ایم: وفاداری مصرف کننده، اعتماد مصرف کننده، ریسک ادراک شده و وجهه ادراک شده شرکت.
در این تحقیق از روش های کمی، تنظیم پرسشنامه و نمونه گیری استفاده شده است. جامعه آماری تحقیق مصرف کنندگان محصولات پاکشو در سطح شهر تهران بوده اند که حجم نمونه به وسیله جدول جرسی-مورگان، 384 نفر برآورد شده است. برای سنجش پایایی پرسشنامه از آلفای کرونباخ استفاده شده که آلفای پرسشنامه 867/0 به دست آمده است که نشان می دهد ابزار گردآوری داده ها از ثبات و پایایی لازم در طول زمان برخوردار است.
روش تحقیق پژوهش حاضر از نوع توصیفی، همبستگی (از نوع معادلات ساختاری) و تحلیل مسیر می باشد. نتایج حاکی از آن است که عملکرد مالی سازمان بر ادراکات مصرف کننده از مسئولیت اجتماعی تاثیر گذار نبوده و مصرف کنندگان تمایل دارند شرکت در هر وضعیت مالی، مسئولیت اجتماعی را در فعالیت هایش لحاظ نماید. از طرفی مشخص شد مسئولیت اجتماعی وفاداری، اعتماد و ریسک ادراک شده مصرف کنندگان را تحت تاثیر قرار داده و سطوح بالاتری از اعتماد و وفاداری را برای شرکت به همراه می آورد.
کلید واژه ها: مسئولیت اجتماعی سازمان، ادراک مصرف کننده، ذی نفعان، بیانیه های اخلاقی، تئوری هویت اجتماعی، تئوری مشروعیت.
فهرست مطالب
فصل اول: کلیات پژوهش
1-1.مقدمه. 2
1 – 2 . بیان مساله تحقیق 4
1 – 3 . اهمیت وضرورت تحقیق 5
1 – 4 . اهداف تحقیق 8
5-1. سؤالهای تحقیق 8
1-6. فرضیه های تحقیق 9
1 – 7 . مدل مفهومی پژوهش 10
1 – 8 . روش تحقیق 11
1 – 9 . قلمرو تحقیق 12
1 – 10 . تعاریف اصطلاحات و متغیرهای تحقیق 12
فصل دوم: ادبیات پژوهش
2 – 1 – 1 . مقدمه. 16
2 – 1 – 2 . مسئولیت پذیری اجتماعی سازمان 18
2 – 1 – 2 – الف . اخلاقیات کار. 19
2 – 1 – 2 – ب . مفهوم مسئولیت اجتماعی سازمان 20
2 – 1 – 2 – ج . تعاریف مسئولیت پذیری اجتماعی 22
2 – 1 – 2 – د . حوزه های مسئولیت سازمان در جامعه. 25
2 – 1 – 2 – ر. ابعاد مسئولیت پذیری اجتماعی 26
2- 1 – 2 – ز . ابعاد مسئولیت اجتماعی شرکتها در شرکتها و جامعه. 28
2 – 1 – 2 – س . اصول مسئولیت اجتماعی 29
2- 1 – 3 . رفتار مصرف کننده. 35
2- 1 – 4 . پایداری و مصرف 36
2 – 1 – 4 – الف . فرایند مصرف 36
2 – 1 – 4 – ب . درک رفتار مصرف کننده پایدار. 39
2 – 1 – 4 – ج . بستر مصرف پایدار. 40
2 – 1 – 4 – د . رفتار مصرف کننده برای پایداری 44
2 – 1 – 4 – ر . بهره گیری از رفتار مصرف کننده در جهت پایداری 48
2 – 1 – 5 . الزامات بالقوه مسئولیت پذیری اجتماعی 49
2 – 1 – 5 – الف . بیانیه های اخلاقی 50
2 – 1 – 5 – ب . عملکرد مالی 52
2 – 1 – 6 . نتایج و عواقب بالقوه ناشی از مسئولیت پذیری اجتماعی سازمان 52
2 – 1 – 6 – الف . وفاداری مصرف کننده. 53
