1-4.اهداف پژوهش 9
1-5.سوالات یا  فرضیه های پژوهش 9
1-6.  مدلهای  نظری (نظریات) موجود در موضوع پژوهش 10
1-7.پیشینه علمی و مطالعات انجام شده گذشته. 11
1-8.فرضیه های پژوهش 14
1-9.تعیین متغیر های تحقیق 17
1-10-تاپسیس فازی 25
1-11.متغیر وابسته : 26
1-12. جامعه و واحد تحلیل آماری 28
1-13. نمونه و روش نمونه گیری 29
1-14. ابزار و روش گردآوری داده‌ها 29
1-15. روش های تحلیل داده‌ها 29
1-16. محدودیتهای پژوهش 29
1-17. واژگان کلیدی پژوهش 30
فصل دوم 31
2-1.مقدمه : 32
2-2.ریسک و بازدهی 32
2-3.تابع تولید. 42
2-4.انوع کارایی 47
2-5. رویکرد های تعیین میزان کارایی 49
2-6.مفهوم کارایی نسبی : 51
2-7.تحلیل پوششی داده‌ها 51
2-9. پیشینه علمی و مطالعات انجام شده گذشته. 71
فصل سوم 74
3-1.مقدمه: 75
3-2. روش های پژوهش 75
3-3. روش اجرایی تحقیق 76
3-4. دسته بندی تحقیقات بر اساس هدف. 76
3-5. دسته بندی تحقیقات بر اساس نحوه گردآوری 77
3-6. قلمرو تحقیق: 78
3-7.معرفی جامعه تحقیق : 78
3-8. روش ها و ابزارهای جمع آوری اطلاعات : 79
3-9. رسم مدل تحقیق: 80
3-10.تعیین متغیر های تحقیق 82
3-11. رگرسیون و استنباط آماری در مورد شیب خط (b) 82
3-12. ارائه سوالات تحقیق و نحوه بررسی آنها 84
3-13.معرفی روش های تجزیه و تحلیل داده‌ها: 85
3-15. ابزار و روش گردآوری داده‌ها 86
3-16. روش های تحلیل داده‌ها: 86
فصل چهارم 87
4-1.مقدمه: 88
4-2.یافته های تحقیق : 88
4-3. آزمون فرضیه تحقیق : 89
4-4. اندازه گیری کارایی 89
4-5. تحلیل واریانس رگرسیون 92
خلاصه آزمون ها 105
4-5.پاسخ به سوالات تحقیق: 106
فصل پنجم 107
1-5. مقدمه : 108
2-5. خلاصه تحقیق 108
3-5. نتایج تحقیق 108
5-4. پیشنهادات کاربردی: 109
اقدامات جهت بهبود و تأثیر گذاری : 110
5-5. پیشنهادات به محققین 110
5-6. محدودیت های تحقیق 111
پیوست. 112
منابع 116
کلیات تحقیق
 
1-1. مقدمه
انسان در تمام قرون و اعصار همیشه با مشکلی به نام محدودیت و کمیابی مواجه بوده است. این محدودیت و کمیابی در تمام زمینه ها از جمله عوامل تولید و به تبع آن کالا ها و خدمات کاملا محسوس است. لذا کوشش های اقتصادی انسان همواره معطوف بر آن بوده است که حداکثر نتیجه را با کمترین امکانات و عوامل موجود به دست آورد .(اژدری 1387) از طرفی امروزه صنایع با یک محیط به شدت رقابتی مواجه اند، در مواجهه با یک محیط رقابتی، تدوین استراتژی های رقابتی یک مسئله اصلی اندازه گیری کارایی مدیریت در آن صنعت است (مومنی 87) همچنین  تداوم بقای بنگاه ها و سازمانها در هر نظام اقتصادی در گرو ایجاد ارزش افزوده و افزایش سود و بازده شرکت است.
برای دستیابی به این مهم تنها داشتن منبع کافی نیست، بلکه نحوه ترکیب و استفاده از منابع و اطلاع از تأثیر  آن بر بازده شرکت اهمیت بسزایی دارد که این مهم خود در گرو طرز عمل و شیوه کار مدیران سازمانها می باشد. استفاده از ابزارهای علمی سنجش کارایی و بهره‌وری می‌تواند ارائه کننده اطلاعات مفید برای مدیریت جهت تصمیم گیری به منظور بهبود شیوه های انجام فعالیت و بکارگیری منابع باشد.
امروزه با وجود فضای رقابتی، سازمانها علاوه بر اینکه بتوانند با منابع موجود به مقدار مورد نیاز تولید کنند، بلکه باید این توانایی را داشته باشند که فرایند تولید را به گونه ای پیش ببرند که بتوانند از رقبا پیشی گیرند تا بتوانند به حیات خود ادامه دهند. به همین دلیل سازمانها نیازمند بکارگیری روش هایی در جهت ارزیابی عملکردشان می باشند چرا که ارزیابی عملکرد ضعف ها قوت ها و تهدیدها و فرصت ها را برای بهبود و اصلاح روند ها نمایان می سازد.
1-2. بیان و طرح مسأله‏
سرمایه گذاری ضرورتی حیاتی در جهت رشد و توسعه اقتصادی در هر کشوری است (امامی میبدی، 1384)، در این راستا شناسایی شرکت هایی که مجموعه مدیریت آنها توانسته است با بکارگیری منابع در اختیار، بیشترین سود آوری را نصب سهامداران نماید می‌تواند کمک بسیار مناسبی در جهت اطمینان در سرمایه گذاری باشد، زیرا که در جهان سوم و یا کشورهای در حال توسعه به لحاظ ساختار نامناسب بازار و اقتصاد، همواره سرمایه گذاران بر اثر وجود یک سری اطلاعات پنهانی و یا سوخته با ریسک بالایی مواجه بوده اند .(اژدری ،1387) حال اگر بتوان با فرض وجود حداقلی یک سری اطلاعات ضروری، مجموعه ای شرکت های کارا را برگزید می‌توان در انتظار افزایش سرمایه گذاری در کشور بود. توجه به کارایی برای کشورهای در حال توسعه بسیار حائز اهمیت می باشد .زیرا این کشورها با کمبود نهاده ها، عوامل تولید و تکنولوژی مواجه هستند. (عالم تبریز،1388)
بورس اوراق بهادار یکی از بهترین مکان ها برای امکان تخصص و تجهیز پس انداز ها در بخش های مختلف اقتصادی به ویژه  تولیدی است. با توجه به اینکه سرمایه گذاران همواره سعی دارند که سرمایه خود را در محل هایی سرمایه گذاری کنند که بیشترین بازده  و هم چنین کم ترین ریسک را داشته باشد، لذا مدیریت شرکت ها جهت جذب سرمایه گذاران در پی افزایش بازده شرکت هستند، بنابراین مبحث کارایی و محاسبه آن برای مدیران جهت رسیدن به اهداف خود می‌تواند مفید باشد، چرا که با محاسبه کارایی برای یک موسسه یا واحد تجاری مشخص میگردد که آن واحد در مقایسه با سایر موسسات مشابه تا چه اندازه از امکانات و منابع محدود در اختیار خود به طور بهینه استفاده نموده است.
مسلما وقتی الگویی برای ارزیابی فعالیت ها در اختیار مدیریت کشور نباشد، بسیاری از منابع محدود جامعه ضایع شده و در جهت برنامه و اهداف سازمانی مورد بهره برداری قرار نخواهد گرفت، بنابراین برای اینکه بتوان منابع را در راستای ماموریت ها و اهداف مورد استفاده قرار داد لازم است عملکرد سازمان ها با الگوی مناسب ارزیابی شود.
برا این اساس در این تحقیق با بهره گرفتن از مدلهای ریاضی تحلیل پوششی داده‌ها  و ترکیب آن با روش تاپسیس فازی، کارایی این شرکت ها را مورد سنجش قرار داده و ارتباط آن با ریسک غیر سیستماتیک و بازده سهام را در این شرکت ها مورد آزمون قرار می دهیم .
 
 
1-3.ضرورت و اهمیت پژوهش
امروزه همه ی مدیران در همه ی سازمان ها، خواستار استفاده بهینه از امکانات و ظرفیت های موجود در بخش های مختلف خود می باشند. (مومنی 1388) با توجه به  اهمیت کارایی در پیشبرد جوامع و جایگاهی که در میان سایر علوم به خود اختصاص داده است، بررسی همه جانبه آن به ویژه تحلیل ابعاد ریاضی آن به عنوان معیاری برای سنجش عملکرد ضرورتی اجتناب ناپذیر است.
همچنین نیک میدانیم که هدف نهایی از سرمایه گذاری، کسب بازده متناسب با ریسک تحمل شده می باشد(تهرانی ،1390). در هر سرمایه گذاری،  سرمایه گذاران به دنبال بازده مورد انتظاری هستند که در صورت تحقق موجب افزایش ثروت آنها می‌گردد و نیز همانگونه که در کلیه متون مالی اشاره شده است، حداکثر کردن ثروت سهامداران هدف اصلی در مدیریت یک شرکت می باشد. در این راستا شناسایی شرکت هایی که مجموعه مدیریت آنها توانسته است با بکارگیری منابع در اختیار بیشترین خروجی و در نهایت بیشترین سود آوری را نصیب سهامداران نماید می‌تواند کمک بسیار مناسبی در جهت اطمینان در سرمایه گذاری باشد، زیرا که در جهان سوم و یا کشورهای در حال توسعه به لحاظ ساختار مناسب بازار و اقتصاد، همواره سرمایه گذاران  بر اثر وجود یک سری از اطلاعات پنهانی و یا عدم دسترسی به موقع اطلاعات با ریسک بسیار بالایی مواجه بوده اند، حال اگر بتوان با فرض حداقل یک سری اطلاعات ضروری مجموعه ای از شرکت های کارا را برگزید می‌توان در انتظار افزایش سرمایه گذاری در کشور بود.
 لذا تحقیقات حاضر به دنبال برقراری ارتباط معنی دار بین کارایی شرکت ها و بازده  و ریسک حاصل از سهام آنها می باشد، همان گونه که قبلا نیز اشاره شده کارایی به مفهوم ایجاد حداکثر ستاده در مقابل حداقل نهاده هاست، از طرفی بازدهی سهام شامل بازده نقدی و قیمتی آن است که این تحقیق به شناسایی رابطه دو متغیر فوق می پردازد. اگر این رابطه مثبت باشد، سپس می‌توان نتیجه گرفت که یکی از راه های افزایش ثروت سهامداران تقویت کارایی شرکت ها از طریق تقویت مکانیزم درونی به منظور کسب حداکثر خروجی با حداقل ورودی هاست و به این ترتیب می‌توان بستر مناسبی را برای افزایش سرمایه گذاری در سهام شرکت ها فراهم کرد، در صورتی که این رابطه منفی باشد، بدیهیست مکانیزم کارایی در بازده سهام شرکت ها اثری نداشته و به منظور افزایش ثروت سهامداران می بایستی به سراغ عواملی غیر از کارایی برویم.
این رابطه برای ریسک هم صدق می‌کند. اگر رابطه بین کارایی و ریسک غیر سیستماتیک مثبت باشد یعنی شرکت های کاراتر ریسک غیر سیستماتیک کمتری داشته باشند می‌توان با بهره گرفتن از مکانیزم کارایی بستر مناسبی را برای افزایش سرمایه گذاری و هم چنین سرمایه گذاری امن در این صنعت فراهم کرد.
 
1-4.اهداف پژوهش
1-3-1.هدف اصلی تحقیق :
هدف اصلی تحقیق حاضر، بررسی کارایی شرکت های بورسی با بهره گرفتن از روش تلفیقی TOPSIS وDEA و یافتن ارتباط آن با ریسک غیر سیستماتیک و بازده سهام می باشد.
1-3-2.اهداف فرعی تحقیق :

بررسی میزان کارایی و میزان عدم کارایی  شرکت های مختلف بورس اوراق بهادار تهران
 

بررسی شرکت های کم بازده و پر بازده موجود در بورس اوراق بهادار تهران
 

بررسی شرکت های کم ریسک و پر ریسک موجود در بورس اوراق بهادار تهران
 

1-5.سوالات یا  فرضیه ­های پژوهش
 

با توجه به هدف تحقیق در اندازه گیری کارایی شرکت ها و ارتباط آن با بازده  و ریسک سهام فرضیه های تحقیق به صورت زیر بیان می‌شود :
1: بین کارایی نسبی شرکت های حاضر در بورس اوراق بهادار تهران با بهره گرفتن از روش تلفیقی  تاپسیس فازی و DEA و بازده سهام آن شرکت ها ارتباط  معناداری وجود دارد.
2: بین کارایی نسبی شرکت های حاضر در بورس اوراق بهادار تهران با بهره گرفتن از روش تلفیقی تاپسیس فازی و DEA و ریسک غیر سیستماتیک آن شرکت ها ارتباط معناداری وجود دارد.

