هدف از پژوهش حاضر، بررسی نگرش معلمان و والدین نسبت به ارزشیابی توصیفی در پایه چهارم ابتدایی در شهرستان قدس- تهران در سال تحصیلی 92-91می باشد.جامعه پژوهش، کلیه معلمان پایه چهارم ابتدایی که تعداد آنها 108 نفر می باشد. ویکی از والدین دانش آموزان پایه چهارم ابتدایی شهرستان قدس استان تهران در سال تحصیلی 92-91که تعداد آنها 350 نفر می باشد. برای انتخاب نمونه از روش نمونه گیری تصادفی ساده استفاده شده است بدین ترتیب از بین 60 مدارس 20 مدرسه به صورت تصادفی انتخاب شدند و نهایتا نمونه هایی انتخاب شد. و ابزار مورد استفاده برای گرد آوری داده ها پرسشنامه استاندارد بوده است. داده ها به کمک شاخص های توصیفی چون؛ توزیع فراوانی و درصد مربوط به گویه ها، میانگین، انحراف استاندارد و خطای انحراف استاندارد و انواع جداول و نمودار ها و تحلیل‌های آمار استنباطی (آزمون تی تک نمونه‌ای) ودیگر آزمون های مرتبط تحلیل شده است. یافته ها نشان داد؛ از نظر معلمان و والدین ارزشیابی توصیفی باعث بهبود یادگیری دانش آموزان می شود.همچنین درمورد میزان تأثیر ارزشیابی توصیفی در بهبود رفتار دانش‌آموزان، سلامت روحی و روانی دانش‌آموزان و تعامل اولیاء دانش آموزان با مسئولین مدرسه، معلمان و والدین نظرمساعدی دارند. و از نظر معلمان ارزشیابی توصیفی دشواری کار معلّم را افزایش می‌دهد و این کار مناسب کلاسهای پرجمعیت نیست. و میانگین درصد پاسخگویی به مولفه های نقاط ضعف ارزشیابی توصیفی ازدید معلمان، ( تعداد دانش آموزان در کلاس درس زیاد است با میانگین بالا: 28/4 )و نقاط قوت طرح از نظر معلمان( باعث از بین رفتن ناتوانی و ضعف دانش آموزان در حضور دیگر دانش آموزان می‌شودبا میانگین بالا:49/3) و هم چنین درصد پاسخگویی به مولفه های نقاط ضعف ارزشیابی توصیفی ازدید والدین ( باعث بی توجهی دانش آموز به کتاب و درس در خانه می‌شودبا میانگین بالا: 77/3)و نقاط قوت ارزشیابی توصیفی از نظر والدین(با شرایط و موارد پیشرفت در دنیای جدید همگام است با میانگین بالا: 66/3 )بوده است.                                      

 

  واژگان کلیدی: نگرش، ارزشیابی توصیفی، معلمان، والدین

 

  1-1بیان مسأله:

 

  در دنیای شتابان امروز با گسترش دامنه ی اطلاعات و هم چنین متنوع در محتوای آموزشی لزوم بهره برداری از روش ها و ابزارهای نوین برای ارزشیابی  آن چه که به عنوان مواد درسی به دانش آموزان ارائه می شود بیش از پیش احساس می شود (حسنی، 1387: 14). الگوی ارزشیابی کیفی – توصیفی به عنوان نسخه کامل تر ارزشیابی مستمر، درصدد آن است تا شیوه متفاوت خود را در بدنه نظام آموزشی مستقر نمایدرویکرد جدید در ارزشیابی تحصیلی در کشور ما با نام ارزشیابی کیفی –  توصیفی، با تقاضای زیادی از بدنه آموزش و پرورش روبرو گشته است. این واقعیت آشکار می سازد که سیاست اشاعه و استقرار رویکرد جدید ارزشیابی امر مهمی است که مسئولان و سیاستمداران آموزشی باید به دقت به آن توجه کنند(حسنی و کاظمی، 1382).

