چکیده
هدف از بررسی این پژوهش بررسی تأثیر خنده درمانی یوگایی بر سلامت روان دختران و پسران 18 ـ 40 سال می باشد.
طرح تحقیق این پژوهش از نوع نیمه آزمایشی پیش‌آزمون و پس‌آزمون  باگروه کنترل است.در این پژوهش جامعه آماری، افرادی بودند که از باشگاه خنده درمانی جلائیان واقع در تهران، خیابان فرجام استفاده می کردند، می باشد. تعداد جامعه آماری مورد بررسی 100نفر بود. حجم گروه نمونه بر اساس جدول مورگان 100 نفر بود . با توجه به صدک های شمول که دامنه سنی می باشد 50 نفر انتخاب شدند . لازم به ذکر است که صدک مشمول عبارت است از : دامنه سنی ( 20 تا 40 سال) .ابزار پژوهش در این پروژه، پرسشنامه سلامت روان scl-90 و دوره خنده درمانی یوگایی به مدت دو ماه می باشد. با توجه به مقدار t به دست آمده (84/29) ( به طور مستقیم) در سطح 000/0 معنادار می باشد . بنابراین می توان گفت که بین دو بخش پیش آزمون و پس آزمون از نظر ملاک سلامت روان تفاوت معناداری وجود دارد . در واقع فرضیه تأیید می شود. با در نظر گرفتن میزان میانگین سلامت روان در پیش آزمون و پس آزمون  متوجه می شویم که دوره های خنده درمانی که افراد گذرانده اند در افزایش سلامت روان افراد نمونه تأثیر گذارد بوده است. ولی تفاوتی بین دختر و پسر از لحاظ میزان سلامت روان و اختلال مشاهده نشد.
واژگان کلیدی: خنده درمانی یوگایی، سلامت روان.
1ـ 1ـ مقدمه:
خنده در روان‌شناسی دارای جایگاه ویژه و پرارزشی است و موجب کاهش هورمون‌های استرس‌زا (کورتیزول، آدرنالین، دوپامین و هورمون رشد) می‌شود و افزایش مقدار هورمون‌هایی مانند آندورفین را به همراه دارد که نوعی حس آرامش و تعادل روانی را القا می‌کند. کسی که می‌خنداند بیشتر از آن‌که می‌خندد، اثر مفید خنده را بر بدن خود به جا می‌گذارد و آستانه تحمل خود را در برابر بروز خشم و عصبانیت بالا می‌برد. حتی اگر شما یک دقیقه بخندید، آن خنده می‌تواند گاهی تا 45 دقیقه باعث آرامش شما ‌شود و فشار روانی تان را کمتر کند. ( شفیع آبادی، 1392)
بسیاری از روان‌شناسان خنده درمانی را به عنوان یکی از روش‌های درمانی موثر در برطرف کردن اختلالات رفتاری می‌دانند و حتی برخی تحقیقات نشان می‌دهد این روش در بیماران مبتلا به افسردگی تاثیر مثبت زیادی دارد. در عین حال، لبخند روی لب اطرافیان موجب القای حس آرامش ما می‌شود و در کاهش استرس‌های روزمره‌مان موثر است. زود فهمیدن، حافظه قوی، قدرت استدلال و منطق بیشتر و سازگاری مطلوب اجتماعی از دیگر مزایای خندیدن است. اصولا چهره خندان جذابیت را بیشتر می‌کند و از نظر علم روان‌شناسی افراد جذاب، تاثیرگذارترند. در مقابل، عبوس بودن به روابط اجتماعی لطمه می‌زند و استرس را به مخاطبان القا می کند. ( شفیع آبادی، 1392)
