و چون پروردگارت به فرشتگان گفت: من (برآنم) که جانشینی در زمین قرار دهم، گفتند: کسی را (جانشین) قرار می دهی که در آن فساد کند و خونها بریزد و حال آنکه ما به شکر تو تسبیح گوییم و ترا تقدیس می کنیم. گفت: من چیزهایی می دانم که شما نمی دانید. (تعلیقات دیوان مجیر. ص ۵۱۷)
در بیت صنعت اقتباس وجود دارد.
معنی بیت: دل در جوابم گفت: این اندازه بدان که از قرآن مجید آیه‌ی انی جاعل (جانشینی انسان) در مقام و منزلت این ممدوح نازل شده است و او خلیفه‌ی خداوند بر روی زمین است.
۴۰)عدل کسری ظلم حجاج است در عهد تو زانک پیش عدلت عدل کسری عین عدوان آمدست
کسری: انوشیروان بن قباد بن فیروز، مادر وی دختر دهقان بود. قباد در نیشابور او را به زنی گرفت. لقب وی کسری (خسرو) است. پس از قباد بر سر پادشاهی با برادران خود کبوس و جام به ستیزه برخاست و به یاری مهبود وزیر به پادشاهی رسید (۵۳۱ میلادی) و حمدالله مستوفی می‌نویسد: انوشیروان عادت و آیین و شمایل نیکو داشت و عدل و داد نیکو نهاد و ترتیب خراج ملک و ضبط لشکر داد و دفتر عرض و عارض، او پیدا کرد و کتاب کلیله و دمنه در عهد او از هند به ایران آوردند. با همه اشتهار او به عدل و داد به گواهی اعمال وحشیانه‌ای که از او در کشتار دسته جمعی مزدک و پیروان او صادر شده، می‌توان نظر پروکوپیوس را که وی را پادشاهی بی آرام و فتنه انگیز معرفی کرده است، صادق دانست… (تعلیقات دیوان مجیر، ص ۵۱۸).
حجاج: ابو محمد حجاج بن یوسف بن الحکم ثقفی، یکی از امراء عبدالملک بن مروان، مردی بی رحم و سفّاک بود، در سال ۷۲ هجری از طرف عبدالملک مأمور فتح مکه و دفع عبدالله بن زبیر گردید، حجاج، مکه را پس از هفت ماه محاصره، گرفت و عبدالله در جنگ کشته شد، پس از فتح مکه، عبدالملک ممالک شرق اسلامی را بدو سپرد و او تا سال ۹۵ هجری که درگذشت، مدت بیست سال با نهایت ستمگری و خونخواری، بر عراق عرب و عراق عجم فرمانروایی کرد، گویند تعداد کسانی که به فرمان او به قتل رسیده اند، غیر از آنهایی که در جنگ کشته شده‌اند متجاوز از یکصد و بیست هزار نفر بوده است. (همان)
عدوان: دشمنی کردن، ستم کردن بر کسی، جور و ظلم.
در بیت تصدیر (ردالعجر علی الصدر) وجود دارد (با کلمه عدل کسری) و نیز با تکرار عدل آرایه تکریر ایجاد شده است. واج آرایی با حرف «ع» و طباق (بین عدل و ظلم و نیز عدل و عدوان) نیز در بیت به چشم می‌خورد و بین کسری و حجاج تناسب است. (مراعات النظیر)
معنی بیت: عدل انوشیروان (که به دادگستری مشهور بود) در زمان تو مانند ظلم حجاج بن یوسف است؛ به علت اینکه در مقابل عدل و داد تو، عدالت کسری خود عین دشمنی و بی عدالتی جلوه می کند.
۴۱)آسمان عمرپیما از نهیب تیغ تو با تو از بهر امان در عهد و پیمان آمدست
عمرپیما: با توجه به اینکه قدما معتقد بودند که آسمان در حرکت است و چرخش زمانه و روزگار با آن و به واسطه‌ی آنست، به همین علت عمرپیما آورده (تلف کننده عمر، پیماینده عمر)…
آسمان عمرپیما: فلک سنجنده عمر (فرهنگنامه شعری).
در بیت «غلو» وجود دارد و نیز بین پیمان و پیما، جناس زاید (مذیل) هست.
معنی بیت: فلک و روزگار که از بین برنده و تلف کننده عمر انسانهاست از ترس و هیبت شمشیر تو، با تو هم عهد و پیمان گشته است تا از شمشیر تو در امان باشد.
۴۲)چون کفت راداست گرکان رفته شد، گو رفته باش خاک بر سر شعر را جایی که قرآن آمدست
تلمیح و اشاره به آیه‌ی قرآن (در جواب کسانی که به پیغمبر(ص) تهمت شاعری می‌زدند):« و ما علمناه الشّعر و ما ینبغی له إن هو الا ذکر و قرآن مبین».
ترجمه: و نه ما او را شعر آموختیم و نه شاعری شایسته‌ی مقام اوست (بلکه) این کتاب ذکر (الهی) و قرآن روشن است (سوره یس، آیه ۶۹).
مصرع دوم تمثیل (ارسال المثل) است و نیز در بیت تشبیه مضمر و تفضیل وجود دارد.
معنی بیت: ای پادشاه عادل و جوانمرد! تو صاحب دست و دل بخشنده و کریمی. حتی اگر ثروت و مکنتی در دستگاه تو وجود نداشته باشد، چیزی از جوانمردی تو کم نمی‌شود، همچنانکه شعر در مقابل قرآن ارزشی ندارد. (مفهوم مصرع اول را اینطور نیز می‌توان بیان کرد: کان جواهر در مقابل دست جوانمرد تو ارزشی ندارد). به عبارت دیگر، جایی که کف بخشنده تو هست اگر کان جواهر نابود شود بگذار بشود که با دست راد تو نیازی به کان نیست، همچنانکه با وجود قرآن می‌توان از شعر صرف نظر کرد و خود را بی‌نیاز آن دانست (دکتر احمد شوقی نوبر).
۴۳)تا کند هنگام بزمت پیش تو بازیگری ماه مارافسا و گردون کاسه گردان آمدست
تا: حرف ربط است و نتیجه و معلول را بیان می‌کند.
ماه مارافسا؛ مار افسا: آنکه مار را افسون کند، مارگیر، ماه مارافسا:  قصیده‌ی ۴، بیت ۶۲، تعلیقات ص۴۸۷.
مهر مارافسای را بر نارون جولان دهد ماه مهرانگیز را بر نسترن پرچین کند (۱۷)
احتمالاً اشاره به نظر قدماست:« اگر مار را کُشتی، او نمی‌میرد تا زمانی که شب ماه را ببیند و جان از جسمش خارج شود».
گردون کاسه گردان؛ کاسه گردان؛ شخصی را گویند که بر در خانه‌ها و دکّانها رود و گدایی کند، و ساقی را هم می‌گویند و کنایه از آسمان است (برهان).
در بیت حسن تعلیل وجود دارد.
معنی بیت: هنگامی که تو بزم عشرت می‌گستری و به تماشا می‌نشینی، در مجلس تو ماه با آن همه عظمت مانند مارافسایان و گردون با آن همه جلالت، مانند شعبده بازان کاسه گردان، به بازیگری و تردستی می‌پردازند تا توجه تو را جلب کنند (ماه و آسمان برای اینکه در جشن و سور تو رقص و بازیگری کنند، یکی مارگیر و دیگری کاسه گردان (گدا) شده است.
(( اینجا فقط تکه ای از متن درج شده است. برای خرید متن کامل فایل پایان نامه با فرمت ورد می توانید به سایت nefo.ir مراجعه نمایید و کلمه کلیدی مورد نظرتان را جستجو نمایید. ))

۴۴)حافظ ملک عراقی و اتابک تاج بخش قتلغ اینانج از پی ملک خراسان آمدست
عراق: نام سرزمینی است، این نام را تازی شده ایران شهر شمرده اند، و نیز به معنی جایی که بر کناره رود است دانسته‌اند؛ لیک چنان می کند که عراق تازی شده اراک پهلوی باشد.(۱۸)
اتابک:  بیت ۱۸.
قتلغ اینانج: قتلغ اینانج محمود، نواده دختری اینانج والی ری و پسر اتابک محمد جهان پهلوان بن ایلدگز که مادرش اینانج خاتون بوده است، که زبده التواریخ غالباً او را اینانج محمود می نامد، ولی سایر کتب تواریخ اغلب او را به لفظ «قتلغ اینانج» بدون علاوه «محمود» می‌خوانند و می نویسند…. (تعلیقات دیوان مجیر).
ملک خراسان: خراسان در اصل «خوراسان» ، محل طلوع آفتاب بوده است. (۱۹).
بین عراق و خراسان تناسب وجود دارد ‍(مراعات النظیر):
گنج در ها نتوان برد به دریای عراق گر به بازار خراسان شدنم نگذارند (۲۰)
معنی بیت: ای قتلغ اینانج که نگهدارنده سرزمین عراق هستی و اتابکی می باشی که به پادشاهان تاج می‌بخشد (انسانها به وسیله‌ی قدرت و بخشش او به پادشاهی می‌رسند)، خداوند ترا برای گرفتن سرزمین خراسان آفریده است (یا به خاطر فرمانروایی بر سرزمین خراسان آمده ای).
۴۵)شاد باش ای شیر شیرآشام و طفل روز به کاسمان با فر او طفل دبستان آمدست
شیر شیرآشام: استعاره از ممدوح که دلیر و خونریز و پهلوان افکن است.
در بیت واج آرایی با حرف «ش» به چشم می خورد. همچنین بیت از نظر تنافر حروف (عیب کلمه) نیز قابل بررسی است. که در حوزه‌ی علم معانی است. (در کلمات شیر شیرآشام)، و از نظر «بیان» تشبیه مضمر و تفضیل (در مصرع دوم) وجود دارد.
بین طفل و شیر (در معنی غیر مراد آن)، ایهام وجود دارد.
در مصرع دوم، ضمیر «او» که بعد از حرف ربط «که» آمده، بجای ضمیر «تو» نشسته است (استعمال ضمیر غایب به جای ضمیر مخاطب، که جزو خصایص سبکی شاعران خراسانی و آذربایجانی است).
معنی بیت: ای شیر خونریز و کودک خوشبخت! با شادی و سرور زندگی کن، چون در مقابل شکوه و فر و عظمت تو، آسمان مانند کودک کتاب به دست و دبستانی است.
۴۶)مردم چشم است و چشم عالمی روشن بدوست لاجرم با چشمه خورشید یکسان آمدست
در بیت آرایه‌ی تکریر وجود دارد. (تکرار «چشم») و همچنین بین چشم و چشمه، جناس زاید (مذیل) وجود دارد.
در «مردم چشم»، ایهام وجود دارد؛ چنانکه حافظ فرماید:
ز گریه مردم چشمم نشسته در خون است ببین که در طلبت حال مردمان چون است (۲۱)
شاعر در این بیت، یکباره از خطاب به غیبت عدول کرده است (التفات).
معنی بیت: این پادشاه تازه مولود، همچون مردمک چشم عزیز است و چشم جهانیان بدو روشن گشته، تحقیقاً در نورافکنی و درخشانی، پادشاه و خورشید یکسان و مثل هم آفریده شده است.
۴۷)او هنوز اندر میان مهد و خیل جاه او برتر از ایوان چرخ و اوج کیوان آمدست
ایوان چرخ: کنایه از آسمان.
کیوان: ستاره زحل که در آسمان هفتم قرار دارد نحس اکبر گفته می‌شود، از سیارات منظومه شمسی میان مشتری و اورانوس (فرهنگ لغات و تعبیرات). خاقانی به موقعیت مکانی برتر زحل نسبت به مشتری اشاره کرده است:
گرچه هفت اختر به یکجا دیده‌اند جای کیوان بر کران دانسته اند (۲۲)
بین چرخ و کیوان، تناسب وجود دارد و بین کیوان و ایوان نوعی جناس (زاید) وجود دارد.