2 – 1 – 6 – ب . اعتماد مصرف کننده. 55
2 – 1 – 6 – ج . ریسک (مخاطره) ادراک شده. 56
2 – 1 – 6 – د . وجهه ادراک شده سازمان 57
2 – 1 – 7 . بنیان تئوریک پژوهش 57
2 – 1 – 7 – الف . نظریههای اخلاق و مسئولیت اجتماعی 57
2 – 1 – 7 – ب . رویکردهای متفاوت در مفهوم مسئولیت اجتماعی سازمانها 58
2 – 1 – 8 . تئوریهای مورد استفاده در پژوهش 60
فصل دوم: بخش دوم
2 – 2 – 1 . مقدمه. 67
2 – 2 – 2 . پیشینه تحقیق 67
2 – 2 – 2 – الف . تحقیقات داخلی 68
2 – 2 – 2 – ب . تحقیقات خارجی 73
2 – 2 – 3 . مدل های رایج در حوزه مسئولیت اجتماعی سازمان 83
2 – 2 – 3 – الف . مدل مسئولیت اجتماعی دیویس 84
2 – 2 – 3 – ب . مدل سه بعدی مسئولیت اجتماعی کارول 86
2 – 2- 4 . انتخاب مدل مفهومی پژوهش 88
2- 2- 5. مدل مفهومی پژوهش و دلایل انتخاب آن 94
فصل سوم: روش شناسی پژوهش
3- 1 . مقدمه. 97
3-2. نوع و روش تحقیق 97
3- 3. جامعه آماری مورد مطالعه. 100
3-4. نمونه آماری و روش یا طرح نمونهگیری 100
3-4- 1 . تعیین حجم نمونه. 102
3-5. روش گردآوری اطلاعات 102
3-6 . تعریف عملیاتی متغیرها 104
3- 7 . روایی و پایایی پرسشنامه. 108
3-7- 1. روایی 108
3-7- 2. پایایی 110
3-8.روشهای آماری تجزیه و تحلیل اطلاعات و آزمون فرضیهها 112
3-9. آزمون های برازندگی مدل 114
3-9-الف. شاخص های GFI و AGFI (اندازه های (LISREL 115
3-9-ب. شاخص جذر برآورد واریانس خطای تقریب RMSEA. 115
3-9-ج. آزمون مجذور کای، مجذور کای به درجه آزادی 115
3-9-د. شاخص RMR یا RMSR 116
3-9-ر. شاخص بنتلر- بونت یا شاخص نرم شدگی برازندگی 116
3-9-ز. شاخص برازندگی تطبیقی CFI. 116
3-10. متغیرها و اندازه های مورد استفاده. 117
فصل چهارم: تحلیل آماری داده های پژوهش
4- 1. مقدمه. 120
4-2. آمار توصیفی متغیرهای جمعیت شناختی مصرف کنندگان 121
4-2-1. جنسیت. 121
4-2-2 . سن 122
4-2-3 . تحصیلات 123
4-2-4. تأهل 124
4-2-5. درآمد. 125
4-3. تحلیل عاملی اکتشافی 126
4-3-1. تحلیل عاملی اکتشافی متغیر های برون زا 126
4-3-2. تحلیل عاملی اکتشافی متغیرهای درون زا 129
4-4. تحلیل عاملی تاییدی جهت اندازه گیری صحت متغیرهای مدل 131
4-4-1. مدل اندازه گیری مرتبه اول متغیرهای برون زا 131
4-4-2. مدل اندازه گیری مرتبه اول- متغیر های درون زا 134
4-5. محاسبه امتیاز عامل ها 139
4-5-1. بررسی وضعیت متغیرهای تحقیق و شاخصهای آنها با بهره گرفتن از آزمون میانگین یک جامعه آماری 139
4-6. تحلیل مسیر با بهره گرفتن از نرم افزار لیزرل- آزمون فرضیات اصلی تحقیق 141
4-6-1. فرضیات مدل ساختاری 141
4-6-2. نتایج آزمون فرضیات پژوهش 143
4-7. مقایسه متغیرهای اصلی در مدل بر اساس اطلاعات جمعیت شناختی 145
4-8 . آزمون همبستگی 152
