، هوش و پیشرفت تحصیلی. 17
2-1-5- ارزشیابی پیشرفت تحصیلی. 17
2-1-6- پیامدهای ارزشیابی پیشرفت تحصیلی. 18
2-1-7- انگیزه پیشرفت تحصیلی. 18
2-1-8- عوامل موثر در پیشرفت تحصیلی. 18
2-1-9- علل فردی منفی در پیشرفت تحصیلی دانش آموزان. 20
2-2- خستگی. 21
2-2-1- استعداد خستگی. 23
2-2-2- خستگی شناختی. 24
2-2-3- نارسایی شناختی. 25
2-3- ماهیت خشم. 29
2-3-1- تعریف خشم. 31
2-3-2- تفاوت های فردی و جنسیتی در خشم. 35
2-4- سوابق پژوهشی. 36
2-4-1- سوابق داخلی. 36
2-4-2- سوابق خارجی. 37
2-4-3- جمع بندی از نتایج پژوهش ها 38
فصل سوم: روش پژوهش
3-1- مقدمه. 40
3-2- روش شناسی تحقیق. 41
3-3- جامعه آماری. 41
3-4- روش نمونه گیری و حجم نمونه. 41
3-5- ابزار های اندازه گیری. 41
3-6- شرح کامل روش گردآوری اطلاعات 42
3-7- روش‌ها و ابزار تجزیه و تحلیل داده‏ها 43
فصل چهارم: تجزیه و تحلیل داده ها
4-1- مقدمه. 44
4-2- یافته های موجود در پژوهش. 45
4-3- یافته های جمعیت شناختی. 45
4-4- یافته های توصیفی. 46
4-5- یافته های مربوط به فرضیه های پژوهش. 47
4-5-1- فرضیه های تحقیق. 47
فصل پنجم: بحث و نتیجه گیری
5-1- نتیجه گیری. 52
5-2- جمع بندی. 56
5-3- محدودیت های تحقیق. 56
5-4- پیشنهادات 56
5-4-1- پیشنهادات پژوهشی. 56
5-4-2- پیشنهاد کاربردی. 57
منابع مورد استفاده 58
پیوست ها 67
چکیده انگلیسی. 74
– مقدمه
از بارزترین ویژگی های هر انسانی داشتن توانایی یادگیری است که همین ویژگی پدید آورنده پیشرفت و تمّدن امروزی بوده است. زندگی تحصیلی، یکی از مهم ترین ابعاد زندگی اشخاص است که بر سایر ابعاد زندگی تاثیر فراوان دارد (سیف، 1390). پیشرفت تحصیلی همچون بسیاری از پدیده ها از ترکیب عواملی چون خانه، مدرسه و جامعه به وجود می آید. در کل پیشرفت تحصیلی عبارت است از سنجش عملکرد یادگیرندگان و مقایسه نتایج حاصل از آن با هدف های آموزشی از پیش تعیین شده به منظور تصمیم گیری در این باره که آیا فعالیت های آموزشی معلم و کوشش یادگیری دانش آموزان به نتایج مطلوب انجامیده اند (سیف، 1390). از پیشرفت تحصیلی به عنوان یکی از ابعاد پیشرفت در نظام آموزشی تعاریف متعددی ارائه گردیده است که به برخی از آنها اشاره می شود. پیشرفت تحصیلی عبارتند از میزان یادگیری آموزشگاهی فرد به صورتی که توسط آزمون های مختلف درسی مانند دیکته و ریاضی سنجیده می شود (اندرسون[1]، 2002). پیشرفت تحصیلی نتیجه تاثیر یک عامل نیست چنان که ویژگی های فردی دانش آموز، سلامت جسم روانی، انگیزش و توانایی فرد، محیط روانی خانه و مدرسه، گروه همسالان و انتظارات معلم، خاستگاه اجتماعی دانش آموز، ساختار آموزشی و. از جمله موارد اساسی در این زمینه به شمار می رود (گلشنی فومنی، 1386).
یکی از عوامل احتمالی موثر در عملکرد تحصیلی دانش آموزان استعداد خستگی[2] است. خستگی به عنوان احساسات نسبتاَ ثابت از فقدان علاقه و دشواری در تمرکز بر فعالیت های در دست اقدام تعریف می شود. این احساسات باعث می شوند تا فرد برای حفظ یا بازگشت توجّه، تلاش خودآگاهانه زیادی را از خود نشان دهد (فیشر[3]، 1993). بعضی از محققان معتقدند که مشکلات مربوط به توجّه از ویژگی های اصلی استعداد خستگی محسوب می شوند (فیشر، 1993؛ همیلتون[4]، 1981). در این حالت، فرد قادر به حفظ توجّه خود بر روی تکالیف در دست انجام نیستند و با اینکه باید تلاش فوق العاده ای جهت حفظ توجّه به عمل آورند. بنابرین باید توجّه داشت که حفظ توجّه عنصر رفتاری اصلی استعداد خستگی است (دمراد-فری و لایرد[5]، 1989).
وجود نشانه های خستگی بر بسیاری ازجنبه های زندگی افراد تاثیر می گذارد و موجب می شود دامنه توجّه فرد کاهش پیدا کرده، ضریب خطا افزایش پیدا کند و فرد مورد نظر در فعّالیت های روزانه خود دچار نارسایی هایی می شود که از آن جمله می توان به نارسایی شناختی اشاره کرد. نارسایی شناختی عبارت است از ناتوانی فرد در تکمیل تکالیفی که به طور طبیعی قادر به انجام آن است . نارسایی های شناختی شامل حواس پرتی، مشکلات مربوط به حافظه، اشتباهات سهوی و عدم یادآوری اسامی است (والاس[6]، 2004). به عبارت دیگر نارسایی شناختی مجموعه اشتباهات شناختی هستند که در هنگام انجام تکالیفی رخ می دهند که فرد معمولاَ آن ها را به شکل موفقّیت آمیزی انجام می دهد. برودبنت اولین کسی است که این اصطلاح را مطرح کرد (برودبنت، کوپر،فیتزگرالد وپارکز[7]، 1982). در مطالعات مختلف، بین نارسایی های شناختی و عملکرد در تکالیف، همبستگی معناداری به دست آمده است (مانلی، رابرتسون، گالاوی و هاوکینز[8]، 1999). نارسایی های شناختی با خواب آلودگی، اضطراب و فشار کاری همراه است (وادسفورد[9]، 2003؛ ملامد و اوکسنبرگ[10]، 2002؛ اسلامی و اریزی، 2007؛ نولتینگ، برگر، شیفورست، گنز وکوردت[11]، 2002) همچنین بین نارسایی های شناختی، اضطراب، فشار روانی (مکاسی[12]، 2006)، خستگی، خواب آلودگی (مکاسی، 2007) و اختلالات عاطفی (سالیوان و پاینه[13]، 2007) رابطه بدست آمده است.
