توسط
زهرا کریمی
بیتردید آزادی عقیده یکی از مباحث مهم و بحثبرانگیز در میان انواع آزادی است. شناخت صحیح از این مفهوم و لوازم آن در جهتگیری و نگرش دینی انسان نقش بسزایی دارد. در این نوشتار بررسی آزادی عقیده در دو دین اسلام و یهود و هر آنچه که به اثبات وجود یا عدم آن کمک می کند، کانون توجه است.
از سویی اسلام ندای آزادی عقیده سرمیدهد و از سوی دیگر دشمنان اسلام با تکیه بر اصل جهاد، آنرا به دین شمشیر و زور متهم می کنند. دین یهود نیز با تکیه بر اندیشهی برگزیدگی خود، جنگوکشتارهایی را تقدیس می کند که اصل آزادی عقیده را زیر سؤال میبرد. لذا؛ لازم و ضروریاست در این دو دین یک بررسی تطبیقی صورت گیرد تا نگرش هر دو دین(که خود را الهی و آسمانی میدانند)به مسئله آزادی عقیده روشن شود.
با توجه به آنچه که بیان شد؛ در این نوشتار، طی بخشهای سهگانه، ضمن تحلیل و تبیین مفاهیم مربوطه، تلاش شده تا با تأکید بر تعالیم دینی اسلام و یهود، به بررسی موضوع(آزادی عقیده)پرداخته شود و در نهایت اینچنین نتیجهگیری شده است:
دین مبین اسلام در راستای تکریم و احترام به ارادهی انسان و عقل و تفکر او، هرگونه تحمیل عقیده و اجبار در انتخاب دین را نفی می کند و با اینکه شبههی ارتداد و جهاد اسلامی را علیه آزادی عقیده مطرح کردهاند اما جهاد در اسلام یا به منظور دفاع از دین، وطن و. و یا به منظور آزادی فطرت اسیرشدهی انسانها صورت میگیرد. حکم مرتد نیز برای جلوگیری از تخریب دین توسط توطئهگران میباشد. درحالیکه از تعالیم تورات و تلمود یهودیان برمیآید که آنها ارزشی برای عقل و اراده و تفکر آدمی قائل نیستند و علاوه برآن، با تکیه بر اندیشهی برگزیدگی خود بر سایر ملل، جنگ و کشتارهایی را علیه دیگران راه میاندازند که با اصول حاکم بر آنها و اهدافی که به دنبال دارند در جهت ضد آزادی عقیده گام برمیدارند.
کلیدواژهها: آزادیعقیده، اسلام، یهود، جنگ و جهاد، ارتداد
فهرست مطالب
عنوان صفحه
بخش اول:کلیات تحقیق
1)مقدمه.2
2) بیان مسئله .3
3) اهمیت مسئله و ضرورت تحقیق4
4) اهداف تحقیق 5
4ـ1) هدف کلی .5
4ـ2) اهداف جزئی .5
5) پرسشهای تحقیق .5
5ـ1)سؤال اصلی .5
5ـ2) سؤالات فرعی 5
6)روش مطالعاتی 6
7)ابزار و شیوه های جمعآوری اطلاعات 6
8)پیشینهی تحقیق 6
9) بیان مفاهیم و اصطلاحات .9
9-1) مفهوم آزادی .9
9-2) مفهوم آزادی عقیده 10
بخش دوم:بررسی تطبیقی آزادی عقیده در اسلام و یهود
فصل اول:رویکرد اسلام به آزادی عقیده
1) مقدمه 16
2)اسلام و آزادی عقیده 16
2ـ1) آزادی عقیده در قرآن .16
2ـ2) انتخاب عقیده بر اساس تفکر 23
3) قلمرو آزادی عقیده در اسلام 26
4) پاسخ به چند شبهه .30
فهرست مطالب
عنوان صفحه
4ـ1)ارتداد .31
4ـ1ـ1)ارتداد در لغت 31
4ـ1ـ2)ارتداد در اصطلاح فقه 32
4ـ1ـ3)اقسام مرتد 33