4-9. تحلیل اهمیت-وضعیت شاخص های مرتبط با مفاهیم موجود در مدل 153
فصل پنجم: نتیجه گیری
5-1. مقدمه. 161
5-2. تحلیل نتایج بر اساس اطلاعات جمعیت شناختی 162
5-2-1. جنسیت. 162
5-2-2. تحصیلات 162
5-2-3. وضعیت تأهل 162
5-2-4. سن 162
5-2-5. درآمد. 163
5-3. آزمون های برازش مراحل مختلف تحلیل عاملی 163
5-4. بررسی میزان همبستگی پارامترهای مدل 164
5-5. نتیجه گیری از جداول ANNOVA. 166
5-6. بررسی فرضیات تحقیق 168
5-6-1. مقایسه نتایج حاصل با پژوهشهای ذکر شده در پیشینه تحقیق 172
5-7. نتیجه گیری از ماتریس های وضعیت- اهمیت. 174
5-7-1. عملکرد مالی ادراک شده. 174
5-7-2. کیفیت ادراک شده بیانیه های اخلاقی 174
5-7-3. مسئولیت اجتماعی ادراک شده. 174
5-7-4. وجهه ادراک شده. 175
5-7-5. ریسک ادراک شده. 175
5-7-6. اعتماد مصرف کننده. 176
5-7-7. وفاداری مصرف کننده. 176
5-8. نتیجه گیری و ارائه پیشنهادها 177
5-8-1. پیشنهادهایی بر اساس یافته های پژوهش 178
5-8-2. پیشنهادها برای پژوهش های آتی 181
5- 9. محدودیتهای پژوهش 182
فهرست منابع 183
مقدمه
رفتار مصرف کننده شامل فرآیندهای روانی و اجتماعی گوناگونی است که قبل و بعد از فعالیت های مربوط به خرید و مصرف وجود دارد. عوامل متعددی بر رفتار مصرف کننده (چه در فرآیند خرید وچه در مصرف) تأثیر می گذارند. مهم ترین این عوامل عبارتند از: عوامل فرهنگی- اجتماعی و گروهی، عوامل روانی و فردی، عوامل موقعیتی و عوامل مربوط به آمیخته بازاریابی (روستا، ابراهیمی و ونوس،1375،ص117) .
همانطورکه گفته شد یکی از عوامل موثر بر رفتار مصرف کننده، عوامل روانی و فردی است که این عامل خود متشکل از فاکتورهای گوناگونی از قبیل: انگیزه، ادراک، یادگیری، شخصیت، تلقیات و. می باشد. در میان این فاکتورها ادراک نقش و تأثیر قابل توجهی بر رفتار مصرفکننده دارد . ادراک[1] فرایندی است که در طی آن فرد از طریق گزینش، سازماندهی و تفسیراطلاعات، تصویری با معنا از جهان خلق میکند ( روستا، ابراهیمی و ونوس، 1375، ص122) .
مصرف کننده برای سازمان اهمیت بسیار زیادی دارد. مفهوم بازاریابی دلالت بر این عقیده دارد که : صنعت، فرایند رضایت مشتری است نه فرایند تولید کالا. یک صنعت با مصرف کننده و نیازهایش شروع می شود نه به وسیله حق امتیاز و مهارت فروش و. همچنین یک سازمان زمانی می تواند به بقای خود ادامه دهد که بتواند نیازها و خواسته های مصرف کننده را با درکی صحیح و جامع از طرف مقابلش (مشتری) برآورده کند که این اهمیت مطالعه مصرف کننده را نشان می دهد (سی موون،صالح اردستانی،1381،ص 20).
مصرف کنندگان سازمان ها را ازجنبههای مختلفی مورد بررسی قرار داده و ادراک می کنند، یکی از این جنبه ها منظر مسئولیت پذیری اجتماعی[2] است.
