شبکه‌های اجتماعی علمی و پژوهشی مجازی بر عملکرد اعضای هیأت علمی، سه مؤلفه عملکرد آموزشی، عملکرد پژوهشی و عملکرد خدماتی مورد بررسی قرار گرفته‌اند. تحقیق حاضر از لحاظ روش، یک تحقیق توصیفی و از لحاظ هدف یک تحقیق کاربردی می‌باشد. ابزار گردآوری اطلاعات از دانشگاه تهران و دانشگاه علم و فرهنگ، پرسشنامه بوده که 313 نفر با نمونه‌گیری هدفمند و جامعه در دسترس انتخاب شده اند. در این تحقیق یک فرضیه اصلی و سه فرضیه فرعی مطرح بوده است که برای آزمون فرضیه ها از آزمون همبستگی پیرسون و برای بررسی رابطه بین متغیرهای پژوهش با متغیرهای جمعیت‌شناختی از آزمون‌های t، تحلیل واریانس یک طرفه، آزمون دانکن و برای اولویت‌بندی استفاده اعضای هیأت علمی از دیگر رسانه‌های اجتماعی در امر تحقیق و پژوهش از آزمون فریدمن استفاده شده‌است. نتایج به دست آمده از تجزیه و تحلیل اطلاعات نشان میدهد کلیه فرضیه های تحقیق تأیید شده اند. این امر بیانگر آن است که بین مؤلفههای بهره‌گیری از شبکه‌های اجتماعی علمی و پژوهشی مجازی و عملکرد اعضای هیأت علمی در جامعه آماری مورد بررسی، رابطه مثبت و معناداری وجود دارد.
واژگان کلیدی: عملکرد، اعضای هیأت علمی، شبکه اجتماعی علمی و پژوهشی مجازی.
فهرست مطالب
عنوان صفحه
فصل اول: کلیات تحقیق
1-1- مقدمه. 1
1-2- بیان مسأله. 1
1-3- ضرورت و اهمیت تحقیق 3
1-4- متغیرهای تحقیق 4
1-5- فرضیه‌های تحقیق 4
1-5-1- فرضیه اصلی 4
1-5-2- فرضیه‌های فرعی 5
1-6- اهداف اساسی تحقیق 5
1-6-1- هدف کلی 5
1-6-2- اهداف فرعی 5
1-7- قلمرو تحقیق 6
1-7-1- قلمرو مکانی تحقیق 6
1-7-2- قلمرو زمانی تحقیق 6
1-7-3- قلمرو موضوعی تحقیق 6
1-8- جامعه و نمونه آماری 6
1-8-1- جامعه آماری 6
1-8-2- نمونه آماری 7
1-9- شیوه‌ها و ابزار گردآوری اطلاعات 7
1-10- روش انجام تحقیق 7
1-11- شیوه‌های تجزیه و تحلیل اطلاعات 7
1-12- محدودیت‌های انجام تحقیق 8
1-13- تعریف واژه‌های کلیدی 8
فصل دوم: ادبیات تحقیق
بخش اول-شبکه های اجتماعی علمی و پژوهشی مجازی
2-1-1- مقدمه. 13
2-1-2- اینترنت و فناوری وب.2. 14
2-1-3- رسانه‌های اجتماعی 16
2-1-4- شبکه های اجتماعی مجازی 20
2-1-4-1- مزایای استفاده از شبکه‌های اجتماعی 24
2-1-4-2- معایب استفاده از شبکه های اجتماعی 27
2-1-5- شبکه‌های اجتماعی علمی و پژوهشی مجازی 30
2-1-5-1- مزایای شبکه های اجتماعی علمی و پژوهشی مجازی 35
2-1-5-2- معایب شبکه‌های اجتماعی علمی و پژوهشی مجازی 37
2-1-6- معرفی شبکه‌های اجتماعی علمی و پژوهشی مجازی 39
2-1-6-1- آکادمیا 39
2-1-6-2- ریسرچ‌گیت 41
2-1-6-3- گوگل‌اسکولار 43
2-1-6-4- لینکدین 44
2-1-6-5- مندلی 46
2-1-6-6- زوترو 48
2-1-6-7- سایت یو لایک 49
2-1-6-8- ریسرچر آیدی 51
2-1-6-9- مایکروسافت آکادمیک ریسرچ. 52
2-1-7- جمع بندی 53
بخش دوم: عملکرد
2-2- مقدمه. 55
2-2-1- تعریف عملکرد و ویژگی‌های آن. 55
2-2-2- عملکرد آموزشی 57
2-2-3- عملکرد پژوهشی 59
2-2-4- عملکرد خدماتی 62
2-2-5- ارزیابی عملکرد 64
2-2-6- اعضای هیأت‌علمی دانشگاه 69
2-2-7- جمع بندی 70
بخش سوم: الگوی مفهومی تحقیق
2-3- مقدمه. 72
2-3-1- الگوی مفهومی تحقیق 73
فصل سوم: روش تحقیق