افرادی که خیلی سخت می‌خندند معمولا از نظر روانی افراد پرتنش و پر استرسی هستند و باید از مزایای خندیدن آگاه شوند، با دوستان و خانواده دور یک میز بنشینند و وقایع خنده‌دار برای هم بازگو کنند، فیلم‌ها یا تئاترهای خنده‌دار ببینند و. هر موقعیت بدی واقعا آن طور که ما فکر می‌کنیم، نیست و می‌توانیم شکل خنده‌داری از آن را هم تعریف کنیم. با این روش می‌توانیم سختی‌ها را تحمل کنیم و یا از آنها عبور کنیم و اجازه ندهیم استرس و خشم و عصبانیت بر ما غلبه کند. ( شفیع آبادی ، 1392)
1ـ 2ـ بیان مسئله:
گاهی حوادث زندگی، ما را به انجام عکس ‌العمل هایی وا می ‌دارد، ولی شرایط زمانی و مکانی، اجازه بروز این عکس ‌العمل‌ ها را به ما نمی ‌دهند. در نتیجه، مقدار زیادی انرژی در بدنمان محبوس می شود که می‌ توانیم با خنده آن را آزاد کنیم. در واقع، خنده پدیده ‌ای است که غالبا برای ابراز شادمانی به کار می ‌رود و در بین موجودات زنده، فقط انسان است که از این توانایی به صورت کامل برخوردار است. روان ‌شناسان بر این باورند که مقدار زیادی انرژی منفی در اثر مشکلات مختلف زندگی، در بدن ذخیره می‌ شود و این انرژی به همراه استرس‌ های درونی، از طریق خنده از ذهن و بدن ما تخلیه می ‌شود. به همین دلیل است که همیشه بعد از خنده، احساس آرامش و تمرکز ذهنی می کنیم. ( محمد قدیری، 1392)
خنده می تواند اثرات درمانی بر جسم و روان داشته باشد . نورمن کازینز در کتاب « آناتومی بیماریها» شرح داده است که خنده ارزش درمانی داشته و یا به عبارتی مانند ” جلیقه ضد گلوله ” ما را در برابر اثرات مخرب ناشی از عواطف منفی محافظ می کند. خنده ترس از بیماری را متوقف می کند و از این رو از سفت شدن رگهای خونی و تغییرات بیوشیمیایی مضر در بدن جلوگیری می کند. خنده موجب افزایش تولید اندرفین ها و یا همان هورمون های طبیعی شادی می شود که نقش بسیار مهمی در برطرف کردن درد دارد. ( کازینز ، 1979)
در نوشته های یونان باستان چنین دیده می شود : دلی که شاد است به خوبی یک پزشک فعالیت می کند ( پولادی ریشهری ، 1387)
پژوهش های گسترده ای که در دو دهه ی گذشته در کشورهای گوناگون جهان انجام گرفته ثابت کرده است که خندیدن اثر مثبتی بر دستگاه های مختلف بدن دارد. خنده آثار منفی استرس را که امروزه قاتل شماره یک جان آدمی شناخته شده است از تن و روان می زداید . بیش از هفتاد درصد بیماری ها و ناخوشی ها همچون بالا بود فشار خون، ناراحتی های قلبی، اضطراب، افسردگی، سرما خوردن های پی در پی، زخم معده، بی خوابی ، آلرژی، آسم، اختلالات قاعدگی، سردردهای تنشی و حتی سرطان به نوعی با استرس در ارتباط اند. همچنین ثابت شده است که خنده بی هیچ شک و تردیدی در تقویت دستگاه ایمنی بدن که در حفظ سلامتی و تندرستی ما نقشی اساسی ایفا می کند دخالت دارد. ( مادان کاتاریا، 1390)
دانشمندان به این نتیجه رسیده اند که خنده هم ارزش پیش گیری کننده دارد و هم ارزش درمانی. اما این روزها سراغ خنده را از چه کسی می توان گرفت؟ به نظر می رسد که مردم خندیدن را به کلی یاد برده اند. پژوهشهای دکتر میشل تیتز، روانشناس آلمانی، بیانگر آن است که دردهه ی 1950 مردم به طور میانگین 18دقیقه در روز می خندیدند در حالی که امروز با وجود بهتر شدن کیفیت زندگی، ما در هر روی بیش از 6 دقیقه نمی خندیم.