1-6.  مدلهای  نظری (نظریات) موجود در موضوع پژوهش
 

در ارزیابی سازمانها همواره تعدادی منابع تولیدی نظیر نیروی انسانی، مواد، ماشین آلات و . به عنوان ورودی سازمان وجود دارند که فرآیند های تبدیلی آنها به کالا، خدمات و در نهایت، فروش، سود و . به عنوان خروجی سیستم لحاظ می شوند .سیستمی کارا ارزیابی می‌شود که بتواند با مقدار ثابتی از ورودیها میزان خروجی خود را افزایش دهد و یا مقدار ثابتی از خروجی را با مقدار کمتری از ورودی بدست آورد .
در محیط های همگن مجموعه ای از واحد های تصمیم گیر نظیر شعبه های یک بنگاه مالی یا واحد های تولیدی مختلف در یک صنعت وجود دارند که محصولات و خدماتی مشابه با یکدیگر تولید می نمایند، ماهیت تولیدات تمامی این واحد ها مشابه بوده و این در حالی است که این واحد ها بصورت واحدهایی کاملا مستقل از یکدیگر عمل می نمایند .
برای ارزیابی واحد ها با رویکرد سیستمی همواره به سه جز توجه می‌شود : داده‌ها، ستاده ها و فرآیند تبدیل داده به ستاده. مدل DEA هر سازمان را به عنوان واحد تصمیم گیر، بر اساس فرآیند تبدیل ورودی به خروجی و در مقایسه با دیگر واحد ها مورد ارزیابی قرار داده و میزان کارایی واحد ها را تعیین می نماید.
با توجه به ماهیت ورودی ها و قابل کنترل بودن آنها توسط مدیریت از روش CCR (با تلفیقی تاپسیس فازی ) استفاده شده است و در نهایت ارتباط کارایی شرکت ها را با ریسک غیر سیستماتیک و بازدهی سهام آنها مورد بررسی قرار خواهیم داد.

1-7.پیشینه علمی و مطالعات انجام شده گذشته
 

در سال 1978 سه متخصص تحقیق در عملیات به نام های “چانز[1]“، “کوپر[2]” و “رودز[3]” مقاله هایی را ارائه نموده اند که طی آن از طریق برنامه ریزی خطی اندازه گیری عملی کارایی انجام می گرفت. این روش در حال حاضر به نام DEA [4]یا تحلیل پوششی داده‌ها شهرت دارد. تحلیل پوششی داده‌ها پس از تعیین مرز کارا مشخص می‌کند که واحدهای تصمیم گیرنده در کجای این مرز قرار دارند و برای رسیدن به مرز کارا چه ترکیبی از نهاده ها و ستانده ها را می بایست انتخاب نمود .مدلی که این افراد در تحلیل پوششی داده‌ها ارئه نمودند با توجه به حروف اول نام آنها به CCR شهرت یافت .
در سال 1984، بنکر[5] و چارنز و کوپر با تغییر در مدل CCR مدل جدیدی را عرضه کردند که با توجه به حروف اول نامشان به BCC شهرت یافت .مدل BCC  مدلی از انواع مدلهای تحلیل پوششی داده‌هاست که در ارزیابی کارایی نسبی، واحد های کارا را که ضریب یک دریافت کرده اند نسبت به یکدیگر رتبه بندی  نمی کرد، یک روش تعدیل شده از مدلهای تحلیل پوششی داده‌ها به وسیله اندرسون و پیترسون [6]در سال 1993 ارائه شد، که چارچوبی برای رتبه بندی واحدهای کارا ارائه کرد.
توان تحلیل پوشش داده‌ها برای پاسخگویی به نیازهای نظری و کاربردی سبب شده است که گستره ی وسیعی فرا روی ریاضی دانان ،اقتصاد دانان، مدیران  و مهندسان در زمینه بهره‌وری و کارایی گشوده شود.
گزارش های موفق عملیاتی این روش از ارزیابی دانشگاه ها (بیزلی[7] 1994، جهاناهلو و علیرضایی 1994) بیمارستان ها (بنکر و همکاران 1980 ) و نیروگاه های تولید برق (فارل و همکاران 1983، هالمارسون [8]و ویدارپس[9] 1992، کپ [10]و اسمیت 1980 و کامباکار[11] 1994 ) واحد های بهره برداری از منابع آب (آیدا[12] و همکاران 1998 )، مدارس (بسنت[13] و همکاران 1987 و علیرضایی و دانشیان 1379 )، ورزش (سویی اوشی و همکاران 1999)، واحد های ارتباطی (سویی اوشی

فصل اول کلیات پژوهش
1-1- مقدمه . 2
1-2- بیان مسأله تحقیق. 3
1-3- اهمیت و ضرورت انجام تحقیق 5
1-4- اهداف تحقیق. 7
1-5- فرضیه های تحقیق 7
1-6- تعریف نظری و عملیاتی متغیرهای پژوهش 8
1-6-1- تعریف نظری متغیرهای پژوهش. 8
1-6-2- تعریف عملیاتی متغیرهای پژوهش. 8
1-7- خلاصه 9
فصل دوم مبانی نظری و پیشینه پژوهش
2-1- مقدمه. 11
2-2- تاریخچه و پیدایش مدیریت زنجیرۀ تأمین. 11
2-3- مدیریت زنجیرۀ تأمین. 13
2-4- مراحل شکل گیری مدیریت زنجیره تأمین. 16
2-5- نیاز به مدیریت زنجیرهْ تأمین. 17
2-6- عوامل مؤثر بر رشد مدیریت زنجیرهْ تأمین. 18
2-7- عناصر کلیدی مدیریت زنجیرهْ تأمین. 19
2-8- اعضای زنجیره های تأمین. 19
2-8-1- تولیدکنندگان 20
2-8-2- توزیع کنندگان 20
2-8-3- خرده فروشان 20
2-8-4- مشتریان 21
2-8-5- شرکت های خدماتی. 21
2-9-دیدگاه های متفاوت در باره مدیریت زنجیره تأمین. 21
2-9-1- دیدگاه خرید و تأمین خریداران صنعتی. 21
2-9-2- دیدگاه حمل و نقل و لجستیک کالا 22
2-9-3- دیدگاه مدیریت زنجیره تأمین واحد و یکپارچه. 23
2-10- مشکلات موجود در زنجیرهْ تأمین. 23
2-10-1- عدم اطمینان 23
2-10-2- عدم هماهنگی 24
2-10-3- اثرشلاق چرمی 24
2-10-4- ذخیره فریبنده 24
2-11- کارکردهای مدیریت زنجیره تأمین. 25
2-12- مزیت رقابتی. 26
2-13- تعاریف مزیت رقابتی. 27
2-14- ابعاد مزیت رقابتی. 29
2-15- تئوری های مزیت رقابتی و منشاء آن. 30
2-15-1- تئوری سازمان صنعتی 31
2-15-2- تئوری منبع مدار. 32
2-15-3- تئوری شومپترین 34
2-16- عملکرد سازمانی 35
2-17- کارکرد مدیریت زنجیرهْ تأمین و مزیت رقابتی. 37
2-18- بررسی پژوهش های انجام شده 41
2-18-1- پژوهش های انجام شده در داخل کشور. 41
2-18-2- پژوهش های انجام شده در خارج از کشور. 42
2-19- جمع بندی 44
فصل سوم روش شناسی پژوهش
3-1- مقدمه. 47
3-2-روش پژوهش. 47
3-3- جامعه آماری و روش نمونه گیری. 48
3-3-1- جامعهْ آماری تحقیق. 48
3-3-2- نمونه آماری تحقیق. 49
3-3-2-1- روش نمونه گیری. 49
3-3-2-2- تعیین حجم نمونه تحقیق 49
3-3-2-3- نتایج آزمون بارتلت جهت کفایت نمونه. 51
3-4- ابزارهای سنجش و جمع آوری داده ها. 51
3-4-1- چگونگی تهیه و تنظیم پرسشنامه 52
3-4-2- روایی و پایایی پرسشنامه 54
3-4-2-1- روایی ابزار جمع آوری داده ها. 54
3-4-2-2- پایایی ابزار جمع آوری داده ها. 55
3-5- روش تجزیه و تحلیل داده ها. 56
3-6- تحلیل مدل معادلات ساختاری. 57
3-6-1- معیارهای برازش مدل. 58
فصل چهارم تجزیه و تحلیل داده ها
4-1- مقدمه. 61
4-2- آمار توصیفی. 61
4-2-1- متغیر جنسیت. 62
4-2-2- متغیر تحصیلات 62
4-3- بررسی نرمال بودن متغیرها. 63
4-4- آمار استنباطی 63
4-4-1- تحلیل داده ها. 64
4-4-1-1- بیان مدل 64
4-4-1-2- تخمین مدل. 65
4-4-1-2-1- تحلیل عاملی تأییدی یا تحلیل مدل اندازه گیری 65
4-4-1-2-1-1- سنجش مدل اندازه گیری کارکردهای مدیریت زنجیرۀ تأمین. 66
4-4-1-2-1-2- سنجش مدل اندازه گیری مزیت رقابتی. 69
4-4-1-2-1-3- سنجش مدل اندازه گیری عملکرد سازمانی. 71
4-4-1-4- پاسخ به فرضیات پژوهش با بهره گرفتن از نرم افزار SPSS. 73
4-4- جمع بندی. 79
فصل پنجم نتیجه گیری و پیشنهادات
5-1- مقدمه. 81
5-2- خلاصه پژوهش 81
5-3- نتایج پژوهش. 82
5-4- تحلیل یافته های تحقیق. 83
5-6- پیشنهادات کاربردی. 85
5-7- پیشنهادات آتی 85
 فهرست منابع 87
پیوست 93

چکیده

در این پژوهش رابطه کارکردهای  مدیریت زنجیره تامین، مزیت رقابتی  و عملکرد سازمانی مورد بررسی قرار گرفته است،که ابتدا به بررسی مدیریت زنجیره تامین، مراحل شکل گیری و کارکرد های مدیریت زنجیره تامین و مزیت رقابتی و سپس عملکرد سازمانی پرداخته شد و همچنین تاثیرکارکردهای مدیریت زنجیره تامین و مزیت رقابتی بر عملکرد سازمانی مورد بررسی قرار گرفت. پس از بررسی ادبیات موضوع و عوامل و ابعاد مطرح شده در مقالات مختلف و با درنظر گرفتن مقاله لی و همکارانش در سال 2006 و الاین و همکارانش در سال 2010، ابعاد  کار کردهای مدیریت زنجیره تامین پنج بعد شناسایی شدند که این پنج بعد شامل: مشارکت استراتژیک با تأمین کننده، ارتباط با مشتری، سطح تسهیم اطلاعات، کیفیت تسهیم اطلاعات و تحویل به موقع (تأخیر) می باشند.پژوهش حاضر به کمک نرم افزارLISREL  و با داده های جمع آوری شده از 4 شرکت تامین کننده بهمراه تولید کننده که جمعا شامل 258 نمونه میباشد مورد آزمون قرار گرفته است و پس از جمع آوری داده ها به وسیله نرم افزارSPSS  به تجزیه و تحلیل آنها پرداخته شد.این پژوهش 4 فرضیه را دنبال می کرد که با بهره گرفتن از آزمون های مورد نیاز تمامی فرضیه ها تایید شدتد.  این ننایج بیانگر این موضوع است که با درنظر گرفتن ابعاد پنچ گانه کارکرد مدیریت زنجیره تامین، می توان تاثیر مثبت و همه جانبه این عوامل را بر عملکرد سازمانی مشاهده کرد. و بین کارکرد مدیریت زنجیره تامین و مزیت رقابتی و عملکرد سازمانی ارتباط مثبت ومعناداری وجود دارد و در ارتباط بین کارکردهای مدیریت زنجیره تامین و عملکرد سازمانی ،مزیت رقابتی نقش میانجی گری دارد.
 
