فهرست مطالب
عنوان صفحه

فصل اول : کلیات پژوهش
1-1 مقدمه .2
2-1 بیان مساله. .5
5-1 ضرورت واهمیت موضوع تحقیق 7
3-1اهداف تحقیق 8
1-3-1 هدف‌های کلی پژوهش .8
2-3-1اهداف ویژه پژوهش .8
4-1سوالات تحقیق. .8
1-4-1 سوالات کلی تحقیق. 8
1-4-سوالات ویژه تحقیق . 8
5-1 تعریف واژه ها واصطلاحات. .9
1-5-1تعاریف نظری 9
2-5-1 تعاریف عملیاتی . .10
فصل دوم :ادبیات و پیشینه پژوهش
1-2 مقدمه . .13
2-2تعریف روش .13
3-2تعریف تدریس . .13
4-2تقسیم بندی روش تدریس .13
5-2 روش تدریس انعکاسی . .15
6-2 مفاهیم گوناگون انعکاسی بودن 16
7-2جایگاه تفکر انعکاسی در تعلیم و تربیت .19
8-2 شیوه‌های تقویت تفکر انعکاسی و ارتقاء اندیشه‌ورزی . .20
9-2 مفهوم تفکر انتقادی 23
10-2پرسشگری؛ قلب تفکر انتقادی .24
11-2 اهداف تفکر انتقادی 25
12-2 ویژگی های تفکر انتقادی .26
13-2 کنجکاوی اندیشمندانه .26
14-2 ماهیت تفکر انتقادی .28
15-2تعریف تفکر انتقادی از دیدگاه های مختلف 30
16-2 چرا تفکر انتقادی باید قسمتی از تمام دروس باشد؟ . .32
17-2مربیان تعلیم وتربیت و تفکرانتقادی . .33
1-17-2سقراط .33
2-17-2 افلاطون . 34
3-17-2کانت 35
4-17-2 رابرت انیس .36
5-17-2ماتیو لیپمن .38
18-2فرایند تفکر انتقادی 39
19-2 ویژگی های افراد دارای تفکر انتقادی 41
20-2اهمیت و ضرورت تفکر انتقادی .41
21-2تفکر انتقادی و تعلیم وتربیت 43
22-2مهارت های تفکر انتقادی .47
23-2انگیزه پیشرفت تحصیلی .50
24-2منشأ انگیزه پیشرفت 52
25-2الگوی اتکینسون در انگیزه پیشرفت 55
26-2 نظریه مک کللند در انگیزه پیشرفت. .55
27-2برخی از جنبه های شخصیتی افراد پیشرفت گرا .55
28-2آموزش انگیزه پیشرفت 59
29-2انگیزه پیشرفت تحصیلی 60
30-2راه کارهای ایجاد انگیزه در دانش آموزان و تاثیر آن در پیشرفت تحصیلی 62
31-2پیشینه پژوهش فارسی .65
32-2پیشینه خارجی 67
فصل سوم : روش شناسی پژوهش
1-3 مقدمه . .73
2-3 روش تحقیق 73
3-3 جامعه آماری 74
4-3 شیوه نمونه گیری وحجم نمونه. 74
5-3 روش گردآوری داده ها 74
6-3روایی و پایایی ابزار گردآوری داده ها 75
1-6-3 محاسبه ضریب پایایی 75
2-6-3تعیین روایی 76
7-3 شیوه تجزیه و تحلیل داده ها .76
فصل چهارم : تجزیه وتحلیل آماری
1-4 مقدمه .78
2-4 توزیع فراوانی گروه آزمایش و کنترل .78
3-4 تجزیه و تحلیل استنباطی داده ها .79
1-3-4آزمون کولموگروف- اسمیرنوف 79
2-3-4 آزمون فرضیه اصلی اول .80
3-3-4آزمون فرضیه اصلی دوم 81
4-3-4آزمون فرضیه فرعی اول .82
5-3-4آزمون فرضیه فرعی دوم . 83
6-3-4آزمون فرضیه فرعی سوم 84
7-3-4 آزمون فرضیه فرعی چهارم . 86
8-3-4آزمون فرضیه فرعی پنجم .87
9-3-5آزمون تعقیبی شفه .88
10-3-5 آزمون تعقیبی شفه برای فرضیه اصلی اول .89
11-3-5آزمون تعقیبی شفه برای فرضیه اصلی دوم .89
فصل پنجم: نتیجه گیری وپیشنهادات
1-5 مقدمه 91
2-5 خلاصه نتایج پژوهش 91
1-2-5 یافته‌های پژوهش مربوط به فرضیات. .92
2-2-5یافته‌های پژوهش مربوط به فرضیات اصلی. 93