یکی از عوامل دیگر که می تواند عملکرد تحصیلی دانش آموزان را تحت تاثیر قرار دهد خشم می باشد. بر اساس توافق بسیاری از صاحب نظران، خشم یکی از هیجان های اصلی بشر است که بعد از ترس بیشترین مطالعات را به خود اختصاص داده است. در مورد خشم تعاریف متعددی از سوی فلاسفه و روانشناسان ارائه شده است، ولی در تمام آنها می توان دو نکته مشترک را مشاهده کرد: 1- عامل اصلی بروز خشم، تهدیدها و ناکامی ها و موانعی است که سر راه افراد قرار می گیرد، 2- هدف خشم اغلب دفاع، جنگ و تخریب است (ملکی، 1385). نتایج مطالعات نشان داده است پرخاشگری با عملکرد تحصیلی دانش آموزان رابطه منفی دارد (عطاری، حقیقی و خانه کشی ، 1381) همچنین معتمدین و عبادی (1386) در پژوهش خود به بررسی رابطه باورهای غیر منطقی و پرخاشگری بر عملکرد تحصیلی دانش آموزان پرداختند نتایج نشان داد بین پرخاشگری با عملکرد تحصیلی دانش آموزان رابطه منفی معنی داری بدست آمد. اریک، داهلن-ریان، مارتین و میندی[14] (2004) به بررسی رابطه استعداد خستگی در پرخاشگری و خشم با واسطه رفتارهای تکانشی و هیجان خواهی پرداختند نتایج نشان داد استعداد خستگی با پرخاشگری رابطه معنی داری دارد و همچنین استعداد خستگی، ویژگی های خشم و کنترل خشم و تکانشگری و هیجان خواهی را پیش بینی می کند. در این راستا هدف از پژوهش حاضر مقایسه استعداد خستگی، نارسایی شناختی و خشم در بین دانش آموزان با پیشرفت تحصیلی بالا و پایین در مقطع تحصیلی متوسطه در نیمسال تحصیلی 94-93 در شهر اردبیل است.
1-2- بیان مساله
زندگی تحصیلی، یکی از مهمترین ابعاد زندگی اشخاص است که بر سایر ابعاد زندگی تاثیر فراوان دارد. در این بین یکی از مسایل و مشکلات اساسی زندگی تحصیلی افراد و نظام آموزشی آن کشور، مساله افت تحصیلی و پایین بودن سطح عملکرد تحصیلی دانش آموزان آن کشور است. این پدیده، علاوه بر زیان های هنگفت اقتصادی، سلامت روانی فراگیرندگان را مخدوش می نماید. منظور از افت تحصیلی، کاهش عملکرد تحصیلی درسی فراگیرنده از سطح رضایت بخش به سطح نامطلوب است. عوامل مختلفی بر عملکرد تحصیلی افراد تاثیر می گذارند که متخصصان تعلیم و تربیت آنها را به چهار دسته شامل عوامل فردی، عوامل آموزشگاهی، عوامل خانوادگی و عوامل اجتماعی تقسیم کرده اند (زهراکار،1386).
دانش آموزان به دلیل قرار گرفتن در موقعیت های تحصیلی و اجتماعی خاص، برخی مشکلات از جمله احساس خستگی را تجربه می کنند. احساس خستگی عبارت است از یک حس فراگیر فقدان انرژی که ارتباطی با میزان و تلاش و کوشش ندارد. این حالت معمولا از نظر شدّت بر روی یک پیوستار قرار دارد که از گذرا و خفیف تا شدید و با دوام تغییر می کند و چنانچه شدید باشد از آن به عنوان اختلال خستگی یاد می شود (لابلی، استوارت، برتوچ،گیستولی، داروین و همکاران[15]، 2002). اختلال خستگی با حالت خستگی ناتوان کننده همراه با خواب بی کیفیت، سردرد، علائم اسکلتی-عضلانی و عصب روانپزشکی به مدّت بیش از یک ماه همراه است (فوکودا، استراوس وهیکی[16]، 1994). مطالعات نشان می دهد 6/5 درصد دانش آموزان احساس خستگی خفیف دارند و شیوع احساس خستگی 2/10 درصد و در پسرها 2/1 درصد است (محمودیان، فرج زادگان، نورمحمدی و میرالهی، 1383) از طرفی خستگی تبعاتی مثل اختلال افسردگی و تنیدگی هیجانی(مثل خشم) (ری، جفریس و ویر[17]، 1997) و نقص در حل مسائل شناختی(مثل نارسایی شناختی) (پورقاز، محمدی، و دوستی ، 1391) دارد.
عوامل شناختی از تاثیر گذارترین عوامل در زندگی روزانه افراد می باشد و وجود هر گونه اختلال در عوامل شناختی موجب بروز مشکلات عدیده ای برای فرد مورد نظر می شود، بخصوص وقتی که بحث آموزش و پرورش و تحصیل به میان می آید عوامل شناختی از اهمیت دو چندانی برخوردار می شود. وجود نارسایی های شناختی در فرد می تواند عملکرد تحصیلی این افراد را تحت تاثیر خود قرار دهد. مارتین، نارسایی شناختی را اشتباهات شناختی یا خطاهایی می داند که فرد باید بصورت هنجاری ظرفیت انجام آن را داشته باشد (والاس، وودانویچ و رستینو[18]، 2003) این نارسایی های شناختی شامل مشکلاتی در حافظه، توجّه و عمل هستند (عریضی، اصغری و اخباری، 2008). نارسایی در کنش با ابعاد مختلف حافظه کاری و عدم توانایی در بالا بردن ظرفیت آن، مشکلات عمده ای را در یادگیری ریاضی دانش آموزان ایجاد می کند (گترکل، لامونت و الووا[19]، 2006؛ امین زاده و حسن آبادی، 1389) همچنین نتایج مطالعات نشان می دهد بین نارسایی شناختی و پیشرفت تحصیلی دانشجویان رابطه منفی معنی داری وجود دارد (قاسم زاده، 1391).
یکی از عواطف متداول در بین نوجوانان خشم است که بر اثر برخورد با مانعی که بر سر راه هدف آنان قرار گیرد، حاصل می شود و به پرخاشگری که یک واکنش عمومی به ناکامی امیال است منجر می گردد (گلچین، 2002). خشم یک حالت هیجانی ذهنی است و با وجود تضاد شناختی و برانگیختگی روانی مشخص می شود و هیجانی بهنجار می باشد که جنبه های انطباقی بسیار دارد. با وجود این، وقتی که تکرار، شدّت و مدّت آن افزون تر از جنبه های انطباقی باشد، ناکارآمد می گردد (نواکو[20]، 1999). دانش آموزان پرخاشگر با رفتار های خود، جو متشنّجی را برای خود و دیگران فراهم می آورند و از آنجا که فاقد مهارت های مناسب برای کنترل خود و وقایع پیرامون هستند،تحت سطوح بالای برانگیختگی بوده و توجّه شان محدود می شود که موجب کاهش عملکرد این افراد در زمینه های مختلف از جمله عملکرد تحصیلی آن ها می شود. نتایج پژوهش های انجام شده نشان می دهد پرخاشگری با پیشرفت تحصیلی (یاوریان، سهرابی و یاوریان ، 1389) و با عملکرد تحصیلی دانش آموزان رابطه منفی دارد (عطاری و همکاران، 1381؛ معتمدین و عبادی، 1386 و هادلی[21]، 2002). در این راستا پژوهش حاضر به دنبال پاسخ به این سوال است که آیا استعداد خستگی، نارسایی شناختی و خشم در بین دانش آموزان با پیشرفت تحصیلی بالا و پایین در مقطع تحصیلی متوسطه در نیمسال تحصیلی 94-93 در شهر اردبیل تفاوت دارد؟
1-3- اهمیت و ضرورت انجام تحقیق
مطالعه ی عوامل موثر بر پیشرفت تحصیلی، طی سه دهه اخیر، بیش از پیش مورد توجه متخصصان تعلیم و تربیت قرار گرفته است. اتکینسون و همکاران (1998) پیشرفت تحصیلی را توانایی آموخته شده یا اکتسابی حاصل از دروس ارائه شده یا به عبارت دیگر، توانایی آموخته شده یا اکتسابی فرد در موضوعات آموزشگاهی می دانند (سیف، 1384).
