(در فایل دانلودی نام نویسنده و استاد راهنما موجود است)
چکیده
اقبال لاهوری(1938-1877 میلادی)، را می توان اندیشمندی دانست، که با تکیه بر مطالعۀ آثار و اندیشه های متفکّرانِ مسلمان، و با سنجیدنِ این آموزه ها با منابعِ اصیلِ فقهِ اسلامی، نظراتی مطابق با دین اسلام عرضه داشته است. اقبال با در نظر گرفتنِ تمامی جوانب و تمامیِ آموزه های اسلامی، طرحِ فلسفۀ «خودی» و مدینۀ فاضله ای اسلامی را مطرح می کند. وی برای تعلیم و تربیت افرادی که به عنوانِ شهروندانِ این مدینه، و در عین حال افرادی که با یکدیگر تشکیل دهندۀ اُمّتِ واحدۀ اسلامی هستند، نظرات تربیتیِ مبتنی بر آموزه های اسلامی ارائه کرده است، که شناخت و تحلیل و بررسی آنها می تواند راه گشا باشد. به همین دلیل، آراء تربیتی اقبال لاهوری، و مشخصّاً مبانی، اهداف و روش های تربیتی مدّنظر او را با روش تحلیل اَسنادی مورد تحلیل و بررسی قرار دادیم که در سه سؤال زیر آمده است: مبانی تربیت از دیدگاه اقبال چیست؟، اهداف تربیتی مدّ نظرِ اقبال لاهوری کدام اند؟، روش های تربیتی مطلوب از دیدگاه اقبال چه روش هایی هستند؟.
و در پایان به ترتیب سؤالات، به این نتایج رسیدیم که:
انسان به عنوان اشرف مخلوقات، موجود مختاری است که می تواند با همّت و تلاش، تقواپیشگی و عشق به خداوند، به سعادت مندیِ جاودانه دست یابد. زیرا آدمی با بهره گرفتن از ادراکات حسّی، عقلی و باطنیِ خود، می تواند دریابد که خداوند، مالکِ مطلق است. انسان نیز باید تنها خداوند را بپرستد.
اهداف تربیتی اقبال، به اهدافِ غایی و واسطی تقسیم می شوند. هدف غایی تربیت از دیدگاه اقبال، رسیدن به مقام نیابت الهی(خلیفه الله) است. اهداف واسطی عبارتند از: اطاعت از خداوند، خودشناسی و رسیدن به استقلال فکری.
رسیدن به اهداف تربیتی، با روش هایی نظیرِ روشِ امر به معروف و نهی از منکر، نصیحت، مشاهدۀ آثار الهی، عقل ورزی، عمل به گفتار، خِطابه، خودبسندگی با تکیه بر عشق به خداوند، مدح نیکی، اُلگوسازی و روش تعامل با دیگران، امکان پذیر خواهد شد
واژه های کلیدی:اقبال لاهوری، تعلیم و تربیت، مبانی تربیتی، اهداف تربیتی، روش های تربیتی، تربیت اسلامی.
فهرست مطالب
__________________________________________________________________
فهرست صفحه
فصل اول:کلیات تحقیق 1
مقدمه 2
بیان مسأله 3
اهمیت و ضرورت تحقیق 5
اهمیت و ضرورت نظری 5
اهمیت و ضرورت کاربردی 6
اهداف تحقیق 6
هدف کلی 6
اهداف جزئی: 6
سوالات تحقیق 6
تعریف مفاهیم و اصطلاحات تحقیق 6
علّامه اقبال لاهوری 6
تعلیم و تربیت 8
مبانی تعلیم و تربیت 9
اهداف تربیتی 9
روش تربیت 10
فلسفه 10
فصل دوم: مبانی نظری و پیشینه 12
زندگی نامه اقبال 13
فعالیت های سیاسی و اجتماعی اقبال 14
آثار اقبال 15
اقبال، به عنوان مصلحی اجتماعی در جهان اسلام 19
نگاهی اجمالی به اندیشه های انتقادی و فلسفی اقبال 20
اتّحاد مسلمانان و پرهیز از تفرقه افکنی 20
بازگشت به خویشتن 21
طرح فلسفه و اندیشه ای مستقل 21
تأکید بر اهمّیت مفهوم خودی 22
امید به بیداری ملل اسلامی با تکیه بر اندیشه های مبتنی بر منابع اسلامی 23
ویژگی های اشعار اقبال 24
مقام اقبال نزد اندیشمندان ایران اسلامی 26
مقام اقبال نزد آیت الله خامنه ای 26
مقام اقبال نزد عبدالحسین زرّین کوب 27
مقام اقبال در نظر دکتر شریعتی 28
نسبت دین و سیاست در اندیشه اقبال 29
معنای واژه «تربیت» 30
تربیت پذیری انسان 30
تعلیم و تربیت در طول تاریخ 31
اهمّیت تعلیم و تربیت، و لزوم توجّه به تربیت حقیقی 33
مبانی تعلیم و تربیت 34
اهداف تربیتی 35
روش های تربیتی 35
اقبال و تعلیم و تربیت 36
پیشینه تحقیق 36
پیشینه داخلی 37
پیشینۀ خارجی 38
جمع بندی و چهارچوب مفهومی تحقیق 38
چارچوب مفهومی تحقیق: 39
فصل سوم: روش تحقیق 40
روش شناسی تحقیق 41
جامعه آماری 41
نمونه تحقیق 41
ابزارهای تحقیق 42
شیوۀ انجام تحقیق 42
شیوۀ تحلیل داده ها 42
فصل چهارم:یافته های تحقیق 43
سؤال اوّل: مبانی تربیت از دیدگاه اقبال لاهوری چیست؟ 44
(مبانی)انسان شناسی از منظر اقبال لاهوری 46
ساختار انسان 46
ویژگی های انسان 46
اشرف مخلوقات (ارزشمندی انسان) 46
تفکّر و تعقّل 48
مختار ومسئول بودن(اختیار و مسئولیت داشتن) 50
همّت و تلاش گری 51
عشق و عاشقی 52
جاودانگی پس از مرگ موقّت 53
مبانی هستی شناختی 54
تقسیم وجود به واجب و ممکن 54
زمان مندی عالم مادّه 55
دنیا مزرعه ای برای عالم آخرت 56
انسان ها از نظر وجودی ذومراتب اند 57
مبانی معرفت شناختی 60
امکان شناخت امور نامحسوس( معتبر بودن شناخت مابعدالطبیعی) 60
تقسیم علوم به حصولی و حضوری 60
تقدم ارزشی علم حضوری بر علم حصولی 61
شناخت یقینی از علم حضوری به دست می آید 62
سوال دوم) اهداف تربیتی مدّ نظر اقبال لاهوری کدام اند؟ 63
الف: قیاس اقترانی حملی 64
ب: قیاس اقترانی شرطی 65
اهداف غایی 65
رسیدن به مقام نیابت الهی (خلیفه الله) 65
نائل شدن به مقام خود بسندگی(رهبری حیات درونی و بیرونی) 67
دستیابی به مقام خودی 68
نائل شدن به مقام خداشناسی 69
نائل شدن به مقام مرد حق(مقام انسان حقّانی) 71
اهداف واسطی 72
اطاعت و بندگی خداوند 72
ضبط نفس(کنترل تمایلات) 72
الف: پرهیز از قدرت طلبی و غرور 73
ب: پرهیز از تمایلات شهوانی 73
ج:پرهیز از دنیاپرستی 75