3-2-5 یافته‌های پژوهش مربوط به فرضیه فرعی اول 93
4-2-5 یافته‌های پژوهش مربوط به فرضیه فرعی دوم 94
5-2-5 یافته‌های پژوهش مربوط به فرضیه فرعی سوم. 94
6-2-5یافته‌های پژوهش مربوط به فرضیه فرعی چهارم 94
7-2-5 یافته‌های پژوهش مربوط به فرضیه فرعی پنجم .95
3-5 بحث و تفسیر 95
4-5محدودیت های پژوهش 96
1-4-5محدودیت های در کنترل پژوهشگر 96
2-4-5 محدودیت ها خارج از کنترل پژوهشگر 96
5-5پیشنهادهای پژوهشی. 97
1-5-5 پیشنهادهای کاربردی .97
2-6-5پیشنهادهای پژوهشی(پیشنهادهایی برای سایر پژوهشگران) 98
منابع . 99
منابع فارسی .100
منابع انگلیسی .102
فهرست جداول
جدول شماره 2-1خلاصه پیشینه پژوهش در داخل ایران 69
جدول شماره2-2خلاصه پیشینه پژوهش به زبان انگلیسی 70
جدول 3-1 آلفای کرونباخ متغیر های تحقیق .76
جدول 4-1 توزیع فراوانی نسبی و مطلق افراد نمونه بر حسب گروه آزمایش و کنترل. .78
جدول 4-2 آزمون کولموگروف- اسمیرنوف. .77
جدول 4-3مقایسه نمره پیش آزمون روش تدریس انعکاسی بر مهارت های تفکر انتقادی گروه های آزمایش و کنترل 80
جدول4-4مقایسه میانگین نمره روش تدریس انعکاسی بر مهارتهای تفکر انتقادی گروه های کنترل وآزمایش قبل و بعد از مداخله. 80
جدول4-5مقایسه میانگین نمره پس آزمون روش تدریس انعکاسی بر مهارت های تفکر انتقادی گروه های کنترل و آزمایش. 80
جدول 4-6مقایسه نمره پیش آزمون روش تدریس انعکاسی بر انگیزه پیشرفت گروه های آزمایش و کنترل .81
جدول 4-7 مقایسه میانگین نمره روش تدریس انعکاسی بر انگیزه پیشرفت گروه های کنترل و آزمایش قبل و بعد از مداخله. .81
جدول4-8مقایسه مقایسه میانگین نمره پس آزمون روش تدریس انعکاسی بر انگیزه پیشرفت گروه های کنترل و آزمایش .82
جدول 4-9.مقایسه نمره پیش آزمون روش تدریس انعکاسی بر مهارت تفسیر گروه های آزمایش و کنترل .82
جدول 4-10.مقایسه میانگین نمره روش تدریس انعکاسی بر بر مهارت تفسیر گروه های کنترل و آزمایش قبل و بعد از مداخله 83
جدول 4-11.مقایسه میانگین نمره پس آزمون روش تدریس انعکاسی بر مهارت های تفکر انتقادی گروه های کنترل و آزمایش .83
جدول 4-12.مقایسه نمره پیش آزمون روش تدریس انعکاسی بر مهارت تحلیل گروه های آزمایش و کنترل .84
جدول 4-13.مقایسه میانگین نمره روش تدریس انعکاسی بر مهارت تحلیل گروه های کنترل و آزمایش قبل و بعد از مداخله .84
جدول 4-14.مقایسه میانگین نمره پس آزمون روش تدریس انعکاسی بر مهارت تحلیل گروه های کنترل و آزمایش .84
جدول 4-15.مقایسه نمره پیش آزمون روش تدریس انعکاسی بر ارزشیابی کردن گروه های آزمایش و کنترل 85
جدول 4-16.مقایسه میانگین نمره روش تدریس انعکاسی بر ارزشیابی کردن گروه های کنترل و آزمایش قبل و بعد از مداخله 85
جدول 4-17.مقایسه میانگین نمره پس آزمون روش تدریس انعکاسی بر ارزشیابی کردن گروه های کنترل و آزمایش. 85
جدول 4-18.مقایسه نمره پیش آزمون روش تدریس انعکاسی بر مهارت توضیح دادن گروه های آزمایش و کنترل .86