3-1- مقدمه. 75
3-2- روش تحقیق 75
3-3- روش‌ها و ابزار گردآوری اطلاعات 75
3-4- جامعه و نمونه آماری تحقیق 79
3-5- اعتبار و روایی پرسشنامه. 79
3-6- پایایی پرسشنامه. 80
3-7- روش‌های تجزیه و تحلیل اطلاعات 81
3-8- مکان تحقیق 81
فصل چهارم: تجزیه و تحلیل اطلاعات
4-1- مقدمه. 83
4-2- آمار توصیفی متغیرهای جمعیت شناختی 83
4-2-1- دانشگاه 83
4-2-2- جنسیت 84
4-2-3- سن 85
4-2-4- تحصیلات 86
4-2-5- سابقه تدریس. 87
4-2-6- مرتبه. 87
4-2-7- دانشکده 88
4-2-8- گروه آموزشی 89
4-3- توصیف کمّی متغیرهای پژوهش. 90
4-3-1- توصیف کمّی شاخص عملکرد 90
4-3-2- توصیف کمّی متغیر بهره‌گیری از شبکه‌های اجتماعی علمی و پژوهشی 92
4-4- بررسی نرمال بودن متغیرها 93
4-5- بررسی فرضیه های پژوهش. 95
4-6- بررسی رابطه بین متغیرهای پژوهش با جنسیت 100
4-7- بررسی رابطه بین متغیرهای پژوهش با سن 102
4-8- بررسی رابطه بین متغیرهای پژوهش با سطح تحصیلات 105
4-9- اولویت‌بندی استفاده اعضای هیأت علمی از دیگر رسانه‌های اجتماعی در امر تحقیق 107
4-10- اولویت بندی پر کاربردترین شبکه‌های اجتماعی علمی و پژوهشی مجازی در میان اعضای هیأت علمی دانشگاه‌های دولتی و غیردولتی 108
فصل پنجم : نتیجه‌گیری و پیشنهادها
5-1- مقدمه. 111
5-2- نتیجه گیری 111
5-2-1- نتیجه‌گیری از آزمون همبستگی فرضیه اصلی 111
5-2-2- نتیجه‌گیری از آزمون همبستگی فرضیه فرعی اول. 112
5-2-3- نتیجه گیری از آزمون همبستگی فرضیه فرعی دوم 112
5-2-4- نتیجه گیری از آزمون همبستگی فرضیه فرعی سوم 113
5-2-5- نتیجه گیری از بررسی رابطه بین متغیرهای پژوهش با جنسیت 113
5-2-6- نتیجه گیری از بررسی رابطه بین متغیرهای پژوهش با سن 114
5-2-7- نتیجه گیری از بررسی رابطه بین متغیرهای پژوهش با سطح تحصیلات 115
5-2-8- نتیجه‌گیری از اولویت بندی استفاده اعضای هیأت علمی از دیگر رسانه‌های اجتماعی در امر تحقیق و پژوهش 115
5-3- پیشنهادها 116
5-3-1- پیشنهادهای تحقیق 116
5-3-2- مدل پیشنهادی تحقیق 118
5-3-3- پیشنهادهایی برای تحقیقات آتی 119
منابع و مآخذ
پیوست ها
پیوست الف: پرسشنامه
پیوست ب: معرفی دانشگاه تهران و دانشگاه علم و فرهنگ
پیوست ج: خروجی‌های نرم‌افزار spss
مقدمه
طی دو دهه گذشته، نحوه دسترسی به اطلاعات تغییرات شگرفی از لحاظ کمّیت و کیفیت داشته است به طوری که در چند سال اخیر رسانه‌های اجتماعی و به طور خاص شبکه‌های اجتماعی، نقش پررنگی در این میان ایفا کرده‌اند. در میان شبکه‌های اجتماعی آنلاین، شبکه‌های اجتماعی علمی و پژوهشی از خلق و اشتراک دانش حمایت می‌کنند. مزیت این شبکه‌های علمی آنلاین آن است که به محقق این امکان را می‌دهند تا در کنار ایجاد ارتباط با محققین و افراد دیگر از تغییرات دنیای علم با خبر شده و درباره این تغییرات با سایر پژوهشگران و محققین بحث و گفتگو کند. امکان ایجاد یک پرونده کامل از تمام پژوهش‌های محقق از گذشته تا امروز، امکان دادن ایده به محققین دیگر، به اشتراک‌گذاری مقالات به صورت دسته‌بندی شده و به طور رایگان، صرفه‌جویی در زمان جستجو و فراهم آمدن زمینه شغلی و پژوهشی بهتر از دیگر مزایای این سایت‌های پژوهشی می‌باشد.
