عنوان صفحه
چکیده 1
فصل اول: کلیات پژوهش
1-1- مقدمه 3
1-2- بیان مسأله 4
1-3- اهمیت و ضرورت تحقیق. 7
1-4- اهداف پژوهش 8
1-5- سؤالات پژوهش 8
1-6- فرضیه‌های پژوهش 8
1-7- تعریف عملیاتی پژوهش 9
1-8- روش‌شناسی پژوهش 10
1-9- ساختار تحقیق. 12
فصل دوم: ادبیات و پیشینه تحقیق
2-1- مقدمه 14
2-2- مرور ادبیات و سوابق تحقیق. 14
2-2-1- سود 14
2-2-2- کیفیت سود 15
2-2-2-1- عناصر کیفیت سود 16
2-2-2-2- شاخص های کمی ارزیابی کیفیت سود 18
2-2-2-3- معیارهای اندازه گیری کیفیت سود 19
2-2-3-2-استفاده کنندگان پیش بینی های سود 21
2-2-3-3- قابلیت پیش بینی سود و اندازه گیری آن. 22
2-2-4- تئوری نمایندگی. 24
2-2-4-1- رابطه نمایندگی و مشکل نمایندگی. 24
2-2-4-2-الگوی اساسی نمایندگی. 26
2-2—4-2-1- فرض های مربوط به مالک (سهامدار) 28
2-2-4-2-2- فرض های مربوط به نماینده (مدیر) 28
2-2-4-2-3- هزینه های نمایندگی. 29
2-2-4-3- راهکارهای کنترل مدیر جهت جلوگیری از ایجاد هزینه های نمایندگی. 31
2-2-4-4- هزینه های نمایندگی و جریان وجه نقد آزاد 34
2-2-4-5-ساز و کارهای کنترل هزینه نمایندگی (ساز و کارهای کنترل مدیر) 36
2-2-4-5-3- نسبت اعضای غیرموظف هیئت مدیره به کل. 41
2-2-4-5-6-اندازه هیئت مدیره 43
2-2-4-5-7- یکی بودن مدیرعامل و رییس هیئت مدیره 44
2-2-4-5-7- یکی بودن مدیرعامل و رییس هیئت‌مدیره 45
2-2-5- جریان نقدی آزاد 46
2-2-5-1- تعریف جریان وجوه نقد آزاد 46
2-2-5-2-ماهیت و مفهوم جریان وجه نقد آزاد 46
2-2-5-3- اهمیت جریان وجه نقد آزاد 47
2-2-5-4- کاربرد جریان‌های وجه نقد آزاد 47
2-2-5-5- محاسبه جریان وجوه نقد آزاد 48
2-2-6- تئوری نمایندگی مبتنی بر جریان تقدی آزاد 48
2-2-7- حاکمیت شرکتی راه‌حلی برای مشکلات ناشی از روابط نمایندگی و سود 51
2-2-7-1- طیف تعاریف حاکمیت شرکتی. 52
2-2-7-2- تعاریف حاکمیت شرکتی. 53
2-2-7-3-طبقه‌بندی سیستم های حاکمیت شرکتی. 53
2-2-7-3-1- سیستم حاکمیت شرکتی درون‌سازمانی (محاطی) 53
2-2-7-3-2- سیستم حاکمیت شرکتی برون‌سازمانی (محیطی) 54
2-2-7-4- مکانیسم های حاکمیت شرکتی. 55
2-2-7-5- ویژگیهای آئین نامه نظام حاکمیت شرکتی ) راهبری شرکتی(در ایران. 56
2-2-7-6- مکانیسم های حاکمیت شرکتی مؤثر بر مشکلات ناشی از جریان وجوه نقد آزاد 57
2-2-8- تبین رابطه جریان نقدی آزاد و قابلیت پیش‌بینی پذیری سود 58
2-2-9- تبیین رابطه حاکمیت شرکتی، جریان نقدی آزاد و پیش‌بینی پذیری سود 58
2-2-10- تبیین تأثیر تعداد نفرات (اندازه) هیأت مدیره در شرکت‌ها در بین حاکمیت شرکتی، جریان نقدی آزاد و پیش‌بینی پذیری سود 59
2-3- پیشینه تحقیق. 60
2-3- 1- تحقیقات خارج از کشور 60
2-3-2- داخل کشور تحقیقات 62
فصل سوم: روش پژوهش
3-1- مقدمه 68
3-2- فرضیات پژوهش 68
3-3-روش پژوهش 69
3-3-1- جامعه آماری پژوهش 69
3-3-2- نمونه آماری. 69
3-3-3- دوره زمانی و مکانی پژوهش 70
3-3-4- چگونگی جمع‌آوری داده‌ها 70