جدول -19 مقایسه میانگین نمره روش تدریس انعکاسی بر مهارت توضیح دادن گروه های کنترل و آزمایش قبل و بعد از مداخله .86
جدول 4-20.مقایسه میانگین نمره پس آزمون روش تدریس انعکاسی بر مهارت توضیح دادن گروه های کنترل و آزمایش .87
جدول 4-21.مقایسه نمره پیش آزمون روش تدریس انعکاسی بر مهارت استنباط گروه های آزمایش و کنترل .87
جدول 4-22.مقایسه میانگین نمره روش تدریس انعکاسی بر مهارت استنباط گروه های کنترل و آزمایش قبل و بعد از مداخله. .88
جدول 4-23.مقایسه میانگین نمره پس آزمون روش تدریس انعکاسی بر مهارت استنباط گروه های کنترل و آزمایش 88
جدول 4-24.آزمون شفه برای بررسی تفاوت دو گروه آزمایش و گروه کنترل آزمون فرضیه اصلی اول. .89
جدول 4-25.آزمون شفه برای بررسی تفاوت دو گروه آزمایش و گروه کنترل آزمون فرضیه اصلی دوم. 89
فهرست نمودارها
نمودار 4-1: نمودار توزیع فراوانی افراد نمونه برحسب گروه آزمایش و کنترل 78









چکیده
هدف این پژوهش بررسی تأثیر روش تدریس انعکاسی بر مهارت های تفکر انتقادی و انگیزه پیشرفت دانش آموزان دوره دوم متوسطه بود. مطالعه حاضر یک مطالعه نیمه تجربی دو گروهی با طرح پیش آزمون-پس آزمون است در این پژوهش جامعه آماری، دانش آموزان پسر دوره دوم متوسطه در شهرکرمانشاه می باشد. از روش نمونه گیری خوشه ای برای انتخاب نمونه استفاده شد. طبق جدول مورگان نمونه پژوهش برابر با 351 نفر از دانش آموزان پسر دوره دوم متوسطه در شهرکرمانشاه به دست آمد. جهت جمع آوری داده ها از پرسشنامه استاندارد آزمون مهارت های تفکر انتقادی کالیفرنیا(فاشیون،2000) برای اندازه گیری متغیر های تحقیق استفاده شد. جهت تحلیل داده ها از آمار توصیفی و آمار استنباطی(آزمون کولوموگروف – اسمیرونوف، آزمون t مستقل،آزمون شفه و نرم افزار spss 15 ) استفاده شد. نتایج پژوهش نشان می دهد که روش تدریس انعکاسی بر مهارت های تفکر انتقادی و انگیزه پیشرفت دانش آموزان دوره دوم متوسطه شهر کرمانشاه در درس تعلیمات اجتماعی دارای تأثیر است.
واژگان کلیدی: تدریس انعکاسی ، مهارت ، تفکر انتقادی ، انگیزه پیشرفت







فصل اول
کلیات پژوهش









1-1مقدمه
امروزه در تعیین اهداف تربیتی و فرایند آموزش،رویکرد های جدیدی مطرح شده است،یکی از بارزترین رویکردها توجه به تفکر است، صاحبنظران معتقدند که نخستین هدف تعلیم و تربیت بایستی پرورش انسان های صاحب اندیشه و دارای ذهن کاوشگر باشد، رشد و پرورش مهارت های فکری دانش آموزان همواره در آموزش مساله مهمی بوده است به نحوی که متخصصان امور تربیتی بشدت از ناتوانی دانش آموزان در امر تفکر انتقادی ابراز نگرانی کرده اند(شعبانی،1388، ص19).تفکر انتقادی، تفکری مستدل ومنطقی است که به منظور بررسی و تجدید نظر عقاید، نظرات، اعمال و تصمیم گیری درباره آنها بر مبنای دلایل و شواهد مؤید آنها و نتایج درست و منطقی که پیامد آنهاست(هاشمیان نژاد،1380، ص27).
