از آن جایی که محققان حسابداری ، مدیران ، تحلیل گران مالی ، سرمایه گذاران و همچنین حسابرسان برای فعالیتهای اصلی خود اساساً بر داده های حسابداری تکیه می کنند ، در نتیجه تجزیه و تحلیل و پیش بینی رفتار هزینه به روشنی به این گروه ها مرتبط است . همچنین برای نهادهای نظارتی ، محققان و پژوهشگران ، قیمت گذاری و رقابت در بازار خدمات حسابرسی همواره یک نگرانی بوده است . بر همین اساس و به دلیل افزایش رقابت در بازارهای داخلی و جهانی ، مدیران مجبور خواهند بود که ساختار هزینه های خود را اعم از هزینه های حسابداری و حسابرسی بهتر شناخته و از گرایش های هزینه آگاه شوند . مدلی که توسط اندرسون و همکارانش[1] (2003) با عنوان مدل چسبندگی هزینه ابداع شد باعث شد مدیران از ساختارهای هزینه های خود آگاهی بیشتری کسب کنند و رفتار هزینه را در شرایط مختلف بهتر پیش بینی نمایند .
این تحقیق با بهره گرفتن از مدل ارائه شده توسط اندرسون و همکاران به بررسی و تحلیل چسبندگی هزینه ی حسابرسی (حق الزحمه ی حسابرسی) و هزینه های عملیاتی حسابداری می پردازد . جامعه ی آماری این تحقیق شرکتهای پذیرفته شده در بورس اوراق بهادار تهران برای دوره ای پنج ساله از سال 1388 الی 1392 خواهد بود . نتایج این تحقیق نشان می دهد حق الزحمه های حسابرسی فوراً با سطح پیشنهاد شده توسط مدل هزینه ی حسابرسی تعدیل نمی شود . همچنین میزان افزایش در حق الزحمه های حسابرسی بیش از میزان کاهش در حق الزحمه هاست ، یعنی هزینه ی حسابرسی در شرکتها چسبنده هستند و نرخ تورم عاملی تأثیر گذار بر چسبندگی حق الزحمه ی حسابرسی است . علاوه بر آن نتایج این تحقیق در مورد هزینه های عملیاتی حسابداری گویای این مطلب است که هزینه های عملیاتی حسابداری نسبت به تغییرات درآمد فروش ، نرخ تورم دارای رفتاری چسبنده می باشند .
واژگان کلیدی : چسبندگی هزینه ی حسابرسی ، چسبندگی هزینه های حسابداری ، رفتار هزینه ، نرخ تورم

فهرست
فصل اول : کلیات تحقیق
1-1)مقدمه 1
1-2)بیان مسئله. 3
1-3)اهمیت و ضرورت تحقیق 6
1-4)هدف و سؤالات تحقیق 7
1-5)فرضیه های پژوهش 8
1-6)روش انجام پژوهش 9
1-6-1)روش تحقیق 9
1-6-2)روش های گردآوری اطلاعات. 10
1-6-3)روش های تجزیه و تحلیل اطلاعات. 10
1-7)قلمرو تحقیق 11
1-7-1)قلمرو موضوعی. 11
1-7-2)قلمرو زمانی 11
1-7-3)قلمرو مکانی 11
1-8)جامعه ی آماری ، نمونه ی آماری و روش نمونه گیری. 12
1-9)تعریف عملیاتی متغیرها 12
1-10)متغیرهای پژوهش 13


1-10-1)متغیرهای مستقل. 13
1-10-2)متغیرهای وابسته 14
1-11)استفاده کنندگان از نتایج پایان نامه . 14
1-12)ساختار تحقیق 15
فصل دوم : مبانی نظری و پیشینه ی پژوهش
2-1)مقدمه 16
2-2)انواع سیستم های هزینه یابی. 20
2-2-1)سیستم های هزینه یابی سنتی 21
2-2-2)سیستم های هزینه یابی نوین 22
