1ـ 1. مقدمه 3
1ـ2. تشریح و بیان مسئله 4
1ـ 3. ضرورت انجام تحقیق 5
1-4. سوالات تحقیق 6
1ـ 5. فرضیات تحقیق 6
1 ـ 6. اهداف تحقیق 6
1-6-1. اهداف تحقیق 6
1-6-2. هدف علمی تحقیق 7
1-6-3. اهداف کاربردی تحقیق 7
1ـ7. روش انجام تحقیق 7
1ـ8. قلمرو تحقیق، جامعه مورد مطالعه ونمونه آماری 8
1ـ 9. روش‎های مورد نظر برای تجزیه وتحلیل اطلاعات وآزمون فرضیه‎ها 8
1ـ 10. تعریف واژه‎ها و اصطلاحات تخصصی تحقیق 8
1ـ 11. ساختار تحقیق 9
فصل دوم: مبانی نظری تحقیق
2ـ1. مقدمه 12
2-2. بازده سهام 12
2-2-1. اجزای بازده سهام 13
2-2-2. بازده سرمایه گذاری 16
2-2-3. بازده کل 16
2-2-4. ضریب همبستگی 18
2-2-5. دیدگاه‌های مختلف پیرامون بازدهی سهام 18
2-2-6. تئوری انتظارات 19
2-2-7. تئوری سنتی قیمت سهام 21
2-2-8. تئوری اعتماد 21
2-2-9. تئوری بازار کارا 22
2-2-10. نظریه Wave 22
2-3. سود باقیمانده 24
2-3-1. روش های ارزشیابی سهام بر مبنای سود باقمیانده 24
2-3-2. مدل سود باقی مانده 25
2-3-3. سود خالص 27
2-3-3-1. توجه به حسابداری و مدیریت سود خالص 28
2-3-3-2. تعیین سود خالص عملیاتی و غیر عملیاتی 30
2-3-4. هزینه فرصت سرمایه گذاری 30
2-3-4-1. هزینه فرصت نگهداری پول‌ 30
2-3-4-2. عوامل موثر بر قیمت سرمایه 32
2-3-4-3. درجه توسعه‌یافتگی 32
2-3-4-4. عدم وجود شرایط رقابتی 33
2-3-4-5. شرایط تعیین قیمت سرمایه در ایران 33
2-4. پیشینه تحقیق 37
2-4-1. تحقیقات خارجی 37
2-4-2. تحقیقات داخلی 39
فصل سوم: روش تحقیق
3 ـ1. مقدمه 41
3 ـ2. روش تحقیق 41
3ـ 3. فرضیات تحقیق 41
3ـ 4. معرفی مدل‎های تحقیق و اندازه گیری متغیرها 42
3 ـ 5. بازه زمانی تحقیق 44
3 ـ 6. جامعه آماری و نمونه تحقیق 44
3 ـ 7. روش‎های آماری برای آزمون فرضیات وتجزیه وتحلیل‎یافته‎ها 44
3ـ 7 ـ1. تحلیل رگرسیون خطی 44
3 ـ 7 ـ1ـ1. فرض‎های کلاسیک مدل رگرسیون خطی 45
3 ـ7 ـ1ـ2. آزمون فرضیه در رگرسیون خطی چند متغیره 46
3 ـ7ـ1ـ2ـ1. آزمون معنی دار بودن رگرسیون 46
3ـ7ـ1ـ2ـ2. آزمون معنی دار بودن هریک ازضرایب رگرسیون 46
3ـ7ـ2. تحلیل رگرسیون حداقل مربعات ادغام شده(تحلیل پانلی) 46
3 ـ7ـ3. تحلیل رگرسیون حداقل مربعات دو مرحله ای 47
3 ـ7ـ4. آزمون همبستگی 47
فصل چهارم: تجزیه و تحلیل آماری
4-1. مقدمه 49
4-2. آزمون‎های آماری لازم جهت تحلیل رگرسیون چند متغیره 49
4-3. آمار توصیفی 50
4-3-1. آزمون نرمال بودن متغیرهای وابسته 51
4-4. آزمون مانایی متغیرها 52
4-5. آزمون هم خطی 53
4-6. برآورد مدل و تجزیه و تحلیل مدل نهایی 53
4-6-1. آزمون F لیمر 54
4-6-2. آزمون‎هاسمن 54
4-6-3. نتایج آزمون فرضیات تحقیق 55