کلمات کلیدی: کارکردهای مدیریت زنجیرهْ تأمین، مزیت رقابتی، عملکرد سازمانی

مقدمه
رویکرد جدیدی که در سالهای اخیر بر مدیریت عملیات حاکم می­شده، رویکرد مدیریت زنجیرۀ تأمین[1] است. زنجیرۀ تأمین شبکه­ای از تسهیلات و مراکز توزیع است که وظایف تهیه و تدارک مواد خام، تبدیل آن به محصولات نهایی و واسطه­ای و توزیع این محصولات نهایی به مشتریان را انجام می­دهد. زنجیره­های تأمین در سازمان­های تولیدی و خدماتی وجود دارند، هرچند که پیچیدگی زنجیره ممکن است از صنعتی به صنعت دیگر و از شرکتی به شرکت دیگر شدیداً تغییر کند. در رقابت‌هاى جهانى موجود در عصر حاضر، باید محصولات متنوع را با توجه به درخواست مشترى، در دسترس وى قرار داد. خواست مشترى بر کیفیت بالا و خدمت­رسانى سریع، موجب افزایش فشارهایى شده که قبلاً وجود نداشته است، در نتیجه شرکت‌ها بیش از این نمى‌توانند به تنهایى از عهده تمامى کارها برآیند. مدیریت زنجیرۀ تأمین فعالیت­ها را طوری هماهنگ می­ کند که مشتریان بتوانند محصولات را با کیفیت بالا و با حداقل هزینه به دست آورند. مدیریت زنجیره تأمین می ­تواند برای شرکت مزیت رقابتی فراهم سازد. مزیت رقابتی، ارتباط مستقیم با ارزش­های مورد نظر مشتری دارد، به نحوی که در یک طیف مقایسه­ای هر چه قدر ارزش­های عرضه شده یک سازمان به ارزش­های مورد نظر مشتری نزدیکتر یا با آن منطبق­تر باشد می­توان گفت که سازمان، نسبت به رقبای خود در یک یا چند معیار رقابتی دارای برتری و مزیت است.
رویکرد انجام این تحقیق بررسی ارتباط کارکردهای مدیریت زنجیرۀ تأمین، مزیت رقابتی و عملکرد سازمانی در سازمانهای تولیدی می­باشد. از آنجایی که قبل از هر چیز لازم است تا در ابتدایی ترین فصل، کلیاتی دربارۀ طرح تحقیقی مورد نظر ارائه گردد، از اینرو در این فصل سعی برآن شده است که با بیان مسأله اصلی تحقیق و تشریح مختصر موضوع و همچنین بیان ضرورت تحقیق، سوالات یا فرضیات تحقیق که در واقع راهنمای اجرایی ما در مسیرتحقیق می­باشد به کلیات تحقیق اشاره نمود. همچنین برای تمرکز تحقیق لازم است که قلمرو تحقیق از بعد موضوعی، مکانی و زمانی بیان شود تا تحقیق در همین راستا پیش رود و در پایان فصل نیز با تعریف اصطلاحات و واژه های تحقیق به رفع ابهامات و روشن­تر شدن هرچه بهتر موضوع سعی شده است.
 

بیان مسأله تحقیق:
رقابت گسترده شرکت­ها را ناچار به گروه­بندی و همکاری در زنجیرۀ تأمین جهت افزایش چابکی، انعطاف­پذیری و عملکرد آنها نموده است (ماری آننا[2]،2008). تغییرات و تحولات عمیق دنیای کسب و کار و الزامات جدید تولید و تجارت در عصر کنونی، زمینه ظهور و بروز نگرش­های جدیدی را فراهم ساخته است که ضروری است مورد توجه دست­اندرکاران عرصه تولید و تجارت قرارگیرد. در همین راستا رویکردها و نگرش­های جدیدی پیرامون موضوع تأمین تحت عنوان مدیریت زنجیره تأمین گسترش یافته، به نحویکه زمینه خلق نگرشی جدید در حوزه مدیریت تأمین را فراهم ساخته است (معبودی و همکاران، 1388).
شرکت­ها دیگر قادر نیستند به صورت مستقل فعالیت کنند، بلکه هر کدام از آنها، بخش مهمی از یک زنجیره تأمین هستند. در این حالت موفقیت نهایی یک شرکت بستگی به توانایی مدیریتی آن در انسجام بخشیدن و هماهنگی شبکه پیچیده­ای از روابط تجاری میان اعضای زنجیره عرضه دارد. در شرایط جدید افزایش روابط با تأمین کنندگان و توسعه روابط مشارکتی و پایدار با آنها برای کاهش هزینه­ها و افزایش انعطاف­پذیری در برابر تغییرات بازار ضروری است (رحمانسرشت، افسر، 1387). هدف نهایی این شرکت­ها برای مدیریت عرضه­کنندگان آنها در سرتاسر زنجیره تامین، تحویل سریعتر، کاهش زمان تأخیر تولید، کاهش هزینه، افزایش کیفیت و رضایت مشتریان است (معبودی و همکاران، 1388). در این راستا برخی از شرکت­های بزرگ جهان با ارائه راه حل­های جامع و مؤثر به نام مدیریت روابط تأمین­کنندگان در این زمینه، بهبودهای چشمگیری را باعث شده ­اند. البته پدید آمدن چنین سیستم­هایی بواسطه افزایش وابستگی به پیمانکاران و تأمین­کنندگان در سازمان­ها بوده است. برای افزایش سود،شرکت­ها باید بتوانند در حداقل زمان ممکن، تأمین­کننده مناسب را انتخاب نمایند، روابط استراتژیک را با تأمین­کنندگان افزایش دهند و به صورت مؤثر با آنها در تعامل باشند. سیستم­های مدیریت روابط تأمین­کنندگان ابزارهایی را ارائه می­ کنند که بواسطه آنها می­توان روابط تعاملی، گسترده و استراتژیکی را با تأمین­کنندگان توسعه داد. این سیستم­ها فرآیند تدارکات و تأمین استراتژیک درون سازمان­ها و بین چند سازمان را مدیریت می­نمایند (معبودی و همکاران، 1388). مدیریت زنجیره تأمین در واقع کنترل کردن جریان مواد از میان تأمین­کنندگان، تولیدکنندگان، انبارها و مشتریان می­باشد (حیدری قره بلاغ، 1388). مدیریت زنجیرهْ تأمین شکل جدیدی از مدیریت کسب و کار و روابط میان اعضای مختلف زنجیرۀ تأمین را ارائه می­دهد. اگرچه توافق جمعی نسبت به تعاریف و مفاهیم آن بسیار کم است، فعالیت­های مدیریت زنجیرۀ تأمین به عنوان مجموعه ­ای از فعالیت­ها در راستای ارتقای مدیریت اثربخش زنجیرۀ تأمین تعریف می­شود.
نگاهی نافذ به جهان پیرامون این حقیقت را آشکار می­ کند که «جهان امروز بسیار متفاوت از گذشته است» که در این راستا از ویژگی­های مسلط جهان امروز می­توان به جهانی شدن اقتصاد، تولید انبوه و ظرفیت مازاد در اکثر بازارها، رقابت برمبنای زمان، انبوه اطلاعات و کارآیی ارتباطات و دانش، اطلاعات و قدرت روزافزون مشتری اشاره کرد و این همه بیانگر یکپارچگی بازارهای جهانی و پیچیدگی روزافزون بازارها و پویایی محیط فرا روی شرکتها و مؤسسات تولیدی و خدماتی است. در چنین فضایی این سوال اساسی قابل طرح است که: راز بقا و موفقیت سازمانها در بازار فرارقابتی امروز چیست؟
(لی[3] و راگو[4] و سوبا[5]2006) با نگاهی به ادبیات مربوطه و بررسی نظریات متخصصان مدیریت استراتژیک پاسخ سوال را در ایجاد، حفظ و تداوم مزیت رقابتی پایداردر می­یابیم، به این معنا که صاحبنظران معتقدند سازمانها برای مصون ماندن از امواج سهمگین محیطی و نیز سازگاری با الزامات رقابتی چاره­ای جز کسب و تداوم ضربت رقابتی پایدار ندارند. بدیهی است که رسیدن به این هدف مستلزم طراحی مسیر رقابتی بسیار هوشمندانه است که از نظر علّی مبهم و از نظر اجتماعی و و مدیریتی پیچیده است. از زمان انقلاب صنعتی شرکتها همواره در صدد بوده ­اند تا مزیت رقابتی­شان را برای افزایش سودآوری و سهم بازار ارتقا دهند.
امروزه مسائلی چون افزایش فشارهای رقابتی؛ دشواری­های کسب و کار؛ محدودیت منابع؛ پیچیدگی فناوری؛ تخصصی شدن کارها؛ شتاب تحولات محیطی؛ عدم اطمینان به آینده و افزایش هزینه باعث شده است که افزایش مزیت رقابتی از اهمیت ویژه­ای در بین شرکت­های هر صنعت برخوردار باشد. مؤسسات و شرکت­ها برای پیشرفت در محیط­های رقابتی کسب­و­کار باید دید وسیع­تری به خود و محیط اطرافشان داشته باشند.بسیاری از سازمانها در پی آن هستند که در الگوهای مدیریتی خود تجدید نظر کرده جهت دستیابی به مزیت رقابتی به دنبال راهکار اساسی می­باشند. یکی از راه­های نوین جهت کسب مزیت رقابتی، رویکرد مدیریت زنجیره تأمین می­باشد که در دهه­های اخیر توجه بسیاری از صاحب نظران؛ محققان؛ مدیران منابع را به خود جلب کرده و کاربرد آن روز به روز بیشتر شده است (چشم براه، مرتضوی، 1386).
مبتنی بر ادبیات فوق، فعالیت­های مدیریت زنجیرۀ تأمین از دیدگاه­های مختلفی با هدف مشترک ایجاد بهبود در عملکرد سازمانی گرفته شده است. میگوئل و بریتو بر این عقیده هستند که ادبیات مدیریت زنجیرۀ تأمین از زمان تأثیرگذاری مثبت آن بر عملکرد زاده شده است. تحقیقات اخیر حاکی از آن است که سازمانها با رویکرد مدیریت زنجیرۀ تأمین سازگار شده ­اند و چگونه این نتایج برای سازمان و دیگر اعضای زنجیره سودمند و اثربخش بوده است. تأثیر مثبت مدیریت زنجیرۀ تأمین بر روی عملکرد با در نظر گرفتن ساختارهای مدیریت زنجیرۀ تأمین بهتر خواهد شد. تسهیم اطلاعات بر تبادل دانش تأثیر مستقیم می­گذارد. روابط بلندمدت با تأمین­کنندگان بر کاهش هزینه از طریق افزایش اعتماد و اعتبار و همچنین به تبادل دانش و سرمایه­گذاری مطمئن در زمینه ­های خاص کمک می­ کند (Migue, Brito, 2011). کوه و همکارانش در مطالعه­شان در شرکت­های کوچک و متوسط ترکیه یافتند که کارکردهای مدیریت زنجیرۀ تأمین اثر معنادار و مستقیمی بر عملکرد سازمان دارد.این مطالعات ارتباطات صریح و روشن بین کارکردهای مدیریت زنجیرۀ تأمین و عملکرد سازمان را نشان داده­اند (Koh et al, 2007). همچنین الاین و همکارانش در سال 2011 به بررسی ارتباط کارکردهای مدیریت زنجیرۀ تدمین با عملکرد نوآورانه و عملکرد سازمانی پرداختند و در نهایت ارتباط مستقیم و معنادار کارکردهای مدیریت زنجیرۀ تأمین با عملکرد سازمانی را نشان دادند (Alain etal, 2011).
با توجه به تفاسیر فوق می­توان ادعا کرد که مدیریت زنجیره تأمین، راه­های با ارزش بالقوه­ای را برای مزایای رقابتی و عملکرد سازمانی بوجود می آورد. منظور از فعالیت­های مدیریت زنجیره تأمین، مجموعه فعالیت­هایی است که یک سازمان برای پیشبرد موثر مدیریت زنجیره تأمین باید نسبت به اجرای آنها متعهد گردد.
بنابراین محقق در نظر دارد در یک مطالعه موردی به بررسی تأثیرپذیری مزیت­های رقابتی سازمان و عملکرد سازمانی از کارکردهای مدیریت زنجیرۀ تأمین بپردازد. سوال اصلی تحقیق حاضر این است که آیا کارکردهای مدیریت زنجیره تأمین بر مزیت رقابتی و عملکرد سازمانی اثرگذار هستند؟ مدل پیشنهادی محقق بر اساس مطالعه ابتدایی ادبیات موضوع به شرح ذیر می باشد. پس از مطالعه وسیعتر پیرامون موضوع مورد بحث، به بسط مدل مطالعاتی خواهیم پرداخت.

