چکیده

 

امروزه به دلیل نقش راهبردی دانش، بسیاری از سازمان ها، با کسب مزیت رقابتی دانش و اهرم قدرت و نفوذ آن، مدیریت دانش را به صورت موثری به کار می گیرند و نیاز به آن از این واقعیت سرچشمه می گیرد که دانش در عملکرد سازمانی و دسترسی به مزیت رقابتی پایدار عنصری مهم تلقی می شود. هدف این پژوهش بررسی تاثیر نقش مدیریت دانش بر اثربخشی واحدهای تولیدی – صادراتی صنایع لبنی استان مازندران می باشد. روش انجام پژوهش، توصیفی و از نوع همبستگی است. جامعه آماری تحقیق،  شامل مدیران واحدهای تولیدی – صادراتی صنایع لبنی استان مازندران است، که بنابر اطلاعات اخذ شده از مدیریت واحدهای فوق 145 نفر می باشند. برای نمونه گیری در این تحقیق از روش نمونه گیری تصادفی ساده استفاده شد. با توجه به فرمول تعیین حجم نمونه، حداقل تعداد نمونه (مدیران) 105 نفر تعیین که در نهایت تعداد 116 پرسشنامه جمع آوری گردید. در این پژوهش از پرسشنامه نوناکا و تاکوچی برای سنجش متغیر مستقل مدیریت دانش و پرسشنامه تالکوت پارسونز برای سنجش متغیر وابسته اثربخشی سازمانی استفاده شده است. داده­ ها با بهره گرفتن از نرم­افزارSPSS16  مورد آزمون قرار گرفت.  فرضیه ­های پژوهش با بهره گرفتن از روش­های همبستگی پیرسون و رگرسیون  خطی مورد بررسی قرار گرفت. یافته­ های پژوهش حاکی از آن است نشان می­دهد مدیریت دانش بر اثربخشی سازمانی و مولفه های آن شامل: انطباق (سازگاری) ،کسب هدف سازمانی ، انسجام (یگانگی) و حفظ الگوها (پایداری) تاثیر مثبت و معناداری دارد.

 

کلمات کلیدی :  مدیریت دانش ،  اثربخشی سازمانی

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 
فهرست
 
 
صفحه
 
عنوان
 
ج
چکیده  .
 
ح
فهرست مطالب 
 
ز
فهرست اشکال 
 
س
فهرست جداول 
 
ص
فهرست نمودارها  .
 
فصل اول- کلیات پژوهش
 
2
1-1- مقدمه فصل
 
2
1-2- ضرورت و اهمیت  انجام تحقیق
 
3
1-3-بیان مسأله 
 
4
1-4- قلمرو تحقیق 
 
4
   1-4-1- قلمرو موضوعی 
 
4
   1-4-2- قلمرو مکانی  .
 
4
1-4-3- قلمرو زمانی
 
4
1-5- اهداف تحقیق
 
5
1-6- سؤال تحقیق 
 
5
1-7- فرضیه ­های تحقیق  .
 
5
1-8- تعریف واژه­های کلیدی  .
 
5
   1-8-1- تعریف مفهومی 
 
6
   1-8-2- تعریف عملیاتی 
 
8
1-9- خلاصه فصل 
 
 فصل دوم- ادبیات نظری تحقیق
 
10
2-1- مقدمه 
 
10
2-2-مفهوم مدیریت دانش 
 
13
2-3- سیر تطور مدیریت دانش  .
 
14
2-4-  انواع دانش 
 
14
   2-4-1-  دانش صریح 
 
14
   2-4-2- دانش ضمنی. .
 
15
   2-5- مزایای مدیریت دانش
 
16
   2-6- مبانی زیرساخت مدیریت دانش
 
17
   2-7- فرآیند . مدیریت دانش
 
18
     2-7-1- خلق دانش
 
18
     2-7-2- سازماندهی و ذخیره سازی
 
18
     2- 7-3- انتقال و به اشتراک گذاری دانش
 
    18
     2-7-4- به کارگیری دانش
 
19
 2-8- استراتژی های مدیریت دانش
 
21
 2-9- مدل های پیاده سازی مدیریت دانش.
 
21
    2-9-1- مدل هیکس
 
22
    2-9-2-  مدل مک الروی
 
22
    2-9-3- مدل هفت سی .
 