4-7. آزمون همسان بودن واریانس خطا 57
4-8. آزمون نرمال بودن جملات خطا در مدل‎ها 57
4-9. خلاصه فصل 58
فصل پنجم: خلاصه تحقیق، نتیجه‌گیری و پیشنهادات
5 ـ 1. خلاصه تحقیق، نتیجه گیری و پیشنهادات 59
5 ـ 2. خلاصه موضوع 60
5 ـ 3. خلاصه نتایج 60
5 4. نتیجه گیری و تفسیر و بررسی تطبیقی‎یافته‎ها 61
5 ـ 5. محدودیت‎های تحقیق 62
5 6. پیشنهادات حاصل از نتایج تحقیق 62
5 ـ 7. پیشنهادات برای تحقیقات آتی 63
منابع
منابع داخلی 64
منابع خارجی 65
فهرست جداول
عنوان صفحه
جدول (4-1) آزمون‎های آماری جهت تعیین رگرسیون چندمتغیره 49
جدول(4-2) آمار توصیفی مربوط به متغیرهای مدل‎های تحقیق 51
جدول(4-3)نتایج حاصل از نرمالیته متغیر وابسته 52
جدول 4-4) نتایج آزمون ریشه واحد LLC 52
جدول 4-5) ماتریس ضرایب همبستگی پیرسون متغیرهای مستقل تحقیق 53
جدول 4-6) آزمون اف لیمر مدل‎های تحقیق 54
جدول(4-7) نتایج آزمون‎هاسمن فرضیه‎های پژوهش 55
جدول4-8) نتایج برآورد مدل اصلی تحقیق 56
جدول 4-9) نتایج حاصل از آزمون ناهمسانی در مدل‎های تحقیق 57
جدول4-10) بررسی نرمال بودن باقیمانده‎های مدل(پسماندها)-آزمون جارک برا 58
فهرست نمودارها
عنوان صفحه
نمودار 2-1 عوامل مؤثر در بازدهی آتی سرمایه گذاری‎ها 17
چکیده
توسعه و پیچیدگی روز افزون فعالیتهای اقتصادی و پیدایش واحد‎های تجاری گوناگون و تشکیل شخصیت‎های حقوقی مستقل و ضرورت ارائه اطلاعات دقیق و مهمتر از آن چگونگی نگرش به اطلاعات ارائه شده این واحدها وشخصیتهای حقوقی درجهت تصمیم گیریهای داخلی وخارجی شرکت، منجر به ابداع روشها و تکنیک‎هایی در ارزیابی شرکتها از جنبه‎های مختلف شده است. موضوع اصلی این پژوهش بررسی رابطه بین رشد سود و بازده سهام با بهره گرفتن از مدل سود باقی مانده در شرکت‌های پذیرفته شده در بورس اوراق بهادار تهران است. در این پژوهش از مدل سود باقی ‌مانده برای تفکیک رشد سود به رشد سرمایه به کار رفته و رشد سود باقی ‌مانده و بررسی رابطه آن‌ها با بازده جاری و آتی سهام استفاده شده است. با استناد به موضوع تحقیق و بیان مسئله محقق در پی پاسخگویی به این سوال است که آیا بین رشد سود باقیمانده و بازدهی سهام رابطه مثبت وجود دارد یا خیر؟ اطلاعات مورد نیاز برای دوره زمانی 1388 تا 1392 جمع آوری و برای آزمون فرضیه‌ها از ضریب همبستگی پیرسون استفاده شده است. این تحقیق دارای 3 فرضیه می باشد که عبارتند از : فرضیه اصلی : بین رشد سود باقیمانده و بازدهی سهام رابطه مثبت وجود دارد. فرضیه فرعی اول : بین رشد سود خالص و بازدهی سهام رابطه مثبت وجود دارد. فرضیه فرعی دوم : بین هزینه فرصت