2-2-2-1)سیستم هزینه یابی بر مبنای هدف. 22
2-2-2-2)سیستم هزینه یابی بر مبنای فعالیت 23
2-3)طبقه بندی هزینه ها. 25
2-3-1)ارتباط هزینه با حسابرسی 26
2-3-2)نقش مدیریتی هزینه ها. 26
2-3-2-1)هزینه های تولیدی 26
2-3-2-2)هزینه های غیرتولیدی. 27
2-3-3)سهولت در ردیابی هزینه ها. 27
2-3-3-1)هزینه های مستقیم(بدون واسطه) 27
2-3-3-2)هزینه های غیرمستقیم(با واسطه). 27
2-3-4)زمان بندی مسئولیتی هزینه هادر برابردرآمدهای فروش. 28
2-3-4-1)هزینه های محصولی 28
2-3-4-2)هزینه های دوره ای. 28
2-3-5)شیوه ی هزینه ها براساس تغییرات فعالیتی. 29
2-4)هزینه ی حسابرسی(حق الزحمه ی حسابرسی). 29
2-5)نرخ تورم. 32
2-5-1)نظریه های تورم. 33
2-5-2)انواع تورم از نظر شدت 34
2-6)علل چسبندگی هزینه های حسابرسی و حسابداری. 36
2-6-1)تصمیمات سنجیده ی مدیران 36
2-6-2)انگیزه ی شخصی مدیران. 37
2-6-3)علل چسبندگی هزینه ی حسابرسی 37
2-7)عوامل مؤثربر چسبندگی هزینه. 39
2-8)پیشینه ی پژوهش. 40
2-8-1)پیشینه ی پژوهش در مورد چسبندگی هزینه ی حسابرسی 40
2-8-2) پیشینه ی پژوهش در مورد چسبندگی هزینه ی حسابداری. 41
فصل سوم : روش پژوهش
3-1)مقدمه 44
3-2)روش پژوهش 44
3-3)قلمرو تحقیق 46
3-4)جامعه ی آماری 46
3-5)نمونه ی آماری 47
3-6)فرضیه های پژوهش 51
3-7)مدل و متغیرهای پژوهش. 52
3-7-1)مدل های پژوهش 52
3-7-2)متغیرهای پژوهش. 55
3-8)روش آماری و نحوه ی تجزیه و تحلیل داده ها. 57
3-8-1)روش پانل دیتا(داده های پانل). 57
3-8-1-1)مدل اثرات مشترک. 60
3-8-1-2)مدل اثرات ثابت 61
3-8-1-3)مدل اثرات تصادفی 63
3-8-1-4)آزمون F لیمر(F مقّید) 64
3-8-1-5)آزمون هاسمن. 65
3-8-2)آزمون معنی دار بودن کل مدل. 66
3-8-3)آزمون معنی داربودن متغیرهای تحقیق 67
3-8-4)آزمونهای مربوط به مفروضات مدل رگرسیون خطی 68
3-8-4-1)آزمون فرض نرمال بودن متغیرها و باقیمانده ها. 69
3-8-4-2)آزمون فرض مستقل بودن باقیمانده ها. 70
3-8-4-3)آزمون فرض عدم وجود هم خطی بین متغیرهای مستقل. 71
3-8-5) تحلیل همبستگی. 72
3-9)تصمیم گیری نهایی جهت پذیرش یا رد فرضیه ها. 72
فصل چهارم : تجزیه و تحلیل داده ها
4-1)مقدمه 74
4-2)آمار توصیفی متغیرهای پژوهش. 74
4-3)آزمون نرمال بودن متغیر وابسته 81
4-4)آزمون عدم وجود هم خطی بین متغیرهای مستقل و میزان همبستگی بین متغیرها 83
4-5)آزمون فرضیات. 85
4-5-1)آزمون فرضیه ی اول 86
4-5-1-1)تخمین مدل و تفسیر نتیجه ی فرضیه ی اول 87
4-5-2) آزمون فرضیه ی دوم. 89
4-5-2-1) تخمین مدل و تفسیر نتیجه ی فرضیه ی دوم 90
4-5-3) آزمون فرضیه ی سوم. 92
4-5-3-1) تخمین مدل و تفسیر نتیجه ی فرضیه ی سوم 93
4-5-4)آزمون فرضیه ی چهارم 96
4-5-4-1) تخمین مدل و تفسیر نتیجه ی فرضیه ی چهارم 97
4-5-5) آزمون فرضیه ی پنجم 99