LEACHM

RMSE

R²

AE

RMSE

AE

۶۰-۳۰

۱۳

۳/۰

۱۲-

۸۲/۲

۶۹۹/۱-

۹۰-۶۰

۱۰

۶۴/۰

۱۰-

۶۷/۱

۹۲۷/۰-

۱۲۰-۹۰

۵/۱

۸۱/۰

۱-

۸۱/۱-

۳۸۲/۱-

در عمق ۶۰-۳۰ سانتی متر، روند تغییرات غلظت نیترات پیش بینی شده به ازای تیمارهای مختلف آبیاری، مشابه یکدیگرند. بلافاصله بعد از کاربرد کود در هر دو مرحله غلظت نیترات در خاک افزایش یافته و سپس به تدریج در اثر جذب آن توسط گیاه یا تلفات ناشی از دنیتریفیکاسیون و آبشویی، غلظت نیترات کاهش مییابد. مقایسه منحنی های مربوط به سه تیمار آبیاری نشان میدهد که هرچه سطح آب کاربردی کمتر باشد نیترات بیشتری در خاک تجمع یافته است بطوریکه نمودار مربوط به تیمار I1 بالاتر از بقیه قرار گرفته است.
مقایسه تیمارهای آبیاری برای این عمق نشان می دهد به ازای کاهش سطح آب کاربردی، غلظت نیترات در خاک در هرزمان بیشتر پیش بینی شده است. مقدار AE ،برای مدل در این عمق، منفی به دست آمده و نشان دهنده کمتر برآورد کردن غلظت نیترات می باشد. مقادیر RMSE بیانگر این است که غلظت نیترات در این عمق با دقت خوبی تخمین زده شده است.
( اینجا فقط تکه ای از متن درج شده است. برای خرید متن کامل فایل پایان نامه با فرمت ورد می توانید به سایت feko.ir مراجعه نمایید و کلمه کلیدی مورد نظرتان را جستجو نمایید. )

در عمق ۹۰-۶۰ سانتیمتر، تغییرات غلظت نیترات خاک پیش بینی شده، دامنه نوسانات مشابه عمق بالاتر دارد. در این عمق نیز غلظت نیترات خاک در تیمار I1 بیشتر از دو تیمار دیگر پیشبینی شده است. در این عمق، مقدار منفی AE برای مدل NLEAP بیانگر کمتر برآورد شدن غلظت نیترات خاک می باشد. اما می توان گفت مدل با دقت قابل قبولی، غلظت نیترات خاک را در این عمق برآورد کرده است.
روند تغییرات غلظت نیترات پیش بینی شده توسط مدل NLEAP در عمق ۱۲۰-۹۰ سانتی متر، دامنه نوسانات محدودتری نسبت به دو عمق بالا دارد بطوریکه مشاهده می شود در هر تیمار آبیاری، غلظت نیترات در خاک، در این عمق رو به کاهش است که نشان دهنده شستشوی بیشتر نیترات از این لایه می باشد. در این عمق نیز برای مدل، مقدار AE منفی است و غلظت نیترات کمتر از مقدار اندازه گیری شده تخمین زده شده است.
دلیل خطای ایجاد شده در پیش بینی مدل در اعماق پایین تر، طبق گزارش بهمنی و همکاران (۱۳۸۸) در شبیه سازی نیترات در نیمرخ خاک توسط مدل LEACHM، اینگونه بیان شده است که چون افزایش عمق خاک با افزایش درصد رس همراه است و از طرفی با توجه به پراکندگی خلل و فرج که یکی از پارامترهای مهم در ایجاد محیط هوازی و بی هوازی جهت انجام نیتریفیکایون و دنیتریفیکاسیون است، بنابراین حتی در رطوبت های نزدیک به اشباع باز هم نقاطی در خاک یافت می شود که دارای اکسیژن باشد و عمل نیتریفیکاسیون در آنجا صورت گیرد که می تواند در عدم هماهنگی پیش بینی مدل با مقادیر واقعی مؤثر باشد.

۳-۲-۲- بررسی روند تغییرات غلظت نیترات خاک شبیه سازی شده در تیمار N2

در شکل های زیر،روند تغییرات غلظت نیترات خاک پیش بینی شده و اندازه گیری شده در نیمرخ خاک از سطح تا عمق ۱۲۰ سانتی متر در تیمار N2نمایش داده شده است.

شکل ۳- ۴ ) مقادیر شبیه سازی و اندازه گیری شده مقدار نیترات باقیمانده در عمق ۶۰-۳۰ سانتیمتری خاک در تیمار N2
(شبیه سازی= S، اندازه گیری= m)

شکل۳- ۵) مقادیر شبیه سازی و اندازه گیری شده مقدار نیترات باقیمانده در عمق ۹۰-۶۰ سانتیمتری خاک در تیمار N2
(شبیه سازی= S، اندازه گیری= m)

شکل ۳- ۶)مقادیر شبیه سازی و اندازه گیری شده مقدار نیترات باقیمانده در عمق ۱۲۰-۹۰ سانتیمتری خاک در تیمار N2

بنابراین در مورد ایجابی که به مخاطب واصل شده، اصل بر قابل رجوع بودن ایجاب است. مشروط بر این که، نامه رجوع از ایجاب، پیش از این که مخاطب،قبولی خود را ارسال نماید،به او برسد و این که ایجاب غیر قابل رجوع نباشد.
(( اینجا فقط تکه ای از متن درج شده است. برای خرید متن کامل فایل پایان نامه با فرمت ورد می توانید به سایت feko.ir مراجعه نمایید و کلمه کلیدی مورد نظرتان را جستجو نمایید. ))