سرمایه گذاری و بازدهی سهام رابطه منفی وجود دارد. روش انجام این تحقیق، توصیفی واز نوع همبستگی است. تحقیق حاضر از نظر هدف کاربردی و از نظر نوع از تحقیقات توصیفی حسابداری به شمار می‎رود. جامعه آماری در تحقیق حاضر کلیه شرکتهای پذیرفته شده در بورس اوراق بهادار تهران می‎باشند که با بهره گرفتن از روش حذف سیستماتیک اقدام به انجام نمونه گیری از این جامعه می‎نماییم. در این تحقیق برای آزمون فرضیه‎ها از مدل‎های تجربی و روش‎های آماری توصیفی (میانگین، میانه، انحراف معیار و ) و تحلیل‎های آماری (تحلیل پانلی، تحلیل رگرسیون حداقل مربعات معمولی (OLS) وتحلیل رگرسیون حداقل مربعات دومرحله ای (2SLS) و همبستگی، استفاده می‎گردد. . متغیرهای تحقیق به کمک صفحه گسترده اکسل محاسبه می‎شود و از نتایج بعنوان ورودی نرم افزار Spss و Eviews استفاده می‎شود و تحلیل‎های آماری با بهره گرفتن از این نرم افزار‎ها، انجام می‎گردد. با توجه به نتایح آزمون هر سه فرضیه این تحقیق تایید گردیدند.
فصل اول
کلیات تحقیق
1ـ 1. مقدمه
توسعه و پیچیدگی روز افزون فعالیتهای اقتصادی و پیدایش واحد‎های تجاری گوناگون و تشکیل شخصیت‎های حقوقی مستقل و ضرورت ارائه اطلاعات دقیق و مهمتر از آن چگونگی نگرش به اطلاعات ارائه شده این واحدها وشخصیتهای حقوقی درجهت تصمیم گیریهای داخلی وخارجی شرکت، منجر به ابداع روشها و تکنیک‎هایی در ارزیابی شرکتها از جنبه‎های مختلف شده است.
همزمان با پیشرفت حسابداری این روشها، فنون وتکنیکها توسعه وتکمیل‎یافته و در اختیار تحلیلگران مالی وتصمیم گیرندگان قرار گرفته است. در راستای این پیشرفت نقش اصلی محققان بر همگان واضح ومبرهن است. تلاشهای محققان در کنار ضرورت نیاز استفاده کنندگان به اطلاعات بهتر و علمی‎تر سبب شده تا حسابداری از نقش سنتی خود که ثبت وگزارش رویدادها وفعالیتهای مالی بوده پا را فراتر گذارد وبه عنوان مبنایی در تصمیم گیریها و تجهیز وتخصیص بهینه سرمایه نقش مهمی‎رادر رشد و شکوفایی کشور ایفا کند. بورس اوراق بهادار عمده ترین طریق تجهیز وتخصیص سرمایه است. عرضه سهام شرکتها در بورس فرصت سرمایه گذاری ایجاد می‎کند و تمایل بیشتربه افزایش سرمایه و حداکثر سازی ثروت ازطریق بالا بردن بازده سرمایه گذاری وافزایش قیمت سهام در کنار احتیاط و ریسک کاهش‎یا از بین رفتن سرمایه گذاری موجب شده تا سرمایه گذاران و خریداران اوراق بهادار توجه ویژه ای به ارزیابی شرکت وعملکرد مدیران وتغییرات در قیمت سهام داشته باشند. لذا هرگونه اطلاعات وروش ومعیاری که در جهت ارزیابی شرکت وعملکرد مدیران مؤثر باشد مورد توجه آنان قرار می‎گیرد.