یکی از عوامل مهّم ابعاد مختلف توسعه، نظام آموزشی کشور است که برای پرورش و آموزش نسل جدید هزینه های بسیار بالایی را متحمل می شود. هزینه هایی که به طور مستقیم یا غیر مستقیم بر دوش مردم قرار دارد. اگر نظام آموزشی کشور کارآمد و اثر بخش باشد، در ازای هزینه های صرف شده درآمدهای مادی و معنوی عاید مردم و جامعه خواهد شد و چنان چه نظام آموزشی کارآمدی لازم را نداشته باشد، هزینه ها بی جهت به هدر خواهد رفت و استعداد های دانش آموزان و توانایی هایی آن ها که مورد نیاز جامعه است از قوّه به فعل نخواهد رسید. پیشرفت تحصیلی دانش آموزان از مهم ترین ابعاد زندگی این افراد می باشد که بر سایر جنبه های زندگی و آینده آنان نقش بسزایی دارد. عوامل مختلفی بر پیشرفت تحصیلی دانش آموزان تاثیر دارد و می تواند عملکرد آنها را با مشکل مواجه سازد. این پدیده، علاوه بر زیان های هنگفت اقتصادی، سلامت روانی فراگیرندگان را مخدوش می نماید. عوامل مختلفی بر عملکرد تحصیلی دانش آموزان تاثیر می گذارند که متخصصان تعلیم و تربیت آنها را به چهار دسته شامل عوامل فردی، عوامل آموزشگاهی، عوامل خانوادگی و عوامل اجتماعی تقسیم کرده اند (زهراکار،1386). بنابراین بررسی عوامل موثر بر پیشرفت تحصیلی دانش آموزان از اهمیّت بسزایی برخوردار می باشد.
از عوامل موثر در پیشرفت تحصیلی پایین در دانش آموزان احتمالاَ ملول بودن است. شیوع خستگی در دانش آموزان 2/10 درصد و در پسرها 2/1 درصد گزارش شده است. وجود نشانه های خستگی در دانش آموزان احتمالاَ موجب می شود خطاهایی مثل حواس پرتی، مشکلات مربوط به حافظه، اشتباهات سهوی و عدم یاد آوری اسامی روی دهد که از آن با عنوان خطا یا نارسایی شناختی یاد می شود. این امر موجب کاهش عملکرد دانش آموزان در زمینه مختلف زندگی از جمله عملکرد تحصیلی این افراد شده و ممکن است موجب تنیدگی هیجانی از جمله خشم و پرخاشگری شود.
از عواطف متدول در بین دانش آموزان خشم است که جنبه های مختلف زندگی این افراد را تحت تاثیر قرار می دهد پرخاشگری ممکن است به اشکال گوناگونی بروز پیدا کند که بارزترین اشکال آن بصورت کلامی و فیزیکی می باشد (باس و پری، 1992). تحقیقات نشان داده اند خشم و پرخاشگری دارای عوارض جسمی، روانی و اجتماعی فراوانی است و موجب نشانگانی مانند احساس درماندگی، تنهایی، ناسازگاری اجتماعی، بی توجهی به حقوق و خواسته دیگران، زخم معده، میگرن، اختلال فشار خون، افسردگی، اضطراب و افت تحصیلی می گردد. دانش آموزانی که مشکلات رفتاری از جمله پرخاشگری دارند، نه تنها دارای نشانگان مرضی جسمانی مانند سردرد و دردهای معده ای- روده ای می باشند بلکه در انزوا و تنهایی به سر می برند و به خواسته های اجتماعی دیگران چندان توجهی ندارند (استرچن و مونرو-چندلر ، 2006) و این مسئله موجب تبعات جسمانی و اجتماعی از جمله ایجاد تصویری منفی در میان همسالان و آموزگاران، طردشدن از سوی همسالان، افت تحصیلی، مصرف مواد و بزهکاری می شود (آشوری، ترکمن ملایرری و فدایی، 2009) همچنین نتایج نشان می دهد بین پرخاشگری و خشم با پیشرفت تحصیلی دانش آموزان رابطه منفی وجود دارد (هادلی، 2002) به نظر می رسد دانش آموزانی که رفتارهای پرخاشگرانه دارند هم در انضباط و هم در سایر معقوله های مربوط به مدرسه و دروس دچار مشکلات متعددی می شوند بنابرین پرداختن به این مسئله از اهمیت بسزایی برخوردار می باشد. بر اساس مطالب ارائه شده انجام چنین پژوهشی می تواند در شناخت عوامل خطر ساز عملکرد تحصیلی و سایر جنبه های دانش آموزان مفید بوده و در برنامه ریزی های انجام شده می توان از نتایج چنین پژوهش هایی در جهت کاهش اختلالات رفتاری از جمله بروز که ممکن است ناشی از استعداد خستگی و نارسایی شناختی باشد. همچنین نتایج این پژوهش می تواند در کمک به ارتقاء عملکرد تحصیلی دانش آموزان کمک کرده و از تبعات رفتار های پرخاشگرانه و همچنین نارسایی شناختی و استعداد خستگی در دانش آموزان و به تبع آن از هدر رفت هزینه های اقتصادی، اجتماعی و روانی صرف شده از طرف خانواده ها و مسئولین جلوگیری کند و از طرف دیگر با توجه به اینکه پژوهش محدودی در این زمینه صورت گرفته

اشنایدر گردآوری شد و با بهره گرفتن از آمار استنباطی تحلیل واریانس چند متغیری MANOVA مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفت.
نتایج: یافته ها نشان داد که ١. بین اضطراب اجتماعی، تصور بدنی و اُمید به زندگی در متقاضیان جراحی زن و مرد با افراد عادی تفاوت معنادار وجود دارد. (01/0 > P ). ٢. به لحاظ اضطراب اجتماعی بین متقاضیان جراحی زیبایی زن و متقاضیان جراحی زیبایی مرد با افراد عادی تفاوت وجود دارد. . (01/0 > P ). ٣. به لحاظ تصور بدنی بین متقاضیان جراحی زیبایی زن و متقاضیان جراحی زیبایی مرد با افراد عادی تفاوت وجود دارد. (01 /0 > P ). ۴. به لحاظ اُمید به زندگی بین متقاضیان جراحی زیبایی زن و متقاضیان جراحی زیبایی مرد با افراد عادی تفاوت وجود دارد. (01 /0 > P ).