4-5-5-1) تخمین مدل و تفسیر نتیجه ی فرضیه ی پنجم. 100
4-6)تحلیل همبستگی 103
فصل پنجم : نتیجه گیری و پیشنهادات
5-1)مقدمه 105
5-2)نتایج تحقیق 106
5-2-1)نتایج فرضیه ی اول 107
5-2-2)نتایج فرضیه ی دوم 108
5-2-3)نتایج فرضیه ی سوم 109
5-2-4) نتایج فرضیه ی چهارم 110
5-2-5) نتایج فرضیه ی پنجم. 111
5-3)نتیجه گیری کلی فرضیات. 112
5-4)پیشنهادات 113
5-4-1)پیشنهادی در مورد استفاده از مدل ، متغیر و نرم افزار آماری 113
5-4-2)پیشنهادات کاربردی پژوهش 114
5-4-3)پیشنهاداتی جهت پژوهش های آتی 114
5-5)محدودیتهای تحقیق 115
پیوست آماری 117
منابع و مآخذ. 125







فصل اول
“کلیات تحقیق”

1-1) مقدمه
بر اساس مدل های سنتی رفتار هزینه ، همانطور که در کتابهای درسی حسابداری نشان داده شده است ، هزینه ها با توجه به تغییرات در سطح فعالیت یک شرکت به صورت ثابت یا متغیر در نظر گرفته می شود .(گریسون و همکاران[2] 2009).
با این تعریف ، حداقل در کوتاه مدت ، هزینه های ثابت مستقل از سطح فعالیت هستند و در مقابل هزینه های متغیر معمولاً به عنوان تغییر متغیر و یا حتی متناسب با تغییرات در فعالیتها در نظر گرفته می شود . این به معنی آن است که میزان تغییر در هزینه های متغیر تنها به تغییر در سطح فعالیت بستگی دارد . به هر حال بیش از دو دهه ی گذشته ، تعداد رو به افزایش از مطالعات تحقیقاتی حسابداری ، پاسخ هزینه نامتقارن به تغییرات در سطح فعالیت را مستند کرده است . در این مطالعات ، میزان افزایش در هزینه ها هنگام افزایش سطح فعالیت ، بیشتر از میزان کاهش در هزینه ها هنگام کاهش سطح فعالیت است .اندرسون و همکارانش(2003)اولین کسانی بودند که به طور کامل این رفتار نامتقارن هزینه را تجزیه و تحلیل کردند . آنها (و محققان بعد از آنها) این رفتار نامتقارن را چسبندگی هزینه نامیدند.
این مطالعات تجربی بر روی رفتار هزینه های فروش ، عمومی و اداری متمرکز هستند . اندرسون و همکارانش مدل جایگزینی را معرفی کردند که در آن هزینه ها به طور خودکار و همزمان با تغییر درسطح فعالیت ، تغییر پیدا نمی کنند ، بلکه در آن چسبندگی هزینه ها به این علت رخ میدهند که مدیران ، منابع مرتبط با فعالیتهای عملیاتی را به طور عمدی تعدیل می- کنند. که البته این موضوع انحرافی است از مدلهای کتابهای درسی سنتی رفتار هزینه.آنها دو علت اصلی رفتار چسبنده را شناسایی کردند که در قسمتهای بعدی این دلایل تشریح خواهند شد . از سال 2003 طیف گسترده ای از مطالعات تحقیقاتی حسابداری در مورد مفهوم چسبندگی هزینه انجام شده است که حجم بسیار کمی از آنها به موضوع چسبندگی هزینه ی حسابرسی پرداخته اند . به همین دلیل آگاهی ازعوامل مؤثر بر حق الزحمه ی حسابرسی و رفتار نامتقارن این هزینه هم برای صاحبکار و هم برای حسابرس مفید خواهد بود .