23
    2-9-4- مدل بک من.
 
 24
    2- 9-5- مدل پایه های ساختمان دانش.
 
25
    2-9-6-  مدل بکوویتز و ویلیامز.
 
25
    2-9-7-   مدل پیتر گوتشاک .
 
26
    2-9-8-  مدل برگرون
 
27
   2-9-9-   مدل عمومی مدیریت دانش نیومن .
 
27
   2-9-10- مدل توربان
 
28
   2-9-11- مدل نوناکا و تاکوچی
 
31
     2-9-11-1-  استفاده از فناوری در چهارچوب مدل نوناکا و تاکوچی .
 
33
2-10- مفهوم اثربخشی
 
35
2-11- رویکردهای اثربخشی سازمانی.
 
35
  2-11-1- رویکرد سنتی
 
35
     2-11-1-1- روش مبتنی بر منابع.
 
35
     2-11-1-2- روش مبتنی بر فرآیند درونی
 
36
     2-11-1-3- روش مبتنی بر تامین هدف .
 
36
  2-11-2-  رویکرد نوین 
 
36
     2-11-2-1-   روش مبتنی بر تأمین رضایت گروه های ذینفع .
 
37
     2-11-2-2- روش مبتنی بر ارزشهای رقابتی 
 
37
 2-11-3-  روش اثربخشی سازمانی پارسونز .
 
38
    2-11-3-1-  انطباق  .
 
38
    2-11-3-2-  کسب هدف  .
 
38
    2-11-3-3- انسجام ویگانگی هداف.
 
39
    2-11-3-3- پایداری و حفظ الگوها.
 
39
2-12- عوامل موثر بر اثربخشی سازمانی.
 
39
  2-12-1-  بهبود کیفی عامل کار .
 
40
  2-12-2-  اصلاح روابط مدیریت و کارکنان .
 
40
  2-12-3-   استفاده از نظرات و پیشنهادات کارکنان .
 
40
  2-12-4-  ره آورد فناوری
 
41
2-13- تحقیقات مشابه داخلی و خارجی
 
41
 2-13-1-  مطالعات انجام شده در داخل کشور
 
44
 2-13-2-  مطالعات انجام شده در خارج کشور
 
47
2-14-  جمع بندی پیشینه تجربی .
 
2-15-   تاریخچه و معرفی واحدهای تولیدی –  صادراتی صنایع لبنی استان مازندران .            49
 
  2-15-1- شرکت کاله آمل        49 

 

  2-15-2- شرکت لبنی دوشه آمل (هراز)        51

 

  2-15-3- شرکت لبنی گلا آمل.         52

 

  2-15-4- شرکت لبنیات پاستوریزه پاک ساری.        52

 

  2-15-5- شرکت فرآورده های لبنی لاله ساری.        53

 

2-16- خلاصه فصل.       53

 

فصل سوم- روش شناسی پژوهش
 
57
3-1- مقدمه 
 
57
3-2- فرضیه ها و مدل مفهومی تحقیق 
 
59
 3-2-1- متغیر مستقل 
 
60
3-2-2- متغیر وابسته  .
 
60
3-3- روش تحقیق 
 
61
3-4- جامعه و نمونۀ آماری 
 
61
3-5- روش نمونه گیری و تعیین حجم نمونه  .
 
62
3-6- ابزار جمع­آوری داده­ ها  .
 
63
3-6-1- مطالعات کتابخانه­ای و اینترنتی 
 
63
3-6-2- پرسشنامه 
 
63
3-6-2-1- شرح پرسشنامه  .
 
64
3-7-  اعتبار و قابلیت اعتماد / روایی و پایایی  
 
64
  3-7-1- روایی پرسشنامۀ پژوهش 
 
65
   3-7- 2-  پایایی پرسشنامۀ پژوهش 
 
67
/>3-8- ابزارها و روش­های  تجزیه و تحلیل داده­ ها
 
3-9- خلاصه فصل.             67
 
  

 

فصل چهارم تجزیه و تحلیل داده­ ها
 
70
4-1- مقدمه 
 
70
4-2- ویژگی­های جمعیت شناختی پاسخ ­دهندگان و جامعه آماری
 
70
  4-2-1- توزیع فراوانی پاسخگویان بر حسب جنسیت .
 