کلید واژه ها: اضطراب اجتماعی، تصور بدنی، اُمید به زندگی
فهرست
مقدمه ١
١-١ بیان مسأله ٣
١-٢ اهمیت و ضرورت پژوهش ۵
١-٣ اهداف تحقیق ۶
١-٣-١ اهداف اصلی ۶
١-٣-٢ اهداف فرعی ۶
١-۴ سوالات تحقیق ۶
١-۴-١ سوالات فرعی تحقیق ٧
١-۵ فرضیه های تحقیق ٧
١-۵-١ فرضیه اصلی ٧
١-۶ تعاریف نظری ٧
١-۶-١ جراحی زیبایی ٧
١-۶-٢ اضطراب اجتماعی ٨
١-۶-٣ تصور بدنی ٨
١-۶-۴ اُمید به زندگی ٨
١-٧ تعاریف عملیاتی ۹
١-٧-١ اضطراب اجتماعی ۹
١-٧-٢ تصور بدنی ۹
١-٧-٣ اُمید به زندگی ۹
فصل دوم
ادبیات پژوهش ١١
٢-١ اضطراب اجتماعی ١٢
٢-٢ تصویر بالینی از فردی با اختلال اجتماعی ١٣
٢-٣ تشخیص ١٧
٢-۴ سبب شناسی ١٨
٢-۵ دیدگاه روان پویشی ١٨
٢-۶ دیدگاه رفتارگرایی ١٨
٢-۶-١ شرطی شدن اضطراب ١٩
٢-۶-٢ شرطی شدن کلاسیک ١٩
٢-۶-٣ شرطی شدن عامل ١٩
٢-٧ دیدگاه شناختی ٢٠
٢-٨ دیدگاه زیست شناختی ٢٣
٢-٩ دیدگاه انسان گرایی ٢۴
٢-١٠دیدگاه اجتماعی ٢۵
٢-١١ جنبه های مختلف اضطراب اجتماعی ٢۵
٢-١١-١ جنبه های رفتاری ٢۵
٢-١١-٢ جنبه های شناختی ٢۶
٢-١١-٣ جنبه های بدنی ٢٧
٢-١٢ همه گیر شناسی ٢٧
٢-۱٣ پیشینه تحقیق ٢٨
٢-١۴ جمع بندی پیشینه ی داخلی و خارجی ٣۵
٢-١۵ تصور بدنی ٣۶
٢-١۶ دیدگاه های روانشناسی اجتماعی درباره تصور بدنی ۴٠
٢-١۶-١ نظریه فرهنگی اجتماعی تامپسون ۴٠
٢-١۶-٢ نظریه تصور از بدن کش ۴٣
٢-١۶-٣ نظریه ی مقیاس اجتماعی ۴۶
٢-١٧ دید گاه های مُدرنیستی درباره ی بدن ۴٧
٢-١٨ اروینگ گافمن ۴٧
٢-١٨-١ برخی از مفاهیم نظری گافمن ۴٨
٢-١٨-٢ داغ ننگ ۴٨
٢-١٨-٣ سندرم سیندرلا ۴٨
٢-١٨-۴ مدیریت تأثیرگذاری ۴٩
٢-١٩ آنتونی گیدنز ۴٩
٢-١٩-١ برخی مفاهیم نظری گیدنز ۵٠
٢-١٩-٢ هویت ۵٠
٢-١٩-٣ جهانی شدن و مخاطره ۵١
٢-٢٠ دیدگاه ساختارگرایی درباره بدن ۵١
٢-٢٠-١ مری داگلاس ۵١
٢-٢٠-٢بوردیو ۵٢
٢-٢١دیدگاه پساساختار گرایی درباره ی بدن ۵٢
٢-٢١-١ ایده ی محوری میشل فوکو ۵٢
٢-٢١-٢ فدرستون ۵٣
٢-٢٢ دیدگاه فمنیستی درباره ی بدن ۵٣
٢-٢٢-١ نظریه ی خودشی انگاری ۵۵
٢-٢٣ پیشینه تحقیق ۵۵
٢-٢۴ جمع بندی پیشینه تحقیقات داخلی و خارجی ۶۴
٢-٢۵ اُمید به زندگی ۶۶
٢-٢۶ ابعاد اُمید ٧٢
٢-٢٧ پیشینه تحقیق ٧٣
٢-٢٨ جمع بندی پیشینه تحقیقات داخلی و خارجی ٧۹
٢-٢۹ جراحی زیبایی ٨۰
٢-٣٠ پیشینه تحقیق ٨۴
فصل سوم
روش اجرای پژوهش ۹۵
3-1 پیش درآمد ۹۶
٣-٢ طرح پژوهش ۹۶
3-3 جامعه و نمونه پژوهش ۹۶
3-4 حجم نمونه و روش نمونه گیری ۹٧
٣-۵ ابزار پژوهش ۹٧
٣-۵-1 سیاهه هراس اجتماعی ۹٧
٣-۵-2 پرسشنامه روابط چند بُعدی خود – بدن ۹٨
٣-۵-3 مقیاس اُمید بزرگسالان اشنایدر ١۰١
٣-۶ روش گردآوری داده ها ١٠٢
٣-٧ روش تجزیه و تحلیل داده ها
فصل چهارم
۴-١ مقدمه ١۰۴
۴-٢ یافته های مربوط به فرضیه های پژوهش ١۰۴
فصل پنجم
بحث و نتیجه گیری ١١٢
۵-٢ محدودیت های پژوهش ١١٣
۵-٣ پیشنهادات تحقیق ١١۴
۵-۴ پیشنهادات کاربردی ١١۴
منابع
منابع فارسی ١١٨
منابع انگلیسی ١٢۵
جداول مربوط به یافته های جانبی ١٣۵
مقدمه:
انسان موجودی زیبا و دوست داشتنی است و تمایل به زیبایی از دیرباز در سرشت انسان ها وجود داشته است (ولپ، 2002). زیبایی گرایش کاملاً طبیعی و مشترک بین تمامی انسان هاست، اما امروزه گرایش به زیبایی به مرحله ظاهر پرستی و خودنمایی رسیده است به طوریکه بسیاری از افراد جامعه با مصرف هزینه های گزاف و قبول عواقب جسمی وروانی و حتی جانی در صدد کسب سهم بیشتری از زیبایی هستند (تیگمن[1]، 2001).
چهره مطلوب، تصور فرد نسبت خود را بهتر می سازد و به او اعتماد به نفس می بخشد و در نتیجه فعالیت های اجتماعی قابل قبول تری شکل می گیرد (جورابچی، 1389). جراحی زیبایی یکی از آخرین دستاوردهای انسانی برای خلق زیبایی است، رشد فزاینده ای داشته است (گیلمن، 1994؛ به نقل از میرساردو و همکاران، 1389).