اهمیت و ضرورت انجام تحقیق:

امروزه با وجود پیشرفت علوم مدیریت و به خصوص شیوه ­های مدیریت زنجیره تأمین، اما فقدان مهارت و تجربه کافی در پیاده­سازی مناسب آن می ­تواند تبعات زیانباری را به دنبال داشته باشد که از آن جمله می­توان به افزایش سطح موجودی، افزایش اتلاف­ها، افزیش هزینه­ها، افز ایش زمان تولید، کاهش رضایت مشتریان، کاهش توان رقابتی، کاهش بهره­وری، کاهش سهم بازار و سود حاصله برای تمامی شرکای زنجیره تامین و در کل عملکرد نامناسب و ناکارآمد زنجیره تأمین اشاره نمود. همانطور که قبلاً ذکر شد، فقدان آگاهی کافی از جنبه های مختلف مدیریت زنجیره تامین و فقدان مهارت، تخصص و تجربه کافی در نحوه مدیریت آن و مسائلی مانند فقدان روابط قوی و درست میان اعضاء زنجیره، عدم صلاحیت زنجیره، ضعف در اجرای صحیح عملیات و لجستیک و. باعث عدم دستیابی به نتایج واقعی و برخورداری از مزایای آن می شود. در راستای حل این مسائل و مشکلات، مدیریت صحیح و موثر زنجیره تامین و کسب مهارت کافی در پیاده­سازی آن، برقراری روابط مناسب، تقویت توانمندی­های زنجیره و دقت و تلاش در جهت اجرای هر چه بهتر عملیات لجستیک می تواند موثر واقع شود. همچنین انجام تحقیقات گوناگون در این زمینه و استفاده از نتایج آنها می تواند باعث ارتقاء سطح آگاهی و مهارت مدیران سازمانها در رابطه با موضوع مورد نظر شود. طبیعی است که مدیریت زنجیره تامین در کشورهای جهان اول متولد شده است. اگر مدیریت زنجیره تامین یک نگرش باشد و در نتیجه به شرایط محیطی و بازار وابسته باشد، طبیعتاً جوابی است که برای حل مشکلات آن کشورها و برای شرایط آنها (مانند رقابت­پذیری، انعطاف­پذیری و تنوع) طراحی شده است. بنابراین انجام تحقیقات و پژوهش­های گوناگون از جنبه­های مختلف این موضوع در کشورمان برای پرداختن به مسائل و مشکلات خاصی که ممکن است فقط مختص شرایط سازمانهای کشورمان باشد لازم به نظر می رسد (پوراحمدی، 1392).

با مرور ادبیات موضوعی تحقیق، محققان زیادی به اهمیت بررسی فعالیت­ها و کارکردهای مدیریت زنجیره تأمین و همچنین مزیت رقابتی اشاره نموده ­اند. (والمحمدی 2013) در پژوهش خود سه هدف عمده بررسی میزان کاربرد کارکردهای مدیریت زنجیره تأمین، شناسایی موانع و مزایای اجرای مدیریت زنجیره تأمین و همچنین بررسی ارتباط کارکردهای مدیریت زنجیره تأمین و عملکرد سازمانی را دنبال می­ کند. در پایان وی معتقد است، پرداختن به کارکردهای مدیریت زنجیره تأمین می ­تواند در بهبود فرآیندهای سازمان مؤثر باشد. لی و همکاران (2006) معتقدند که فعالیتهای مدیریت زنجیره تأمین به طور مستقیم و بطور غیر مستقیم از طریق مزیت رقابتی بر بهبود عملکرد سازمانی اثرگذار می­باشد. (میگوئل[1] و بریتو[2] 2011) در پژوهش خود ارتباط مثبت و معنادار فعالیت­های مدیریت زنجیره تأمین و عملکردهای عملیاتی را تأیید کردند، همچنین بر این عقیده هستند که قابلیت­های عملیاتی در ارتباط میان این دو متغیر نقش واسطه­گری ایفا می­ کند. مورالی[3] و همکاران (2008) بر این عقیده هستند که زنجیره تأمین اثربخش موجب فرصت­های ایجاد مزیت رقابتی پایدار و افزایش موقعیت­های رقابتی سازمانها می­شود. در پژوهش آنها بهبود رضایت مشتریان، انتخاب درست تأمین­کنندگان، بهبود اثربخشی عملیات و اجرای فعالیت­های کیفی درست، تأثیر معناداری بر جایگاه رقابتی سازمان ایفا می­ کنند.

با توجه به بازار رقابتی کنونی علی­الخصوص در صنعت خودروسازی، توجه به عوامل اثرگذار بر کسب مزیت رقابتی حائز اهمیت فراوان می­باشد. بدین منظور به بررسی صنعت خودروسازی یکی از صنایع مهم بخش تولیدی کشور است خواهیم پرداخت. شرکت پایا کلاچ با بیش از 20 تأمین کننده در داخل کشور با توجه به زنجیره تأمین

یارانه‌های پرداختی توسط دولت آقای احمدی نژاد اجرایی شد. این کاهش یارانه پرداختی توسط دولت به گونه‌ای هدفمند با در نظر گرفتن اقشار آسیب‌پذیر جامعه صورت پذیرفت. اما افزایش هزینه‌های تولید در شرایط اقتصادی باعث به وجودآمدن گمانه تضعیف مالی و کاهش سودآوری شرکت‌های تولیدی گردید. اکنون با گذشت 5 سال وقت آن رسیده است این عملکرد مورد ارزیابی قرار گیرد و نتایج آن برای شرکت‌ها مشخص گردد و رهنمون‌های لازم برای اجرای فاز دوم مشخص گردد. به منظور ارزیابی، از شرکت‌های فعال در بورس اوراق بهادار تهران به عنوان نمایندگان صنعت کشور استفاده کرده‌ایم. شاخص‌های مالی مناسب برای پژوهش را از سازمان بورس جهانی به‌دست آوردیم و با بهره گرفتن از فن تحلیل عاملی تاییدی دقت آنها را برای ارزیابی عملکرد مالی تایید نمودیم، و میانگین شاخص‌های مالی 3 سال قبل و بعد از اجرای فاز اول هدفمندی یارانه‌ها را با بهره گرفتن از آزمون زوجی مقایسه کردیم. نتیجه این بود که هدفمندی یارانه‌ها تاثیری بر عملکرد مالی شرکت‌ها بورسی نداشته است. نتایج این تحقیق می‌تواند برای اجرای فاز دوم هدفمندی یارانه‌ها و به منظور اجرای صحیح تر مورد استفاده قرار گیرد.
 
کلمات کلیدی : هدفمندی یارانه‌ها، یارانه، ارزیابی عملکرد، ارزیابی عملکرد مالی، بورس تهران، صنعت،                     
                   شاخص‌های اقتصادی، سوبسید، شاخص‌های حسابداری
 
فهرست
فصل اول: کلیات تحقیق 1
1-1،  مقدمه 2
1-2،   بیان و طرح مسأله‏ 4
1-3،  اهداف پژوهش 6
1-4، ضرورت و اهمیت پژوهش 7
1-5، سئوالات یا فرضیه های پژوهش 7
1-6،  مدلهای نظری (نظریات) موجود در موضوع پژوهش 8
1-6-1: معیار سنتی 9
1 -6-1،الف) نرخ بازده‌دارایها 9
1-6-1،ب)نرخ بازده‌حقوق صاحبان سهام 10
1-6-1،ج) درآمد هر سهم: 10
1-6-1،د) شاخص قیمت بر درآمد هر سهم: 11
1-6-2، معیارهای مدرن 12
1-6-2،الف) ارزش افزوده اقتصادی 12
1-6-2،ب) ارزش افزوده بازاری 13
1-6-3،ج) بازده جریان نقد سرمایه گذاری شده 15
1-6-2،د) ارزش افزوده نقدی : 17
1-7، پیشینه علمی و مطالعات انجام شده گذشته 18
1-8، روش انجام پژوهش: 22
1-9،  واحد تحلیل آماری 23
1-10، ابزار و روش گردآوری داده‌ها 25
1-11، روش های تحلیل داده‌ها 25
فصل دوم: مبانی نظری و  پیشینه تحقیق 27
2-1، مقدمه 28
2-2، یارانه 29
2-2-1) انواع یارانه‌ها 30
2-2-2) روش های پرداخت یارانه 30
2-2-3) روش های عمده پرداخت یارانه در کشورهای مختلف 31
نظام نقدی 31
2-2-4)تاریخچه یارانه در جهان 32
ایران 32
لهستان 35
بلغارستان 35
اندونزی 36
چین 38
ترکیه 39
2-2-5، هدفمندی یارانه‌ها 42
2-3، ارزیابی عملکرد شرکت 45
2-5-1، تاریخچه ارزیابی عملکرد در کشور 48
2-5-2، اهمیت ارزیابی عملکرد 48
2-5-3، اهداف ارزیابی عملکرد 50
2-5-4، انواع ارزیابی عملکرد 51
2-5-6، فرایند ارزیابی عملکرد 52
2-5-7، معیارهای ذهنی عملکرد 53
2-5-8، معیارهای عینی عملکرد 53
2-6، معیارهای ارزیابی عملکرد 53
2-6-1، عملکرد مالی 54
2-7، مدلهای ارزیابی عملکرد مالی 56
2-7-1، مدلهای حسابداری 57
2-7-1،الف) سود 58
2-7-2،ب) سود هر سهم(EPS) 58
2-7-2،ج) رشد سود 59
2-7-2،د) سود تقسیمی 60
2-7-2،ه) جریانهای نقدی آزاد 61
2-7-2،ز) نرخ بازده حقوق صاحبان سهام 62
2-7-2،ح) نرخ بازده داراییها 63
مزایای سود حسابداری و معیارهای ارزیابی عملکرد مبتنی بر آن 63
2-7-3، معیارهای مبتنی بر اطلاعات حسابداری و اطلاعات بازار 64
2-7-3،الف)نسبت قیمت به سود) (P/E 65
2-7-3،ب) نسبت ارزش بازار به ارزش دفتری سهام 65
2-7-3،ج) نسبت Q توبین 65
نارسایی‌های مدل‌های ارزیابی عملکرد مبتنی بر سود حسابداری 67
2-7-4، مدلهای اقتصادی 69
2-7-4،الف) ارزش افزوده اقتصادی(EVA). 69
مزایای ارزش افزوده اقتصادی(EVA). 71
معایب ارزش افزوده اقتصادی(EVA). 72
2-7-4،ب) ارزش افزوده بازار (MVA). 73
2-7-4،ج) ارزش افزوده اقتصادی پالایش شده 75
مزایای ارزش افزوده اقتصادی پالایش شده 76
2-8، پیشینه پژوهش 78
2-8-1، پژوهش‌های خارجی 78
2-8-2، پژوهش‌های داخلی 83
فصل سوم: روش شناسی پژوهش 90
3-1، مقدمه 91
3-2، روش پژوهش 91
3-3، جامعه آماری 92
3-4،نمونه پژوهش 92
3-5، متغیرهای پژوهش 94
3-5-3، درآمد هر سهم 94
3-5-4، شاخص قیمت بر درآمد هر سهم 95
3-5-5، ارزش افزوده اقتصادی 95
3-5-6، ارزش افزوده بازاری 96
3-5-7، بازده جریان نقد سرمایه گذاری شده 96
3-5-8، ارزش افزوده نقدی 97
3-6، روش جمع آوری اطلاعات 98
3-7،  روش و تجزیه و تحلیل اطلاعات 98
فصل چهارم : یافته‌های پژوهش 99
مقدمه 100
4-1، توصیف داده ها 101
4-1-1 ،   توصیف شاخص های ارزیابی عملکرد قبل  وبعداز هدفمندی یارانه ها   101
4-2، فرضیه‏های پژوهش 104
   فصل پنجم: یافته ها و نتیجه گیری وپیشنهادات 119
1-5، جمع بندی 120
3-5، بحث 125
4-5، محدودیت‌های پژوهش 126
6-5، پیشنهاد 127
پیوست ها 129
پیوست 1. 129
پیوست2. 151
منابع 156