برای بسیاری از صاحبکاران هزینه ی حسابرسی در خور توجه است . اگرچه ممکن است در شرکتهای بزرگ با حجم نقدینگی بالا یا برخی شرکتهای دولتی توانایی پرداخت این هزینه به راحتی میسر باشد ، لیکن در اکثر شرکتهای تجاری یا آنهایی که از وضعیت مالی مناسبی برخوردار نیستند ، رقم هزینه می تواند بسیار با اهمیت و سنگین باشد . هزینه ای که ناگزیرند آن را پرداخت کنند . در نتیجه از منظر صاحبکار ، با شناخت عوامل مؤثر بر میزان حق الزحمه ی حسابرسی ، هم با مذاکره و چانه زنی بر سر آنها و هم با کنترل این عوامل در داخل سازمان می توان موجبات کاهش چنین هزینه ای را فراهم آورد و تحمل آنرا آسانتر نمود . حسابرسان با دانستن این عوامل می توانند خدمات خود را به شکل مناسبی قیمت گذاری کنند و از قیمت گذاری غیر رقابتی حسابرسی و در نظر گرفتن آن به عنوان یک کالای همگن که استقلال و کیفیت حسابرسی را به خطر می اندازد ، جلوگیری کنند . (نیک بخت و تنانی 1389)
با توجه به آنچه گفته شد شالوده ی مدل هزینه یابی سنتی که همان تناسب بین هزینه ها و سطح فعالیت می باشد ، همیشه برقرار نیست و برآورد هزینه بدون در نظر گرفتن چسبندگی هزینه ها گمراه کننده خواهد بود در نتیجه مدیران می بایست دلایل خود را برای چسبندگی هزینه ارزیابی کنند. همچنین صاحبان شرکتها با مشخص شدن چسبندگی هزینه می توانند تحلیل کنند که آیا مدیران باعث وارد آمدن هزینه به بنگاه می شوند یا خیر (مدیروس و همکاران[3]-2004). علاوه بر آن درک بهتر از نحوه ی تغییر هزینه ها نسبت به نوسانات فروش برای حسابرسان جهت تعیین حق الزحمه ی حسابرسی و همچنین در بهبود اجرای رویه های تحلیل کارگشا خواهد بود . با توجه به نکات فوق بررسی و مطالعه ی بیشتر در خصوص چسبندگی هزینه ها در حوزه ی حسابرسی و حسابداری لازم به نظر می رسد .

1-2) بیان مسئله
در مرحله ی برنامه ریزی ، کنترل و بودجه بندی ، مدیران به اطلاعاتی مبتنی بر پیش بینی هزینه ها جهت پیش بینی سطح فروش ، نرخ گذاری محصولات و در نهایت پیش بینی سود نیاز دارند.آنها برای اهداف برنامه ریزی و کنترل باید از گرایش های هزینه ، یعنی چگونگی تغییرات هزینه ها آگاه شوند.گرایش هزینه ها به چگونگی واکنش هزینه ها دربرابر تغییر در سطح فعالیت اشاره دارد.به عبارت دیگر گرایش هزینه مدلی است که براساس آن یک هزینه ی مشخص نسبت به تغییر در سطح فعالیت واکنش نشان میدهد . در ادبیات حسابداری و در مدل های سنتی رفتار هزینه ، گرایش هزینه ها به صورت ثابت و متغیر در نظر گرفته میشود . هزینه هایی که از سطح فعالیت مستقل می باشند جزء هزینه های ثابت در نظر گرفته خواهند شد اما هزینه هایی که به صورت خطی و متناسب با تغییرات حجم فعالیت تغییر خواهند کرد جزء هزینه های متغیر دسته بندی می شوند .در نتیجه مدیران برای برنامه ریز ی ، کنترل و بودجه بندی صرفاً بر اساس طبقه بندی سنتی در حسابداری مدیریت و حسابداری صنعتی(یعنی هزینه های ثابت و متغیر) اقدام به پیش بینی هزینه ها می کنند .بر همین اساس افزایش در حجم تولید باعث افزایش در هزینه های متغیر خواهد شد که این میزان افزایش بر اساس هزینه های واقعی سالهای گذشته به علاوه ی درصدی تورم و یا افزایش در نرخ هزینه ها خواهد بود که در صورت کاهش در حجم فعالیت مدیران انتظار دارند به میزان حجم کاهش به همان نرخ افزایش ، هزینه های متغیر کاهش یابد . اما در واقعیت ، نتایج با پیش بینی های صورت گرفته مغایر است و برخی تصور می کنند که پیش بینی ها غیر صحیح بوده است . در تصمیمات مربوط به خرید یا ساخت محصول وهمچنین در قبول سفارشات جدید نیز ، هزینه ها به ثابت و متغیر طبقه بندی می شوند که این نوع طبقه بندی نیز باعث بروز مشکلات اساسی برای شرکتها خواهد شد . چرا که مدیران و حتی کارکنان مالی و برنامه ریزی شرکتها آگاهی کافی از هزینه های چسبنده و ماهیت این هزینه ها و حتی نحوه ی محاسبه ی آنها ندارند . در صورتی که اگر این افراد از هزینه های چسبنده و نوع محاسبه ی آن آگاهی داشته باشند به راحتی به این موضوع اشراف پیدا می کنند که سفارشی که از دید آنها سود آور بوده ، چه بسا تبدیل به سفارشی زیان ده شده است.