 

   آمار نگران کننده مردودین مقطع ابتدایی نظام آموزش و پرورش ایران میان سال های 1381-1376 به ویژه در مناطق محروم و روستایی و هم چنین آمار ترک تحصیل دانش آموزان در تحقیقات و سنجش صلاحیت پایه سال 1379 حکایت از وجود نارسایی در نظام آموزش وتحقق نیافتن اهداف آموزشی در این مقطع داشت. نظری نژاد (1380) بیان می کندکه یک پنجم دانش آموزان کلاس اول ابتدایی در سال 80 مردود می شوند و بیش از یک سوم دانش آموزان دوره ابتدایی قبل از تحصیلات این دوره را ترک می کنند. نتایج تحقیقات نشان دهنده آن است که تکرار پایه در مقطع ابتدایی سال 81-80 در حدود183/270 نفر و میزان ترک تحصیل در حدود 315/57 نفر بوده است. (حسنی، 1382).

 

    در این دوران کودکانی که در سنین رشد و شکوفایی قرار داشتند، از چنان ضعفی در ارائه دانش خود بر خوردارند،که در حدود یک پنجم آنها مردود می شدند(شاهزمانی، 1380). پی بردن به میزان عمق یادگیری تنها از طریق سیستم ارزشیابی میسر است تا به عنوان چشم و گوش نظام آموزشی عمل کند و نقاط قوت و ضعف دروندادها، فرایندهای یاددهی-یادگیری، بروندادها و پیامد ها را پیدا نماید(بازرگان، 1382 ).ارزشیابی باید جزئی از فرایند یاددهی –یادگیری محسوب شود، زیرا هدف آن بهبود بخشیدن و اصلاح کردن آموزش است نه صرفا تعیین موفقیت در پیشرفت تحصیلی. ارزشیابی اگر در مسیرفرایند آموزشی انجام گیرد، تعیین می کند که چه چیزی، به چه کسی، در چه زمانی، به چه منظوری، و چگونه باید آموزش داده شود تا رفتارهای مطلوب و منطبق با اهداف فرا گرفته شوند چنانچه اگر ارزشیابی درست و صحیح انجام نشود خسارت زیادی در پی خواهد داشت  (ر ستگار، 1384).

 

    برخی از آثار ارزشیابی نادرست عبارتند از: 1- کاهش علاقه به یادگیری در دانش آموزان 2- افزایش نرخ مردودی و تکرار پایه 3- اختلال در رشد عاطفی دانش آموزان 4- از میان رفتن خلاقیت 5- افزایش رقابت های ناسالم 6- ایجاد شرمندگی و سر خوردگی 7- نادیده گرفتن تفاوت های فردی و غیره .جبران ناپذیر خواهد بود. بنابر این اگر ارزشیابی درست انجام نشود، نمی توانیم موفقیت را از شکست متمایز کنیم. نمی توانیم به موفقیت پاداش دهیم. اگر به موفقیت پاداش ندهیم، نمی توانیم از آن پند بگیریم. و اگر شکست را تمیز ندهیم، نمی توانیم آن را اصلاح کنیم(بازرگان، 1382ص:28). ارزشیابی زمانی بیشترین تأثیر را می گذارد که منعکس کننده یادگیری همه جانبه و تعامل و عملکرد آشکار فراگیران و آنچه آنها با دانش خود انجام می دهند باشد، لذا نمی توان ارزشیابی را نقطه پایان کاردانست.  

 

  اگر نظام ارزشیابی درست  اجرا می شد، بازده یا نتایج فرایند آموزشی را می توانست به موقع پیش بینی کندو در مسیر اصلاح آنها گام بردارد و اطلاعات مفید را برای تصمیم گیری در اختیار مسئولان و طراحان و مجریان آموزشی قرار دهد(تایلر ، 1987).این ضعف ناشی از بسنده کردن به ارزشیابی پایانی  و نادیده انگاشتن نقش بسیار مهم ارزشیابی تکوینی است(خورشیدی، 1382). ارزشیابی توصیفی ا لگوی جدیدی است که تلاش می کند زمینه ای فراهم سازد تا دانش آموزان در کلاس با شادابی و نشاط بهتر و بیشتر و عمیق تر مطالب درسی را یاد بگیرند. بنابراین به جای توجه افراطی به آزمونهای پایانی و نمره، روند یاددهی –یادگیری را در طول سال تحصیلی مورد توجه قرار می دهد و در راستای این توجه رشد عاطفی و اجتماعی و حتی جسمانی دانش آموزان را نیز در بر می گیرد(محقق معین،1382).