علاوه بر کنوانسیون، در نظام حقوقی کامن لا^[۱۷۲] اصل بر قابل رجوع بودن ایجاب است، حتّی اگر ایجاب به صورت غیر قابل رجوع باشد؛ مشروط بر این که قبل از انعقاد قرارداد،نامه حاوی رجوع به مخاطب رسیده باشد. بر این اساس چون ایجاب کننده اختیار وسیعی برای رجوع از ایجاب داشت و ازطرفی چون طرف مقابل به علّت بی اطلاعی از رجوع یا عدم رجوع ایجاب کننده، مدّت طولانی را در بلاتکلیفی به سر می‌برد،"قاعده صندوق پستی”^[۱۷۳]پذیرفته شد و مقرّر گردید: به محض این که نامه قبول از طرف مخاطب ارسال شد،دیگر ایجاب قابل رجوع نیست؛ به عبارتی می بایست نامه رجوع قبل از ارسال قبول، به مخاطب برسد،تا رجوع مؤثّر واقع گردد.
امّا در خصوص کنوانسیون باید گفت: چون ماده ۲۳ کنوانسیون قرارداد را از لحظه ای که قبول ایجاب نافذ می شود، منعقد می داند و نیز برابر ماده ۲۴ کنوانسیون، قبول مانند سایر اعلام اراده ها از لحظه وصول به طرف مقابل نافذ است؛ بنابراین چون تا زمان وصول قبول به ایجاب قرارداد منعقد نشده، باید ایجاب را قابل رجوع دانست. لکن بند ۱ ماده ۱۶ این امر را منع کرده و به محض ارسال قبول،ایجاب را غیر قابل رجوع می‌داند.
گفتار دوم:آثار حقوقی ایجاب قبل از قبول در حقوق مدنی ایران
همانگونه که گفتیم، ایجاب پیشنهاد انجام معامله است واز مهمّ ترین آثار آن این است که برای طرف مقابل خود توانایی ویژه ای ایجاد می نماید تا مضمون آن را بپذیرد و عقد را با همه آثار خود تحقق بخشد. پیش از اعلام این پیشنهاد و قبول آن ازجانب طرف مقابل،بی گمان گوینده ایجاب به مضمون و محتوای عقد پایبند نمی شود،لکن پس از قبول،چنانچه قبول به هنگام و دارای شرایط لازم باشد،دو طرف عقد را متعهد و ملزم می نماید.
سؤالی که مطرح می شود این است که آیا گوینده ایجاب پیش از قبول طرف مقابل التزامی به نگاهداری آن دارد و ملزم به آن می باشد یا آزاد است که از آن عدول نموده و طرح عقد را بر هم بزند؟
پاسخ به این سؤال به دوصورت می باشد:
نخست این که: ایجاب به اطلاع طرف مقابل نرسیده باشد و طرف مقابل از این پیشنهاد هیچگونه اطلّاعی نداشته باشد؛ در این صورت قطعاً گوینده ایجاب،می تواند از پیشنهاد خود عدول نماید؛ زیرا ایجاب،مخلوق گوینده آن است پس چرا اراده ای که آن را آفریده توان از بین بردنش را نداشته باشد.
دوم این که: ایجاب به طرف مقابل برسد و او را آگاه سازد در این صورت اوضاع دگرگون می شود؛طرف مقابل به گفته گوینده ایجاب اعتماد کرده،به اندیشه پرداخته و در پی تمهید مقدّماتی می باشد تا پیشنهاد را به دلخواه گوینده ایجاب بپذیرد و بر هم زدن عقد از جانب ایجاب چه بسا باعث ورود خسارت به طرف مقابل گردد.
سؤالی که ممکن است مطرح گردد ،این است که اگر بر هم زدن عقد از جانب گوینده ایجاب منجربه ورود خسارتی به طرف مقابل گردد،آیا می توان او را مسئول خسارتی شناخت که در نتیجه این اقدام ناروا به بار آمده است؟
در واقع امری که مسأله التزام ناشی از ایجاب و مسئوولیّت پشیمان شدن گوینده آن را مطرح می‌سازد،ارتباط ایجاب به حقوق دیگران و آثار نامطلوب عدول از آن می باشد،که مباحث حقوقی را جهت رفع نیاز به دنبال خود می کشد.^[۱۷۴]
نتیجه بحث آثار اجتماعی و زیان های ناشی از عدول ایجاب به شرح ذیل می باشد:
۱-در صورتی که گوینده ایجاب صریح یا ضمنی اعلام نماید که در قبول یا عدول ازپیشنهاد آزاد می‌باشد و می‌تواند پیشنهاد را بر هم بزند؛ در این صورت نمی توان ادّعا کرد که گوینده ایجاب منجر به ورود خسارت به طرف مقابل گردیده و به اعتماد طرف مقابل بی اعتنا بوده است؛بلکه در این خصوص در اکثر موارد می بایست پیشنهاد را دعوت به انجام معامله شمرد.
۲-موردی که دو طرف نسبت به الزام آور بودن قرارداد توافق می کنند، درنفوذ چنین قراردادی تردید نیست؛ لکن سؤالی که پیش می آید این است که آیا نقض این پیمان ضمان آور است یا عدول از ایجاب را بی اثر می کند؟
در پاسخ به این سؤال به بررسی ایجاب ساده یعنی ایجابی که همراه با هیچگونه التزامی دایر بر نگاهداری آن نیست و ایجاب همراه با التزام یعنی ایجابی که در آن به طور صریح یا ضمنی تعهد می شود که پیشنهاد کننده تا مدّتی از آن عدول نکند، می پردازیم.
بند اول:ایجاب ساده
در خصوص این ایجاب و این که پیش از آن که ایجاب به قبول برسد، آیا ایجاب الزام آور است یا خیر؟در قانون مدنی ما حکمی وجود ندارد؛ بنابراین باید با توجّه به اصول حقوقی و مبانی اجتماعی و تاریخی قانون مدنی،قاعده کار استخراج گردد.
برخی^[۱۷۵] بر این عقیده اند که ایجاب پیش از قبول الزام آور نمی باشد در واقع آنان به مفهوم “تراضی"تکیه زده و گفته اند که هر دو اراده باید در یک لحظه وجود داشته و وجود یک اراده بدون اراده دیگر اثری به بار نمی آورد؛ به عبارتی این برخورد و وجود دو اراده است که التزام آور است و یک اراده از به تنهایی هیچگونه التزامی را به وجود نمی آورد.
لکن عدّه ای^[۱۷۶] بر این عقیده اند که چون ایجاب به تنهایی یک عمل حقوقی محسوب می شود، بنابراین به تنهایی و قبل از اعلام قبول طرف مقابل می تواند الزام آور باشد؛ به عبارتی ایجاب به طرف خطاب خود حقّی اعطا می کند که بر مبنای آن می تواند عقد را کامل سازد و تعهدهایی را که با ایجاب زمینه یافته است ایجاد کند؛ لذا در برابر این حق ایجاب کننده پایبند می شود.^[۱۷۷]
در این جا سؤالی که مطرح می گردد،این است که آیا ایجاب را می توان ایقاع محسوب نمود تا تعهدی را به وجود آورد؟
با توجه به مفاد ماده ۱۸۳ قانون مدنی که مقرّر داشته:“عقد عبارت است از این که یک یا چند نفر در مقابل یک یا چند نفر دیگر تعهد بر امری نمایند و مورد قبول واقع شود.” و تعاریفی که از ایجاب ارائه گردیده است، ^[۱۷۸]به نظر می رسد که ایجاب را نمی توان ایقاع محسوب نمود تا تعهدی رابه وجود آورد؛ به عبارتی ایجاب هنگامی تعهد آور می شود که طرف مقابل آن را قبول نماید؛بنابراین پیش از قبول طرف مقابل، تعهدی که زمینه آن به وسیله ایجاب فراهم آمده است، محقق نمی شود و گوینده ایجاب را پایبند نمی نماید.
الف-آیا رجوع از ایجاب ساده ضمان آور است؟
همانگونه که گفته شد، قبل از اعلام قبول طرف مقابل، هیچگونه تعهدی برای گوینده ایجاب به وجود نمی آید؛ امّا این امر بدان معنا نیست که در صورت ورود خسارت به طرف مقابل گوینده ایجاب هیچگونه مسئولیّتی نداشته باشد؛ زیرا ایجاب حاوی اعلام اراده قطعی گوینده آن بر پیمان بستن است.امری که مخاطب به آن اعتماد می کند و بر مبنای این اعتماد به تمهید مقدّمات و صرف هزینه هایی می پردازد.حال اگر در این اثناء و به علت رجوع گوینده ایجاب به طرف مقابل خساراتی وارد آید،آیا می توان گوینده ایجاب را مقصّر نشناخت؟امروزه همه کم و بیش پذیرفته اند که شخص در مقام اجرای حق نیز ممکن است مرتکب تقصیر شود،آنگاه به قصد اضرار به کاری دست بزند یا حق را بگونه ای نامتعارف به کار برد؛^[۱۷۹]اینگونه ضررها باید جبران شود منتهی نه به علت رجوع از ایجاب بلکه به علت تقصیر گوینده ایجاب.
از نظر اصول اگر دادگاه مقتضی بداند،می تواند در مقام جبران خسارت،ایجاب کننده مقصّر را به انجام معامله اجبار نماید؛ زیرا به موجب ماده ۳ قانون مسئولیت مدنی،تعیین طریقه و کیفیت جبران خسارت،با توجّه به اوضاع و احوال قضیه،با دادگاه است؛ولی حکم به انعقاد قراردادی که تراضی در آن وجود ندارد به عنوان وسیله جبران خسارت امری است که رویّه قضایی به دشوار آن را می پذیرد.
ب-لزوم اعلام رجوع به طرف مقابل
همانگونه که گفته شد،پیش از قبول، تنها اراده گوینده ایجاب حاکم بر ایجاب است و او است که می‌تواند مدّت اعتبار،تشریفات قبول و شکل رجوع از ایجاب را تعیین نماید. حال سؤالی که مطرح می گردد این است که اگر گوینده ایجاب شکل رجوع از ایجاب را تعیین ننماید، آیا باید رجوع از ایجاب به اطلاع طرف مقابل برسد یا اعلان اراده به تنهایی کافی است؟
در حقوق ما اثر اعلام اراده منوط به آگاه نمودن کسانی نیست که اراده به حقوق آنان ارتباط دارد و صرف اعلان اراده کافی است؛لکن برای حفظ نظم در روابط تجاری بهتر این است که رجوع از ایجاب به اطلاع طرف مقابل برسد تا او بیهوده به تهیه مقدّمات عقد نپردازد و از این حیث به او خساراتی وارد گردد.^[۱۸۰]
به نظر می رسد که برای حفظ نظم اجتماعی به خصوص در روابط تجاری و نیزجلوگیری از سلب اعتماد افراد به یکدیگر،باید رجوع از ایجاب به اطلاع طرف مقابل برسد؛ زیرا ممکن است او برای اعلام قبول هزینه‌هایی را صرف نماید و در صورت رجوع گوینده ایجاب از ان خساراتی به او وارد گردد.
سؤالی که مطرح گردد این است که اگرگوینده ایجاب بخواهد رجوع از ایجاب را به اطلاع طرف مقابل برساند،اعلام رجوع باید به چه صورت باشد؟ گفته شده: اعلام رجوع تشریفات خاص ندارد،در مواردی که ایجاب به عموم می شود رجوع از ایجاب می تواند از طریق آگهی در روزنامه باشد.^[۱۸۱] به بیان دیگر، بهتر است بگوییم به هر صورتی که اراده گوینده ایجاب به طرف مقابل اعلام می گردد رجوع از ایجاب نیز به همان صورت باشد.
بند دوم:ایجاب همراه با التزام
در این ایجاب به طور صریح یا ضمنی گوینده ایجاب متعهد می شود که ایجاب خود را تا مدّتی نگاهدارد و به مفاد آن پایبند باقی بماند و اینگونه ایجاب ممکن است به دو صورت باشد:
۱-موردی که گوینده ایجاب به طرف خطاب خود می گوید: به مفاد ایجاب مثلاً تا مدت یک ماه متعهداست، مشروط بر این که طرف مقابل فلان مبلغ را تا ظرف سه روز به حساب او بپردازد؛ در این صورت طرف قبول مبلغ را واریز تا از مهلت یک ماه برای اندیشیدن استفاده نماید.
۲-موردی که گوینده ایجاب، به طرف خطاب خود می گوید:به مفاد ایجاب تا مدّت یک ماه پایبند می‌ماند، لکن مبلغی را برای واریز نمودن و دادن مهلت تعیین نمی نماید. به عنوان مثال: بازرگانی به بازرگان دیگر پیشنهاد فروش یک تن برنج را می نماید و ضمن آن اعلام می نماید که تا یک ماه نسبت به پیشنهاد خود متعهد است.
در صورت اول چنانچه طرف قبول مبلغ مذکور را واریز نماید، گوینده ایجاب ملزم است که نسبت به مفاد ایجاب ظرف مهلت مقرّرپایبند باشد.
امّا تمام بحث در خصوص مورد دوم است که آیا گوینده ایجاب ملزم به نگاهداری مفاد آن است یا خیر؟
چون ایجاب ایقاع مستقلی نیست و جزئی از عمل حقوقی است که فقط زمینه سازی عقد را می کند، هرگاه ایجاب همراه با التزامی مبنی بر نگاهداری آن نباشد،گوینده ایجاب ملزم به نگاهداری آن نیست؛امّا اگر رجوع از آن یا اصل پیشنهاد همراه با تقصیر باشد،ضمان آور است و خسارات ناشی از این اقدام باید جبران شود.
لکن هرگاه ایجاب همراه با تعهدی مبنی بر نگاهداری آن باشد،این تعهد حقّ رجوع از ایجاب را ساقط می‌کند؛ زیرا هیچ مانعی وجود ندارد که ایقاع بتواند حقّی را از بین ببرد و التزامی را به وجود آورد و در بیشتر موارد عقد دیگری بین طرفین برای حفظ ایجاب منعقد می گردد که مبنای سقوط حق رجوع از ایجاب است.^[۱۸۲]
به نظر می رسد که در خصوص مورد دوم نیز بهتر است که گوینده ایجاب را ملزم به نگاهداری مفاد ایجاب بدانیم و تنها دریک مورد گوینده ایجاب می تواند از ایجاب عدول نماید،که طرف مقابل پیشنهاد او را رد نماید. در مقایسه با کنوانسیون به نظر می رسد،که حقوق ایران در این قسمت اختلافی با کنوانسون نداشته و در اکثر موارد ایجاب را قابل رجوع می داند. همانگونه که برابر مقرّرات کنوانسیون، اصل بر قابل رجوع بودن ایجاب است، مگر این که گوینده ایجاب خود را ملزم به نگاهداری آن نماید،که در این صورت ایجاب غیر قابل رجوع است.
مبحث دوم:احکام و مبانی ایجاب
همان طور که بیشتر در گفتاری تحت عنوان خصوصیّات ایجاب بدان اشاره شد، ایجاب باید کامل بوده،یعنی حاوی تمام عناصر اصلی قرارداد باشد.
در مورد عناصر اصلی قرارداد در حقوق داخلی و مقرّرات بین المللی باید فرق گذارد، چرا که در حقوق داخلی به علت دسترسی به طرف مقابل و وجود امنیّت بیشتر نیاز به تصریح یا حتّی تعیین برخی فاکتورهای لازم درحقوق بین المللی، نمی باشد. از جمله: در حقوق داخلی نیاز به بیمه کردن هر نوع قراردادی نمی‌باشد و یا تصریح و تعیین انتقال خطردر حقوق داخلی از جمله اموری است که حقوق داخلی آن را مشخص نموده و از جمله قواعد امری محسوب می شود که در برخی موارد نمی توان خلاف آن را در قرارداد شرط کرد. حال با یبان این توضیحات به بررسی مندرجات ایجاب در کنوانسیون و حقوق مدنی ایران می پردازیم.
گفتار اول: مندرجات ایجاب صحیح در کنوانسیون
“در قرار دادهای بیع بین المللی معمولاً ایجاب در بر گیرنده نکات و محتویات ذیل است:
۱.خصوصیّات کالا:نوع،کیفیت،مبدأ،وزن،رنگ؛
۲.قیمت و نحوه پرداخت:به چه مقدار و به چه پول رایجی پرداخت می شود،نقداّ پرداخت می شود یا نسیه،به صورت پایاپای پرداخت می گردد یا در قالب اعتبار اسنادی است،چک،سفته یا برات پرداخت می‌شود؛
۳.در مورد شرایط مربوط به بیمه کالا؛
۴.شرایط و زمان انتقال خطر(ضمان) و مالکیت کالا؛
۵.شیوه های حل و فصل اختلافات.”^[۱۸۳]
از بین بندهای فوق الذکر بندهای (۱،۲ و۵) تقریباً واضح بوده و نیازی به توضیح ندارد؛امّا در مورد بند ۳ که مربوط به بیمه کالا است و بند۴ به بیان توضیحاتی خواهیم پرداخت.
بند اول:شرایط مربوط به بیمه کالا
در خصوص این که ایجاب باید متضمن شرایط مربوط به بیمه کالا باشد یا خیر؟
در مقرّرات کنوانسیون، سخنی به میان نیامده است و تنها در بند ۳ ماده ۳۲ این کنوانسیون آمده است:
“چنانچه بایع مکلّف به بیمه کالا در رابطه باحمل آن نباشد،باید بنا به تقاضای مشتری،کلیّه اطلاعات موجود را که برای قادر ساختن مشتری جهت بیمه کالا ضروری است،در اختیار او قرار دهد.”