موضوع اصلی این پژوهش بررسی رابطه بین رشد سود و بازده سهام با بهره گرفتن از مدل سود باقی مانده در شرکت‌های پذیرفته شده در بورس اوراق بهادار تهران است. در این پژوهش از مدل سود باقی ‌مانده برای تفکیک رشد سود به رشد سرمایه به کار رفته و رشد سود باقی ‌مانده و بررسی رابطه آن‌ها با بازده جاری و آتی سهام استفاده شده است. اطلاعات مورد نیاز برای دوره زمانی 1388 تا 1392 جمع آوری و برای آزمون فرضیه‌ها از ضریب همبستگی پیرسون استفاده شده است.
در فصل نخست پژوهش حاضر، ابتدا به بیان مقدمه و پس از آن به بیان مسئله و اهمیت و ضرورت پژوهش پرداخته خواهد شد. سپس اهداف پژوش، سوالات پژوهش و فرضیات پژوهش بیان خواهد گردید و در نهایت استفاده کنندگان از پژوهش، قلمرو زمانی، مکانی و موضوعی پژوهش، تعاریف مفهومی‎واژه‎ها و روش شناسی پژوهش ارائه خواهد شد.
1ـ2. تشریح و بیان مسئله
یکی از ویژگی‎های لازم برای مربوط بودن اطلاعات مالی واقتصادی، سودمندی در پیش بینی است به این معنی که اطلاعات حسابداری باید به نحوی تهیه شود که استفاده کنندگان صورت‎های مالی را در پیش بینی رویدادهای اقتصادی آینده یاری دهد. ارزش پیش بینی اطلاعات به معنی استفاده از این اطلاعات در فرآیند پیش بینی است. در امور مالی اطلاعاتی همانند سود، سود باقیمانده، بازده سهام، قیمت سهام، ورشکستگی و ریسک را می توان پیش بینی کرد. در این میان پیش بینی سود از اهمیت ویژه ای برخوردار است زیرا یکی از مهم ترین انگیزه‎های افراد برای سرمایه گذاری کسب سود است.
در تئوری و عمل سود و رشد سود به عنوان عوامل بنیادی بازده سهام مشاهده شده است پژوهشگران مختلفی رابطه بین بازده سهام و سود حسابداری را بر مبنای تعاریف مختلف سود آوری آزمون کرده اند (Feltham & Ohlson 1995).
براون(1994 )، کوتاری و زیمرمن(1995)، ایستون(1999) و کوتاری (2001) در مورد تحقیقات مربوط به این حوزه بررسی کاملی را ارائه کرده اند. فرضیه اصلی این مطالعات این است که سود حسابداری عامل مهمی‎در مدل‎های ارزشیابی شرکت است. بسیاری از مطالعاتی که خصوصیات مختلف رابطه سودآوری و بازده را آزمون کرده اند، در اصل سعی داشته اند ارزش مربوط داده‎های حسابداری را تایید کنند (Harris & Nissim 2006). بسیاری از شواهد در خصوص محتوای اطلاعاتی سودآوری برای توضیح بازده نشان می‎دهند که سودآوری تبیین کننده مناسبی از سهام است در مقابل این نظریات محققان دیگری چون سولمون؛ مورس و هورن گرن مدت‎ها پیش نسبت به استفاده از سود حسابداری به عنوان‎یک معیار ناقص سودآوری شرکت انتقاد داشته اند، چرا که از دیدگاه سهامداران سود حسابداری هزینه فرصت سرمایه بکارگرفته شده را منعکس نمی‎کند. آنها در حال حاضر RI را به عنوان‎یک پروکسی(نماینده)برای سودآوری اقتصادی که شامل هزینه سرمایه بکارگرفته شده است، می‎دانند (Horngren et al 2006).