جراحی زیبایی که جهت بهبود بخشیدن به ظاهر به کار گرفته می شود، تخصصی است که به ترمیم، نگهداری یا بهبود ظاهر فیزیکی فرد از طریق تکنیک های جراحی پزشکی می پردازد و در دهه گذشته به طور چشمگیری افزایش یافته است (سوامی، 2009). براساس آمار منتشر شده در سال 2003، پنج جراحی معمول و رایج زیبایی شامل: لیپوساکشن، افزایش و کاهش حجم سینه، جراحی پلک و جراحی سینه بوده است. و تزریق بوتاکس، برداشتن مو با لیزر، میکُرودرم ابریژن، پیلینگ شیمیایی و تزریق کُلاژن هم به عنوان شایع ترین مُداخلات زیبایی غیر جراحی مطرح شده است (انجمن جراحان پلاستیک آمریکا، 2004).
در قرن بیستم مخصوصاً در چند دهه اخیر برداشت های تازه ای از زیبایی شده است و زیبایی به عنوان مجموعه ای از مؤلفه های چون تناسب اندام، آرایش، پوشش و جذابیت و بی نقص بودن تعریف می شود. امروزه جراحی زیبایی به یکی از دغدغه های انسان تبدیل شده است. طبق گزارش انجمن جراحان پلاستیک آمریکا[2] در سال 2010 بیش از 13 میلیون جراحی پلاستیک در این کشور انجام گرفته است. در یک بررسی ملی در کشور نروژ[3] مشخص شده است که 03/0 از مردان و 07/0 از زنان 65-18 ساله یک نوع جراحی پلاستیک انجام داده اند. در کشور ما از حدود دهه 70 تقاضا برای جراحی زیبایی 080/0 رشد داشته و این آمار در حال حاضر رو به افزایش است .جراحی های زیبایی منحصر به طبقه مُرفه جامعه نیست و از هر طبقه اجتماعی افرادی وجود دارند که بخشی از صورت یا اندام خود را به تیغ جراحان زیبایی سپرده اند. این روند به گونه ای ادامه یافته که مردم ایران در کنار کشورهای ترکیه و برزیل در رده های نخست میزان جراحی های جهان قرار دارند.
ظاهر که برای خود شخص و دیگران دیدنی و نمایش دادنی است، می تواند به منزلۀ نشانه ای برای کنش به کار رود. در نتیجه بدن نه تنها موجودیتی ساده، بلکه وسیله ای برای کنار آمدن با اوضاع و احوال بیرونی است و حالات چهره و حرکات بدن، محتوای اساسی نشانه هایی است که ارتباطات روزمرۀ افراد مشروط به آنهاست و برای آن که بتوانند نظارتی مداوم و موفق بر چهره و بدن خود اعمال کنند، جنبه ای را نمایان می کنند که برای همگان پذیرفتنی باشد (آزادارمکی، 1381). نکه بتوانند نظارتی مداوم و موفق بر چهره خود اعمال کنند، آ
ظاهر فیزیکی قسمت مهمی از تصویر بدنی است زیرا اولین منبع اطلاعاتی است که دیگران برای تعاملات اجتماعی با افراد از آن استفاده می کنند. بدن قابل مشاهده ترین قسمت خود و خودآگاهی فرد است. تصویر بدنی تجسم درونی ظاهر بیرونی فرد است که این بازنمایی ابعاد جسمانی، ادراکی و نگرشی را در بر می گیرد. ابعاد اصلی این نگرش شامل مؤلفه های ارزیابی، سرمایه گذاری فرد در برخورد با طرحواره های ظاهر و عواطف است که اهمیت ظاهر درونی سازی شده را نمایان می سازد (یاکبسن، 1967؛ قلعه بندی، 1390).
دانشمندان علوم اجتماعی در یافته اند که مردم، زیبایی ظاهری با ویژگی های شخصیتی پسندیده همچون، هوش، شایستگی، دلپذیر بودن و پذیرش اجتماعی ربط می دهند. و جراحی زیبایی بیشتر برای از میان بردن ناخشنودی از ظاهر خود و گاهی افزایش عزت نفس انجام می دهند (قلعه بندی و همکاران، 1381). زیرا عزت نفس پائین و احساس نداشتن جذابیت فیزیکی و جنسی در افراد، احتمال گرایش افراد را به انجام جراحی فیزیکی افزایش می دهد (بشارت، 1386).عزت نفس پائین و تصویر بدنی منفی معمولاً استرس هایی را برای فرد به دنبال می آورد که فرد برای مقابله با آنها راهبردهای خاصی را به کار می گیرد (محمدپناه و همکاران، 1391).
ظاهر بخشی از هویت فرد است و در موقعیت های اجتماعی بلافاصله در برخورد با دیگران نمایان می شود، بنابراین اهمیت این سازه شخصیتی بسیار بارز است (سوامی و همکاران، 2009).
تلفیق زیبایی با دستاوردهای صنعتی و پزشکی باعث شده است زیبایی تنها یک مشخصه طبیعی و زیستی نباشد و ویژگی اکتسابی پیدا کند (وبستر، 1983). امروزه جراحی زیبایی به عنوان یکی از شایع ترین جراحی در سطح جهان مطرح است که میزان بهره گیری از آن رو به فزونی است (هوانگ، 2004). همانند دیگر تخصص ها در پزشکی، مداخله های جراحی زیبایی نیز باید قبل از آن که بر روی بیماران اعمال شوند، تحت کار آزمایی های بالینی دقیقی قرار بگیرند، مرز بین نوآوری در جراحی و آزمایش بر روی انسان مرز مبهمی است و همیشه با تأکید برحفاظت از سلامت و تندرستی بیماران است.
تاثیر پیشرفت های تکنولوژی های زیبایی بر بدن افراد و تلاش های افراد برای کنترل بر بدن هایشان و مالکیت داشتن نسبت به بدن خود باعث شده است در سال های اخیر افراد به ویژه زنان به یکی از مصرف کنندگان دائمی این تکنولوژی ها بدل شوند. این امر سبب شده است افراد به طور خاص درد کشیدن و به طور عام سلامت خود را از دست دهند. از اهداف اصلی این پژوهش مقایسه اضطراب اجتماعی ، تصور از بدن و امید به زندگی در افراد متقاضی جراحی زیبایی با افراد عادی است. در این مقاله از روش علی مقایسه ای و نمونه گیری هدفمند استفاده شده است.