یکی از قدیمی‌ترین روش‌های غیر‌تهاجمی برای تعدیل فعالیت مغزی می‌باشد. جریان کم آن شامل ۱-۲ میلی‌آمپر می‌باشد و دارای دو الکترود است که اولین الکترود آن روی پوست سر در ناحیه‌های قشری قرار می‌گیرد و دومین الکترود آن هم می‌تواند روی پوست سر و هم می‌تواند روی بازو یا پا قرار گیرد.تحریک می‌تواند ۲۰ دقیقه به طول بینجامد. آنود باعث افزایش تحریک‌پذیری قشری و کاتد باعث کاهش تحریک پذیری قشری می‌شود(نیتچه^[۷۱] و پائولس^[۷۲]، ۲۰۰۰).
(( اینجا فقط تکه ای از متن درج شده است. برای خرید متن کامل فایل پایان نامه با فرمت ورد می توانید به سایت feko.ir مراجعه نمایید و کلمه کلیدی مورد نظرتان را جستجو نمایید. ))

در حین و بعد از تحریک این تاثیرات به صورت مستقیم در کرتکس حرکتی و دیداری مشاهده می‌شوند و علت آن تغییرات شلیک عصبی در سیناپس ها می‌باشد. بنابراین tDCS شلیک‌های عصبی خود‌به‌خودی را تعدیل می کند و همچنین می‌تواند فعالیت‌های خود‌به‌خودی را افزایش دهد بنابراین کرتکس حرکتی و حتی یادگیری زبان را ارتقا می بخشد( هومل^[۷۳] و همکاران، ۲۰۰۵ و فلوئل^[۷۴] و همکاران، ۲۰۰۸).
کاربرد مقادیر خفیف جریانات الکتریکی برای تغییر عملکرد مغزی پیشینه‌ای حدود دویست ساله دارد. برسی‌های اولیه بر‌روی نمونه‌های حیوانی نشانگر تغییر فعالیت قشر مخ در اثر‌گذر جریان الکتریکی به صورت افزایش یا کاهش تحریک‌پذیری، بسته به شرایط جریان الکتریکی عبور داده ‌شده می‌باشد. این اثرات با تغییر در میزان ساخت پروتئین‌ها و سطوح درون سلولی حلقوی و کلسیم تا مدتی پا‌برجا می‌ماند اما عموما برگشت پذیر و فاقد عوارض در عملکرد و ساختار سلول ها می‌باشند(اختیاری و پرهیزگار، ۱۳۹۲).
بررسی‌ها نشان می‌دهد در صورت قرار‌گیری کاتد و آند بر‌روی جمجمه حدود۵۰‌ درصد جریان الکتریسیته بر‌قرار شده از داخل مغز عبور می کند. بر‌این‌اساس بهره ‌گیری از اثرات این جریانات مستقیم الکتریکی با قرار دادن الکترود برروی جمجمه در قالب فناوری tDCS معرفی گردید و مورد استفاده قرار گرفت. البته در tDCS بر خلاف روش هایی مانند rTMS (تحریک مغزی از روی جمجمه با امواج الکترو مغناطیسی) تحریک انجام شده درحد ایجاد پتانسیل عمل و ایجاد پاسخ (برای مثال انقباضات عضلانی) نمی‌باشد بلکه تغییرات صورت پذیرفته در جهت اصلاح ساختار و عملکرد نورون‌ها در جهت مطلوب و مدنظر هدایت می گردد ( اختیاری و پرهیزگار، ۱۳۹۲).
tDCS می‌تواندعملکرد‌های کنترل شناختی ازجمله توجه، مقررات، ولع‌سیگار و ولع‌غذا را افزایش دهد.تحریک جریان مستقیم از روی جمجمه یک روش بی‌خطر، غیر‌تهاجمی و ارزان برای تعدیل تحریک‌پذیری عصبی است.این تعدیل تحریک‌پذیری قشر مغز با بهره گرفتن از جریان‌های کوچک الکتریکی مستقیم(۱ ~ ۲ میلی‌آمپر)به پوست سر ازطریق دو الکترود با قطب مخالف( anodal و cathodal) قرار داده شده برروی پوست سر تحویل داده می‌شود. تحریک آندی باعث افزایش تحریک‌پذیری قشر مغز در حالی که تحریک کاتدی موجب کاهش تحریک‌پذیری قشر مغز می شود. این اثرات می‌تواند پس از یک جلسه تحریک از ۱۳ تا ۲۰ دقیقه باشد و تا ۹۰ دقیقه و بیشتر می‌تواند تحریک بعد از تکرار را افزایش دهد (جیانسونگ^[۷۵]، فرگنی، برادی و رحمان ، ۲۰۱۳).
در یک تحقیق که هدف آن تاثیر tDCS در ناحیه DLPFCبر ولع‌مصرف سیگار بود و توسط باجیو انجام گرفت به این نتیجه رسید که tDCSبر ولع‌مصرف نتیجه معکوس دارد. این تحقیق به‌روی ۲۷ نفر اجرا شد و جلسات آن ۵ روز متوالی بود و ناحیه پشتی جانبی لوب پره فرونتال تحریک شد(باجیو^[۷۶] و همکاران، ۲۰۰۹).
منگ^[۷۷]، لیو^[۷۸]، یو^[۷۹]، و ما^[۸۰](۲۰۱۴) پژوهشی با هدف تاثیر tDCS در ناحیه فرونتال- پریتال- تمپرال در کاهش رفتار سیگار کشیدن‌انجام دادند در این مطالعه پرتکل درمانی این‌گونه بود آزمایش شامل ۳ جلسه بود که شامل جلسه قبل از تحریک، جلسه تحریک و جلسه بعد از تحریک می‌شد.در جلسه قبل از تحریک ۲۰ محرک بصری مختلف به صورت تصادفی نشان‌داده می‌شد و بلافاصله جلسه تحریک شروع می‌شد. شرکت کنندگان به مدت۲۰دقیقه کاتد دریافت کردند سپس در این مرحله برای کاهش استرس و بودن در این درمان از کتاب و تلوزیون استفاده‌شد و در نهایت جلسه بعد از تحریک در این جلسه آزمون ارائه‌ شد و به برسی تفاوت بین توجه به نشانه‌های مصرف پرداخته شد. تحقیق نشان‌داد افراد قبل از درمان تعداد نخ یکسانی مصرف می‌کردند ولی بعد از درمان به نسبت قابل‌توجهی تعداد نخ کاهش یافت حتی بررسی یک آزمون دیگر در این مطالعه نشان‌داد تحریک کاتد باعث کاهش دو برابری نشانه‌های سیگار کشیدن می‌شود.
جیانسونگ، فرگنی، برادی و رحمان(۲۰۱۳) تحقیقی با عنوان tDCS اثرات منفی به ولع ‌مصرف در سیگاری‌های قطع‌شبانه را کاهش می‌دهد را انجام دادند. در این مطالعه شرکت کنندگان از طریق آگهی جمع آوری‌شدند و رضایت‌نامه را پر کردند. معیارهای ورود برای شرکت‌کنندگان سلامت عمومی، سن بین ۱۸ تا ۶۰ سال، تعداد نخ مصرفی بیش از۱۰ نخ سیگار در روز به مدت حداقل۲ سال بدون استفاده از مواد مخدر، بنزودیازپین، متاامفتامین، الکل… و معیارهای خروج عبارت‌اند از بیماری‌های پزشکی، اختلالات روانپزشکی و بارداری بودند.
برای سنجش در این مطالعه از آزمون‌های تحمل فاگرشتروم برای وابستگی به نیکوتین، آزمون ^[۸۱]UTS برای میزان تمایل به سیگار، آزمون حالت‌های خلقی ^[۸۲]POMS و پرسشنامه سابقه مصرف سیگار و اطلاعات خانوادگی استفاده شد. شرکت کننده‌های این مطالعه ۲۴ نفر می‌باشند که با میانگین سنی ۴۵ سال و میانگین سیگار مصرفی۱۷ نخ در روز و میانگین آزمون فاگرشتروم ۷/۵ بودند. بعد از ارزیابی‌های پایه افراد در دو جلسه مورد آزمون قرار می‌گرفتند یک جلسه برای آزمایش واقعی و یک جلسه برای شم، در دو روز متفاوت با فاصله ۴۸ ساعت بود. روز جلسه در ساعت۱۰ صبح در هر گروه بود افراد بعد از۱۰ ساعت قطع شبانه مورد ازمایش قرار می‌گرفتند. بعد از اطمینان از قطع مصرف و استفاده نکردن از مواد که با دو آزمایش ادرار و تنفس برسی شدند شرکت کننده‌ها پرسشنامه‌ها را شامل UTS و POMS و آزمون کامپیوتری توجه را پر‌کردند.
بعد از این کار آن ها عکس و فیلم‌هایی مرتبط با سیگار کشیدن را تماشا کردند تا باعث ولع‌مصرف افراد گردد. این کار به مدت ۵ دقیقه انجام می‌گرفت. علاوه‌براین که نشانه‌های مصرف سیگار را تماشا کردند به صورت عملی باید پاکت سیگار را روی میز جلوی خود می‌گذاشتند، سیگار را نگه دارند، سیگار را در دهان بگذارند و فندک را روشن و خاموش کنند.
بعد از انجام این کارها و برانگیختن نشانه‌های سیگار کشیدن tDCS را یا بصورت شم یا واقعی در ناحیه DLPFC چپ دریافت می‌کردند. بعد از دریافت TDCS آن‌ها پرسشنامه عوارض جانبی tDCS، آزمون کامپیوتری شده توجه، UTS و POMS را مجددا پر کردند.
طبق گفته محقق این مطالعه برای اولین بار به برسی اثر tDCS در خلق‌و‌خو، توجه، و میل به سیگار در سیگاری‌های وابسته به نیکوتین بعد از قطع‌شبانه پرداخته است. یافته‌های اصلی این مطالعه این بود که تحریک آند در DLPFC چپ باعث کاهش نشانه‌های منفی افراد سیگاری بعد از قطع‌شبانه می‌شود.این کاهش تحت‌تاثیر ارتباط مثبت با سطح وابستگی به نیکوتین بود که توسط آزمون فاگرشتروم برسی‌شد. با این‌حال tDCS تاثیر قابل‌توجهی در شدت ولع‌مصرف و توجه دیداری می‌شود.
مطالعه دیگری توسط فرگنی و همکاران(۲۰۰۶)با موضوع tDCS در کاهش ولع مصرف سیگار انجام‌ شد. دراین مطالعه پرتکل درمانی به‌این شرح می‌باشد:
۱- خط پایه ارزیابی: شرکت کنندگان یک مقیاس (VAS^[83])را دریافت کردند که دارای ۱۶ آیتم است و خلق را ارزیابی می کرد و یک مقیاس اندازگیری ولع‌مصرف ۵ آیتمی بود که از ۰ تا ۱۰۰ نمره‌بندی می‌شود.
۲- برانگیختن نشانه‌های ولع‌مصرف: شامل دستکاری کردن با سیگار، تماشای فیلمی که افرادی دارند سیگار می‌کشند و بازکردن پاکت سیگار و … این پروسه به مدت ۳۰ ثانیه به طول انجامید.
۳- شرکت‌کننگان دوباره ولع‌مصرف شان مورد سنجش قرار گرفت.
۴- در این مرحله شرکت‌کنندگان به ‌مدت ۲۰ دقیقه tDCS دریافت نمودند و ناحیه مورد هدف DLPFC بود.
۵- تکرار روش قبل از درمان: شامل ارزیابی ولع‌مصرف اولیه، نشانه‌های سیگار کشیدن و ولع‌مصرف،ارزیابی جدید از شدت ولع ‌مصرف و خلق‌و‌خو توسط مقیاس VAS.
تعداد شرکت کنندگان ۲۴ نفر بود که از ژانویه ۲۰۰۶ تا اکتبر ۲۰۰۶تحت درمان بودند.
نتایج بدست آمده از تحقیق به این شرح بود:
قرار گرفتن در درمان tDCS در کاهش ولع‌مصرف موثر است.
به طور کلی ولع‌مصرف در طول یک دوره کوتاه قطع‌مصرف کاهش پیدا کرد.
tDCS نشانه‌های به‌دست آمده از ولع‌مصرف را کاهش می‌دهد.
مطالعه نشان‌داد تحریک قشری روش درمانی خوبی برای توقف سیگار کشیدن می‌باشد همچنین مطالعه نشان‌داد که تغیرات قابل ملاحظه‌ی خلقی بعد از tDCS وجود ندارد و به خوبی تحمل می شود.
در مطالعه ای دیگر که بوگیو و همکاران(۲۰۰۸) بر روی ولع مصرف الکل انجام دادند نتایج نشان داد که تحریک الکتریکی مغز در دو حالت متفاوت آند چپ- کاتد راست و آند راست- کاتد چپ ولع به الکل نسبت به گروه مداخله نما در هر دو گروه آزمایشی کاهش معناداری داشته است.
وینگ وهمکاران(۲۰۱۳)در مطالعه ای مروری درباره روش های تحریک مغزی و درمان ولع به تنباکو گزارش کردند که روش های تحریک مغزی مثل rTMS و tDCS می توانند با تحریک آندی ناحیه پیش پیشانی پشتی جانبی ولع به مصرف تنباکو را بطور معناداری کاهش دهند.
در مطالعه ای دیگر داسیلوا و همکاران(۲۰۱۳) به دنبال بررسی اثربخشی تحریک الکتریکی با جریان مستقیم از روی جمجمه در افراد وابسته به الکل پرداختند.در این مطالعه جریان ۲ میلی امپر به مدت ۲۰ دقیقه در ۱۰ جلسه به ناحیه پیش پیشانی پشتی جانبی بصورت آندی داده شد و الکترود کاتد روی عضله دلتوئید^[۸۴] قرار گرفته،به این نتیجه دست یافتند که نشانه های افسردگی و ولع الکل در گروه ازمایش tDCS نسبت به گروه ساختگی یا شم کاهش معناداری داشته است.
همچنین در مطالعه ای دیگر که توسط شاه بابایی و همکاران(۲۰۱۴) در رابطه با اثربخشی تحریک آندی ناحیه DLPFC راست بر روی ولع مصرف مت آمفتامین انجام شد، نتایج تحقیق نشان داد که پس از ده جلسه تحریک نمره ولع القا شده در گروه آزمایش نسبت به گروه مداخله نما کاهش معناداری داشته است.