کودکان قادرند روزی 300 تا400 بار بخندند، اما در بزرگسالی این میزان به 15 بار در روز کاهش می یابد. همچنین در نتیجه ی جدی بودن و سختگیری بیش از حد، حس شوخ طبعی ما روز به روز در حال افول است. چیزهایی که سی سال پیش از ته دل به آن ها می خندیدیم، امروز فقط لبخندی کمرنگ را بر لبان ما جاری می سازند.
هر جلسه ی خنده درمانی، آمیزه ای از تمرین های تنفس عمیق و حرکت های کششی یوگا، خنده های برانگیزاننده و احیای روحیه ی بازیگوشی کودکانه است. تمرین های گروهی خنده کاملا بر پایه ی اصول دانش یوگا انجام می شود که از راه به هم پیوستن جسم، روان و روح، تعادل زیستی بی همتایی در ما ایجاد می کند. تمرین های برانگیزاننده خنده با « تنفس عمیق که بخش مهمی از یوگا را تشکیل میدهد همراه شده است. تنفس عمیق با به جنبش در آوردن موزون پرده ی دیافراگم و عضله های شکم، بخش آرام بخش دستگاه عصبی ( سلسله اعصاب پاراسمپاتیک) را فعال می سازد. همچنین میزان اکسیژن خالص بدن راکه مهم ترین نقش را در سوخت و ساز بر عهده دارد افزایش می دهد. ( مادان کاتاریا، 1390)
با توجه به شواهد فوق و همچنین تفاوت های فرهنگی ، اجتماعی و اقتصادی در کشور ایران در مقایسه با سایر کشورها، محقق بر آن شده تا تاثیر خنده درمانی یوگایی را بر سلامت روان زنان و مردان بررسی نماید.
1ـ 3ـ ضرورت و اهمیت موضوع:
دانش روانشناسی، امروزه پی برده است که لبخند در زندگی ما از اهمیت به سزائی برخوردار است .لبخند و خنده هیچ عارضه جانبی مضری ندارد و حتی اگر نتواند به خودی خود بیماری و فشارهای روانی را علاج کند، حداقل میتواند لحظات نگرانی بهوجود آمده از بیماری را برطرف سازد. لبخند علاوه بر معکوس کردن مسیر بیماری و تأمین سلامت در گردهمائی های اجتماعی بهترین یخ شکن است.  در سالهای اخیر دانشمندان سعی داشتند که فیزیولوژی خنده و اثرات پزشکی قابل اثباتش را آشکار کنند. گروهی از این وحشت دارند که اگر زیاد بخندند و یا لبخند به لب داشته باشند، د یگران آنها را جدی نگیرند در حالی که باید بدانیم امروزه مشکل،، خنده زیاد نیست ، بلکه کمبود خنده است .البته بایستی صادقانه خندید و  شخصیت خود را نیز در نظر داشت .خنده آنگاه مؤثر و درمانبخش است که به موقع باشد و به شخصیت دیگران آسیب نرساند خنده های بیمورد و تمسخرآمیز، انسان را غافل میکند و پرده سیاهی بر روی عوامل شادی آفرین دیگر میکشد. ( مادان کاتاریا، 1390)
خندیدن نوعی آنتی بیوتیک طبیعی است که همه انسان ها با بهره گرفتن از آن می تونند بسیاری از درد های خود را کاهش دهند .خنده واکنشی غیر ارادی است که موجب انقباض هماهنگ پانزده ماهیچه صورت و سریع شدن تنفس و جریان خون و در نتیجه افزایش ترشح آدرنالین در خون می‌شود که تاثیر نهایی آن ایجاد احساس لذات و شادابی در فرد می‌شود.خنده ارزانترین داروی پیشگیری ازو مبارزه با بسیاری از بیمار ها است و باعث پایین آمدن ضربان قلب و کاهش فشار خون می‌شود و از آنجائیکه موجب می‌شود فرد نفس عمیق بکشد لذا میزان اکسیژن بافت ها افزایش می یابد در نتیجه در طولانی شدن عمر بشر نیز اثر دارد .ترشح هورمون ایمونوگلوبولین در بدن با میزان خندیدن ما ارتباط مستقیم دارد. ایمونو گلوبولین به مبارزه دستگاه ایمنی بدن با باکتری ها و میکروب ها کمک می‌کند و شخص را برای مقابله با بیماری ها آماده می‌کند همچنین در اثر خنده نوعی ماده شیمایی خاص تولید می‌شود که در شخص اعتماد به نفس ایجاد می‌کند.