تلاشهای محققان در کنار ضرورت نیاز استفاده کنندگان به اطلاعات بهتر و علمی‎تر سبب شده تا حسابداری از نقش سنتی خود که ثبت وگزارش رویدادها وفعالیتهای مالی بوده پا را فراتر گذارد وبه عنوان مبنایی در تصمیم گیریها و تجهیز وتخصیص بهینه سرمایه نقش مهمی‎رادر رشد و شکوفایی کشور ایفا کند. بورس اوراق بهادار عمده ترین طریق تجهیز وتخصیص سرمایه است. عرضه سهام شرکتها در بورس فرصت سرمایه گذاری ایجاد می‎کند و تمایل بیشتربه افزایش سرمایه و حداکثر سازی ثروت ازطریق بالا بردن بازده سرمایه گذاری وافزایش قیمت سهام در کنار احتیاط و ریسک کاهش‎یا از بین رفتن سرمایه گذاری موجب شده تا سرمایه گذاران و خریداران اوراق بهادار توجه ویژه ای به ارزیابی شرکت وعملکرد مدیران وتغییرات در قیمت سهام داشته باشند. علاوه بر آن ارزش سهام شرکت‎ها و تغییرات آن‎یکی از عوامل مورد توجه سرمایه گذاران، تحلیل گران مالی و مدیران شرکت‎های سهامی‎است. از این رو پژوهشگران به ویژه بنیادگرایان، درصدد هستند که بررسی کنند چه عواملی با ارزش سهام شرکت رابطه دارند.
بسیاری از پژوهش گران در مورد سود باقیمانده به پژوهش پرداخته اند. نتایج برخی از پژوهش‎ها نشان می‎دهد که ارزش دفتری و سود حسابداری حاوی اطلاعات مفیدتری نسبت به سود نقدی به تنهایی هستند و نمایندگان بهتری از جریانهای نقدی آزاد آتی می‎باشند. در حقیقت مدل سودهای باقیمانده نسبت به مدل تنزیل سودهای نقدی و مدل جریان نقدی آزاد، دارای خطای کمتری در ارزشیابی سهام است. دیچاو و همکاران (1999) مدل سود باقیمانده را با فرموله کردن پویایی اطلاعات به صورت تجربی اجرا کردند و دریافتند که مدل سود باقیمانده‎یک بهبود جزیی نسبت به مدل تنزیل سود نقدی فراهم می‎نماید. در اصل، مـدل سود باقیمانده برگرفتـه از مـدل سـود نقـدی تنزیل شده است ولی با کیفیت بالاتری، ارزش شرکت را تعیین می نماید. این مدل علاوه بر این که به عنوان مدل ارزشیابی به کار می رود، ابزاری برای تعیین سطح رشد واحد تجـاری در آینده نیز میباشد. در این مدل، ارزش سهام یک شرکت تابعی از مجموع ارزش دفتری حقوق صاحبان سهام، سودهای حسابداری پیش بینی شده و سودهای عادی اسـت. بـه طـور کلی سود باقیمانده به صورت سود حسابداری و در حدود سودهای عادی تعیـین مـی شـود. پیشفرض مهم مدل ارزشیابی سود باقیمانده، حذف اطلاعات اضافی حسابداری است.
با توجه به مطالب ذکر شده در مورد RI، ما به دنبال استفاده از آن به عنوان‎یک مبنا برای اصلاح رابطه بین بازده و سود هستیم. در این اصلاح ما رشد سود را به رشد RI، رشد در سرمایه گذاری سرمایه و سایر اجزا تجزیه می‎کنیم واین تجزیه را درون چارچوب نظری ایستون و هریس(1991) قرار می‎دهیم که بیانگر این است که بازده سهام تابعی از سود و رشد سود است تا از این طریق رابطه بین بازده و سود اصلاح شود (Easton, P. , & Harris 1991). ما استفاده از RI را نه به عنوان متریک رقابت، بلکه به عنوان‎یک متغیر موثر که اجزای مختلف رشد سود را جدا می‎کند، نشان می‎دهیم.