متغیر های دارای اهمیت در کاربرد بالینی tDCS

همانطور که در بالا اشاره شد منطق علمی دستگاه tDCS عبور جریان الکتریکی از داخل مغز با بهره گرفتن از قرار‌دادن الکترود‌های مثبت و منفی روی جمجمه است براین اساس می‌توان پیش‌بینی کرد که متغیر‌های مهم برای دستیابی به اثرات دل‌خواه شامل موارد زیر می‌باشند:
۱- شدت جریان: طبیعی است که هر چه جریان الکتریکی بالاتر باشد اثرات بیشتری مورد انتظار خواهد بود. جریان از الکترود آند( قطب مثبت ) به الکترود کاتد (قطب منفی) برقرار می گردد.
۲-شکل و اندازه الکترود: می توان گفت مهم‌تر از شدت جریان گذر کرده از مغز می باشد. چگالی یا تراکم جریان در واقع معرف میزان جریان عبوری از هر سانتی‌متر مربع است. در اکثر مطالعات تراکم ۰۲۹،۰ تا ۰۸،۰ میلی‌آمپر در هر سانتی‌متر مربع مورد استفاده قرار می‌گیرد. براین‌اساس شکل و اندازه الکترود، شاخص تعیین کننده خواهد‌بود. در عموم مطالعات به چاپ رسیده از الکترودهای ۲۵ الی ۳۵ سانتی‌متر مربعی استفاده شده‌است. برای برقراری اتصال مناسب بین الکترود و جمجمه از خیس کردن با آب معمولی یا کرم‌های مخصوص استفاده می‌گردد (داسیلوا^[۸۵]، ولز^[۸۶]، بیکسون^[۸۷]، فرگنی، ۲۰۱۱ و اختیاری و پرهیزگار، ۱۳۹۲).
۳- محل قرار گیری الکترود: با توجه به اندازه الکترود‌های به‌کار رفته و اصول فناوری tDCS نمی‌توان دقت مکانی زیادی از آن انتظار داشت. اما تاثیر‌گذاری منطقه‌ای درحد قشر حرکتی مخ راست یا چپ و یا قشر پره‌فرونتال راست یا چپ کاملا امکان‌پذیر است. پژوهش‌ها نشان می‌دهد الکترود آند منجربه افزایش، والکترود کاتد منجر به کاهش فعالیت نواحی سطحی قشر مخ می‌گردد. البته این اثرات در نواحی درونی‌تر مغز معکوس می‌باشد. براین‌اساس می‌توان گفت در به‌کار‌گیری tDCS در واقع یک ناحیه در قشر مخ تحریک و یک ناحیه مهار می گردد.
۴- طول دوره برقراری جریان: بدهی است که با افزایش طول دوره جریان و یا شدت جریان می‌توان انتظار اثرات بیشتری را در tDCS داشت. برای افزایش اثر tDCS طول دوره آن افزایش می یابد.
در برقراری جریان با tDCS درحد چند ثانیه اثرات ایجاد شده و بلافاصله بعد از قطع جریان از بین می‌روند و اثرات ایجاد شده تا حدود یک ساعت باقی می ماند(اختیاری و پرهیزگار، ۱۳۹۲).

نکات مراقبتی در هنگام استفاده از tDCS

با توجه به استفاده از جریانات بسیار خفیف در تکنیک tDCS و عدم تماس الکترود ها با بافت مغز، مطالعات مختلف نشان داده‌اند که این روش کاملا غیر‌تهاجمی و بدون عوارض جدی است. تنها عارضه قابل‌توجهی که بعضی مطالعات به آن اشاره کرده‌اند خارش محل الکترودها و قرمزی این محل پس از جلسات متعدد و طولانی در تعدادی از بیماران است که این قرمزی و خارش نه به علت آسیب بافتی بلکه عمدتا ناشی از گشادی عروقی محل گذر جریان است(برونونی و همکاران، ۲۰۱۱).
در یک بیمار گزارش حالت تهوع و مشکلات تنفسی ذکر شده‌است که بعد از قطع جریان این مشکل برطرف شد. اگرچه جریان استفاده شده در tDCS نمی‌تواند در فرد سالم منشا ایجاد یا افزایش احتمال حمله تشنج گردد اما ممکن است شرایط در بیماران مبتلا به صرع متفاوت باشد. براین‌ اساس استفاده از این روش در این افراد توصیه نمی‌گردد. همچنین بیماران دچار وضعیت‌های طبی غیر‌پایدار و یا دارای اجسام فلزی نزدیک محل الکترود نیز کاندید استفاده از این روش نمی‌باشند (اختیاری و پرهیزگار، ۱۳۹۲). tDCS همچنین می تواند عوارض جزئی اما امن به همراه داشته‌باشد از قبیل احساس سوزن سوزن شدن پوست، سردرد و سرگیجه( برونونی و همکاران، ۲۰۱۱).
عود و ولع­ مصرف مواد
اعتیاد به عنوان یک بیماری مزمن جسمى، روانى و اجتماعى، پیشرونده، عود کننده^[۸۸] و تخریب کننده فرد، خانواده و جامعه که در نوع خود یکى از آسیب رساننده ترین بیمارى ها و مشکلات اجتماعى است، توصیف شده است. در این میان مخرب ترین ویژگى اعتیاد عودهاى مکرر پس از دوره هاى کوتاه و بلند قطع مصرف بوده و در این راستا ولع­ی مصرف مواد^[۸۹] به عنوان مهمترین عامل در بازگشت ^[۹۰]به مصرف مطرح مى باشد (فاکس، تاله، مالیسون، آندرسون، و کرک^[۹۱] (۲۰۰۵)؛اختیاری و دیگران، ۱۳۸۷الف؛ ملکی و دیگران، ۱۳۸۷؛ فرانکین^[۹۲] (۲۰۰۰) به نقل از فیروزآبادی، قنبری هاشم آبادی و طباطبایی ۱۳۸۸؛ حدادی،رستمی،رحیمی نژادواکبری زردخانه ۱۳۸۸؛ فلاح زاده و حسینی، ۱۳۸۵؛ نوروزی، نادری، بینازاده، و صفاتیان، ۱۳۸۴). و حتی مطالعات، آن را _ ولع­ی مصرف مواد را_ علت اصلی شکست های درمان اعتیاد برشمرده اند(بادگر^[۹۳] و همکارا ن، ۲۰۰۷؛ و مکری^[۹۴]، ۲۰۰۲). که از آن به عنوان یکی از تجربه های وابستگی به مواد یاد کرده اند(آنتوان^[۹۵]، مک، و لثم، ۱۹۹۶؛ و کوستین^[۹۶]، ۱۹۹۲).همچنین به عنوان یک مفهوم کلیدی در تداوم وابستگی، سوء مصرف و عود بیان کرده اند (بادگر و همکارا ن، ۲۰۰۷؛ فرانکن^[۹۷]، ۲۰۰۳ به نقل از رحمانیان، میرجعفری، و حسنی، ۱۳۸۵).
بطور نمونه، میزان ولع­ی مصرف مواد که منجر به عود در سوء مصرف کنندگان مواد می شود در بررسی موتَسا^[۹۸] (۲۰۰۱)، ۸۰ درصد بوده است (به نقل از میرزایی و همکاران ، ۱۳۸۹). یا بخاطر تجربه ی ولع مصرف مواد،اکثر افرادی که مصرف مواد را ترک می کنند دچار لغزش یا بازگشت می شوند و محتمل ترین زمان آن ۹۰ روز پس از زمان شروع ترک است(بک، ۲۰۰۱ به نقل از فیروزآبادی، قنبری هاشم آبادی و طباطبایی ۱۳۸۸؛ و داجن و مایکل شی، ۱۳۸۳).فریدمن ^[۹۹]و همکاران در سال ۱۹۹۸(به نقل از ناستی زایی، هزاره مقدم، و ملازهی(۱۳۸۹) بیان نموده اند: تنها۲۰ تا ۵۰ درصد بیماران می توانند به قطع مصرف مواد بعد از یکسال ادامه دهند. یا براون^[۱۰۰] (۱۹۹۸) گزارش می دهد که تنها ۱۹ درصد مصرف کنندگان مواد پس از درمان قادرند قطع مصرف را برای ۶ سال ادامه دهند. به خصوص اینکه با توجه به یافته ها، بیشترین میزان ولع­ی مصرف مواد و عود مصرف مواد در ماه اول و دوم ترک اعتیاد رخ داده است (سراجی، مؤمنی، و صالحی، ۱۳۸۹). چنانکه امینی (۱۳۸۱) به نقل از میرزایی و همکاران (۱۳۸۹) میزان بازگشت به مصرف مجدد مواد مخدر را ۷۵درصد ذکر کرده است. در تحقیق (میرزایی و همکاران، ۱۳۸۹) ولع­ی به مصرف با %۵۷ درصد بین عوامل سه گانه ی (کمبود اعتماد به نفس، احساس پوچی و ناراحتی های روحی) به عنوان مهمترین عامل فردی عود اعتیاد بین مبتلایان شناخته شده است. این عامل توسط اطاری(۱۳۸۳) نیز عنوان گردیده است. ولع­ به مصرف از طرف الگیلی^[۱۰۱]، (۲۰۰۵) نیز به عنوان عامل موثر در عود مطرح شده است.
مطالعات گاساپ و همکاران(۱۹۸۷،۱۹۸۹) به نقل از ناستی زایی، هزاره مقدم، و ملازهی(۱۳۸۹) نشان داده که ۸۱ درصد افراد ترک کرده کمتر از شش ماه عود اعتیاد داشته اند. حتی فدایی (۱۳۸۶) به نقل از ناستی زایی، هزاره مقدم، و ملازهی(۱۳۸۹) بیان می کند در بهترین شرایط و بهترین درمان ها ۹۵ درصد معتادان شش ماه پس از ترک دوباره به چرخه اعتیاد بازگشته و ۵ درصد باقی مانده نیز در یکی دو سال آینده به این چرخه باز خواهند گشت. در بعضی مطالعات بیشترین عود در سه ماهه اول بوده و حدود دو سوم افراد پس از شش ماه عود داشتند (تقوا و همکاران، ۱۳۸۸به نقل از جفی و استارین^[۱۰۲]، ۲۰۰۵).مطالعه دیویسون^[۱۰۳](۲۰۰۶)، که پس از سه ماه کمتر از ۳% افراد پاک بودند. ناظر، صیادی، و خالقی (۱۳۸۱)، نیز معتقدند که ولع می تواند در برگشت به مصرف مواد مخدر فاکتور مهم باشد. در این رابطه جکل^[۱۰۴]،(۲۰۰۴) معتقد است وقتی که سوء مصرف کننده مواد تصمیم می گیرد رفتارش را تغییر دهد و مصرف مواد نداشته باشد مرتب با تردید مواجه است که آیا بر سر این تصمیم بماند یا نه. بنابراین وجود تردید و ولع در مبتلایان به سوء مصرف مواد، امر همه گیر بین شان می باشد(به نقل از میرزایی و همکاران، ۱۳۸۹).هرچند تحقیقات جسسپ^[۱۰۵] و همکاران (۲۰۰۲)، شیوع بازگشت به مصرف هروئین را در سال اول ترک ۶۰ درصد ذکر کرده اند و این میزان توسط پرنگل^[۱۰۶] و همکاران(۲۰۰۲)، ۵/۶۹ درصداعلام شده است. در تحقیق نجفی و همکاران (۱۳۸۷)، ۷۸% بیماران پس از سم زدائی دچار عود شدند که ۵۰% آنها در فاصله سه ماه، ۱۸% در مدت ۶ ماه تا یک سال و بالاخره ۳% پس از یک سال عود داشتند. به عبارتی ۶۰ نفر (%۷۸) از ۷۷ بیمار، اعتیاد مجدد پیدا کرده و فقط ۱۷ نفر (%۲۲) پس از یک سال از سم زدایی هم چنان پاک بودند. همین طور پژوهش دیکمپ^[۱۰۷] و همکاران(۱۹۹۸) به نقل از کافی ملازاده اسفنجانی، نوری، و صالحی(۱۳۸۸)، بیان کرده اند که تنها ۲۵% افراد وابسته به هروئین بعد از درمان نگهدارنده با متادون پاک مانده بودند. برون^[۱۰۸] و همکاران(۲۰۰۰) به این نتیجه رسیدند که بیشتر نوجوانان تحت درمان، سه ماه پس از تکمیل مراحل درمانی و ۷۹% نیز در طول یک سال اول، دوباره به مصرف مواد بخاطر ولع­ مصرف می پردازند. در مطالعه باقری یزدی و همکاران (۱۳۸۴) میزان عود در بین‌ ‌مصرف‌کنندگان مواد افیونی بین ۲۵ تا ۹۷ درصد بوده است.همه این پژوهش ها بیانگر اهمیت پدیده ی ولع­ مصرف مواد در افرادی هست که قصد رهایی از سوء مصرف مواد را دارند.
مفهوم ولع و اشتیاق مصرف مواد، یکی از مهمترین زیر­ساخت های شناختی مورد توجه در دانش اعتیاد است. ولع­ی مصرف، هسته مرکزی پدیده اعتیاد را تشکیل می دهد(اختیاری و دیگران، ۱۳۸۹).ولع­ی مصرف در واقع عامل ادامه سوء مصرف مواد و همچنین بازگشت به اعتیاد پس از دوره های درمانی است. بنابراین، بررسی عوامل ایجاد کننده ولع­ی مصرف در جهت اتخاذ شرایطی برای دوری از آن ها یا تضعیف آن ها یکی از مهم ترین نقاط مورد توجه در پژوهش‌های حیطه اعتیاد می باشد (دبیرنیا و دیگران، ۱۳۸۷). بنابراین، برخی از محققین(مکری، اختیاری، عدالتی و گنجگاهی، الف۱۳۸۷)، مهم ترین عامل بازگشت پس از ترک سوء مصرف مواد را، ولع­ی مصرف دانسته اند و بیان کرده اند، شناسایی هر چه بیشتر این پدیده و سایر عوامل مرتبط با آن از اهمیت ویژه درمانی برخوردار است.
اهمیت تجربه ی ولع­ی مصرف در تداوم اعتیاد به مواد، در پژوهش های بسیاری مورد تأیید قرار گرفته است. ولع­ی مصرف مواد، یک موقعیت انگیزشی قدرتمند یا گرایش شدید به مصرف در فرد معتاد است. با وجود اهمیت پدیده “ولع­ی مصرف” در ادامه فرایند سوء مصرف، تا کنون سازوکارهای روانشناختی و عاطفی مرتبط با این پدیده هنوز به طور کامل شناخته نشده اند. پژوهش ها نشان داده اند که نشانه های محیطی مربوط به مواد (مانند وسایل مصرف)، می توانند به ایجاد ولع­ی مصرف در معتادان بیانجامند(چایلدرس و دیگران، ۱۹۹۲ به نقل از اختیاری و همکاران، ۱۳۸۷ج ). سازمان جهانی بهداشت، ولع را به عنوان زیربنای شروع وابستگی به مواد، از دست دادن کنترل و عود دانسته است (به نقل از رحمانیان و همکاران ۱۳۸۵). از میان عوامل مؤثر در سوء مصرف مواد، ولع­ی مصرف، نقش مهم تری در پدیده بازگشت و حفظ موقعیت سوء مصرف و وابستگی به مواد دارد. ولع­ مصرف در نتیجه تغییراتی که مواد مخدر در مغز ایجاد می کنند باعث ناراحتی های فیزیکی در ارتباط با پرهیز از مواد می شود. ولع­ مصرف مواد نیز ممکن است توسط عوامل خارجی، محیطی مانند مناظر، صداها، و شرایط اجتماعی در ارتباط با بهره گرفتن از مواد باعث شده است(زیکلر^[۱۰۹]، ۲۰۰۵).
خلاصه این که، ولع مصرف را می توان به یک میل شدید و مقاوم برای مصرف مواد تعریف کرد. میلی که اگر برآورده نشود رنج های روان شناختی و بدنی فراوانی هم چون ضعف^[۱۱۰]، بی اشتهایی، اضطراب، بی خوابی، پرخاشگری و افسردگی را در پی دارد(آدولوراتو^[۱۱۱]، لگیو^[۱۱۲]، آبن آولی^[۱۱۳] و گاسبارینی^[۱۱۴]، ۲۰۰۵؛ انستیتوت ملی سوء مصرف مواد^[۱۱۵]، ۱۹۹۶). بنابراین، یکی از مهم ترین گام ها در درمان اختلال وابستگی به مواد، تلاش در بهبود ولع مصرف مواد در بیماران است (دهقانی آرانی و رستمی، ۱۳۸۹).این که چه عواملی در شدت تجربه ولع­ی مصرف دخالت دارند، ذهن بسیاری از متخصصانی را که در زمینه اعتیاد مشغول به کار هستند، مشغول کرده است(مکری و همکاران، الف ۱۳۸۷).