71
  4-2-2- توزیع فراوانی پاسخگویان بر حسب سن  .
 
72
  4-2-3- توزیع فراوانی پاسخگویان بر حسب وضعیت تأهل 
 
73
  4-2-4- توزیع فراوانی پاسخگویان بر حسب میزان تحصیلات  .
 
 
     4-2-5- توزیع فراوانی پاسخگویان بر حسب سابقۀ کاری            75  
76
  4-3- تحلیل استنباطی داده­ ها  .
 
76
  4-3- 1- آزمون همبستگی فرضیه اصلی  .
 
 77
  4-3-2-آزمون های همبستگی فرضیه فرعی.
 
79
  4-3-3- آزمون رگرسیون فرضیه اصلی
 
80
  4-3-4-  آزمون های رگرسیون فرضیه های فرعی
 
84
4-4- خلاصه فصل .
 
 

مقدمه ی فصل
در این فصل ابتدا به ضرورت و اهمیت این پژوهش پرداخته وسپس در مورد تشریح مساله بحث گردیده است. سپس قلمرو ، اهداف، سوال و فرضیات پژوهش بیان شده و در پایان تعاریف مفهومی وعملیاتی متغیرها مورد بررسی قرار گرفته است.

 

1-2-  ضرورت و اهمیت انجام تحقیق

 

در عصر حاضر که به عصر اطلاعات و دانش موسوم است، مزیت رقابتی اصلی سازما ن ها، در سرمایه دانشی[1] آن ها نهفته است و هم اکنون بزرگترین شرکت ها دنیا برتری خود را نه در دارایی های انباشته ناشی از کارخانجات و حتی بازارهای بزرگ پیش روی آن ها، بلکه در دانش در جریان فرآیندهای خود کسب کرده اند(قاضی زاده فرد و عطایی، 1391). بنابراین سازمان ها یقین دارند که برای رقابتی ماندن که باید منابع و فعالیت های فکری خود را مدیریت کنند. بررسی پیشینه نظری و آرای صاحب نظران نشان می دهد که ضرورت بکارگیری مدیریت دانش[2] در سازمان ها انکار ناپذیر می باشد. عواملی نظیر جهانی شدن، کوچک سازی دولت ها، شهروند محوری و ضرورت مشارکت شهروندان می طلبد که توجه ویژه ای به مدیریت دانش به عمل آید و سازمان ها باید بتوانند به گونه ای موثر سرمایه های دانش خود را مدیریت کنند(ابطحی و صلواتی، 1385). همچنین امروزه به دلیل نقش راهبردی دانش، بسیاری از سازمان ها، با کسب مزیت رقابتی دانش و اهرم قدرت و نفوذ آن، مدیریت دانش را به صورت موثری به کار می گیرند (وو و لی[3]، 2007). و نیاز به آن از این واقعیت سرچشمه می گیرد که دانش در عملکرد سازمانی و دسترسی به مزیت رقابتی پایدار عنصری مهم تلقی می شود(داونپورت و گروور[4]، 2001)، سازمان دانشی به توانمندی هایی دست می یابد که قادر است از نیروی اندک، قدرتی عظیم بسازد(الوانی و دانایی فرد، 1380:283). بنابراین باور به سودمندی و البته ضرورت به پیاده سازی مدیریت دانش برای دستیابی به موفقیت، در سازمان ها، اشتیاق ایجاد نموده و آن ها را به پیاده سازی مدیریت دانش ترغیب می کند. در چنین شرایطی تکیه صرف بر فناوری های پیشرفته، نه تنها راهگشا نیست بلکه موجب اطمینان نادرست از پیاده سازی مدیریت دانش می گردد(جعفری مقدم، 1388). لذا برای رهایی از این مساله ارزیابی مدیریت دانش در سازمان ابزاری است، که می تواند مراکز و سازمان دانشی را به سوی حوزه هایی که نیازمند توجه بیشتر هستند و شناسایی اقدامات مدیریت دانشی که در آن ها برتری دارد هدایت نماید(دیجاگر[5]، 1999). 

 

از طرف دیگر، مفهوم اثربخشی سازمانی[6]به عنوان مهم ترین هدف هر سازمان، مقصدی می باشد که تمامی تلاش های سازمانی در راستای رسیدن به آن صوت می