4ـ1ـ4)حکم ارتداد در قرآن و روایات 33
4ـ1ـ5)فلسفهی حکم ارتداد 36
4ـ1ـ6)ذکر چند نکته در مسئله ارتداد 40
4ـ1ـ7) ارتداد و سیرهی پیامبر(ص) دربارهی آن .43
4ـ2) جهاد .44
4ـ2ـ1)برخی از آیات مطلق دربارهی جهاد .49
4ـ2ـ2) برخی از آیات مقید دربارهی جهاد .50
4ـ2ـ3) توضیحاتی دربارهی آیات مقید .51
4ـ2ـ4) عفو عمومی در فتح مکه، پاسخی دیگر به شبههی جهاد .54
5) سیرهی پیامبر(ص) در برخورد با دگراندیشان57
5ـ1) روش برخورد پیامبر(ص) با بتپرستان و مشرکان .58
5ـ2)روش برخورد پیامبر(ص) با اهل کتاب 59
5ـ2ـ1) دریافت جزیه از اهل کتاب .60
5ـ2ـ2) معیار زندگی مسالمتآمیز با اهل کتاب .62
5ـ3) نامههای پیامبر(ص) به زمامداران جهان مؤیّد آزادی عقیده . 63
6) روش اهل بیت(ع) دربرخورد با مخالفان و دگراندیشان65
7) آزادی عقیده و پلورالیسم دینی از دیدگاه اسلام .72
8) نتیجهگیری 78
فصل دوم:رویکرد یهود به آزادی عقیده
1) مقدمه .84
فهرست مطالب
عنوان صفحه
2) معرفی قوم یهود .86
3) کتب مقدس یهود .87
3ـ1) تورات(عهد قدیم) 87
3ـ2) تلمود .88
4) دین یهود در انحصار نژاد 90
5) یهود و آزادی عقیده .92
5ـ1) اراده و آزادی در نگاه یهود .93
5ـ2) تفکر و تعقل در دین یهود و ارتباط آن با آزادی عقیده 94
5ـ3) موارد ضد آزادی عقیده در یهودیت .96
5ـ3ـ1)اندیشهی برتری نژاد یهود 96
5ـ3ـ2)جنگ و کشتار در دین یهود .105
5ـ3ـ3) ارتباط کینهتوزانهی یهود با ادیان توحیدی 110
5ـ3ـ4) تفکرات ضد آزادی عقیده در پروتکلهای حکمای یهود 112
6) ارتداد در دین یهود .116
7) نتیجه گیری120
فصل سوم: بررسی تطبیقی نگرش اسلام و یهود به آزادی عقیده
1) مقایسه موارد مبیّن وجود یا عدم آزادی عقیده در اسلام و یهود .126
1ـ1) تفکر و تعقل .126
1ـ2) جنگ و جهاد 126
1ـ3) ارتباط با سایر ادیان .127
1ـ4) ارتداد 128
2)نتیجهگیری .128
فهرست مطالب
عنوان صفحه
بخش سوم: نتیجهگیری و پیشنهادات
نتیجه.131
محدودیتهای تحقیق .137
پیشنهاد .138
منابع و مآخذ .139
چکیده انگلیسی
بخش اول
کلیات تحقیق
1) مقدمه
یکی از حقوق فطری و طبیعی هر فرد، آزادی وی است. اگر انسان را در انجام کارها و در انتخاب راهها، مختار بدانیم، در آن صورت خود را از سایر موجودات برتر خواهیم یافت؛ زیرا رفتار سایر موجودات از روی طبیعت و غریزه است نه تعقل و اراده و اختیار. و اگر انسان را در زندگی مجبور بدانیم در آنصورت با سنگ و چوب و درخت فرقی نخواهد داشت. بنابراین بر اساس اصل انسانشناسی، بشر باید به تحقیق دربارهی اراده و اختیار و آزادی خود بپردازد و از این رهگذر، گامهایی اساسی جهت شناخت فطرت خود بردارد.
ادیان توحیدی به شواهد تاریخی، نخستین منادیان آزادی بشر بوده اند و بیشترین مخالفتها را با قدرت خشن و مستبد عصر خویش به راه انداختهاند و اصولاً چون هیچ