مبانی نظری ولع مصرف مواد

تعریف ولع
تاکنون تعاریف گوناگونی از ولع مصرف مواد مطرح شده است و این پدیده ی شناختی را با رویکردهای متفاوتی مورد بررسی قرار داده اند .پژوهشگران و متخصصین بالینی از این واژه در جایگاه های متفاوتی برای نشان دادن احساس دوست داشتن، خواستن، ضرورت، تمایل، احتیاج، قصد یا اجبار به استفاده از مواد،استفاده می کنند(دراموند^[۱۱۶]،۲۰۰۱).
“دراموند معتقد است که ولع “تجربه ی آگاهانه ی میل به استفاده از مواد ” است این در حالی است که نظریه پردازان دیگری با این عقیده مخالفند و ابعاد ناآگاهانه ی انگیزشی رفتارهای تأمین و مصرف مواد را نیز یکی از ابعاد ولع مصرف میدانند(اسکینر^[۱۱۷] و اوبین^[۱۱۸]،۲۰۱۰). به هر حال ولع مصرف مواد را میتوان یک تجربه ی شخصی و یک پدیده چند بعدی آمیخته با میل و هوس به دست آوردن یک احساس خوشایند و یا غلبه بر یک احساس ناخوشایند دانست(اختیاری،۲۰۰۸).

ابزارهای اندازه گیری ولع مصرف مواد با توجه به رویکرد تبیین کننده

به نظر می رسد طراحان ابزارهای سنجش ولع مصرف مواد با توجه به رویکردشان نسبت به ولع و فرایندهای بروز آن، به تهیه ابزارهای مختلف پرداخته اند.

• جزایر تنب بزرگ، تنب کوچک و ابوموسی را به صاحبان بر حق عرب بازگرداند.

آنها پس از آنکه توانستند حدود ۱۵۰۰۰ کیلومتر از خاک ایران را به اشغال خود دربیاورند درصدد الحاق خوزستان به سرزمین عراق نیز بودند. اما پس از آغاز تحول در جبهه های جنگ و شکست خوردن ارتش عراق در عملیات های ثامن الائمه، طریق القدس و فتح المبین نظرات عراقی ها عوض شد و حتی صدام خود را صلح طلب نامید. صدام در اولین گام ها بعد از عملیات فتح المبین باز هم هزاران عراقی را که ریشه ایرانی داشتند را از عراق اخراج و روانه مرزهای ایران کرد. شکست فاحش عراق در سه عملیات گذشته باعث تاثیر بر روی روابط دولت های عربی شد. از این برهه بود که ایران روابط خود را با لیبی و سوریه و حتی کره شمالی برای کمک های نظامی و تسلیحاتی به طور جدی آغاز کرد اما در مقابل کمک هایی از طرف آمریکا، شوروی، کشورهای عربی متخاصم با ایران و جامعه اروپا آغاز شد. مجهز شدن نیروی هوایی ارتش عراق به هواپیماهای میگ ^[۲۱۴]۲۵ ساخت روسیه از نکات بارز کمک به عراق است. این هواپیماها در کسب اطلاعات از نیروهای ایرانی کمک زیادی به ارتش عراق کرد. همچنین وفیق السامرایی مدعی است که از اواخر ماه مارس سال ۱۹۸۲ سازمان سیا از طریق یک کشور عربی اطلاعات ایران را در اختیار ما میگذاشت و آنها نقشه های بسیار دقیقی از فعالیت ایرانی ها را داشتند و به ما میدادند که از تصاویر ماهواره ای اقتباس شده بود.(سامرایی،۱۳۹۰: ۹۹) در این میان در تاریخ ۲۹ فروردین ماه سال ۱۳۶۱ یک هیئت میانجی از سازمان کنفراس اسلامی به رهبری احمد سکوتوره رییس جمهور گینه و حبیب شطی دبیر سازمان کنفرانس اسلامی وارد تهران شدند. با توجه به اختلاف پیشنهادات آنها با نظرات مقامات تهران و همچنین جو جامعه و انتظار افکار عمومی در ایران این مذاکرات هم سرانجام خاصی نداشت.
(( اینجا فقط تکه ای از متن درج شده است. برای خرید متن کامل فایل پایان نامه با فرمت ورد می توانید به سایت feko.ir مراجعه نمایید و کلمه کلیدی مورد نظرتان را جستجو نمایید. ))

