نتایج مقایسه میانگین ها (جدول ۴-۲۲) نشان داد که از لحاظ دمای ژلاتینی شدن تیمار نعمت GT ،۷ را داشت که تیمارهای ۳۲۹، ۲۰۳، ۴۱۵، ۴۲۴ و ۴۱۶ با آن اختلاف معنی داری نداشتند در واقع دمای ژلاتینی شدن آنها پایین می باشد. تیمار های هاشمی و کادوس پایین ترین GT (به ترتیب ۲۰/۴ و ۵۰/۳) را داشتند. هر چه رتبه GT تیماری پایین تر باشد، دمای ژلاتینی شدن بالاتری داشته و زمان لازم برای پخت آن طولانی تر می شود و موجب سفت و سخت شدن دانه برنج پس از پخت می شود. لاین های مورد بررسی در این تحقیق GT زیر ۷ داشتند (به جزء لاین ۲۲۳ که GT 63/4 داشت). طبق مقایسات گروهی انجام شده (جدول ۴-۲۳ و نمودار ۴-۱) می توان نتیجه گرفت که همه لاین ها از نظر کیفیت بهتر از رقم نعمت و در مقایسه با هاشمی، کادوس و هیبرید در وضعیت پایین تری قرار دارند.
۴-۴-۲- قوام ژل
از لحاظ قوام ژل تمام لاین های امید بخش GC زیر ۴۰ داشتند و در گروه سخت ژل به همراه نعمت قرار گرفتند، که بیانگر این واقعیت می باشد که این لاین ها پس از پخت سفت و خشک می گردند.
۴-۴-۳- درصد آمیلوز
از نظر آمیلوز تیمار نعمت دارای بالاترین آمیلوز (۸۸/۲۶) می باشد و تیمار هاشمی دارای پایین ترین آمیلوز (۲۱) می باشد، که لاین بهار۱ و ۲۲۳ به ترتیب با آمیلوز ۱۰/۲۲ و ۲۸/۲۲ با آن در یک گروه قرار گرفتند. در واقع جزء آمیلوز متوسط محسوب می شوند برنج هایی که در این گروه قرار می گیرند پس از پخت نرم، متورم، کاملاً جدا از هم شده و مدتها پس از پخت نرم می مانند (محمدصالحی، ۱۳۶۸). لاین های کادوس، ۲۳۳ و ۴۱۶ نیز در یک گروه قرار گرفتند و جزء آمیلوز متوسط محسوب می گردند.
۴-۴-۴- طول و عرض دانه قبل از پخت
بلندترین طول دانه به لاین های ۱۳۶، ۲۰۳، ۳۲۹ ( ۵/۸ میلی متر) تعلق دارد که در جدول مقایسه میانگین در گروه a ، قرار گرفتند. و با لاین های ۴۱۶، ۱۰۸، ۴۱۵، ۲۰۹ و رقم کادوس اختلاف معنی داری نداشتند. و رقم بهار۱ دارای پایین ترین طول (۷ میلی متر) بود. طبق مقایسات گروهی (جدول ۴-۲۳ و نمودار ۴-۲) طول دانه قبل از پخت در لاین های امید بخش با رقم بومی و ارقام اصلاح شده اختلاف معنی داری داشت. بیشترین مقدار عرض دانه قبل از پخت متعلق به لاین ۳۲۹ (۰۳/۲ میلی متر) می باشد که با بهار ۱ (۲ میلی متر)، ۲۳۳ (۲ میلی متر)، ۴۱۶ (۹۷/۱ میلی متر) و ۲۲۳ (۹۵/۱ میلی متر) تفاوت معنی داری نداشت. و پایین ترین متعلق به کادوس می باشد. از نظر مصرف کنندگان ایرانی هر چه عرض دانه کمتر یا دانه باریک تر باشد بهتر است (حبیبی، ۱۳۸۶).
۴-۴-۵- طول و عرض دانه پس از پخت
بالاترین تیمارها از نظر طول دانه بعد از پخت نعمت (۲۰/۱۳ میلی متر) و طارم هاشمی (۱۰/۱۳ میلی متر) و پایین ترین هیبرید (۶۰/۱۰ میلی متر) می باشد. از نظر عرض دانه بعد از پخت بالاترین تیمار ۳۲۹
(۱۴/۳ میلی متر) و پایین ترین هیبرید (۷/۲ میلی متر) می باشد. هر چه افزایش عرض دانه در هنگام پخت کمتر باشد کیفیت پخت مطلوب تر می باشد.
۴-۴-۶- طویل شدن دانه
بیشترین افزایش طول پس از پخت یا ری آمدن متعلق به ارقام نعمت (۸۳/۱) و هاشمی (۸۰/۱) می باشد و لاین ۲۲۳ با میانگین ۵۹/۱ میلی متر با لاین ۲۳۳ و ارقام کادوس و بهار۱ تفاوت معنی داری نداشت و در یک گروه قرار گرفتند. و پایین ترین ری آمدن، مربوط به لاین ۱۳۶ می باشد. هر چه این صفت کمتر باشد از نظر ظاهر پخت مناسبتر می باشد. می توان نتیجه گرفت این صفت در ارقام محلی بیشتر از ارقام اصلاح شده می باشد (جدول ۴-۹ و نمودار۴-۳).
۴-۴-۷- عطر
در رابطه با صفت عطر، هاشمی در گروه a و بالاترین عطر، و ۱۳۶ در یایین ترین گروه (e) قرار گرفتند. لاین های ۲۲۳، ۳۲۹ و هیبرید بهار نیز بعد از طارم هاشمی در یک گروه قرار گرفتند.
جدول ۴-۲۱- میانگین مربعات صفات کیفی ژنوتیپ های مورد مطالعه
عطر | افزایش طول |
عرض دانه پخته(میلیمتر) |
طول دانه پخته(میلیمتر) |
شکل دانه | عرض دانه سفید(میلیمتر) |
طول دانه سفید(میلیمتر) |
میزان آمیلوز | قوام و ثبات ژل(میلیمتر) |
دمای ژلاتینی شدن | درجه آزادی | منابع تغییرات |
٭٭۱۹/۱ | ٭٭۰۳/۰ | ns ۰۰۶/۰ | ٭٭۶۶/۰ | ٭٭۶۱/۰ | ns ۰۰۲/۰ | ٭٭۱۹/۲ | ns ۰۳/۱ | ٭٭۶۷/۷۶ | ٭٭۴۳/۰ | ۳ | تکرار ® |
٭٭۱۴/۱ | ٭٭۰۹/۰ | ٭٭۰۶۴/۰ | ٭٭۸۹/۱ | ٭٭۶۸/۰ | ٭٭۰۳۶/۰ |