توسط

 

زهرا کریمی

 

بی­تردید آزادی عقیده یکی از مباحث مهم و بحث­بر­انگیز در میان انواع آزادی است. شناخت صحیح از این مفهوم و لوازم آن در جهت­گیری و نگرش دینی انسان نقش بسزایی دارد. در این نوشتار بررسی آزادی عقیده در دو دین اسلام و یهود و هر آنچه که به اثبات وجود یا عدم آن کمک می­ کند، کانون توجه است.

 

از سویی اسلام ندای آزادی عقیده سرمی­دهد و از سوی دیگر دشمنان اسلام با تکیه بر اصل جهاد، آن­را به دین شمشیر و زور متهم می­ کنند. دین یهود نیز با تکیه بر اندیشه­ی برگزیدگی خود، جنگ­و­کشتارهایی را تقدیس می­ کند که اصل آزادی عقیده را زیر سؤال می­برد. لذا؛ لازم و ضروری­است در این دو دین یک بررسی تطبیقی صورت گیرد تا نگرش هر دو دین(که خود را الهی و آسمانی می­دانند)به مسئله­ آزادی عقیده روشن شود.

 

با توجه به آن­چه که بیان شد؛ در این نوشتار، طی بخش­های سه­گانه، ضمن تحلیل و تبیین مفاهیم مربوطه، تلاش شده تا با تأکید بر تعالیم دینی اسلام و یهود، به بررسی موضوع(آزادی عقیده)پرداخته شود و در نهایت اینچنین نتیجه­گیری شده است:

 

دین مبین اسلام در راستای تکریم و احترام به اراده­ی انسان و عقل و تفکر او، هرگونه تحمیل عقیده و اجبار در انتخاب دین را نفی می­ کند و با اینکه شبهه­ی ارتداد و ­جهاد اسلامی را علیه آزادی عقیده مطرح کرده­اند اما جهاد در اسلام یا به منظور دفاع از دین، وطن و. و یا به منظور آزادی فطرت اسیرشده­ی انسان­ها صورت می­گیرد. حکم مرتد نیز برای جلوگیری از تخریب دین توسط توطئه­گران می­باشد. درحالیکه از تعالیم تورات و تلمود یهودیان برمی­آید که آن­ها ارزشی برای عقل و اراده­ و تفکر آدمی قائل نیستند و علاوه برآن، با تکیه بر اندیشه­ی برگزیدگی خود بر سایر ملل، جنگ و کشتارهایی را علیه دیگران راه می­اندازند که با اصول حاکم بر آن­ها و اهدافی که به دنبال دارند در جهت ضد آزادی عقیده گام برمی­دارند.

 

 

 

کلیدواژه­ها: آزادی­عقیده، اسلام، یهود، جنگ و جهاد، ارتداد

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

فهرست مطالب

 

عنوان                                                                            صفحه  

 

بخش اول:کلیات تحقیق                                                  

 

1)مقدمه.2

 

2) بیان مسئله .3

 

3) اهمیت مسئله و ضرورت تحقیق4

 

4) اهداف تحقیق 5

 

4ـ1) هدف کلی .5

 

4ـ2) اهداف جزئی .5

 

5) پرسش­های تحقیق .5

 

5ـ1)سؤال اصلی .5

 

5ـ2) سؤالات فرعی 5

 

6)روش مطالعاتی 6

 

7)ابزار­ و شیوه ­های جمع­آوری اطلاعات 6

 

8)پیشینه­ی تحقیق 6

 

9) بیان مفاهیم و اصطلاحات .9

 

9-1) مفهوم آزادی .9

 

9-2) مفهوم آزادی عقیده 10

 

 

 

بخش دوم:بررسی تطبیقی آزادی عقیده در اسلام و یهود

 

فصل اول:رویکرد اسلام به آزادی عقیده

 

1) مقدمه 16

 

2)اسلام و آزادی عقیده  16

 

2ـ1) آزادی عقیده در قرآن .16

 

2ـ2) انتخاب عقیده بر اساس تفکر 23

 

3) قلمرو آزادی عقیده در اسلام 26

 

4) پاسخ به چند شبهه .30

 

فهرست مطالب

 

عنوان                                                                             صفحه  

 

4ـ1)ارتداد .31

 

4ـ1ـ1)ارتداد در لغت 31

 

4ـ1ـ2)ارتداد در اصطلاح فقه 32

 

4ـ1ـ3)اقسام مرتد 33

 

4ـ1ـ4)حکم ارتداد در قرآن و روایات 33

 