،  مقدمه
 

  اجرای طرح هدفمندکردن یارانه‌‌ها و اصلاح قیمت حامل‌های انرژی، با توجه به اثرگذاری بر متغیرهای اقتصاد کلان، مصرف بخش خصوصی و تولید زیر بخش‌های صنعت از حساسیت بالایی در اقتصاد کشور برخوردار است. افزایش قیمت حامل‌های انرژی مدت‌هاست که در اقتصاد ایران محل بحث و منازعه بوده است و با توجه به اهمیت موضوع و تاثیر آن بر اقتصاد و رفاه جامعه، مطالعه‌ها و و بررسی‌های بیشتر و جامع‌تر در این حوزه ضروری به نظر می‌رسد. قیمت‌گذاری حامل‌های انرژی در اقتصاد ایران به وسیله دولت انجام شده و همیشه پایین‌‌تر از قیمت‌های جهانی بوده است. به نظر می‌رسد ادامه این شیوه برای اقتصاد ایران سخت و پرهزینه است و به همین دلیل، دولت و نهادهای سیاست‌‌گذاری سعی در اصلاح این شیوه قیمت‌گذاری حامل‌های انرژی دارند.
   در راستای اهداف از پیش تعیین شده ((گسترش عدالت))،((کاهش تورم))و((رقابت‌پذیر شدن اقتصاد ایران))، دولت در اواخر سال 1389 اقدام به اجرای برنامه ((حذف یارانه‌ها)) نمود و برای جبران افزایش مخارج خانوارها ماهیانه مبلغی را به آنها پرداخت می کند (اکبری و موذن جمشیدی، 1390).
   نخستین بار پس از پیروزی انقلاب اسلامی د‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌ر بند 4 سیاست‌های کلی قانون برنامه توسعه اول (مصوب 1368) به موضوع تغییر سهمیه‌های اساسی پرداخته شد‌. به نحوی‌ که یارانه‌های پرداخت شده در چارچوب نظام تامین اجتماعی کشور به تدریج صرفا متوجه افراد کم درآمد جامعه شد. قانون برنامه دوم توسعه‌ (مصوب 1373)‌‌‌‏ به موضوع ادامه سیاست پرداخت یارانه برای کالاهای اساسی و دارو و حتی الامکان علنی کردن بخشی از یارانه‌های پنهان و همزمان با آن تقویت نظام اجتماعی، بیمه امداد و برقراری و تامین کمک‌های مستقیم در موارد لازم تاکید گردید. همچنین در قانون برنامه سوم توسعه (بند الف ماده 46)‌‌‌، دولت مکلف به انجام اقدامات قانونی به منظور هدفمندکردن پرداخت یارانه کالاهای اساسی وحامل‌های انرژی و سایر‌‌‌‏‏‏‏ موارد شد. علاوه بر این فصل، فصل هشتم قانون برنامه چهارم توسعه (مصوب 1373) به موضوع ارتقای امنیت انسانی و اجتماعی اختصاص یافته است( ماده 95 قانون برنامه چهارم توسعه). در این ماده دولت مکلف به بازنگری در مقررات و تهیه لوایح لازم برای این مقصود شده است. در خصوص بنزین و گازوییل  نیز بر اساس ماده 1 قانون توسعه حمل و نقل عمومی و مدیریت مصرف سوخت( مصوب 1386) دولت نسبت به خروج بنزین و گازوییل از سبد حمایتی مکلف شده است. بند 16 سیاست‌های کلی نظام نیز در دوره چشم‌انداز به دگرگونی نظام پرداخت یارانه‌ها و پرداخت‌های انتقالی دولت و شفافسازی یارانه‌های پنهان در اقتصاد کشور همراه و هم زمان با سیاست‌های جبرانی و تقویت نظام‌های جامع تامین اجتماعی و حمایت از قشرهای محروم اشاره می‌کند.
   توزیع یارانه‌ها در دهه‌های اخیر با هدف پایین نگه داشتن سطح عمومی ‌قیمت‌ها وافزایش رفاه مصرف‌کنندگان، مانع از ایجاد تحرک و پویایی لازم در اقتصاد شده بود، به گونه‌ای که حجم بسیار زیاد حمایت‌های دولتی(تخصیص یارانه،حدود 26% تولید ناخالص داخلی) دولت را با مشکلات بسیار زیادی مواجه کرده بود و تولید ناخالص داخلی طی سه دهه رشد چندانی نداشته است. این دلایل ضرورت اجرای طرح هدفمند‌کردن یارانه‌ها را دو چندان کرده بود (علیزاده، 1389).
   هدفمندی در مرکز پژوهش‌های مجلس اینگونه تعریف شده است:”هدفمند سازی بر این فرض استوار است که بخشی از جامعه برای دریافت کمک‌های انتقالی در اولویت بیشتری هستند و از آنجا که منابع محدود است‌، باید در توزیع این کمک‌ها، اولویت‌ها رعایت شود. منظور از هدفمندسازی، تعیین کسانی است که واجد شرایط دریافت کمک‌های انتقالی هستند، به نحوی که رفاه حاصل از پرداخت‌های انتقالی در اختیار فقرا قرار گیرد. بنابراین، انتخاب و تعیین افراد واجد شرایط و گروه‌های هدف، شرط لازم هدفمند سازی است. همچنین منظور از جامعه هدف، افراد و خانوارها یا گروه‌هایی هستند که در چارچوب طرح هدفمندسازی یارانه‌ها مورد حمایت قرار می‌گیرند (مرکز پژوهش‌های مجلس، 1388).
   قانون هدفمندی یارانه‌ها دارای دو محور اساسی است، که یکی از آنها (آزاد سازی قیمت‌ها) و دیگری (توزیع هدفمند یارانه‌ها) است. محور بخش اول که در خصوص آزاد‌سازی قیمت‌هاست، بیشتر بر یارانه دولت در بخش حامل‌های انرژی متمرکز است. محور بخش دوم، بحث توزیع هدفمند یارانه‌هاست. با آزاد سازی و واقعی شدن تدریجی قیمت‌ها، بحث شناسایی جامعه هدف و افرادی که به طور مستقیم و غیر مستقیم در اثر اجرای  این سیاست‌های اقتصادی، تمام یا بخشی از درآمد خود را از دست می‌دهند و یا به هرنحوی موردآسیب قرار می‌گیرند، مورد توجه دولت قرار گرفت (علیزاده،1389).
   با توجه به مطالب بیان شده، آثار هدفمند کردن یارانه‌ها را در صورت‌های مالی شرکتها ببینیم. اکنون با گذشت 3 سال از اجرای فاز اول هدفمند سازی یارانه‌ها، وقت آن رسیده است که پرسش ارزیابی تاثیر هدفمندسازی یارانه‌ها بر پیشرفت صنایع پاسخ داده شود. همچنین به ارزیابی تاثیر این قانون بر عملکرد مالی و بازدهی آنها بررسی شود. بدین منظور به سراغ شرکتهای بورسی به عنوان نمایندگان شرکتهای فعال در صنایع کشور رفته و شاخص‌های عملکرد آنها را قبل و بعد از هدفمندی یارانه‌ها اندازه گرفته‌ایم.

1-2،   بیان و طرح مسأله‏
 

      چستر بارنارد، انواع سازمان‌ها را در نگاه خود از حیث هدف تشکیل اینگونه تقسیم‌بندی می‌کند:

“سازمان‌های صنعتی و بازرگانی : هدف اصلی این سازمان‌ها تولید و انتفاع پولی است.
 

سازمان‌های سیاسی : معیار، انتفاع و خشنودی گروه های سیاسی است که حیاتشان، بستگی به تحقق هدف تشکیلاتشان دارد.
 

سازمان‌های دینی : معیار انتفاع، گسترش جهان بینی و باور دینی است و درآمدها از کمک‌های مادی افراد تامین می‌گردد.”(بارنارد،مترجم :طوسی،1368)
      همانطور که از سخنان بارنارد نیز پیداست، هدف تشکیل سازمان‌های تولیدی و بازرگانی کسب انتفاع پولی است. از طرفی افزایش قیمت نهاده‌های انرژی، به طور مستقیم هزینه تولیدکنندگان داخلی را افزایش داده است. به عبارت دیگر انتفاع پولی که مد نظر بارنارد است را تهدید کرده است. زمان‌زاده بر این باور است که :
“افزایش قیمت نهاده‌های انرژی، به طور مستقیم هزینه تولید کنندگان داخلی (البته به نسبت میزان انرژی بر صنایع مختلف) را افزایش داده است. در مقابل با توجه به کنترل قیمتی بسیاری از محصولات صنایع از سوی دولت، درآمد بنگاه‌های تولیدی به طور متناسب با هزینه‌ها افزایش نیافته است. این افزایش ناگهانی هزینه‌ها، حاشیه سود بنگاه‌ها را در کوتاه‌مدت تحت تاثیر قرار داده و ممکن است با زیان‌ده شدن بسیاری از شرکت‌ها، موجی از تعطیلی و ورشکستگی بنگاه‌ها ایجاد کند.”(زمان زاده،1390)
    در گزارش منتشر شده از سوی مرکز پژوهش‌های مجلس شورای اسلامی نیز اینگونه عنوان شده است: “بیشترین تاثیرپذیری از  آزاد سازی قیمت‌های انرژی در بخش صنعت، مربوط به انواع صنایع انرژی بر است که بخش اعظمی از صنایع انرژی بر را شامل می‌شود، در این بخش با توجه به بالا بودن میزان مصرف انرژی، یکسری از صنایع دچار مشکلات عدیده ای شده اند.”( دهقانی ومقصودی، 1390)
    به عنوان مثال صنایع معدنی فعال در کشور، با توجه به سهم خود در مصرف انواع حامل‌های انرژی یکی از بخش‌های مهم و اثر‌گذار در میزان تقاضا و مصرف انرژی محسوب می‌شوند و به تبع این موضوع پس از تصویب و اجرای قانون هدفمند سازی یارانه‌ها و آزاد سازی قیمت انرژی در کشور، یکی از بخشهای تاثیر پذیر این امر، به شمار می‌روند.( همان،1390)
   از طرفی آزاد سازی قیمت‌ها منجر به افزایش بهای تمام شده مواد اولیه و حقوق و دستمزد نیز شده است. (دهقانی و مقصودی،1390) با توجه به مطالب بالا ایجاد مشکل در سودآوری، هرچند در کوتاه‌مدت در صنایع انرژی بر پس از اجرای فاز اول هدفمندی یارانه‌ها قابل مشاهده است. از طرفی این قانون یکی از 7 طرح،  از پروژه‌های طرح تحول اقتصادی کشور می‌باشد و اجرای آن ضروری می‌باشد.
   یکی از مهم‌ترین مزیت‌های اجرای قانون هدفمندکردن یارانه‌ها، که موجب شد اقتصاددانان زیادی از این قانون حمایت کنند این بود که حذف یارانه‌های غیر مستقیم در بازار انرژی، می‌تواند موجب شفافیت بیشتر و واقعی شدن قیمت‌های نسبی در بازار و در نتیجه اصلاح علامت‌دهی قیمت‌ها در تخصیص منابع در اقتصاد کشور شود. البته انتظار می‌رود که این دستاورد به مرور و در بلند مدت ایجاد شود. بر اساس مبانی علم اقتصاد، قیمت‌های نسبی در بازار آزاد، آشکارکننده فرصت‌های کسب سود و رفع کننده کمبودها و مازادها در بازار است. بر این اساس انتظار می‌رود، اجرای قانون هدفمندی یارانه‌ها از مسیر شفاف‌سازی بیشتر و واقعی‌شدن قیمت‌های نسبی، به بهبود تخصیص منابع در اقتصاد ایران منجر شده و کارایی و بهره‌وری را در بخش تولید افزایش داده و از اتلاف منابع جلوگیری می‌کند. بنابراین پیش‌بینی می‌شود که افزایش کارایی سیستم قیمت‌ها در نتیجه اجرای این قانون، به افزایش بهره‌وری و تولید و به تبع آن افزایش اشتغال در کشور انجامد. (زمان زاده،1390)
  همانطور که مشاهده می‌نمایید، اجرای قانون هدفمندی یارانه‌ها در دستور کار دولت قرار دارد و این قانون تاثیراتی بر روی سود آوری و بازدهی شرکتها و بنگاه‌های اقتصادی گذاشته است.  با گذشت حدودا سه سال از زمان اجرای این قانون، زمان مناسبی برای بررسی تاثیر اجرای هدفمندی یارانه‌ها بر سودآوری و بازدهی شرکتها و صنایع می‌باشد. از  طرفی دولت هم اکنون در آستانه اجرای فاز دوم هدفمندی یارانه‌هاست و نتایج این پژوهش می‌تواند رهنمودهای مهمی برای اجرا و حمایت از تولید کنندگان داخلی در اختیار دولت قرار دهد.