هر چند اهمیت استفاده از شبکه‌های اجتماعی به عنوان ابزاری مفید در فعالیتهای تحقیقاتی و توانمندسازی پژوهشگران در به اشتراک‌گذاری نتایج و تجارب خود با یکدیگر، آشکار شده است، کمتر مطالعه‌ای در خصوص تأثیر شبکه‌های اجتماعی علمی و پژوهشی بر فعالیتهای اساتید و پژوهشگران، صورت گرفته است. تحقیق حاضر با مشاهده خلأ موجود در این حوزه، به مطالعه این دسته از شبکه‌های اجتماعی و تأثیر آن‌ها بر عملکرد اعضای هیأت علمی دانشگاه‌های دولتی و غیر دولتی می‌پردازد.
بیان مسأله
امروزه پیشرفت سریع و رو به رشد ارتباطات و فناوری اطلاعات و قابلیت‌های کاربردی آن‌ها در حوزه‌های مختلف، باعث ایجاد تحولات عظیمی در تمام جنبه‌‌های زندگی جامعه انسانی شده است. یکی از شیوه‌های برقراری ارتباط بین افراد، ارتباط از طریق رسانه‌های اجتماعی است که کاربران زیادی روزانه از انواع مختلف آن‌ها از قبیل شبکه‌های اجتماعی، وبلاگ‌ها[1]، ویکی‌ها[2] و غیره استفاده می‌کنند. این رسانه‌ها با بهره گرفتن از تکنولوژی نوظهوری به نام وب.2[3] امکان ایجاد و تبادل اطلاعات را به کاربران می‌دهند.
شبکه‌های اجتماعی، نسل جدیدی از پایگاه‌هایی هستند که این روزها در کانون توجه کاربران شبکه جهانی اینترنت قرار گرفته‌اند. این گونه پایگاه‌ها بر مبنای تشکیلات آنلاین فعالیت می‌کنند و هرکدام دسته‌ای از کاربران اینترنتی با ویژگی‌های خاص را گرد هم می‌آورند. شبکه‌های اجتماعی را گونه‌ای از رسانه‌های اجتماعی می‌دانند که امکان دستیابی به شکل جدیدی از برقراری ارتباط و به اشتراک‌گذاری محتوا در اینترنت را فراهم آورده‌اند (سلیمانی‌پور،1389). با توجه به گسترش روزافزون حضور مردم در فضای مجازی، به طور کلی می‌توان شبکه‌های اجتماعی را به دو گروه تقسیم کرد. شبکه‌های اجتماعی عمومی و شبکه‌های اجتماعی اختصاصی. در شبکه‌های اجتماعی عمومی، کاربران با انگیزه‌ها و اهداف مختلفی حضور دارند اما شبکه‌های اجتماعی اختصاصی با اهداف خاصی برای جمع‌آوری عده‌ای خاص مانند علاقمندان به موسیقی، کتاب، عکاسی یا تحقیقات علمی شکل گرفته‌اند (مولایی،1389).
شبکه‌های اجتماعی علمی و پژوهشی به منظور استفاده مفید پژوهشگران و محققین از فضای مجازی برای تبادل اطلاعات با دیگر محققین ایجاد شده‌اند. از جمله این شبکه‌های علمی می‌توان به پایگاه‌های اطلاع‌رسانی نظیر academia.edu, researchgate.com, linkedin.com, mendeley.com, scholars.google.com, citeulike.org, zotero.com, academic.research.microsoft.com و researcherid.com اشاره کرد.
اما این شبکه‌های اجتماعی تا چه میزان روی عملکرد آکادمیک اعضای هیأت علمی دانشگاه‌ها، به عنوان مرکز اصلی جمع‌آوری و نشر اطلاعات در حوزه آموزش و یادگیری، تأثیر می‌گذارند؟
هنوز اطلاعات زیادی درباره تأثیر این شبکه‌ها روی فعالیتهای آکادمیک اساتید دانشگاه‌ها وجود ندارد. همچنین به نظر می‌رسد بسیاری از اساتید از اهمیت کاربرد این شبکه‌ها اطلاعات دقیقی ندارند و از این شبکه‌ها استفاده زیادی نمی‌کنند. در تحقیقی که در سال 2011 در بین 1921 نفر از اعضای هیأت علمی دانشگاهی در امریکا انجام شد حدود 90% از آنان با شبکه‌های اجتماعی پژوهشی آشنایی داشتند که از این بین 11% آن‌ها از این شبکه‌ها تقریباً به طور روزانه برای پیگیری اهداف حرفه‌ای خود استفاده می‌کردند، 45% هم برای اهداف تخصصی اما خارج از حوزه تدریسشان استفاده می‌کردند (موران و همکاران، 2011). بهره‌گیری از شبکه‌های اجتماعی علمی و پژوهشی روند رو‌به‌رشدی در جهان و ایران دارد و پیش‌بینی می‌شود با افزایش سن کاربران امروز اینترنت، در سال‌های آینده استفاده‌کنندگان از این سایت‌ها افزایش چشمگیری پیدا کنند. بنابراین لازم است درباره اثرات استفاده از این شبکه‌های اجتماعی تحقیقات جامع‌تری انجام شود تا مزایای استفاده از آن‌ها بیشتر آشکار گردد.