3-3-5- متغیرهای پژوهش و چگونگی اندازه‌گیری آنها 71
3-3-5-1- متغیر وابسته 71
3-3-5-2- متغیرهای مستقل. 71
3-3-6 مدل تحقیق. 72
3-3-6-1- مدل رگرسیون جریان نقدی عملیاتی. 72
3-3-7- آمار توصیفی داده‌ها 73
3-3-8- چگونگی بررسی فرضیه‌ها 74
3-3-10- روش گردآوری اطلاعات ( میدانی، کتابخانه‌ای و غیره ) 75
3-3-11- روش تجزیه و تحلیل اطلاعات 75
3-3-12- مسائل مورد توجه در تخمین مدل. 76
3-3-13- روش تجزیه و تحلیل داده‌ها 79
3-3-14- انتخاب مدل مناسب در داده های تلفیقی. 81
3-4- خلاصه فصل. 83
فصل چهارم: تجزیه و تحلیل یافته‌های تحقیق
4-1- مقدمه 85
4-2- آمار توصیفی. 85
4-2- آمار توصیفی. 85
4-3-آزمون فرضیات تحیقیق. 86
فصل پنجم: نتیجه‌گیری
5-1- مقدمه 101
5-2- 1- نتایج آمار توصیفی. 101
5-2-2- آزمون فرضیات تحیقیق. 102
5-2-3- نتیجه گیری. 105
5-4-پیشنهادات تحقیق. 106
5-4-1- پیشنهادات در راستای نتایج آزمون فرضیه های تحقیق. 106
5-4-2) پیشنهاد به محققان برای تحقیقات آتی. 106
5-5- محدودیت های تحقیق. 107
پیوست‌ها 108
منابع و ماخذ. 122
فهرست جداول
عنوان صحفه
جدول 4-1 آمار توصیفی متغیر های تحقیق. 86
جدول 4-2 آزمون مانایی متغیر های تحقیق. 87
جدول 4-3 آزمون F لیمر. 90
جدول 4-5 برآورد مدل فرضیه 1. 92
جدول 4-6 آزمون F لیمر. 94
جدول 4-7 برآورد مدل 1. 95
جدول 4-8 آزمون F لیمر. 96
جدول 4-8 آزمون هاسمن. 97
جدول 4-9 براورد مدل برای فرضیه سوم 99
چکیده
پژوهش حاضر بر حاکمیت شرکتی و چگونگی تقویت ارزیابی شرکت‌ها بر اساس تئوری نمایندگی مبتنی بر جریان نقدی متمرکز است. اهداف این پژوهش از سه بخش تشکیل‌شده است. ابتدا اثرات جریان نقدی آزاد مازاد بر میزان پیش‌بینی پذیری سود را بررسی می‌کند. در مرحله دوم می‌خواهد ببیند که آیا متغیرهای حاکمیت شرکتی می‌تواند اثرات منفی جریان نقدی آزاد بر پیش‌بینی‌پذیری سود را تعدیل کند؛ و در نهایت این پژوهش توانایی و مفید بودن حاکمیت شرکتی در کاهش حجم جریان نقدی آزاد و بهبود ارزش قابل پیش‌بینی سود و نسبت آن در شرکتهای بزرگ و کوچک را بررسی می‌کند. برای آزمون فرضیه‌های پژوهش از مدل رگرسیون ترکیبی (مقطعی-سری زمانی) در سطح معنی‌داری 95 درصد استفاده‌شده است. نمونه آماری پژوهش شامل 90 شرکت در دوره زمانی هفت‌ساله 1386 – 1392 از شرکتهای پذیرفته‌شده بورس اوراق بهادار تهران گردآوری‌شده است. نتایج حاصل از این پژوهش نشان می‌دهد شرکت‌هایی که میزان جریان نقدی آزاد در آنها بیشتر است پیش‌بینی‌پذیری سود در آنها پایین‌تر است. همچنین در این شرکت‌ها زمانی که سرمایه‌گذاران نهادی سهام عمده‌ای در شرکت دارند و زمانی که مدیرعامل شرکت مستقل و خودمختار عمل می‌کند میزان پیش‌بینی‌پذیری سود در آنها هم بیشتر است؛ و در نهایت نتایج این تحقیق نشان می‌دهد نقش مالکیت سازمانی و مدیریتی در کاهش حجم جریان نقدی آزاد و افزایش پیش‌بینی‌پذیری سود در شرکتهای بزرگ بسیار برجسته است.