تعریف ابتدایی مسئولیت اجتماعی سازمان که ازسوی بنیانگذارآن ارائه شده، عبارتست از: «تأثیرات سازمان بر جامعه». به عبارت دیگر، مدیر باید کلیه فعالیت هایش را درضوابط و شرایط جامعه ببیند و نسبت به تأثیرات فعالیت هایش در نظام جامعه مسئول باشد ( Carroll & Buchholts, 2005).
پس از گذشت دهه های متمادی از طرح ادبیات مسئولیت اجتماعی سازمان، هنوز تعریفی که مورد توافق صاحب نظران باشد ارائه نشده است (Kakabadse & Rozuel, 2007 ). با مرور ادبیات مفهوم مسئولیت اجتماعی سازمان می توان گفت یکی از دلایل نبود این وفاق، درحال توسعه و منبسط شدن مفاهیم مرتبط با مسئولیت اجتماعی سازمان و رشد مفاهیم جدیدی است که نوعی آشوب و همپوشانی را موجب شده و شفافیت در مفهوم را کاهش داده است (Godfrey & Hatch, 2007) .این آشفتگی تا جایی ادامه یافته است که به اعتقاد «والند وهیدی» مسئولیت اجتماعی سازمان مقوله ای فازی است که اغلب به صورت تبادل با سایر مفاهیم از قبیل اخلاق کسب وکار، شهروند سازمانی، طرز حاکمیت سازمان، پاسخگویی و پایداری سازمان تعریف می شود (Valand & Heide, 2005). با این وجود تمامی تعاریفی که از مسئولیت اجتماعی سازمان ارائه شده یک پیام ساده دارند و آن این است که: «کسب وکار از بستر جامعه جدا نیست» ( Holme & Watts, 2000). ازاین روکل سازمان تعهدات ومسئولیت هایی درقبال جامعه دارند که فعالیت ها، خروجی ها و نتایج آنها باید توأم با مسئولیت پذیری و مقوم تعهدات اجتماعی آنها باشد (Valand & Heide, 2005).
مسئولیت پذیری اجتماعی با ورود خود یک چارچوب حاکمیت اخلاقی را به همراه می آورد که بر اساس آن، سازمان ها اقدام به انجام فعالیت هایی می کنند که وضع جامعه را بهتر کرده و از انجام کارهایی که باعث بدتر شدن وضعیت جامعه می شود، پرهیز می کنند. از این رو می توان گفت مسئولیت اجتماعی، تعهد تصمیمگیران برای انجام اقداماتی است که علاوه برتامین منافع خودشان، موجبات بهبود رفاه جامعه را نیز فراهم می آورد. سازمان ها باید با اختصاص منابع مالی، در بهبود رفاه اجتماعی مورد قبول اکثریت جامعه بکوشند (خلیلی عراقی، یقین لو،1384). نهایتاً پاسخگویی اجتماعی به توان و ظرفیت سازمان در جهت عمل و اقدام به خواسته ها و انتظارات جامعه اشاره دارد (Robbins & Coulter,2007 ).
از ویژگیهای عمده مسئولیت پذیری اجتماعی این است که کلیه طرفهای ذی نفع باید مورد توجه قرار گیرند. مفهوم طرفهای ذینفع – گروههایی از مردم که به نحوی بر سازمان و فعالیتهای آن تأثیر میگذارند و یا تحت تأثیر اقدامات سازمان قرار میگیرند– در سازمانهای مختلف با هم تفاوت دارد (Robbins & Coulter, 2007). با افزایش مسئولیت پذیری اجتماعی درسازمان، توجه بیشتری به ارضای خواسته های طرفهای ذینفع در سازمان معطوف می شود و ذینفعان امکان بقای سازمان در بلند مدت را فراهم میآورند که این امر به صرفه جویی در هزینه ها و همافزایی منتهی میشود (گروه کارشناسان ایران، 1386، ص12). سازمانهای متعالی به عنوان سازمانهای مسئول، با شفاف سازی و پاسخگویی مناسب در قبال عملکرد خود، رویکردهای اخلاقی اتخاذ میکنند تا رضایت کلیه ذینفعانشان را تامین کنند (مشبکی و بختیاری ،1390،ص 2) .