با استناد به موضوع تحقیق و بیان مسئله محقق در پی پاسخگویی به این سوال است که آیا بین رشد سود باقیمانده و بازدهی سهام رابطه مثبت وجود دارد یا خیر؟
1ـ 3. ضرورت انجام تحقیق
تغییرات در سود و قیمت سهام عناصری تأثیرگذار در ارزیابی وضعیت شرکتها و مدیران و به تبع آن بر تصمیمات سرمایه گذاران بالفعل و بالقوه می‎باشد. همچنین تعیین اولیه قیمت جهت پذیرش شرکت در بورس و برنامه ریزی داخلی و کنترل شرکت عناصر و موضوعاتی هستند که مورد توجه مدیران شرکتها و بورس قرار می‎گیرد. عناصر و گروه‎های فوق و دلایل واهداف آن‎ها گواه بر اهمیت تحقیق داشته و ارتباط مستقیم با آن دارد (آزاد 1386). علاوه بر اهمیت موضوع تحقیق که موجب انتخاب آن گردید، علاقه شخصی و مطالعات قبلی پژوهشگر در این امر بی تأثیر نبوده است. همچنین در بیان اهمیت موضوع ودلایل انتخاب آن باید به این مهم اشاره کرد که دانشجویان نه تنها باید تعاریف نسبتهای مالی را بیاموزند بلکه باید به درک ارتباط بین نسبتهای مالی و ارزشیابی شرکت، بازار شرکت و استراتژی شرکت به منظور کشف فرصت‎های ارزشزا بپردازند. انگیزه و هدف از تحقیق‎یافتن پاسخی برای این سوال است که آیا بین مدل رشد سود باقیمانده و بازدهی سهام در جامعه شرکتهای پذیرفته شده در بورس اوراق بهادار تهران رابطه وجود دارد.
1-4. سوالات تحقیق
سوال اصلی : آیا بین رشد سود باقیمانده و بازدهی سهام رابطه مثبت وجود دارد؟
سوال فرعی اول : آیا بین رشد سود خالص و بازدهی سهام رابطه مثبت وجود دارد؟
سوال فرعی دوم : آیا بین هزینه فرصت سرمایه گذاری و بازدهی سهام رابطه منفی وجود دارد؟
1ـ 5. فرضیات تحقیق
فرضیه اصلی : بین رشد سود باقیمانده و بازدهی سهام رابطه مثبت وجود دارد.
فرضیه فرعی اول : بین رشد سود خالص و بازدهی سهام رابطه مثبت وجود دارد.
فرضیه فرعی دوم : بین هزینه فرصت سرمایه گذاری و بازدهی سهام رابطه منفی وجود دارد.
1 ـ 6. اهداف تحقیق
1-6-1. اهداف تحقیق
هدف اصلی : بررسی ارتباط بین رشد سود باقیمانده و بازدهی سهام در شرکت‎های پذیرفته شده در بورس اوراق بهادار تهران
هدف فرعی اول : ‌بررسی ارتباط رشد سود خالص و بازدهی سهام در شرکت‎های پذیرفته شده در بورس اوراق بهادار تهران
هدف فرعی دوم : بررسی ارتباط بین هزینه فرصت سرمایه گذاری و بازدهی سهام در شرکت‎های پذیرفته شده در بورس اوراق بهادار تهران
1-6-2. هدف علمی تحقیق
هدف علمی‎تحقیق تایید رابطه مستقیم بین بازدهی سهام با سود باقیمانده است. به این صورت که اگر عملکرد مدیریت به گونه ای باشد که بتواند سود مازاد نسبت به آنچه که انتظار آن از بکارگیری سرمایه ای که در اختیارش قرار گرفته کسب کند از لحاظ علمی‎و منطقی می‎توان گفت که عملکرد مدیریت مناسب بوده وحاصل اقدامات مدیریت افزایش ارزش شرکت و بازدهی سهام(رشد قیمت سهام) را منجر خواهد شد.