1–1 بیان مسأله اساسی:
اضطراب اجتماعی اساساً ترس از مورد نظاره دیگران واقع شدن است. این ترس، ممکن است تا حدودی ذاتی بوده باشد. اما وقتی نگاه دیگران، چه به عمد (واقعی) و چه با تصور فرد (خیالی) در موقعیتهای خــاص ناراحتی فوق العاده ایجاد کند، نتیجه آن «اضطراب اجتماعی» است؛ اضطراب اجتماعی به این معنی که نگاه دقیق دیگران همیشه به نوعی وجود دارد. مورد مضحکه واقع شدن به صورت پنهان وجود دارد. پشت این ترس ، نیز «ترس از عملکرد» ، یعنی ترس از اینکه شخص قادر به ایفای نقش خود نباشد و یا کنترل خود را در مقابل نگاه دیگران از دست بدهد، وجود دارد.ترس از عملکرد غالباً موجب همان چیزی می شود که شخص، بیش از همه از وقوع آن می ترسد؛ یعنی عملکرد معیوب. مثلاً سخنران وحشتزده نمی تواند هیچ کلمه ای را بر زبان آورد. در بعضی موارد ، اضطراب اجتماعی به خاطر آن است که مبادا دیگران ، اضطراب اجتماعی او را ببینند؛ مانند سرخ شدن یا لرزش اندام (دانلد گودوین ، 1373) . این اضطراب اجتماعی که با ترس مداوم از تعامل یا انجام عملی در موقعیت های اجتماعی که ناشی از نگرانی از هول شدن، تحقیر شدن یا ارزیابی منفی دیگران است، مشخص می شود، اغلب یک حالت مزمن و ناتوان کننده است (اسچنیر[4] و همکاران ، 1992؛به نقل از غلامی، 1384). یکی دیگر از عوامل تأثیرگذار بر رفتار تصور بدنی می باشد مفهوم تصور بدنی اولین بار توسط شلدر مطرح شد وی تصور بدنی را با یک چشم انداز روانشناسانه اینگونه تعریف نموده است: (تصویری از بدنمان که در ذهنمان شکل می دهیم و شیوه ای که بدن برایمان آشکار می شود، تصور بدنی یک فرایند شناختی نیست بلکه خواسته ها، نگرش های عاطفی و کنش متقابل با دیگران را منعکس می سازد). «شلدر 1950» این مفهوم یک سازه پیچیده است که دارای دو بُعد اصلی سرمایه ی تصور بدنی و ارزیابی تصور بدنی است، که سرمایه ی تصور بدنی به بازتاب درجه اهمیت رفتاری و شناختی که مردم به بدن و ظاهرشان نسبت می دهند می پردازد و ارزیابی تصور بدنی به درجه رضایت و نارضایتی از بدن و ظاهرشان مربوط می شود (کش و پروژنسکی 2002). شکل گیری این دو بُعد، راهبردهای کنش/کنش متقابل افراد در پیوندهای اجتماعی مرتبط با بدن و یا ظاهر فیزیکی آنان را معلوم می کند.تصور بدنی تجربه ی روانشناختی از جسم فیزیکی است که افکار، عقاید، احساسی و نگرشی تغییر می کند تصور بدنی و احساسی که افراد به خود دارند رفتار آنان را تحت تأثیر قرار می دهد. با توجه به آنچه که گفته شد داشتن امید به زندگی باعث آسان شدن سختی ها وتقویت روحیه می گردد. به عبارت دیگر انسان برای هر عملی باید انگیزه و هدفی داشته باشد و داشتن

خود دارند از سطح پائینی از بهزیستی روانی برخوردارند و باورهای منطقی فرد به توانایی خود در پیشگیری از این مشکلات یا کنترل آن کمک می کند.
کلمات کلیدی: باورهای غیرمنطقی، طرحواره های ناسازگار اولیه، بهزیستی روانی دانشجویان، افسردگی و اضطراب.
فهرست مطالب
فصل اول: مقدمه و گستره ی مسئله مورد پژوهش 1
1-1- مقدمه. 2
1-2- بیان مسئله. 4
1-3- ضرورت و اهمیت تحقیق 9
1-4- اهداف پژوهش 10
1-4-1- هدف کلی 10
1-4-2- اهداف اختصاصی 10
1-5- سوالات یا فرضیه پژوهش 10
1-6- تعریف مفهومی و عملیاتی متغیرها 11
1-6-1- افسردگی 11
1-6-2- اضطراب 11
1-6-3- بهزیستی روانی 11
1-6-4- باورهای غیرمنطقی 12
1-6-5- طرحواره های ناسازگار اولیه. 12
فصل دوم: گستره ی نظری و پیشینه پژوهش. 13
2-1- باور منطقی 14
2-2- باور غیرمنطقی 14
2-2-1- ویژگی باورهای غیرمنطقی 15
2-2-2- انواع باورهای غیرمنطقی الیس 15
2-3- باید ها 21
2-4- طرحواره های ناسازگار اولیه. 21
2-4-1- مفهوم طرحواره. 21
2-4-2- طرحواره های شناختی و ناخودآگاه در روان تحلیل گری: 23
2-4-3- طرحواره ها در سیستم شناختی 24
2-4-4- طرحواره های ناسازگار اولیه و حوزه های مرتبط با آن ها 26
2-4-5- ارتباط طرحواره ها و افسردگی و اضطراب 32
2-5- بهزیستی روان شناختی 33
2-5-1- نظریه‌های بهزیستی روانی 35
2-5-1-1- مدل تعادل پویا 35
2-5-1-2- الگوی ویسینگ و وان ایدن 35
2-5-1-3- نظریه ی ناهمخوانی 36
2-5-1-4- نظریه ی هدف غایی 37
2-6- افسردگی 37
2-6-1- نظریه های افسردگی 37
2-6-1-1- مدل پرخاشگری درونی شده. 37
2-6-1-2- فقدان عزت نفس و افسردگی: 38
2-6-1-3- افسردگی و تقویت. 38
2-6-1-4- مدل شناختی 39
2-7- اضطراب 39
2-8- پیشینه پژوهش های انجام شده در ایران: 41
2-9- پیشینه پژوهش های انجام شده در کشورهای دیگر. 44
فصل سوم: روش شناسی پژوهش. 47
3-1- روش پژوهش 48
3-2- جامعه پژوهش 48
3-3- نمونه پژوهش و روش نمونه گیری 48
3-4- ابزارهای پژوهش 48
3-4-1- پرسشنامه فرم کوتاه یانگ. 48
3-4-1-1- اعتبار و پایایی پرسشنامه یانگ. 49
3-4-2- پرسشنامه باورهای غیرمنطقی (IBT) 50
3-4-3- مقیاس بهزیستی روانی ریف ((SPWB 50
3-4-4- افسردگی بک (BDI) 51
3-4-4-1- روایی و پایایی آزمون افسردگی بک. 51
3-4-5- پرسشنامه اضطراب بک (BAI) 52
3-4-5-1- روایی و پایایی آزمون اضطراب بک. 52
3-5- روش اجرا و جمع آوری داده ها 53
3-6- روش تجزیه و تحلیل آماری داده ها 53
فصل چهارم: یافته های پژوهش. 54
4-1- مقدمه. 55
4-2- نتایج توصیفی تحقیق (جداول یک بُعدی) 55
4-2-1- توزیع فراوانی پاسخ گویان برحسب سن 55
4-2-2- توزیع فراوانی پاسخ گویان برحسب مقطع تحصیلاتی 55
4-2-3- توزیع فراوانی پاسخ گویان برحسب وضعیت تاهل 56
4-3- یافته های توصیفی 57
4-4-   تحلیل های آمار استنباطی 61
4-5-   بررسی فرضیه های پژوهش 62
فصل پنجم: بحث و نتیجه گیری. 67
5-1- مقدمه. 68
5-2- خلاصه تحقیق 68
5-3- نتیجه حاصل از یافته های توصیفی 69
5-4- نتیجه گیری حاصل از آزمون فرضیات 70
5-4-1- فرضیه های تحقیق 70
5-4-2- بحث و نتیجه. 75
5-5-   محدودیت های تحقیق 76
5-5-1- محدودیت های در اختیار پژوهشگر. 76
5-5-2- محدودیت های خارج از اختیار پژوهشگر. 76
5-6-   پیشنهادات 77
مراجع    78
پیوست ها 87
پیوست 1. 86
پیوست 2. 90
پیوست 3. 97
پیوست 4. 104

1-1-   مقدمه
 

افسردگی[1] یکی از شایع ترین اختلال های خلقی محسوب شده که زندگی افراد را به شیوه های گوناگون تحت تاثیر قرار می دهد، به گونه ای که منجر به اختلال در عملکرد، کار و روابط فرد با دیگران می شود و زندگی وی را به مخاطره می اندازد. افسردگی با احساس ناراحتی و بیچارگی و با علائمی همچون اختلال در خواب، اختلال در اشتها، کاهش میل جنسی، عدم تمایل به انجام فعالیت های روزمره، کندی جریان فکر، احساس گناه، خجالت، محکوم کردن خود و بیزاری از خویش و کاهش روابط اجتماعی همراه است. علاوه بر این، افسردگی می تواند مزمن و عود کننده باشد، چنان که با وجود اثربخشی رویکرد های درمانی، بین نصف تا سه چهارم افسرده ها در فاصله زمانی دو سال پس از بهبود، دوباره به دوره دیگری از افسردگی مبتلا می شوند (چاد[2]، به نقل از بانهوفر[3]، 2009).