کلمات کلیدی: جریان نقد آزاد، حاکمیت شرکتی، کیفیت سود، قابلیت پیش‌بینی سود
فصل اول
کلیات پژوهش
1-1- مقدمه
فقدان اعتماد سرمایه‌گذاران در صداقت ارقام و آمار مربوط به‌حسابرسی‌ها به دنبال رسواییهای مالی شرکتهای مختلف در جهان باعث ورود محققان به مسائل این حوزه برای بررسی هر چه بیشتر کیفیت سود شده است. پیش‌بینی پذیری سود به مفهوم قابلیت و حدود پیش‌بینی سود آتی و یا جریان نقدی سرمایه‌گذاران از میزان سرمایه‌گذاری انجام‌شده بر اساس اطلاعات سود موجود یکی از عوامل تأثیرگذار بر کیفیت سود است. اطلاعات زمانی از کیفیت بالایی برخوردار است که سرمایه‌گذاران با تکیه بر آن اطلاعات می‌توانند عملکرد جاری شرکت را مورد تجزیه‌وتحلیل قرار دهند و عملکرد آتی آن را بهتر پیش‌بینی نمایند. کیفیت بالای آمار و ارقام سود زمانی اتفاق می‌افتد که میزان جریان نقدی شرکت‌ها بیشتر باشد. نگاهی به ادبیات تحقیقات انجام‌شده نشان می‌دهد که شرکت‌هایی که دلالی گری در آنها به خاطر جریان نقدی بالا بیشتر است اطلاعات سود در آنها از کیفیت پایینی برخوردار است. در این رابطه جنسن[1] (1996) استفاده از ابزارهای نظارتی را برای کاهش تنش‌ها بین منابع تحت کنترل مدیران شرکت‌ها و به دنبال آن افزایش ارزش شرکت‌ها را پیشنهاد می‌کند. تحقیق حاضر به دانش موجود در خصوص رابطه بین حاکمیت شرکتی، نحوه مدیریت وجوه نقدی و ارزش شرکت کمک می‌کند و باهدف بررسی کاهش اثرات منفی جریان نقدی آزاد بر پیش‌بینی پذیری سود با تکیه بر ساختار مدیریتی و مالکیتی کارآمد صورت گرفته است. فرض بر این است شرکت‌هایی که جریان نقدی آزاد در آنها بالاست، اعضای هیأت مدیره از استقلال عمل برخوردارند و تعداد آنها کمتر است و سهامداران عمده از مدیران و مؤسسات مختلف تشکیل‌شده است قابلیت پیش‌بینی سود در آنها بسیار بالاست. در تبعیت از تحقیقات چاگی و گل که براثرات نظارتی بدهی بر میزان جریان نقدی تأکید دارند بنا داریم رابطه بین حاکمیت شرکتی، جریان نقدی آزاد و کیفیت سود هم در شرکتهای بزرگ و هم در شرکتهای کوچک بررسی کنیم.