1 – 2 . بیان مساله تحقیق
درچند سال اخیر جهش تازه ای درخصوص تمایل به مسئولیت اجتماعی و عملکرد اخلاقی در میان جوامع دانشگاهی و انواع سازمانهای تجاری، دولتی و غیردولتی به وجود آمده است ,2009)Secchi).گسترش حجم مطالعات نظری وکاربردی با موضوع مسئولیت پذیری اجتماعی سازمان و اهمیت این موضوع به قدری افزایش یافته است که برخی صاحبنظران مدعی شده اند الگوی جدیدی در مدیریت در حال ظهور است که محور اصلی آن مسئولیت سازمان در قبال ذینفعان متعدد است (Valand & Heide,2005) .
سازمان ها مجبورند الزامات اخلاقی و عملی را به کار بگیرند تا بتوانند از طریق فعالیت کردن در جهت رفتار مطلوب، هنجارها وخواسته های ذی نفعان، اهداف خود را پیش برند. درحالیکه محققان پیشین بیان کردهاند که بقای بلند مدت سازمان زمانی تضمین می شود که سازمان نسبت به منافع ذی نفعان واکنش نشان دهد و توجه کمتری به اثرات اقدامات مسئولیت پذیری اجتماعی سازمان بر مصرف کنندگان و ادراکات آنها از سازمان داشته باشد، «فوکاکاوا[3]» بر اهمیت ادراکات ذی نفعان نسبت به پیگیری شرکت از استانداردهای اخلاقی و مسئولیت پذیری اجتماعی سازمان تاکید کرده و توجه سازمان را به ذینفعان بیرونی خود (اعم از جامعه) جلب می کند (Stanaland et al,2011).
سازمانها برای آنکه بتوانند جایگاه خود را در جامعه حفظ نموده یا بهبود بخشند به نحوی که باعث ادامه بقای آنها و موفقیتشان درکار بشود، لازم است که به مسئولیت اجتماعی شان توجه لازم را داشته باشند. بدیهی است چنانچه به این عمل تن در ندهند و مسئولیت اجتماعی خود را نادیده انگارند، جامعه به نحوی دامنه فعالیتشان را محدود خواهد کرد. به عبارت ساده تر اگر سازمانها به مسئولیت اجتماعی شان عمل نکنند، دولت با اتخاذ تصمیمات و تصویب قوانین، به نحوی سازمانها را مجبور می کند که به این مهم عمل کنند. کما اینکه اگر سازمانها داوطلبانه در جهت مسئولیت پذیری اجتماعی قدم بردارند، ازچهره مطلوبی در جامعه برخوردار خواهند شد (احمدرضا قاسمی،1374،ص15). «پیتر دراکر[4]» در این رابطه میگوید: «سازمانهای خصوصی به منظورحفظ مشروعیت کامل و باقی ماندن به عنوان یک موسسه خصوصی باید قبول کنند که نقش و وظیفه عمومی نیز دارند» ( الوانی،1384،ص418) .
متاسفانه مسئولیت اجتماعی در کشور ما آنطور که شایسته است مورد توجه قرار نگرفته و بسیاری از سازمانهای ما نسبت به این موضوع آگاهی ندارند. با این وجود در چند سال اخیر تلاش هایی توسط چندین شرکت من جمله گروه تولیدی پاکشو، در جهت مسئولیت پذیری اجتماعی صورت گرفته است. از این رو در این پژوهش تلاش شده است اقدامات مسئولانه گروه پاکشو را بررسی نموده و ادراکات مصرف کننده را از الزامات و پیامدهای مسئولیت اجتماعی پاکشو مورد سنجش قرار دهیم. اال او چیلات
1 – 3 . اهمیت وضرورت تحقیق
امروزه لازم است مدیران سازمان ها از جزنگری نسبت به اهداف سازمانی خود دست بردارند و اهداف جامعه را به عنوان راهنمای خود در تلاش هایشان مورد توجه