۴-۳.عملیات بیت المقدس ( کلید خوردن طرح استراتژی نظامی برون مرزی ایران )
پس از آنکه ایران در یک بن بست نظامی – سیاسی قرار گرفت و در عملیات های چهارگانه دوران ابوالحسن بنی صدر شکست خود، تحولات صحنه جنگ حالت فرسایشی به خود گرفت. تحولاتی که در صفحات قبل به آن اشاره شد باعث گردید جنگ از حالت فرسایشی خارج بشود و صدام و ارتش عراق ناگهان متوجه شوند که تمام متصرفاتشان در حال از دست رفتن است. شروع این دوران را باید آغاز تحول نام گذاری کرد زیرا جمهوری اسلامی ایران توانست ۸۵ درصد از سرزمین های اشغال شده خود را آزاد کند و دیگر در موضع ضعف نباشد.(رشید،۱۳۹۱: ۴۴)از اواسط عملیات فتح المبین که دومین عملیات از سلسله عملیات های کربلا به منظور آزادسازی مناطق اشغالی به شمار میرفت موضوع گذشتن نیروهای ایرانی از مرز بین المللی و رسیدن آنها به خاک عراق مطرح بود. آیت الله هاشمی رفسنجانی در کتاب خاطرات سال ۱۳۶۱ خود تحت عنوان عبور از بحران میگویند : احمد آقا آمد و گفت امام با ورود ما به خاک عراق موافق نیستند و تشکیل شورای انقلاب عراق در ایران را هم صلاح نمیدانند.(هاشمی،۱۳۸۶: ۳۸) با این پیش فرض نتیجه میگیرم که ایران از روزهای نخستین سال ۱۳۶۱ ه ش به فکر ورود به خاک عراق بوده است. تمامی تصمیمات و مسائلی که باعث گردید ایران در نهایت عملیات رمضان را طرح ریزی و اجرا کند را در صفحات آینده خواهیم آورد اما هم اکنون به عملیات بیت المقدس اشاره خواهیم کرد که ایران در مرحله چهارم این عملیات قصد ورود به خاک عراق را داشت.
نیروهای ایرانی هنوز به خطوط مرزی خوزستان نرسیده بودند و هنوز شهرهای اهواز، سوسنگرد، هویزه و پادگان حمیدیه در دستان عراقی ها بود. بنابراین لزوم بازپس گیری این مناطق بیش از پیش احساس میشد. بلافاصله پس از اتمام عملیات فتح المبین گروه طرح ریزی سپاه و ارتش عملا طرح ریزی عملیات بیت المقدس را آغاز کرد. آنها به صورت جداگانه در بیست روز طرح های خود را آماده و در قرارگاه مرکزی کربلا در حضور فرمانده سپاه و فرمانده نیروی زمینی ارتش به بیان جزییات آن پرداختند. ” با توجه به شکل جغرافیایی زمین مورد نظر برای عملیات و نیز نحوه آرایش نیروهای عراقی، دو راهکار مقدماتی و اصولی در جلسات هم اندیشی و نشست طرح ریزی مشترک به شرح ذیل ارائه گردید. یکی حمله از جاده اهواز – خرمشهر و دیگری عبور عمده نیروها از رودخانه کارون. “(علایی،۱۳۹۱: ۴۳۱) راهکار دوم که به عنوان هجوم انبوه نیز از یاد میکنند به عنوان راهکار عملیاتی ایران در عملیات چهارم انتخاب شد. منطقه عمومی جنوب غربی اهواز و رودخانه کارون، در میان چهار مانع طبیعی قرار دارد که ترتیب از شمال به رودخانه کرخه کور، از جنوب به رودخانه اروند رود، از شرق به رودخانه کارون و از غرب هورالهویزه و شط العرب منتهی میشد. این منطقه به شکل مستطیل شکل بود که برای هر دو کشور عراق و ایران دارای اهمیت استراتژیکی بود. ارتش عراق با عکس برداری توسط هواپیماهای میگ ۲۵ و کمک های اطلاعاتی آمریکا توانسته بود کانون اصلی خطر را حدس بزند. آنها مجموعا ۱۰ تیپ زرهی، ۵ تیپ مکانیزه، ۱۷ تیپ پیاده، ۷ گردان کماندویی و نیز واحدهایی از ارتش خلقی را در عملیات بیت المقدس بکار گرفتند. نیروهای ایرانی به وسیله سه قرارگاه قدس، فتح و نصر از سه محور در ساعت ۳ بامداد روز ۱۰ اردیبهشت ۱۳۶۱ حمله خود را در چهار مرحله آغاز کرد. در مرحله اول عملیات نیروهای ایرانی به وسیله قرارگاه های نصر و فتح توانستند سرپلی به وسعت ۸۰۰ کیلومتر را به تصرف در آورند. عراق در پایان مرحله اول پاتک خود را به نیروهای ایرانی آغاز کرد ولی مقاومت نیروهای ایرانی باعث شد منقطه سرپل حفظ بشود.
در مرحله دوم عملیات محاصره خرمشهر انجام شد. منطقه بین کوشک و ایستگاه حسینیه که منطقه عمومی مرحله دوم عملیات به شمار میرفت، قلب عملیات بیت المقدس بود. مرحله سوم عملیات تصرف خرمشهر و در مرحله چهارم عبور از مرز پیش بینی شده بود. به دلیل سرعت مرحله دوم عملیات و عقب نشینی نیروهای عراقی، مرحله سوم عملیات به سرعت آغاز گردید اما با مقاومت شدید نیروهای عراق مواجه شد. عراق به مواضع ایران حمله کرد و مانع از حملات قوای ایرانی به خرمشهر شد. این درگیری ها باعث گردید طرحی جدید از طرف قرارگاه مرکزی کربلا به یگان های عمل کننده ابلاغ بشود تا بتوانند خرمشهر را تصرف کنند. ارتش عراق تلاش های زیادی برای حفظ خرمشهر کرد اما نتوانست این شهر را حفظ کنند و نیروهای ایرانی توانستند در ساعت ده صبح روز سوم خرداد از شمال غرب وارد خرمشهر بشوند و تا غروب آن ۱۲۰۰۰ نفر را به اسارت بگیرند. در عملیات بیت المقدس شهرهای خرمشهر، هویزه، پادگان حمید و بخش وسیعی از خاک ایران به وسعت تقریبی ۵۴۰۰ کیلومتر مربع آزاد شد. حدود بیست هزار نفر از نیروهای عراقی به اسارت گرفته شده و حدود ۱۶۰۰۰ نفر از نظامیان ارتش بعثی کشته و زخمی شدند. ۴۱۸ تانک و نفربر و همچنین ۳ بالگرد و ۲۰ هواپیماهای ارتش عراق منهدم شد. حدود ۷۰۰۰ نفر از نیروهای ایرانی نیز شهید شدند.(درودیان، ۱۳۹۱: ۲۲۴)
۴-۳-۱.حملات مجدد عراق پس از عملیات بیت المقدس به مواضع ایران
ارتش عراق در جریان عملیات بیت المقدس حملات هوایی را بر علیه مردم ایران انجام داد. آنها در روزهای یکم و پانزدهم خرداد ماه حملات هوایی را انجام دادند. سپس حمله ای به جزیره خارک با هدف کاهش درآمدهای نفتی ایران در دستور کار نیروی هوایی ارتش عراق قرار گرفت. نخستین جنگ نفتکش ها در این روز اتفاق افتاد و حمله عراق باعث شد که نفت کش ترکیه ای آسیب ببیند. این حادثه در تاریخ ۹ خرداد ماه سال ۱۳۶۱ انجام شد. سپس در ۱۶ خرداد ماه یک کشتی سوخت رسان ۲۶ هزار تنی یونانی به اسم گودلاک^[۲۱۵] در نزدیکی بندر امام خمینی نیز مورد اصابت موشک های عراق قرار گرفت.(علایی،۱۳۹۱: ۴۷۹)
۴-۳-۲.طرح عبور از مرز
( پرسش اصلی پژوهش)
در این بخش از فصل به موضوع اصلی پژوهش یعنی استراتژی نظامی برون مرزی ایران پس از فتح خرمشهر خواهیم پرداخت. سوال اصلی این پژوهش عبارت بود از: استراتژی نظامی برون مرزی ایران پس از فتح خرمشهر بر چه اصولی استوار بود؟
فرضیه پژوهش: استراتژی نظامی برون مرزی ایران پس از فتح خرمشهر برتری در معادلات معطوف به جنگ بوده است.
همان طور که عنوان شد استراتژی نظامی برون مرزی ایران در اواسط عملیات فتح المبین در فروردین ماه سال ۱۳۶۱ مورد بررسی قرار گرفت. این بررسی ها در طول عملیات بیت المقدس نیز ادامه داشت و بعد از گذشت ۱۷ روز از فتح خرمشهر و اتمام عملیات بیت المقدس یعنی در ۲۰ خرداد ماه این طرح نهایی و مورد موافقت رهبر جمهوری اسلامی ایران قرار گرفت. مرحله چهارم عملیات بیت المقدس با هدف عبور نیروها از مرز بین المللی و رساندن خود به عارضه طبیعی اروند رود و شط العرب به منظور انجام پدافند طراحی شده بود. با پدافند یگان ها در امتداد ساحل شرقی رودخانه شط العرب به عنوان یک مانع طبیعی، عملیات پایان می یافت. در حین اجرای عملیات با عقب نشینی اصولی و به موقع ارتش عراق از امتداد رودخانه کرخه کور و کم شدن خط تماس ارتش عراق از ۱۸۰ کیلومتر به ۹۰ کیلومتر در فاصله طلاییه تا شلمچه عملا این مرحله از عملیات به اجرا درنیامد. زیرا ارتش عراق توانست استعداد دولشکر ۵ و ۶ را که عقب نشینی کرده بودند به یگان های مدافع این منطقه اضافه نماید. در واقع نیروهای ایرانی قصد انجام یک احاطه دور یا دورانی را داشتند تا بتوانند از پشت به دشمن حمله ور بشوند. آقای محسن رضایی فرمانده وقت سپاه در خصوص این مرحله از عملیات میگوید: هدف اصلی ما در عملیات بیت المقدس، عبور از مرز و پیشروی به سمت بصره بود و میخواستیم از این طریق خرمشهر را هم آزاد کنیم، اما زمانی که میخواستیم نیروهای خود را به سمت بصره بفرستیم، با آرایش نیروهای دشمن در مرز مواجه شدیم که با کمک لشکرهای ۵ و ۶ مانع حرکت ما به سمت بصره شدند. لذا ما به ناچار به سمت آزادسازی خرمشهر رفتیم. لذا از همان اول، ادامه جنگ پس از فتح خرمشهریا همزمان با آن ( بلکه قبل از آن ) در دستورکار بود اما به دلیل فرسودگی نیروهای ما طی یک ماه نبرد بی امان و لزوم تجدید سازمان آنها چاره ای جز چشم پوشی از تصرف بصره نداشتیم.(مصاحبه با مجله نگین ایران)
در طرح عملیات برای مرحله چهارم به منظور خروج از مرز قیدی گذاشته شده بود و آن هم اصل متداول نظامی بنا به دستور بود. در حقیقت نیروها پس از رسیدن به مرز میبایست نظر مقامات عالی رتبه را در مورد عبور از مرز جویا میشدند اما به دلیل خستگی و فرسودگی نیروهای خودی ناشی از چندیدن روز جنگ طاقت فرسا و نفس گیر دیگر پرسشی درباره خروج از مرز مطرح نشد. در واقع عملیات رمضان به نوعی مراحل باقی مانده از عملیات بیت المقدس نیز بود.
۴-۴.راهکارهای پیش روی ایران پس از آزادسازی خرمشهر
پس از پیروزی ایران در عملیات بیت المقدس عمده سرزمین های جنوبی اشغال شده ایران آزاد شد اما هنوز هزاران کیلومتر از خاک ایران در تصرف ارتش عراق بود از جمله: ارتفاعات حمیرین، قلاویزان، ( قلعه آویزان ) در جنوب مهران، نفت شهر و سومار. بنابراین باید موضوع بازپس گیری زمین های اشغال شده و همچنین نحوه ادامه جنگ مورد بررسی و گفتگو قرار میگرفت و بهترین استراتژی برای ادامه تعامل با عراق انتخاب میشد. از این رو سه گزینه پیش روی مسنولان ایرانی قرار داشت:

• پذیریش آتش بس و ترک مخاصمه بدون اعلام پایان جنگ و آغاز مذاکرات سیاسی

( آتش بس – مذاکره )

• ادامه جنگ بدون ورود به خاک عراق و تلاش برای بیرون کردن ارتش این کشور از مابقی سرزمین های اشغالی

( توقف – انتظار )