1-2- بیان مسأله
سود یکی از اقلام مهم و اصلی صورت‌های مالی است که توجه استفاده‌کنندگان صورت‌های مالی را به خود جلب می‌کند. سرمایه‌گذاران، اعتباردهندگان، تحلیل گران، دولت و دیگر استفاده‌کنندگان صورت‌های مالی، از سود به‌عنوان مبنایی جهت اتخاذ تصمیمات سرمایه‌گذاری، اعطای وام، ارزیابی عملکرد، محاسبه مالیات و استفاده می‌کنند. در پی رسواییهای مالی اخیر، اطمینان و اعتماد سرمایه گذاران به سیستم گزارشگری مالی کم شده و کیفیت سود به‌عنوآن‌یک عامل مهم در تعیین اعتبار و قابلیت اعتماد ارقام گزارش‌شده پدیدار شده است. درنتیجه، تعیین کیفیت سود و نتایج حاصل از آن، موردعلاقه‌ی سرمایه گذاران، مدیران، قانونگذاران و تدوین‌کنندگان استانداردها است. نظریه کیفیت سود برای اولین بار توسط تحلیلگران مالی و کارگزاران بورس مطرح شد، زیرا آنان احساس میکردند سود گزارش‌شده قدرت سود را آن‌چنان‌که در ذهن مجسم می‌رود نشان نمیدهد. آنان دریافتند که پیش بینی سودهای آینده بر مبنای نتایج گزارش‌شده، کار مشکلی است. سؤال اساسی این است که چرا تحلیلگران مالی در ارزیابی خود از سود خالص گزارش‌شده یا سود هر سهم استفاده نمی‌کنند. پاسخ این است که در تعیین ارزش شرکت نه‌تنها به کمیت سود، بلکه باید به کیفیت آن نیز توجه شود. (مهدوی و همکاران،1392)
منظور از کیفیت سود، زمینه بالقوهی رشد سود و میزان احتمال تحقق سودهای آتی است. ارزش یک سهم تنها به سود هر سهم سال جاری شرکت بستگی ندارد بلکه به انتظار از آینده شرکت و قدرت سودآوری سال‌های آینده و ضریب اطمینان نسبت به آن بستگی دارد. برای اندازه‌گیری کیفیت سود معیارهای متفاوتی ارائه‌شده است. پایداری سود، قابلیت پیش‌بینی و نوسان پذیری و همچنین معیارهایی که ارتباط بین سود و ارقام تعهدی و جریانات نقدی را بررسی می کند (اسماعیل‌زاده مفری و همکاران،1389). در این میان قابلیت پیش‌بینی سود یکی از معیارهایی است که کمتر مورد توجه قرارگرفته است. قابلیت پیش‌بینی سود به مفهوم قابلیت و میزان پیش‌بینی سود و جریانات نقدی آتی بر اساس اطلاعات سود جاری است. اطلاعات سود زمانی از کیفیت بالایی برخوردار است که سرمایه‌گذاران با تکیه بر آن اطلاعات بتوانند عملکرد جاری شرکت را مورد تجزیه‌وتحلیل قرار داده و برآورد بهتری از چشم اندازه آتی شرکت داشته باشند.
یکی از عوامل اثرگذار بر کیفیت سود هزینه‌های نمایندگی ناشی از جریان نقدی آزاد است. جریان نقدی آزاد نشان‌دهنده وجوه نقدی است که شرکت پس از کسر مخارج لازم برای نگهداری یا توسعه دارایی‌ها در اختیار دارد و قابل‌توزیع بین سرمایه‌گذاران است. (جنسن، 1986).
واژه آزاد به این معنا نیست که شرکت حتماً این وجوه رابین سرمایه‌گذاران توزیع خواهد کرد، بلکه نحوه استفاده از آن به نظر هیأت مدیره و سیاست‌های شرکت بستگی دارد. جنسن1 نخستین شخصی بود که با توجه به تضاد منافع بین مالکان و مدیران این معیار را تحت عنوان تئوری نمایندگی مبتنی بر جریان نقدی آزاد[2] مورد بررسی قرار داد. بر اساس این تئوری زمانی که جریان نقدی آزاد افزایش می‌یابد، امکان دارد مدیران برای دستیابی به منافع شخصی و افزایش قدرت کنترل بر منابع شرکت، اقدام به اتخاذ تصمیمات غیر بهینه نمایند و وجوه نقد مازاد را در پروژه‌هایی با خالص ارزش فعلی منفی سرمایه‌گذاری نمایند که این امر هزینه‌های نمایندگی