4ـ1ـ5)فلسفه­ی حکم ارتداد 36

 

4ـ1ـ6)ذکر چند نکته در مسئله­ ارتداد 40

 

4ـ1ـ7) ارتداد و سیره­ی پیامبر(ص) درباره­ی آن .43

 

4ـ2) جهاد .44

 

4ـ2ـ1)برخی از آیات مطلق درباره­ی جهاد .49

 

4ـ2ـ2) برخی از آیات مقید درباره­ی جهاد .50

 

4ـ2ـ3) توضیحاتی درباره­ی آیات مقید .51

 

4ـ2ـ4) عفو عمومی در فتح مکه، پاسخی دیگر به شبهه­ی جهاد .54

 

5) سیره­ی پیامبر(ص) در برخورد با دگراندیشان57

 

5ـ1) روش برخورد پیامبر(ص) با بت­پرستان و مشرکان .58

 

5ـ2)روش برخورد پیامبر(ص) با اهل کتاب 59

 

5ـ2ـ1) دریافت جزیه از اهل کتاب .60

 

5ـ2ـ2) معیار زندگی مسالمت­آمیز با اهل کتاب .62

 

5ـ3) نامه­های پیامبر(ص) به زمامداران جهان مؤیّد آزادی عقیده . 63

 

6) روش اهل بیت(ع) دربرخورد با مخالفان و دگراندیشان65

 

7) آزادی عقیده و پلورالیسم دینی از دیدگاه اسلام .72

 

8) نتیجه­گیری 78

 

 

 

فصل دوم:رویکرد یهود به آزادی عقیده

 

1) مقدمه .84

 

فهرست مطالب

 

عنوان                                                                             صفحه  

 

2) معرفی قوم یهود .86

 

3) کتب مقدس یهود .87

 

3ـ1) تورات(عهد قدیم) 87

 

3ـ2) تلمود .88

 

4) دین یهود در انحصار نژاد 90

 

5) یهود و آزادی عقیده .92

 

5ـ1) اراده و آزادی در نگاه یهود .93

 

5ـ2) تفکر و تعقل در دین یهود و ارتباط آن با آزادی عقیده 94

 

5ـ3) موارد ضد آزادی عقیده در یهودیت .96

 

5ـ3ـ1)­اندیشه­ی برتری نژاد یهود 96

 

5ـ3ـ2)جنگ و کشتار در دین یهود  .105

 

5ـ3ـ3) ارتباط کینه­توزانه­ی یهود با ادیان توحیدی 110

 

5ـ3ـ4) تفکرات ضد آزادی عقیده در پروتکلهای حکمای یهود 112

 

6) ارتداد در دین یهود .116

 

7) نتیجه­ گیری120

 

 

 

فصل سوم: بررسی تطبیقی نگرش اسلام و یهود به آزادی عقیده

 

1) مقایسه­ موارد مبیّن وجود یا عدم آزادی عقیده در اسلام و یهود .126

 

1ـ1) تفکر و تعقل .126

 

1ـ2) جنگ و جهاد 126

 

1ـ3) ارتباط با سایر ادیان .127

 

1ـ4) ارتداد 128

 

2)نتیجه­گیری .128

 

 

 

 

 

فهرست مطالب

 

عنوان                                                                             صفحه  

 

بخش سوم: نتیجه­گیری و پیشنهادات

 

نتیجه­.131

 

محدودیت­های تحقیق .137

 

پیشنهاد  .138

 

منابع و مآخذ .139

 

چکیده انگلیسی

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

بخش اول

 

کلیات تحقیق

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

1) مقدمه

 

   یکی از حقوق فطری و طبیعی هر فرد، آزادی وی است. اگر انسان را در انجام کارها و در انتخاب راه­ها، مختار بدانیم، در آن صورت خود را از سایر موجودات برتر خواهیم یافت؛ زیرا رفتار سایر موجودات از روی طبیعت و غریزه است نه تعقل و اراده و اختیار. و اگر انسان را در زندگی مجبور بدانیم در آن­صورت با سنگ و چوب و درخت فرقی نخواهد داشت. بنابراین بر اساس اصل انسان­شناسی، بشر باید به تحقیق درباره­ی اراده و اختیار و آزادی خود بپردازد و از این رهگذر، گام­هایی اساسی جهت شناخت فطرت خود بردارد.

 

ادیان توحیدی به شواهد تاریخی، نخستین منادیان آزادی بشر بوده ­اند و بیشترین مخالفت­ها را با قدرت خشن و مستبد عصر خویش به راه انداخته­اند و اصولاً چون هیچ