اضطراب[4] به منزله بخشی از زندگی انسان هاست که حد متعادلی از آن در همه افراد وجود دارد و پاسخی سازش یافته برای محرک های درونی و بیرونی تلقی می شود؛ به طوری که اگر نباشد، زندگی عادی انسان را مختل می سازد. اضطراب در پاره ای از مواقع سازندگی و خلاقیت در فرد پدید می آورد، امکان تجسم موقعیت ها و سلطه بر آن ها را فراهم می سازد و او را برای مواجه شدن با مسئولیت های مهمی مانند آماده شدن برای امتحان یا پذیرفتن وظیفه اجتماعی بر می انگیزد. مثلاً اضطراب انسان را وادار می کند تا به موقع از خواب بیدار شود و سر کارش حاضر باشد، هنگام رانندگی خوابش نبرد، از پول و اشیای قیمتی خود مراقبت کند و برای کارهای مهم زندگی اش برنامه ریزی نماید (بیابانگرد، 1383).
بنابراین اضطراب به منزله بخشی از زندگی هر انسان، یکی از مؤلفه های ساختار شخصیت وی را تشکیل می دهد و از این زاویه است که پاره ای از اضطراب های کودکی و نوجوانی را می توان بهنجار دانست و تأثیر مثبت آن ها را بر فرایند زندگی پذیرفت، چرا که این فرصت را برای افراد فراهم می آورد تا مکانیزم های سازشی خود را در راه مواجهه با منابع تنیدگی زا و اضطراب انگیز گسترش دهد. پس اضطراب لزوماً پدیده ای نابهنجار و مرضی نیست؛ چنانکه در تعریف آن گفته شده: «اضطراب، واکنش فطری و بهنجار به یکی از این دو امر است: تهدیدی که متوجه شخص، نگرش ها یا حرمت خود او می شود؛ به فقدان افراد یا چیزهایی که مایه اطمینان و امنیت او می باشند منجر شود». اما اگر اضطراب از حد متعادل فراتر رود، یعنی جنبه مزمن و مداوم بیابد، نه تنها پاسخ سازش یافته نیست؛ بلکه منبع شکست، سازش نایافتگی و استیصال گسترده ای می شود که فرد را از بخش عمده امکاناتش محروم می کند و انواع اختلال های اضطرابی را که از اختلال های شناختی و بدنی، تا ترس های ناموجه و وحشت زدگی ها گسترده اند، به وجود می آورد. از طرفی پیچیدگی های جاری تمدن، سرعت تغییرات و بی توجهی به مذهب و ارزش های خانوادگی، برای افراد و اجتماع، تعارض ها و اضطراب های تازه ای به وجود آورده و در این میان، زنان که توان کمتری دارند، آسیب بیشتری می بینند (کاستلو[5]، به نقل از هاتون[6]، 2006).
الیس به عنوان یک روانشناس و صاحب نظریه درمان عقلانی- هیجانی، معتقد است فرد ضمن قبول نکردن واقعیت و جذب شدن در فرایند باورهای غیرمنطقی[7] در برتری جویی مفرط خود مبتلا به عوارض نسبتاً شدید می شود که اغلب آن را اختلال عاطفی می نامیم. به عقیده وی توسل به این عقاید، به اضطراب و ناراحتی روانی منجر می شود. وقتی که فرد به چنین عقایدی توسل می جوید در نگرش و برداشت های خود شدیداً بر اجبار الزام و وظیفه تاکید دارد و اگر خود را از این قیدها براند به احتمال قوی در جهت سلامت و رشد شخصیت حرکت خواهد کرد. الیس اضطراب و اختلالات عاطفی را نتیجه طرز تفکر غیرمنطقی و غیرعقلانی می داند و به نظر او افکار عواطف، واکنشهای متفاوت و جداگانه ای نیستند. از این رو تا زمانی که تفکر غیرمنطقی جریان دارد اختلالات عاطفی نیز به قوت خود باقی خواهند بود. انسان اختلالات و رفتار غیر منطقی اش را از طریق بازگو کردن آنها برای خود تداوم می بخشد به نظر الیس فردی که خود را اسیر و گرفتار افکار غیرمنطقی می کند، احتمالاً خود را در حالت احساس خشم، مقاومت، خصومت، دفاع، گناه، اضطراب، سستی و رخوت مفرط، عدم کنترل و ناچاری قرار می دهد. انسان به وسیله اشیاء خارجی مضطرب نمی شود بلکه دیدگاه و تصوری که او از اشیاء دارد موجب نگرانی و اضطرابش می شوند. تمام مشکلات عاطفی افراد از تفکرات جادویی و موهومی آنها سرچشمه می گیرد که از نظر تجربی معتبر نیستند (الیس، 1999).