هنگام تعطیلی کارخانه و یا خط تولید نیز این هزینه ها و طبقه بندی آنها می تواند باعث بروز مشکلاتی برای مدیریت شود . چرا که هزینه ی چسبنده باعث خواهد شد هنگام کاهش حجم تولید، کل هزینه ها با همان نرخ هزینه های متغیر کاهش نیابد ، در صورتی که مدیریت میزان کاهش هزینه ها را برابر با نرخ هزینه متغیر در حجم کاهش یافته به علاوه ی مقداری از کاهش هزینه های ثابت پیش بینی خواهد نمود. اما در واقعیت به خاطر چسبندگی هزینه ها و هزینه های چسبنده که مانع از کاهش هزینه ها هنگام کاهش سطح فعالیت ، به همان میزان افزایش هزینه ها هنگام افزایش در سطح تولید می شود میزان کاهش هزینه ها کمتر از پیش بینی صورت گرفته خواهد شد که این مورد حتی می تواند منجر به عدم تحقق برنامه و شکست پیش بینی ها شود و در شرایط حادتر و بحرانی تر منجر به مشکلات نقدینگی و عدم توانایی مدیریت در پرداخت هزینه ها شود. در واقع شرکتهای دارای هزینه های چسبنده تر در مقایسه با شرکتهای دارای هزینه های با چسبندگی کمتر ، کاهش سود بیشتری در زمان کاهش سطح فعالیت ها دارند . علت این مسئله آن است که هزینه های چسبنده تر منجر به تعدیل کمتری در هزینه ها و همین طور زمان کاهش فعالیت ها می شوند که در نتیجه منجر به کاهش بیشتری در سود خواهد شد .
علاوه بر توضیحاتی که در بالا در مورد چسبندگی هزینه های حسابداری به آنها اشاره شده ، موضوع جدیدی از چسبندگی مطرح شده با عنوان چسبندگی هزینه ی حسابرسی . اهمیت بررسی هزینه ی حسابرسی و حق الزحمه های برآوردی حسابرسان به خصوص در سالهای اخیر و پس از تشکیل جامعه ی رسمی حسابداران ایران در کشور ما بیشتر دیده می شود ، زیرا پس از تشکیل جامعه ، انحصار بازار کار حسابرسی شکسته شده و رقابت شدید ی بین حسابرسان به وجود آمده است .رویدادی که مدتها قبل در اغلب کشورهای پیشرفته ی پیشرو در صنعت حسابداری اتفاق افتاده است . در واقع از اوایل دهه ی هفتاد میلادی تا اوایل سال 2000 میلادی ، تمرکز اکثر مؤسسات حسابرسی بر رشد خود بوده است تا بر ارزشهای حرفه ای . شرکای مؤسسات حسابرسی برای یافتن مشتریان جدید ، حفظ مشتریان موجود و خدمات مشاوره ، تحت فشار زیادی قرار گرفته اند و عدم تحقق این اهداف توسعه ای در مؤسسات حسابرسی ، عواقب بدی از جمله برکناری از کار را برای آنان در پی داشته