تفکر انتقادی فرآیند فعالیت منظم عقلانی و ماهرانه مفهوم سازی،کاربرد، تجزیه ‌و ‌تحلیل‌، ترکیب و ارزشیابی مجموعه‌ای‌ از اطلاعات و یا تعمیم آن می‌باشدکه به ‌وسیله مشاهده، تجربه، اندیشه، منطق یا ارتباط به‌ عنوان راهنمای نگرش و رفتار عمل می نماید. تفکر انتقادی سبکی از تفکر در باره هر موضوعی، محتوایی یا مسأله‌ای‌است؛ تفکری‌ است که مسائل و سئوالات اساسی را مطرح می کند وآنها را به ‌طور واضح و دقیق فرموله می‌کند، اطلاعات مرتبط را جمع آوری و بررسی می نماید، عقاید انتزاعی را به ‌طور مؤثر تفسیر کرده تا به راه حلها و نتایج منطقی دست یابد و با دیگران ارتباط های مؤثری را برای حل مسائل پیچیده برقرار می نماید(اسکریون و پاول[1] ، 2007،ص63).
توجه نظام آموزش و پرورش و برنامه درسی به عنوان یکی از حلقه های اساسی نظام کلان تربیتی و آموزشی به مهارت های تفکر به ویژه تفکر انتقادی نقطه قوتی است که می تواند آموزش و پرورش بالنده را به همراه داشته باشد و ضرورتی اجتناب ناپذیر باید محسوب گردد، در این راستا ،مهارتهای تفکر انتقادی،که هسته تفکر انتقادی را تشکیل می دهند شامل تفسیر،تحلیل، ارزشیابی، استنباط، توضیح وخود تنظیمی می باشد.
یکی از مهمترین چالش‌های آموزش و پرورش قرن بیست و یکم، چگونگی تربیت فراگیرانی است که از آمادگی لازم برای رویارویی با جامعه در حال تغییر و پیچیدگی‌های عصر انفجار اطلاعات برخوردار باشند. پیشرفت‌های گسترده علمی و فناوری همراه با منسوخ شدن سریع یافته‌ها و اطلاعات قبلی مستلزم نوعی تعلیم و تربیت است که در آن دانش‌آموزان به طور مداوم درگیر فرایند یادگیری و حل‌مسئله باشند و از رویارویی با چالش‌ها لذت ببرند. برخی تحقیقات اخیر نشان می‌دهند که یافته‌ها و حاصل پژوهش‌ها در عرض کمتر از چندسال از درجه اعتبار ساقط می‌شوند و کهنه خواهند شد (به نقل از مهرمحمدی، 1389(در این صورت، چگونه می‌توان زمینه‌های لازم شناختی و انگیزشی لازم را در دانش‌آموزان ایجاد کرد تا به صورت خودانگیخته به تجربه بپردازند و به این تجارب از راه تحلیل و تعمق معنا بخشند. یکی از مهمترین راه‌های دستیابی به اهداف فوق، ترویج اندیشیدن و اندیشه‌ورزی در مدارس و مراکز آموزشی است.
اندیشه‌پروری را با واژه‌هایی نظیر «تفکر انعکاسی » بیان می‌کنند. این واژه‌ مبین نقش فعال و درگیری مداوم دانش‌آموزان در فرایند یادگیری و یاددهی است . دیویی[2] (1993) تفکر انعکاسی را توجه دقیق،‌ فعالانه، و مستمر به اطلاعات و زمینه‌های حمایت‌کننده از آن و درنظر گرفتن نتایج و تبعات آن اطلاعات می‌داند. یادگیرندگان با بهره گرفتن از مشارکت فعالانه در این نوع ار تفکر یعنی تفکر انعکاسی است که می‌توانند نسبت به یادگیری خودآگاه باشند و آن را کنترل کنند. به طور کلی، منظور از تفکر انعکاسی آن است که دانش‌آموز با دقت و اندیشه لازم برآوردی از دانسته‌ها و عدم دانسته‌های خود ارائه دهد. از این طریق می‌تواند برآورد کند که چه چیزی می‌داند، چه چیز باید بداند، و چگونه فاصله بین این دو وضعیت را تکمیل نماید.
کوان[3] (1998) معتقد است که دانش‌آموزان در هنگام تفکر انعکاسی درگیر یک مسئله یا رویداد می‌شوند و این درگیری معمولا به شکل درگیری نزدیک و تنگاتنگ در فرایند یادگیری است و شاخصی از میزان یادگیری فرد به حساب می‌آید. در این معنا، فرد یادگیرنده در موقع اندیشیدن به یک مطلب به جزئیات محرک توجه می‌کند.