در این تحقیق، محقق به بررسی تأثیر بهره‌گیری از شبکه‌های‌اجتماعی علمی و پژوهشی بر عملکرد اعضای هیأت علمی دانشگاه‌های دولتی و غیردولتی پرداخته‌است.
ضرورت و اهمیت تحقیق
اگرچه هنوز زمان زیادی از ورود فناوری وب.2 به دنیای تکنولوژی نمی‌گذرد، این فناوری توانسته تأثیرات قابل توجهی بر ارتباطات انسان داشته باشد. بدون شک شبکه‌های اجتماعی یکی از تأثیرگذارترین بخش‌های وب.2 است. در سال‌های اخیر دسترسی میلیون‌ها کاربر در سراسر جهان به شبکه‌های اجتماعی باعث شده تا این سایت‌ها در کانون توجه جوامع مدرن قرار گیرند و از محبوبیت زیادی برخوردار شوند، به طوری که سال 2010 میلادی به نام سال شبکه‌های اجتماعی نام‌گذاری گردیده‌است. شناخت صحیح این رسانه‌ها باعث می‌شود تا کاربران بیش از پیش بتوانند از این ابزارها استفاده مفید و مؤثر داشته باشند (عقیلی، جعفری، 1392). کاربران شبکه جهانی اینترنت علاقه زیادی در به اشتراک‌گذاری مطالب و عکس‌های متنوع دارند. اما آنچه که مسلم است آن است که این موارد تنها کاربردهای این قبیل سایت‌ها نیست، بلکه می‌توان از این سایت‌ها در به اشتراک‌گذاری مطالب علمی و آموزشی نیز استفاده‌کرد. در کشور ما هنوز اهمیت بکارگیری شبکه‌های اجتماعی در امر تحقیق و پژوهش به طور کامل روشن نشده‌است.
شبکه‌های اجتماعی علمی و پژوهشی، بستر بسیار مناسبی برای محققین ایجاد می‌کنند تا آن‌ها بتوانند با افراد دیگری که در زمینه‌های مشابه آنان فعالیت می‌کنند آشنا شده و روند فعالیتهای علمی خود را سرعت بخشند. محقق امیدوار است نتایج این تحقیق بتواند به ایجاد آگاهی در زمینه استفاده از شبکه‌های اجتماعی علمی و پژوهشی در کشور کمک کند.
متغیرهای تحقیق
متغیر مستقل: متغیر مستقل این تحقیق بهره‌گیری از شبکه‌های اجتماعی علمی و پژوهشی مجازی است.
متغیر وابسته: متغیر وابسته عملکرد اعضای هیأت علمی دانشگاه‌ها در نظر گرفته شده‌است که شامل مؤلفههای عملکرد آموزشی، عملکرد پژوهشی و عملکرد خدماتی می‌باشد.
فرضیه‌های تحقیق
فرضیه‌ها در این تحقیق به شرح زیر میباشند:
فرضیه اصلی
فرضیه اصلی در این تحقیق به شرح زیر می‌باشد:
بین بهره‌گیری از شبکه‌های اجتماعی علمی و پژوهشی مجازی و عملکرد اعضای هیأت علمی دانشگاه‌های دولتی و غیردولتی رابطه وجود دارد.
فرضیه‌های فرعی
فرضیه‌های فرعی در این تحقیق به شرح زیر میباشند:
1- بین بهره‌گیری از شبکه‌های اجتماعی علمی و پژوهشی مجازی و عملکرد آموزشی اعضای هیأت علمی دانشگاه‌های دولتی و غیردولتی رابطه وجود دارد.
2- بین بهره‌گیری از شبکه‌های اجتماعی علمی و پژوهشی مجازی و عملکرد پژوهشی اعضای هیأت علمی دانشگاه‌های دولتی و غیردولتی رابطه وجود دارد.
3- بین بهره‌گیری از شبکه‌های اجتماعی علمی و پژوهشی مجازی و عملکرد خدماتی اعضای هیأت علمی دانشگاه‌های دولتی و غیردولتی رابطه وجود دارد.
اهداف اساسی تحقیقهدف کلی
هدف اصلی در این تحقیق افزایش عملکرد اعضای هیأت علمی دانشگاه‌های دولتی و غیردولتی در فعالیتهای علمی و پژوهشی می‌باشد.