1-3،  اهداف پژوهش
 

     آگاهی نسبت به تاثیر هدفمندی یارانه‌ها بر سود آوری شرکتها و صنایع مختلف
     ارائه پیشنهادهایی در راستای اجرای بهتر فاز دوم هدفمندی یارانه‌ها
     بررسی و مقایسه تاثیر هدفمندی یارانه‌ها بر صنایع مختلف

1-4، ضرورت و اهمیت پژوهش

سایر عوامل و عوامل فردی به ترتیب در رتبه­های بعدی قرار دارند.
واژگان کلیدی: گردشگری، آژانس­های مسافرتی و گردشگری ، استان مازندران
 
فهرست مطالب
عنوان                                                                                                     صفحه
فصل اول: کلیات تحقیق
1-1- مقدمه . 2
1-2- بیان مساله . 3
1-3- اهمیت و ضرورت تحقیق 4
1-4- اهداف تحقیق . 6
1-5- فرضیه ها 7
1-6-  قلمرو تحقیق . 9
1-7- مشکلات و محدودیت های پژوهش . 9
1-8- تعریف واژگان تخصصی . 10
فصل دوم: ادبیات نظری تحقیق
2-1- مقدمه 13
2-2- مفاهیم و اصطلاحات 16
2-3- مدل های رفتار مصرف کننده 34
2-4- بازاریابی گردشگری 37
2-5- انگیزه های گردشگری 38
2-6- بررسی مدل های گردشگری . 44
2-7- مدل مفهومی 57
2-8- پیشینه تحقیق . 89
فصل سوم: روش تحقیق
3-1- مقدمه . 103
3-2- روش تحقیق 104
3-3- جامعه آماری 105
3-4- حجم نمونه و روش نمونه گیری 105
3-5- چگونگی توزیع نمونه ها در استان مازندران 107
3-6- ابزار گرد آوری داده ها . 108
3-7- پرسشنامه بررسی عوامل مؤثر بر انتخاب مقاصد مسافرتی در میان مشتریان آژانس های مسافرتی استان مازندران 108
3-8- ابعاد وشاخص های پرسشنامه 109
3-9- ویژگی های فنی ابزار اندازه گیری . 111
3-10- روش تجزیه و تحلیل داده های آماری 113
3-11- روایی (اعتبار) 114
3-12- نتایج تحلیل عاملی اکتشافی عوامل مؤثر بر انتخاب مقصد مسافرتی به روش مولفه های اصلی . 119
فصل چهارم: تجزیه و تحلیل داده ها
4-1- مقدمه 124
4-2- آمار توصیفی متغیرهای جمعیت­شناختی تحقیق 124
4-3- تحلیل عاملی . 128
4-4- آزمون فرضیات تحقیق 141
فصل پنجم: نتیجه گیری و پیشنهادات
5-1- مقدمه 151
5-2- تحلیل بر اساس مبنای نظری، سوال ها و فرضیه های تحقیق . 151
5-3- نتایج تجربی . 152
5-4- نتایج فرضیات پژوهش 153
5-5- بحث و جمع بندی 161
5-6- تبیین مدل نهایی تحقیق . 163
5-7- پیشنهادات برای فرضیه ها . 164
پیوست ها 169
منابع و مآخذ 175
مقدمه
گردشگری را می توان صنعت سفید نام نهاد، زیرا بر خلاف اغلب صنایع تولیدی، بدون آلوده سازی محیط زیست انسانی، زمینه ساز دوستی و تفاهم بین ملت ها است و صلح و صفا را برای مردمان به ارمغان می آورد(الوانی،1385) امروزه صنعت گردشگری در دنیا، یکی از منابع مهم درآمد و در عین حال از عوامل مؤثر در تبادلات فرهنگی بین کشورها است و به عنوان گسترده ترین صنعت خدماتی جهان حائز جایگاه ویژه ای است از این رو بسیاری از کشورها در رقابتی نزدیک و فشرده در پی افزایش بیش از پیش منافع و عواید خود از این فعالیت بین المللی اند(کاظمی، 1389).
 جهانگردی پدیده ای است که از دیرباز در جوامع مختلف انسانی وجود داشته است اما با ورود به عصر مدرن به صورت یک صنعت درآمده است. اصطلاح گردشگری از قرن ۱۹ معمول شد. برای اولین بار به صورت رسمی در سال ۱۹۳۷  کلمات توریست و توریسم توسط سازمان ملل مورد استفاده قرار گرفت. بازار صنعت گردشگری به سرعت در حال گسترش است و این صنعت به یکی از بزرگترین زمینه های کسب و کار در جهان مبدل شده است. افق های روشن، مقاصد جدید، گروه های تازه گردشگران و انواع رو به تکامل گردشگری همه و همه نوید دهنده گسترش این بازار هستند. حتی تکانه های منفی نظیر رویدادهای تروریستی، شیوع بیماری های فراگیر، جنگ ها و رخدادهای ناخوشایند طبیعی نیز نتوانسته اند گردشگری را از حرکت شتابان خویش باز دارند. اینجاست که مدیریت بنگاه های فعال دراین صنعت باید با درایتی که به خرج می دهند زمینه تدوام این آتیه خوشایند را فراهم سازند. بازاریابی یکی از مهمترین ابعاد مدیریتی است که پرداختن به آن به منظور موفقیت های آتی فعالین این صنعت بیش از پیش اهمیت یافته است.
مدیریت و فرایند بازاریابی ابزاری برای ایجاد ارتباط مناسب با بازارهای هدف پیش روی بنگاه ها قرار می دهد. در عین حال باید توجه داشت که صنعت گردشگری آمیزه های گسترده از فعالیت های گوناگون است که هدف آن تأمین رضایت خاطر گردشگران از یک سو و انتفاع مردم و جامعه محلی در مقصد از سوی دیگر است. این صنعت واجد ویژگی هایی است که از جهات بسیاری با سایر کسب و کارها متفاوت بوده و این تفاوت ها بر نحوه مدیریت بنگاه ها به شدت تأثیر گذارند. بنگاه های فعال در عرضه محصولات گردشگری به خوبی واقفند که محصولاتی را تولید نموده و به بازار عرضه می دارند که عمدتأ از جنس خدمات است. این محصولات اغلب غیر قابل لمس، غیر قابل انبار کردن و غیر همگن است و به سختی امکان استاندارد کردن آنها وجود دارد. همچنین اساس کسب و کار در صنعت گردشگری بر وجود تمایز و تفاوت و بهره مندی از آن استوار است. عرضه کنندگان محصولات این صنعت هزینه حمل و نقل محصول را بر دوش خود احساس نمی کنند و این مشتری (بخوانیم گردشگر) است که برای بهره مندی از محصول (مثلأ دیدار از تخت جمشید) بار سفر می بندد و جا به جا می شود. صنعت گردشگری به شدت فصلی است و به واسطه فاصله میان متقاضی و عرضه کننده که گاه به هزاران کیلومتر می رسد، اطلاعات نقشی کلیدی در این صنعت به منظور پر کردن این فاصله ایفا می کند (رنجبریان و زاهدی،1389).
1-2 بیان مساله
آنگاه که موضوع گردشگری مطرح می شود یکی از نخستین سؤالاتی که در ذهن برنامه ریزان این صنعت، سیاستگزاران، محققان و علاقه مندان آن شکل می گیرد این است که مردم چرا به سفر می روند. آنها چرا مقصد مشخصی را برای سفر خود انتخاب می کنند و انگیزه ایشان از این انتخاب چیست؟ با گسترش مراکز شهری و رشد پدیده شهر نشینی، اشتیاق به سیاحت و سیر و سفر افزایش پیدا کرده است. به طوری که مشتاقان این امر با عنوان گردشگری در اقصا نقاط کره زمین امر گذران اوقات فراغت را تکامل بخشیده اند. طی چند دهه اخیر شاهد رشد چشم گیر گردشگری بوده ایم و سفرهای بین المللی، کشوری و منطقه ای برای گذراندن تعطیلات بسیار مرسوم شده است. گردشگری صنعتی تاثیرپذیر و حساس نسبت به حوادث و تغییرات محیطی است. بسیاری از گردشگران خیلی سریع مقصدهای مشهور سابق را به دلایل مختلف ترک می کنند بدین لحاظ مشخص شده است که عوامل خاصی در توسعه و تمایز مقصدهای گردشگری تاثیر دارند. برخی از گردشگران تاریخ و فرهنگ کشور یا منطقه را به عنوان مهمترین عامل برای انتخاب مقصد گردشگری می دانند (تقوایی وهمکاران،۱۳۸۸).
در حالی که بسیاری دیگر عامل های جغرافیایی- طبیعی مثل جاذبه های طبیعی مقصد را مهمتر از بقیه عامل ها برای انتخاب یک مقصد می دانند (سرائی،1389). برای افرادی که از لحاظ اقتصادی در تنگنا هستند ممکن است عامل اقتصادی مهمتر باشد چرا که در آن صورت دیگر گردشگر نمی تواند هر جایی را برای مسافرت انتخاب کند (سانگ[1] و همکاران،۲۰۰۳). یا در بعضی از موارد امکان دارد تصور پیشین از مقصد به عنوان مهمترین عامل تلقی شود (رنجبریان و قنبری،۱۳۸۴) کوزاک و رمینگتون [2](۲۰۰۰) تجارب و ادراک گردشگران را اساس انتخاب  آنها در مورد مقصد گردشگری می دانند. ثبات سیاسی ناامن کشوری باعث کاهش جذب گردشگر می شود(موسایی،۱۳۸۳) به هر حال انگیزه های متفاوت و عوامل فراوانی برای انتخاب یک مقصد گردشگری توسط یک گردشگر وجود دارد که در این پژوهش هدف این است بررسی شود مهمترین عوامل بر انتخاب مقاصد مسافرتی مشتریان آژانس های مسافرتی و گردشگری استان مازندران چه عواملی هستند و هر کدام از این عوامل تا چه اندازه در انتخاب مقاصد مسافرتی تاثیر گذار هستند.
1-3 اهمیت و ضرورت تحقیق
جهانگردی دارای پیامدهای متفاوتی است که می توان آن را به منزله نیروی محرک توسعه اقتصادی در تمام کشورها محسوب نمود. هیچ کشوری را نمی توان یافت که فاقد مواد اولیه برای جهانگردی باشد. آنچه به تنهایی کشورها را از هم متمایز می سازد جاذبه های جهانگردی است، بنابر این هر کشوری با کوششی شایسته در زمینه جهانگردی می تواند وارد کننده جهانگرد باشد و از این راه به رشد و شکوفایی خود و بالا بردن درآمد ارزی خود کمک کند (هزارجریبی و نجفی،۱۳۸۹).
در نیم قرن اخیر صنعت گردشگری از یک فعالیت محلی و درون مرزی، به پدیده ای تأثیرگذار در اقتصاد جهانی تبدیل شده است. در سال ۱۹۹۹ میلادی صنعت گردشگری ۶ درصد از اقتصاد جهانی، یعنی تقریبأ ۸ تریلیون دلار درآمد کسب کرده است. به همین سبب، صنعت گردشگری اهمیتی هم ارز کشاورزی یا استخراج معدن پیدا کرده است. بر اساس آمار شورای جهانی گردشگری، بزرگترین سازمان در صنعت گردشگری جهانی اکنون بخش صنعت گردشگری، به طور مستقیم یا غیر مستقیم بیش از ۲۰۰ میلیون فرصت شغلی تمام وقت، پاره وقت و فصلی به وجود آورده است. در سال ۱۹۹۸ میلادی، نزدیک به ۶۲۵ میلیون گردشگر در سراسر دنیا از کشوری به کشور دیگر سفر کرده اند و پیش بینی می شود که در آینده مجموع سفرهای محلی(درون کشوری) به ۱۰ برابر یا نزدیک ۶ میلیارد سفر در سال برسد (الوانی و پیروزبخت،۱۳۸۵). طبق آمار سازمان جهانگردی سال ۲۰۰۶ سهم اروپا از بازار گردشگری جهان معادل 54.4 درصد، آسیا و اقیانوسیه 19.8 درصد، امریکا 16.1 درصد، آفریقا 4.8 درصد و نهایتأ خاورمیانه 4.9 درصد می باشد(WTO،۲۰۰۶).
ایران علارغم جاذبه های فراوانی که دارد، سهم ناچیزی را از جذب گردشگری در جهان دارا می باشد. رفتار گردشگران همواره یکی از موضوعات مورد علاقه محققان و متولیان امور گردشگری بوده است. تاکنون مطالعات متعددی در مورد علل سفر و یا شناسایی تشابهات و تفاوت های موجود در الگوهای رفتاری مسافران یا طرز نگرش آنان به گردشگری انجام شده است. مطالعه انگیزش و رفتار، جستجویی برای یافتن پاسخ به سؤالات پیچیده درباره ماهیت انسان است (کاظمی، 1389). از منظر مقاصد گردشگری مطالعه انگیزه های مسافران از آن رو اهمیت دارد که به برنامه ریزان و سیاست گذاران آنها اطلاع می دهد که مقصد گردشگری کجاست و چه ویژگی های باید داشته باشد. به این ترتیب مدیریت مقاصد گردشگری خواهد توانست بازار هدف خود که بیشترین تطابق را با داشته ها و امکانات مقصد مورد نظر دارند یافته ها و منابع خود را به گونه ای مناسب در جهت پاسخگویی به نیازهای بازار هدف تجهیز نماید (رنجبریان و زاهدی،۱۳۸۹).
پس برای مقصدهای گردشگر پذیر ضرورت دارد که این مقصدها از انگیزه؛ و عواملی که در تصمیم گیری گردشگران برای انتخاب یک مقصد تأثیر دارند آگاهی داشته باشند. در این صورت برنامه ریزان و سیاست گذاران صنعت گردشگری با برنامه عمل خواهند کرد به عبارتی دیگر در هر زمانی و در هر مکانی اقدام به سرمایه گذاری نخواهند کرد بلکه هزینه ها را در مکان ها و زمان هایی صرف خواهند کرد که با نیاز گردشگران مطابقت داشته باشد.
1-4 اهداف تحقیق
1-4-1 هدف اصلی: شناسایی عوامل اثر گذار بر انتخاب مقاصد مسافرتی مشتریان آژانس های مسافرتی و گردشگری استان مازندران
1-4-2 اهداف فرعی:

بررسی اهمیت عوامل اقتصادی بر انتخاب مقاصد مسافرتی مشتریان آژانس های مسافرتی و گردشگری استان مازندران.
۲. بررسی اهمیت عوامل اجتماعی- فرهنگی بر انتخاب مقاصد مسافرتی مشتریان آژانس های مسافرتی و گردشگری استان مازندران.
 ۳. بررسی اهمیت عوامل سیاسی بر انتخاب مقاصد مسافرتی مشتریان آژانس های مسافرتی و گردشگری استان مازندران.
۴. بررسی اهمیت عوامل جغرافیایی- طبیعی بر انتخاب مقاصد مسافرتی مشتریان آژانس های مسافرتی و گردشگری استان مازندران.
۵. بررسی اهمیت عوامل فردی بر انتخاب مقاصد مسافرتی مشتریان آژانس های مسافرتی و گردشگری استان مازندران.

بررسی اهمیت برنامه های آژانس بر انتخاب مقاصد مسافرتی مشتریان آژانس های مسافرتی و گردشگری استان مازندران.
۷. بررسی اهمیت سایر عوامل بر انتخاب مقاصد مسافرتی مشتریان آژانس های مسافرتی و گردشگری استان مازندران.
۸ . اولویت بندی عوامل اثر گذار بر انتخاب مقاصد مسافرتی مشتریان آژانس های مسافرتی و گردشگری استان مازندران.
1-5 فرضیه ها
1-5-1 فرضیه های اصلی
عوامل سطح کلان بر انتخاب مقاصد مسافرتی مشتریان آژانس های مسافرتی و گردشگری استان مازندران اثرگذار است.
عوامل سطح خرد بر انتخاب مقاصد مسافرتی مشتریان آژانس های مسافرتی و گردشگری استان مازندران اثرگذار است.
۱-۵-۲ فرضیه های فرعی
۱. عوامل اقتصادی بر انتخاب مقاصد مسافرتی مشتریان آژانس های مسافرتی و گردشگری استان مازندران اثرگذار است.
۲. عوامل اجتماعی و فرهنگی بر انتخاب مقاصد مسافرتی مشتریان آژانس های مسافرتی و گردشگری استان مازندران اثرگذار است.
۳. عوامل سیاسی بر انتخاب مقاصد مسافرتی مشتریان آژانس های مسافرتی و گردشگری استان مازندران اثرگذار است.
۴. عوامل جغرافیایی- طبیعی بر انتخاب مقاصد مسافرتی مشتریان آژانس های مسافرتی و گردشگری استان مازندران اثرگذار است.
۵. عوامل فردی بر انتخاب مقاصد مسافرتی مشتریان آژانس های مسافرتی و گردشگری استان مازندران اثرگذار است.
۶. عوامل برنامه های آژانس بر انتخاب مقاصد مسافرتی مشتریان آژانس های مسافرتی و گردشگری استان مازندران اثرگذار است.
۷. سایر عوامل هم بر انتخاب مقاصد مسافرتی مشتریان آژانس های مسافرتی و گردشگری استان مازندران اثرگذار است.
۸ . میزان اثرگذاری عوامل فوق بر انتخاب مقاصد مسافرتی مشتریان آژانس های مسافرتی و گردشگری استان مازندران با هم فرق می کنند
 
1-6 قلمرو تحقیق:
قلمرو زمانی: این تحقیق به منظور بررسی و شناسایی عوامل مؤثر بر انتخاب مقاصد مسافرتی مشتریان آژانس های مسافرتی و گردشگری استان مازندران درسال 1394 را مورد بررسی قرار می دهد و یا به عبارت بهتر قلمرو زمانی این تحقیق مقطعی است.
قلمرو مکانی:  کلیه آژانس های مسافرتی و گردشگری استان مازندران می باشد.
قلمرو موضوعی: موضوع این پژوهش به مباحث بازرگانی مربوط می شود یکی از زیر بخش های بازرگانی بخش خدمات می باشد صنعت گردشگری هم جزء بخش خدمات محسوب می شود. پس مباحث این تحقیق مربوط به شناسایی عوامل مؤثر بر انتخاب مقاصد مسافرتی مشتریان آژانس های مسافرتی و گردشگری استان مازندران می باشد.
1-7 مشکلات و محدودیت های پژوهش:

بسیاری از گردشگرانی که به آژانس ها مراجعه می کردند به دلیل کمبود وقت قادر به پاسخگویی به سئوالات نبودند
 

محقق جهت پاسخ گرفتن از گردشگران باید در آژانس ها حضور پیدا می کرد و گرنه مسافران رغبتی به جواب دادن نشان نمی دادند از این لحاظ محقق کمبود وقت داشت.
 

عدم همکاری برخی از کارکنان آژانس ها
 

دسترسی به تمامی آژانس های جهانگردی استان مستلزم صرف هزینه زیاد و نیاز به زمان طولانی داشت.
 

یکی از محدودیت های تحقیق حاضر آن است که در سطح کلان به بررسی اهمیت عامل های اقتصادی، فرهنگی اجتماعی، سیاسی، جغرافیایی- طبیعی، و برنامه های آژانس پرداخته است و به عامل هایی از جمله تأثیر تکنولوژی و عامل حقوقی- قانونی توجه نکرده است.
 

نتایج این تحقیق فقط مربوط جامعه مورد بررسی شده می باشد و این نتایج نمی تواند برای کل گردشگران مناطق مختلف تعمیم یابد.
 
1-8 تعریف واژگان تخصصی:

عنوان نهادی عمومی،  با هدف ارائه بخشی از خدمات سازمان های دولتی و غیر دولتی سازماندهی گشته و عمر اندکی از حیات سازمانی خویش را سپری می کند. از این حیث اتخاذ رویکردی استراتژیک و تدوین برنامه استراتژیک برای این نهاد اهمیت خاصی دارد. در این پژوهش با  موضوعیت قرار دادن این مسئله، به بررسی مسائل استراتژیک و ترسیم نقشه استراتژی دفاتر پیشخوان، با بهره گرفتن از مدل های SWOT و BSC پرداخته شده است. همچنین بمنظور حفظ ماهیت عمومی و غیر انتفاعی بودن موضوع مورد مطالعه، از مدل برایسون برای سازمانهای عمومی و غیرانتفاعی در فرایند برنامه ریزی استفاده شده است. و در نهایت مدل پیشنهادی حاصل از تلفیق سه مدل ارائه، و مبنای کار قرار گرفته است. نتایج حاصل از این تحقیق در گام تجزیه و تحلیل سوات، حاکی از آن است که وضعیت سازمان از حیث موقعیت استراتژیک در ناحیه محافظه کارانه قرار دارد. این موضوع گویای این مطلب است که در حال حاضر سازمان باید استراتژیهای تدافعی را با هدف خروج از وضعیت فعلی و بهبود وضعیت استراتژیک آینده برگزیند. نکته دیگری که از تحلیل سوات قابل استفاده است، وجود برخی از مسائل و نارساییهای فرایندی و کلیدی می باشد، که ضرورت اتخاذ رویکردی جامع در بازنگری اساسی سیستم ها و فرایندهای سازمانی را نمایان میسازد. این مسئله از آنجا اهمیت می یابد، که زمینه تحقق اهداف نقشه استراتژی را نیز میسر می سازد. نقشه استراتژی سازمان نیز در گام شش مدل ترسیم گشته است. در انتها نیز پیشنهاد هایی بمنظور بهبود وضعیت استراتژیک دفاتر پیشخوان و تحقق اهداف تعیین شده ارائه گردیده است.
کلمات کلیدی: برنامه ریزی استراتژیک، دفاتر پیشخوان، نقشه استراتژی، SWOT، BSC، BRYSON
فهرست مطالب
 

 
12
13
15
16
16
17
17
 
20
21
21
21
23
24
24
24
25
26
27
28
28
30
31
47
35
41
32
50
53
54
55
58
61
64
64
64
67
71
 
78
79
79
80
80
81
81
83
 
 
86
87
88
88
90
93
95
96
 
100
101
107
108
 
109
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
113
فصل اول : کلیات تحقیق
 
1-1)                                                                                                                                                                                                                                           مقدمه                                                                                        
1-2)                                                                                                                                                                                                                                           بیان مسئله                                                                                   
1-3)                                                                                                                                                                                                                                           ضرورت و اهمیت انجام تحقیق                                                          
1-4)                                                                                                                                                                                                                                           اهداف تحقیق                                                                               
1-5)                                                                                                                                                                                                                                           پرسش های تحقیق                                                                         
1-6)                                                                                                                                                                                                                                           روش شناسی تحقیق                                                                      
1-7)                                                                                                                                                                                                                                           تعریف واژگان و مفاهیم                                                                   
 