طرحواره های ناسازگار اولیه[8] درون مایه ها یا الگوهای فراگیر و عمیقی درباره خود و دیگران هستند که به شدت ناکارآمد هستند. این طرحواره ها از خاطرات، هیجان ها، شناخت ها و احساسات بدنی تشکیل شده اند که طی دوران کودکی یا نوجوانی پدید آمده و در طول زندگی پیچیده تر می شوند و نقش عمده ای در چگونگی تفکر، احساس و ارتباط با دیگران ایفا می کنند. (یانگ[9]، کلوسکو[10]، ویشار؛ ترجمه حمید پور، 1393)
مفهوم بهزیستی[11] و عوامل مرتبط به آن از دیرباز مورد توجه مطالعات انسانی بوده است و دیدگاه ها و نظریات گوناگونی در این زمینه وجود داشته است. علاقمندی پژوهشی بی شماری درباره توصیف وضعیت بهزیستی روانی دانشجویان در کشورهای مختلف وجود دارد. در گذشته مطالعات روانشناختی بیشتر بر روی بیماری های روانی تمرکز داشته است و همچنین بیشتر به درمان توجه کرده است. به عبارتی دیگر تعریف سلامت مترادف با فقدان بیماری روانی و علائم مرتبط با آن تلقی می شده است. از دهه 1980 به بعد در تعریف سلامت تغییرات زیادی بوجود آمد. روانشناسی سلامت تنها به جنبه های منفی و رفع آن ها توجه ندارد؛ بلکه همانطور که در تعریف سازمان جهانی بهداشت وجود دارد؛ به جنبه های مثبت سلامت و تقویت آن ها نیز توجه دارد؛ بنابراین فردی واجد شرایط سلامت است که از جنبه های اجتماعی، روانی و زیستی در شرایط مطلوبی قرار داشته باشد. ویژگی مهم روانی که فرد واجد سلامت، می بایست از آن برخوردار باشد؛ احساس بهزیستی است. بهزیستی روانی[12] به طور گسترده ای مورد بررسی و به روش های مختلفی مفهوم سازی شده است. آنها همچنین بهزیستی را احساس مثبت و احساس رضایتمندی عمومی از زندگی می دانند که شامل خود و دیگران در حوزه های مختلف خانواده و شغل است (مایرز و دینر[13]، به نقل از بهزادنیا، 1389). با توجه به نکات ذکر شده و اینکه باورهای غیرمنطقی، طرحواره های ناسازگار اولیه و بهزیستی روانی در افراد افسرده و اضطرابی متفاوت عمل می کنند، تفاوت این عوامل بین افراد افسرده و اضطرابی در این پژوهش مورد بررسی قرار می گیرد. بنابراین پژوهش حاضر به دنبال مقایسه باورهای غیرمنطقی، طرحواره های ناسازگار اولیه و بهزیستی روانی دانشجویان با علائم افسردگی و علائم اضطرابی است.

1-2-   بیان مسئله
 

دانشجویان، هوشمندان برگزیده و امیده آینده هر جامعه ای محسوب می شوند. اضطراب و افسردگی که شایعترین انواع نابسامانی های روانی را تشکیل می دهند، گر چه توانمندی های هوشی را مختل نمی کنند، اما با کاهش تمرکز حواس، اشتغالات ذهنی وقت گیر و مزاحم، بی حوصلگی، تحریک پذیری، بی قراری، بی خوابی و . نظیر موریانه ای موذی و آزاردهنده توان علمی و قدرت خلاقه و سازنده دانشجو را می جوند (سلمانی، 1388). تشخیص، درمان و به ویژه پیشگیری از بروز این اختلالات و کوشش در جهت کاهش عوامل محیطی موجد اضطراب و افسردگی، نقش مهم و با ارزشی در سالم تر کردن محیط دانشگاه ها و افزایش کارایی نسل آینده متخصصین جامعه خواهد داشت.
اختلال خلقی، اصطلاحی است کلی و مربوط به اختلال روانی که در آن آشفتگی اساسی در خلق، مشاهده می‌شود. اختلالات خلقی در طیف وسیعی می‌گنجد که در یک طرف آن، افسردگی یا خوشی خفیف و کوتاه‌مدت و در طرف دیگر آن، افسردگی‌های هذیانی شدید یا شیدایی قرار دارد. خلق، وضعیت هیجانی درونی فرد است که مقطع طولانی تری از زمان را دربرگرفته و نقش خود را بر جلوه های مختلف زندگی حکاکی کرده و تمامی وضعیت روانی بیمار را تحت‌الشعاع قرار می دهد. عاطفه، تظاهر خارجی هیجانات است و برهه کوتاهی از زمان را دربرگرفته و معمولا با کلام و فکر بیمار همراه است. طبقه تشخیصی اختلالات خلقی در DSM-V در راهنمای جدید به دو طبقه‌ی مجزای اختلالات دو قطبی و اختلالات مرتبط با آن و اختلالات افسردگی تقسیم شده است (DSM-V، ترجمه گنجی، 1394).
افسردگی، رایج‌ترین اختلال روانی است که اخیرا به شدت رو به افزایش نهاده است. تقریبا همه، حداقل به صورت خفیف احساس افسردگی کرده‌اند. احساس دمغی، بی‌حوصلگی، غمگینی، ناامیدی، دلسردی و ناخشنودی همگی از تجربیات افسردگی رایج هستند. این حالت را افسردگی بهنجار می گویند. زن‌ها خیلی بیشتر از مردها دچار افسردگی می‌شوند. علت آن روشن نیست، اما به نظر بسیاری از متخصصان، عوامل فرهنگی و به‌ ویژه محرومیت ها و محدودیت‌ های اجتماعی زیاد در مورد زنان، یکی از علل اساسی است. ارائه تعریف افسردگی آسان نیست، چرا که پیشنهاد تعریفی که مورد پذیرش همه متخصصان و پژوهشگران قرار گیرد، غیرممکن می‌باشد. حال به برخی از تعاریف عمده افسردگی اشاره می‌کنیم. افسردگی، به منزله یک بیماری خلق‌وخو یا اختلال کنش خلق ‌و خو است. افسردگی، نشانگانی است که تحت سلطه خلق افسرده است و بر اساس بیان لفظی یا غیر لفظی عواطف غمگین، اضطرابی و یا حالت ‌های برانگیختگی نشان داده می‌شود. افت گذرا یا مداوم تنود عصبی- روانی که به صورت یک مؤلفه بدنی مانند سردرد، بی اشتهایی، یبوست و کاهش فشار خون و یک مؤلفه روانی مانند غمگینی، ناتوانی و احساس به پایان رسیدن نیرو نمایان می‌شود. سقوط غیرقابل توجیه تنود حیاتی: این حالت در حیطه بدنی با خستگی دائم آشکار می‌شود. در حیطه شناختی به صورت پراکندگی دقت و مشکل کوشش فکری و در حیطه عاطفی به شکل حالتی مالیخولیایی که با هشیاری فرد نسبت به ناتوانمندی واکنش همراه است، آشکار می‌شود (بارت[14]، اکسمن و گربر[15]، به نقل از بک [16] و الفورد[17]،2003).
اضطراب حالت هیجانی نامطلوبی است که معمولاً با احساس دردناک و طولانی بیم و نگرانی همراه می باشد. سطح معینی از اضطراب نه فقط برای رویارویی با خطر، برنامه ریزی کردن، مطالعه کردن، هشیار بودن در هنگام امتحان، احتیاط در هنگام رانندگی و . ضروری است، بلکه چنانچه ترس و اضطراب به صورت محدود باقی بماند، می تواند بسیار مفید و حتی لذتبخش هم باشد (بیابانگرد، 1383). با این حال در ورای این سطح معین، اضطراب نقش انطباقی خود را از دست می دهد و همراه با رنجی می گردد که به زحمت میتوان آن را تحمل کرد. این حالت یک اضطراب بیمارگونه است. این نوع اضطراب است که استعدادها را تخریب می کند، مشکلاتی در تمرکز و