اهمیت خنده به اندازه ای از نظر دانشمندان مهم است که گفته اند یک دقیقه خندین ارز ته دل معادل ۴۵دقیقه ورزش انسان را سرحال می‌کند. با توجه به موارد فوق در می یابیم که چرا ائمه اطهار (ع) و نیز چرا در قرآن کریم خداوند متعال به خنه و تبسم بیشتر توصیه فرموده اند . قرآن کریم نمونه ای از آثار خنده را در داستان حضرت سلیمان (ع) در سوره نمل آیه ۱۹ نقل می فرمایند که )فتبسم ضاحکا من قولها) حضرت پس از شنیدن سخن مورچه ای از کلام او در شگفت شد، نخست تبسم کرد و به دنبال آن خندید در روایات فراوانی نیز به محدوده و چگونگی خنده اشاره شده است که برای پرهیز از طولانی شدن سخن فقط به دو نموه از آن اشاره می‌شود.
 آیا تاکنون از خود پرسیده اید که چند بار در روز از ته دل می خندید؟ آیا آدم خوش خنده و خوشرویی هستید یا گرفته و عبوس و به اصطلاح جدی و مبادی آداب! پژوهشهای گوناگون در زمینه اثرات خندیدن بر جسم و روح بیانگر این واقعیت است که خندیدن سبب از بین رفتن بسیاری از فشارهای روحی و روانی شده و راندمان کاری را در افراد بالا می برد. در کشور هندوستان برای تشویق مردم به اینکه از دل مشغولی های روزانه خود دست برداشته برای لحظه ای هم که شده با “خنده” مشکلات خود را فراموش کنند، دست به ابتکار جالبی زده اند و دوره هایی تحت عنوان “خنده درمانی” تشکیل داده اند این دوره ها با استقبال بسیاری روبه رو شده است.
بهره گـیـری از ” خنده” برای درمان ناهنجاری های فکـری و عارضـه های جـسمـی، نخستین بار نیست که به مرحله اجرا درمی آید. پیش از این در کشور ژاپن به معجزه خنده پی برده و از آن برای آرامش روح و روان استفاده نموده اند. طی یک برنامه از پیش تعیین شده در کلاس های خنده درمانی برای علاقمندان به آرامش درونی، فواید خنده به طور مبسوط، شرح داده می‌شود. در این راستا بر این نکته تاکید می‌شود که بسیاری از ما اکثر وقت خود را در محل کار سپری می نماییم، جایی که بیشترین فشار را از لحاظ کاری متحمل می شویم، بیماری های زیادی مانند “فشار خون”، “نارسایی های قلبی”، “بی خوابی و افسردگی” حاصل فشارهای بیش از اندازه ای هستند که هر کدام از ما روزانه با آنها دست و پنجه نرم می‌کنیم، اضطراب و استرس محیط کار و فعالیت ممکن است به وضعیت بدتر مانند اعتیاد به مواد مخدر یا تفریحات غیر سازنده منجر شود. ( مادان کاتاریا، 1390)
در این پژوهش ، محقق بر آن شده است تا تاثیر خنده درمانی یوگایی بر سلامت روان را با روش کاملا علمی در طی کلاس های خنده درمانی با یک گروه آزمایش که تحت