• جنگ با عراق تا حصول نتیجه و بدون محدودیت ورود به خاک عراق

( ضربه تعیین کننده _ تسلیم عراق )(علایی،۱۳۹۱: ۴۹۸)
۴-۵.تلاش برای رسیدن به صلح
۵-۴-۱.(آتش بس و مذاکره)
پس از عملیات بیت المقدس جهانیان به این باور رسیده بودند که جمهوری اسلامی ایران قدرتمند شده است و میتواند با اتمام جنگ و بیرون کردن عراق از خاک خود خیال صدورانقلاب به کشورهای دیگر را به سر بزند و حتی برای مبارزه با اسرائیل آماده بشود. یک هیئت میانجی از طرف سازمان کنفراس اسلامی وارد ایران شد و وزیر خارجه گینه از طرف احمد سکوتوره^[۲۱۶] نامه ای را برای رییس جمهور ایران آقای خامنه ای آورده بود مبنی بر اینکه ایشان به مکه هزیمت کنند. از صدام نیز چنین درخواستی شده بود. این در خواست در جلسه شورای عالی دفاع ایران مطرح شد و با آن مخالف شد. در روز ۲۰ خرداد ماه نیز بار دیگر آقای احمد سکوتوره که رئیس هیئت میانجی سازمان کنفرانس اسلامی بود از آقای خامنه ای رئیس جمهور ایران دعوت کرد که ایشان با صدام حسین در کشوری غیر از عربستان یکدیگر را ملاقات کنند. این پیشنهاد نیز مورد توافق قرار نگرفت.(هاشمی،۱۳۸۶: ۹۹) از طرفی اخباری ضد و نقیض درباره پیشنهادات غیر رسمی به ایران وجود دارد که از زبان افراد، روزنامه و خبرگزاری های مختلف بیان شده است. “هرالدتریبیون^[۲۱۷] به نقل از مقامی بحرینی درباره پیشنهاد عربستان به مقامات ایران مینوسید: دولت عربستان سعودی طی نامه ای برای مقامات ایران، پرداخت ۵۰ میلیارد دلار غرامت جنگی به ایران را تقبل نموده است. و در صورت موافقت ایران با پایان دادن جنگ، علاوه بر عراق، کشورهای عربی دیگر نیز حاضر به پرداخت قسمتی از خسارات وارده به ایران میباشند."(درودیان،۱۳۸۲: ۱۹۴)
” مجله تایم^[۲۱۸]، چاپ آمریکا، نیز به پیشنهاد دوستان عراق درخلیج فارس برای پرداخت ۵۰ میلیارد دلار اشاره میکند.”
“خبرگزاری رویترز^[۲۱۹] طی گزارشی درخواست ایران را مبلغ ۱۵۰ میلیارد دلار غرامت جنگی همراه با محاکمه ی صدام و بازگشت چند هزار رانده شده عراقی ذکر میکند. همچنین اشاره میکند که کشورهای خلیج فارس پذیرفته اند ۲۵ میلیارد دلار غرامت به ایران بپردازند اما دولت عراق هیچ تعهدی برای پرداخت غرامت به عهده نگرفته است."(همان،۱۳۸۲: ۱۹۶ آیت الله هاشمی رفسنجانی در کتاب خاطرات سال ۱۳۶۱ خود اظهار میدارد که این نوع صحبت ها شایعه پراکنی منابع غربی بوده است. آقای ولایتی وزیر امور خارجه ایران در دولت های مهندس موسوی و آیت الله هاشمی این ادعاها را کذب میداند. ایشان همچنین میگویند: از سوی سازمان ملل متحد، «اولاف پالمه»، نخست وزیر پیشین سوئد و «یان الیاسون^[۲۲۰]» قائم مقام وزارت خارجه این کشور و از سوی کنفرانس اسلامی، کمیته ای متشکل از«ضیاء الحق» رئیس جمهور پاکستان، «احمد سکوتوره» رئیس جمهور گینه، «داود جاوارا^[۲۲۱]» رئیس جمهور گامبیا، «بلند اولسو^[۲۲۲]» نخست وزیر ترکیه و «یاسر عرفات» رئیس سازمان آزادی بخش فلسطین به تهران سفر کردند. از سوی جنبش عدم تعهد هم وزرای خارجه چند کشور مأمور به رایزنی شده بودند که شامل وزرای خارجه کوبا و مالبیر، وزیر خارجه زامبیا، «ناراسیمها رائو^[۲۲۳]» وزیر خارجه هند و «فاروق قدومی^[۲۲۴]» وزیر خارجه فلسطین به تهران سفر می کردند و طی رایزنی های آنان هم هیچ پیشنهاد مشخصی که تأمین کننده خواسته های ما مبنی بر عقب نشینی به مرزها و دریافت غرامت بود، ارائه نشد.(مصاحبه با سایت انتخاب) (مصاحبه اختصاصی پژوهشگر با آقای درودیان)
اما از افرادی که مدعی پرداخت خسارت به ایران شده اند میتوان از ابوالحسن بنی صدر رئیس جمهور اسبق ایران و آقای عزت الله سحابی^[۲۲۵] عضو نهضت آزادی ایران نام برد. بنی صدر میگوید: پیشنهاد کشورهای خلیج فارس بود که حاضر بودند به ما غرامت بپردازند آنها گفتند ۲۵ میلیارد دلار و ما به ۵۰ میلیارد دلار کمتر قانع نشدیم. آقای سحابی نیز میگوید: در زمان فتح خرمشهر که شیخ های عرب پیشنهاد دادند اگر جنگ تمام شود ما صندوقی تاسیس میکنیم و حاضریم تا ۱۰۰ میلیارد دلار در این صندوق بریزیم به طوری که دو سهم برای ایران و یکی برای عراق که صرف بازسازی زیان های دوران جنگ کنند.(درودیان،۱۳۹۱: ۱۹۴)
باید این نکته را یادآور شد که قول پرداخت غرامت تنها دردی از ایران دوا نمیکرد. عنصر بی اعتمادی به صدام که بعدها با حمله او به کویت آشکار شد ایران را به شدت محافظه کار کرده بود. ایران علاوه بر پرداخت غرامت شروط دیگری داشت از جمله: خروج بی قید و شرط نیروهای عراقی از ایران، پرداخت غرامت قبل از شروع مذاکره، پرداخت غرامت توسط متجاوز.
مع الوصف ایران در راه اول که آتش بس و مذاکره بود سودی نمیبرد و این گزینه را از روی میز حذف کرد و به تحلیل گزینه های دیگر پرداخت.
۴-۴-۲.توقف بر روی مرز
همان طور که در مباحث قبلی توضیح داده شد، ایران توانسته بود اکثر مناطق جنوبی را آزاد سازد اما هنوز مناطقی در دست دشمن بود. با شکست خوردن پروژه مذاکره و آتش بس، ایران باید فکری به حال خروج نیروهای عراقی از سرزمین های خود میکرد. در حقیقت گزینه جنگیدن برای بیرون راندن نیروهای عراقی اجتناب ناپذیر بود.
از طرفی رهبر ایران امام خمینی تمایلی به ورود نیروهای ایرانی به خاک عراق نداشتند و معتقد بودند که اگر وارد بشویم به عنوان متجاوز شناخته خواهیم شد. در حقیقت میتوان ادعا کرد امام خمینی طرفدار این فکر طبق اندیشه دینی – انقلابی بودند اما با استدلال اعضای شورای عالی دفاع، نظر خود را تغییر دادند. بعدها صحبت هایی مبنی بر اینکه امام مخالف و یا موافق ادامه جنگ بودند مطرح شد اما در صحبت ها، نامه و بیانیه های امام خمینی (ره) تا پایان عمر ایشان صحبتی مبنی بر مخالفت و یا پشیمانی مبنی بر گرفتن تصمیم برای ادامه جنگ مشاهده نشد.^[۲۲۶]
۴-۴-۳. ورود بدون محدودیت نیروهای ایرانی به خاک عراق
هنگامی که عملیات فتح المبین در حال انجام بود، آیت الله هاشمی رفسنجانی نماینده امام خمینی در شورای عالی دفاع جمهوری اسلامی ایران، رایزنی های غیر رسمی خود را با ایشان برای کسب تکلیف به منظور عبور نیروهای ایرانی از مرز عراق را آغاز کرده بودند. ایشان در کتاب خاطرات خود در سال ۱۳۶۱ در تاریخ های ششم و یازدهم فروردین ماه مینویسند که امام خمینی با ورود نیروهای ایرانی به خاک عراق مخالفت میکنند. همچنین جلسات خود را در مورد نحوه ادامه جنگ و نظر امام خمینی در مورد آینده جنگ با چند تن از نمایندگان سابق مجلس شورای اسلامی ادامه میدهند. به هر ترتیبی نیروهای ایرانی در عملیات بیت المقدس نتوانستد وارد خاک عراق بشوند و این موضوع به عملیات بعدی موکول شد. در اینجا مسئله تصمیم گیری برای ورود به خاک عراق مورد بحث و گفتگو قرار میگیرد که در نهایت امام خمینی موافقت خود را برای ورود به خاک عراق اعلام میکنند. در واقع مدافع اصلی این اندیشه آقای هاشمی رفسنجانی بودند. ایشان اعتقاد داشتند که باید گروگانی از عراق داشته باشیم تا به اتکای آن بتوانیم حقوق ایران را بگیریم. در واقع فکر نظر آقای هاشمی این بود که ما قادر نیستیم ارتش عراق را بشکنیم، قادر نیستیم وارد بغداد شویم بنابراین قادر بود به پیروزی مطلق نظامی نیستیم اما میتوانیم یک پیروزی نسبی به دست بیاوریم تا جنگ را تمام کنیم و پیروزی نسبی آن است که ما با گرفتن یک منطقه حساس از عراق مثل جنوب این کشور یک برتری نظامی پیدا کنیم و بعد در مذاکرات سیاسی بنشینیم و امتیازات خود را از صدام بگیریم که حاصلش میتواند از بین رفتن صدام باشد.
۴-۶.شروع رایزنی رسمی با امام خمینی (ره)
در عصر روز سوم خرداد، آقایان موسوی نخست وزیر، خامنه ای رئیس جمهور و هاشمی رفسنجانی رییس مجلس شورای اسلامی ایران با امام خمینی دیدار و در مورد ادامه جنگ با ایشان مشورت میکنند. در این جلسه اصل موضوع ورود به خاک عراق بحث شد که با مخالفت امام خمینی روبرو شده است. اما دومین جلسه شورای عالی دفاع با امام خمینی در ساعت ۱۰ صبح ششم خرداد ماه تشکیل شده است. فرماندهان نظامی حاضر در جلسه این چنین استدلال کردند که اگر میخواهیم جنگ را ادامه بدهیم باید از مرز عبور کنیم تا در کنار یک عارضه طبیعی مانند اروند رود پدافند نماییم. امام خمینی بنا به دلایلی که گفته میشود با این نظر مخالفت میکنند:

• ” مردم عراق تصرف سرزمین خود را تحمل نمیکنند و آنهایی که الان با ما هستند، در آن صورت به ما به عنوان متجاوز نگاه میکنند. ورود قوای ایران به خاک عراق موجب افزایش انگیزه ارتش بعثی برای جنگیدن میشود. مردم عراق تا الان از صدام حمایت نمیکردند، چون صدام در خاک ما بود. اما اگر ما وارد خاک عراق شویم مردم حمایت میکنند و نباید مردم عراق را در مقابل خود قرار دهیم. آن گروه از مردم عراق که با جنگ صدام علیه ایران موافق نیستند، ممکن است با ورود ایران به خاک عراق در پشت صدام قرار بگیرند و از او حمایت کنند.

• الان ما از لحاظ بین المللی موضع بر حق داریم و متجاوز در خاک ما است. اگر وارد خاک عراق شویم، کشورهای جهان ایران را متهم به اشغالگری میکنند. دنیا ما را به عنوان متجاوز معرفی میکند و فشار تبلیغاتی می آورد.

• اگر وارد عراق شویم، مردم بی گناه عراق آسیب میبینند و اذیت میشوند. نباید در جنگ، مردم عراق که با ما نجنگیدند، آسیب ببینند، چون مردم عراق در نهایت با ما هستند.

• پس از ورود به خاک عراق، کشورهای عربی در حمایت از صدام صریح میشوند و تعصب عربیت خود را نشان میدهند. عرب ها که متفق نیستند و بعضی ها با ما هستند، پشت صدام قرار میگیرند و کار دشوار میشود."(علایی،۱۳۹۱: ۵۰۲)

همچنین در این جلسه استدلال های زیادی از طرف تیمسار ظهیرنژاد اورده شده که ما باید برای دفاع از خطوط مرزی پشت مانع طبیعی پدافند مناسب را انجام بدهیم . مع الوصف جلسه به سرانجام خاصی نرسید. نامه ای هفت صفحه ای از طرف سید احمد خمینی فرزند امام خمینی به ایشان تنظیم میشود که در آن آمده است که به نظر میرسد نظر جنابعالی در حال تغییر است.