 

 با توجه به این که ارزشیابی توصیفی جدیداً وارد نظام آموزشی کشور شده است بنابراین با توجه به اهمیّت موضوع  این پژوهش برای اولین بار در مقطع چهارم ابتدایی ودر شهرستان قدس تهران اجرا می گردد، می تواند نتایج آن به سایر نقاط هم قابل استفاده باشد. برخی تحقیقات نزدیک به موضوع پژوهش شامل؛ صالحی(1389) “به بررسی اثر بخشی ارزشیابی توصیفی بر پیشرفت و عزت نفس دانش آموزان دختر پایه پنجم ابتدایی منطقه 9 شهر تهران ” پرداخته است. رزی(89-88) “به بررسی تأثیر ارزشیابی توصیفی بر پیشرفت تحصیلی و نگرش نسبت به مدرسه در دانش آموزان پایه ی چهارم ابتدایی شهر پیرانشهر” پرداخته اند. در پژوهش خارجی جای اکا(2006) “به بررسی میزان استفاده معلمان علوم از سنجش توصیفی برای یادگیری”پرداخته اند.

 

 پژوهش حاضر نسبت به پژوهش های انجام شده دیگر، به بررسی متغیرهای بیشتری در خصوص نگرش نسبت به ارزشیابی توصیفی می پرازد که تقریباً در هیچ یک از پژوهش های داخلی، جامعیت حاضر ملاحظه نشده و لذا  می تواند، پژوهشی مورد نیاز باشد. با توجه به این که تاکنون تحقیقی تحت عنوان نگرش معلمان و والدین نسبت به ارزشیابی توصیفی در پایه چهارم صورت نگرفته، با ملاحظه مبانی نظری و سوابق پژوهشی مذکور، مسأله اساسی پژوهش حاضر آن است که نگرش معلمان و والدین نسبت به ارزشیابی توصیفی در پایه چهارم ابتدایی در آموزش و پرورش شهرستان قدس تهران حاوی چه نکاتی خواهد بود؟

 

1-2-اهمیت و ضرورت تحقیق:

 

الف: فواید نظری انجام پژوهش:

 

1-انجام این تحقیق می تواند به گسترش مبانی نظری ارزشیابی توصیفی کمک نماید.

 

ب:فواید عملی انجام پژوهش:

 

1-انعکاس نگرش معلمان در خصوص ارزشیابی توصیفی برای آموزش و پرورش شهرستان قدس استان تهران.

 

2- انعکاس نگرش والدین درخصوص ارزشیابی توصیفی برای آموزش و پرورش شهرستان قدس استان تهران.

 

3-کمک به بهبود نحوه ارزشیابی توصیفی در شهرستان قدس استان تهران.

 

 1-3-هدفهای تحقیق:

 

هدف کلی: سنجش نگرش معلمان و والدین نسبت به ارزشیابی توصیفی در پایه چهارم ابتدایی در شهرستان قدس- تهران در سال تحصیلی 92-91

 

اهداف جزیی:

 

1- سنجش نگرش معلمان و والدین درخصوص طرح ارزشیابی توصیفی در بهبود یاد گیری دانش آموزان.

 

2- سنجش میزان طرح ارزشیابی توصیفی در تعامل اولیاء دانش آموزان با مسئولین مدرسه

 

3- سنجش میزان طرح ارزشیابی توصیفی از دیدگاه معلمان و والدین در بهبود رفتاردانش آموزان

 

4- سنجش نگرش معلمان و والدین درخصوص طرح ارزشیابی توصیفی در سلامت روحی و روانی دانش آموزان.

 

5- سنجش میزان طرح ارزشیابی توصیفی در دشواری کار معلمان .

 

6-شناسایی نقاط قوت و ضعف ارزشیابی توصیفی از دیدگاه معلمان و والدین.