   فصل دوم : ادبیات پژوهش
 
      2-1) مقدمه                                                                                                             
     2-2) بخش اول : استراتژی                                                                                      
           2-2-1) تاریخچه استراتژی                                                                        
           2-2-2) تعریف استراتژی                                                                          
           2 -2-3) ماهیت استراتژی                                                                          
           2-2-4) سطوح استراتژی                                                                          
           2-2-4-1) استراتژی در سطح سازمان                                                          
           2-2-4-2) ‌استراتژی در سطح واحد سازمانی                                                  
           2-2-4-3) استراتژی وظیفه ای                                                                  
           2-2-5) مزایا و معایب استراتژی                                                                  
           2-2-6) مدیریت استراتژیک                                                                      
           2-2-7) مزایای مدیریت استراتژیک                                                             
           2-2-8) مکاتب مدیریت استراتژیک                                                             
           2-2-9) برنامه ریزی استراتژیک                                                                 
           2-2-10) ویژگی های برنامه ریزی استراتژیک                                                
           2-2-11) انواع استراتژی                                                                          
           2-2-12)‌ مدل چرخه تغییر استراتژی برایسون                                                
           2-2-13)‌ معرفی روش سوات (SWOT)                                                       
           2-2-14) معرفی روش کارت امتیازی متوازن(BSC)                                        
                        2-2-14-1)‌ چهار وجه کارت امتیازی متوازن                                    
                        2-2-14-2)‌نسل های کارت امتیازی متوازن                                     
                        2-2-14-3)‌نقشه استراتژی                                                          
           2-2-15) مهندسی مجدد فرایندهای کسب و کار                                             
           2-2-16) مدیریت کیفیت جامع                                                                  
           2-2-17) مهندسی ارزش                                                                           
     2-3) بخش دوم : برنامه ریزی استراتژیک در سازمان های عمومی                                
           2-3-1) ‌اهمیت برنامه ریزی استراتژیک در سازمان ها                                       
           2-3-2) برنامه ریزی استراتژیک در سازمان های عمومی                                    
           2-3-3) معرفی دفاتر پیشخوان خدمات دولت                                                 
     2-4) پیشینه تحقیق                                                                                                
 
فصل سوم : متدولوژی تحقیق
 
     3-1)‌ مقدمه                                                                                                             
    3-2) روش تحقیق                                                                                                    
    3-3) جامعه آماری                                                                                                   
    3-4) روش نمونه گیری و حجم نمونه                                                                         
    3-5) روش ها و ابزارهای گردآوری اطلاعات                                                             
    3-6) روش تجزیه و تحلیل داده ها و آزمون فرضیات                                               
    3-7) تعیین روایی و پایایی ابزار گردآوری اطلاعات                                                  
    3-8) مدل مفهومی تحقیق                                                                                       
 
فصل چهارم : یافته های تحقیق
 
    4-1)‌ مقدمه                                                                                                              
    4-3)‌ نتایج حاصل از انجام تحقیق طبق مدل مفهومی پژوهش                                 
         4-3-1)‌ مرحله اول : حصول توافقات اولیه، مطالعه ماموریت و چشم انداز                  
         4-3-2)‌ مرحله دوم : شناسایی و تعیین نقاط قوت، ضعف، تهدیدها و فرصت ها          
         4-3-3)‌ مرحله سوم : تحلیل SWOT                                                            
                  4-3-3-1) تحلیل موقعیت استراتژیک سازمان                                         
         4-3-4) مرحله چهارم : ترسیم نقشه استراتژی سازمان                                        
         4-3-5)‌ مرحله پنجم                                                                                
 
فصل پنجم : نتیجه گیری و پیشنهاد                 
 
     5-1) مقدمه                                                                                                          
    5-2) نتیجه گیری                                                                                                   
    5-3) پیشنهاد در رابطه با نتایج پژوهش                                                                 
    5-4) پیشنهاد برای پژوهش های آتی                                                                     
 
منابع و مآخذ                                                                                                     
 
پیوست ها                                                                                                         
 

مقدمه
همه سازمان ها برای حفظ و دستیابی به رشد و توسعه مطلوب و نیز افزایش توان رقابت پذیری خود نیازمند یک طرح جامع و منسجم در چارچوب رسالت و اهداف عالی سازمانشان تحت عنوان استراتژی می باشند. آنچه موجب بقای سازمان ها در دنیای کنونی است، درجه سازگاری و تطابق آنها با شرایط پیچیده محیطیست. سازمان هایی که محیط را ماهرانه اداره و کنترل نمایند در مقایسه با سازمان های دیگر کامیاب ترند. در این بین، لزوم اتخاذ رویکردی استراتژیک برای سازمان های عمومی و غیر انتفاعی بسیار اهمیت می یابد. سازمان های غیر انتفاعی و عمومی بخش قابل توجهی از نهادهای اجتماعی و مدنی جامعه ما را تشکیل می دهند، و نیز بسیاری از خدمات و فعالیت های مهم در سطح کشور در قالب شرکت ها و سازمان های دولتی، عمومی و غیر انتفاعی ارائه می گردد. بنابراین با توجه به اهمیت کارکردی این حوزه، ضرورت پرداختن به موضوعات مربوط به استراتژی و برنامه ریزی برای این دست از سازمان ها نیز اهمیت می یابد. دفاتر پیشخوان خدمات دولت به عنوان نهادی تازه تاسیس، با اهداف و رسالت خاصی که برای آن تعریف شده است، عمر اندکی از حیات سازمانی خود را سپری می کنند. هدف اصلی این نهاد فراهم آوردن بستری مناسب بمنظور ارائه خدمات سازمان های دولتی بصورت متمرکز و تشکیلاتی، در سراسر کشور می باشد. این پژوهش درصدد است به مطالعه این سازمان نوظهور در عرصه ارائه خدمات ملی پرداخته، و با شناسایی مسائل و موضوعات استراتژیک پیش روی این نهاد، نقشه استراتژی آن را ترسیم و پیشنهادات مورد نظر را ارئه نماید. با توجه به مباحث فوق الذکر، در این فصل به منظور آغز بحث و آشنایی مخاطب با کلیت انجام تحقیق، به مطالعه طرح تحقیق و بیان مقدماتی پژوهش خواهیم پرداخت.
 
1-2) بیان مسئله
بی شک یکی از شاخص های توسعه یافتگی هر کشوری، وجود ساختارها و بسترهای مناسب به منظور توزیع و توسعه مناسب امکانات در تمامی نقاط اعم از شهری و روستایی می باشد. دریافت خدمات دولتی به صورت مساوی برای تمامی اقشار جامعه از جمله مهمترین موضوعاتی است که هر دولتی باید به صورت تشکیلاتی برای آن برنامه شفاف و مشخصی داشته باشد. کاهش فاصله ی مراکز خدمات با مخاطبان و توزیع متناسب امکانات در شهرها و روستاهای کشور، و نیز حرکت به سمت ایجاد دولت الکترونیک، ضرورت ایجاد مراکز و دفاتری را در گستره شهرها و حتی در روستاهای کشور برای عملیاتی کردن این خدمات بصورت الکترونیک و مجتمع، اجتناب ناپذیر کرده است. در همین راستا و با موضوعیت قرار دادن این مهم، دولت و مجلس شورای اسلامی را بر آن داشت تا با مبنا قراردادن دفاتر سازمان یافته خدمات ارتباطی کشور که شامل حداقل ۱۶۰۰۰ دفتر فعال در گستره شهرها و روستاهای سراسر کشور می باشند، و تجمیع تمامی خدمات قابل واگذاری سازمان های دولتی به آنها زمینه فعالیت دفاتر پیشخوان دولت و بخش عمومی غیر دولتی در سطح کشور با نظارت دستگاه های مسئول را فراهم کنند(کتابچه راهنمای دفاتر پیشخوان). در همین راستا دفاتر پیشخوان خدمات دولت بمنظور ارائه بخشی از خدمات سازمان های دولتی، اعم از خدمات الکترونیکی و غیر الکترونیکی، در تمامی نقاط شهری وروستایی کشور تاسیس گردیده اند.
بدون تردید تمامی سازمان ها اعم از دولتی یا خصوصی، برای حفظ و ایجاد مزیت رقابتی و بقاء در دنیای پرچالش و رقابتی امروز، نیاز به داشتن راهبرد و برنامه استراتژیک دارند. بنابراین داشتن رویکردی و چارچوبی استراتژیک برای هر سازمانی از ضروریات حرکت به سمت اهداف سازمانی می باشد. دفاتر پیشخوان خدمات دولت نیز به عنوان یک تشکیلات سازمانی که عمر اندکی از حیات سازمانی خود را سپری می کند، به منظور تحقق و دستیابی به اهداف و مقاصد مد نظر، از این امر مستثنی نمی باشد. اهمیت این مسئله با عنایت به اهداف، رسالت و وظایف مدنظر آن سازمان پررنگ تر می شود. از جمله کار ویژه ها و اهداف این دفاتر را می توان تجمیع و واگذاری کلیه خدمات قابل واگذاری سازمان های دولتی- چه الکترونیکی و چه غیر الکترونیکی- ، تمرکز زدایی و افزایش بازدهی در سرعت و کیفیت خدمات کشوری، و نیز ایجاد بستری مناسب در جهت عدالت ورزی، کاهش فساد اقتصادی و اداری، سهل المسیر شدن دالان های بروکراتیک در استفادۀ عمومی، انعطاف پذیری سازمانی و رضایت بخشی بدنه اجتماع از دولت تکنوکرات و دولت الکترونیک بیان نمود(کتابچه راهنمای دفاتر پیشخوان). لذا با عنایت به اهمیت موضوع، این تحقیق بر آن است با مطالعه و بررسی وضعیت فعالیت دفاتر پیشخوان خدمات دولت؛ در چارچوب ارائه شده توسط برایسون برای سازمان های عمومی و غیرانتفاعی، با بهره گرفتن از مدل SWOT به شناسایی مسائل استراتژیک- نقاط قوت و ضعف داخلی و فرصت ها و تهدیدهای خارجی- پرداخته؛ و سپس با بهره گیری از مدل BSC و نتایج حاصل از تجزیه و تحلیل SWOT؛ نقشه استراتژی سازمان را بمنظور ارائه چشم اندازی روشن از مسیر حرکت سازمان برای دستیابی به استراتژی های تعیین شده ترسیم نماید.  
1-3) ضرورت و اهمیت انجام تحقیق
از آنجائیکه هیچ سازمانی دارای منابع نامحدود نمی باشد، و فضای حاکم بر سازمانها اعم از خدماتی و تولیدی فضایی کاملا رقابتی است، تدوین استراتژی های صحیح و رقابتی که بتواند سازمان را به اهداف کلان مورد نظر خود رهنمون سازد، از اهمیت خاصی برخوردار است. چرا که صرف منابع محدود بر موضوعات غیر اصلی،‌ جریمه اش شکست در میدان رقابت و واگذاری میدان رقابت به رقیبی است که منابع محدود خود را بر روی موضوعات اصلی متمرکز کرده است. لذا داشتن استراتژی و برنامه استراتژیک، از ضروریات اصلی برای سازمانهایی است که درصدد هستند بدون تسلیم در برابر دیگر رقبا و موانع موجود، حضوری آگاهانه در عرصه داشته باشند. در این بین، دفاتر خدمات پیشخوان دولت با توجه به کارویژه ها و اهدافی که برای آنها تعریف شده است، نیازمند مطالعات و بررسی های بیشتری در حوزه برنامه ریزی استراتژیک و مسیر راهبردی، به منظور نیل به اهدافشان می باشند. اهمیت این مسئله با دانستن اینکه تاکنون چنین تحقیقی در این نهاد صورت نپذیرفته است بیشتر نمایان می گردد. بنابراین بررسی عوامل محیطی تاثیرگذار در حوزه فعالیت دفاتر پیشخوان خدمات، شناسایی پتانسیل های موجود، موانع و مشکلات، ارائه راهکارها و استراتژی ها مناسب برای آن از اهمیت ویژه ای برخوردار است که می بایست مورد توجه مدیران و دست اندرکاران قرار گیرد.
1-4) اهداف تحقیق

شناسایی و مطالعه الزامات، ماموریت ها و ارزش ها، و ذینفعان مرتبط با دفاتر خدمات پیشخوان
 

شناسایی نقاط قوت، نقاط ضعف، فرصت ها و تهدیدهای پیش رو برای دفاتر پیشخوان خدمات دولت
 

تجزیه و تحلیل عوامل بمنظور شناسایی موضوعات استراتژیک دفاتر پیشخوان
 

مطالعه و تحلیل عوامل حیاتی، بمنظور ایجاد بهبود مستمر فرایندها با هدف ارزش آفرینی و سودآوری برای دفاتر
 

انتخاب بهترین استراتژی/ ها و ترسیم نقشه استراتژی
1-5) پرسش های تحقیق
          پرسش های اصلی :

در حال حاضر راهبردها و برنامه های فعلی مد نظر برای دفاتر پیشخوان چه هستند؟