 

1-4-سؤال های تحقیق:

 

1- طرح ارزشیابی توصیفی از دیدگاه معلمان و والدین تا چه میزان در بهبود یاد گیری دانش آموزان مؤثراست؟

 

2- طرح ارزشیابی توصیفی چه میزان در تعامل اولیاء دانش آموزان با مسئولین مدرسه مؤثراست؟

 

3- طرح ارزشیابی توصیفی از دیدگاه معلمان و والدین تا چه میزان در بهبود رفتاردانش آموزان مؤثراست؟

 

4- طرح ارزشیابی توصیفی از دیدگاه معلمان و والدین تا چه میزان در سلامت روحی و روانی دانش آموزان مؤثراست؟

 

5- طرح ارزشیابی توصیفی تا چه میزان در دشواری کار معلمان مؤثراست؟

 

6-نقاط قوت و ضعف ارزشیابی توصیفی ازدیدگاه معلمان و والدین چگونه است؟

 

1-5-تعریف مفهومی وعملیاتی متغیرهای تحقیق:

 

الف:تعاریف نظری:

 

ارزشیابی پیشرفت تحصیلی: ارزشیابی پیشرفت تحصیلی فرایندی است که باید طبق برنامه و روال منظم انجام گیردتا میزان پیشرفت یادگیرندگان دررسیدن به هدفهای آموزشی را تعیین و مشخص نماید  (کیامنش،1387 ص8).

 

ارزشیابی توصیفی:الگوی کیفی که تلاش می کند به جای کمی نگری از طریق توجه به معیار های برنامه درسی و آموزشی به عمق و کیفیت یادگیری دانش آموزان توجه کند و تبیین و توصیفی از وضعیت آنان ارائه دهد.(حسنی،1387).

 

معلم: در فرایند آموزش و پرورش (تعلیم و تربیت) معلم چهره شاخصی است که می کوشد مهارت ها و دانش های خود را به صورتی هدف مند به فرا گیران برساند و در آن ها تغییر رفتاری ایجاد نماید(صافی،1376 :21).

 

نگرش:ترکیبی از باورها، گرایش ها، یا احساسات مساعد و نامساعدی است که به آمادگی و تمایل فرد برای نشان دادن واکنش به شیوه ای نسبتاً ثابت به اشیا، اشخاص و رویداد های خاص اطلاق می شود (کوهن، 1377 : 23).

 

ب:تعاریف عملیاتی

 

ارزشیابی توصیفی: در این پژوهش منظور از ارزشیابی است که به صورت آزمایشی در برخی از مدارس اجرا می گردد و در جریان کار از ابزار هایی چون پوشه کار[1] ، آزمون عملکردی[2] ، ارزشیابی تکوینی[3] ، و خود ارزیابی استفاده می شود و نتیجه حاصل از این نوع ارزشیابی با بازخورد های[4]  توصیفی از جمله نیاز به تلاش بیشتر، نزدیک به حد انتظارو در حد انتظار بیان می شود.

 

نگرش:عبارت است از نوع باور و عقیده معلمان در خصوص تأثیر طرح ارزشیابی توصیفی در زمینه بهداشت روحی و روانی، بهبود یادگیری و تسهیل فرایند یاددهی-یادگیری که با بهره گرفتن از پرسش محقق ساخته اندازه گیری شده است.

 

معلم:معلم در این پژوهش همان معلمان شهرستان قدس تهران هستند که در ارتباط با ارزشیابی توصیفی آموزش های لازم را دیده اند.  

 

روش پژوهش: این پژوهش به صورت پیمایشی و از نوع ارزیابی می باشد و برای گردآوری اطلاعات از پرسشنامه استفاده شده است. داده ها با بهره گرفتن از نرم افزار 18.spss تجزیه و تحلیل شده و نتایج حاصله هم، با معیارهای استانداردهای کتابخانه های دانشگاهی ایران مورد مقایسه قرار گرفته است

 

 یافته ها: کل مجموعه موجود کتابخانه ها شامل موادچاپی و معادل های جلدی میکروفرمی ، مواد دیداری و شنیداری زیر استاندارد می باشد.بطوریکه تفاضل مجموعه موجود و استاندارد 465/692 جلد می باشد.از نظر فضای کتابخانه ها 40 درصد، از نظر بودجه 22 درصد استاندارد کتابخانه های دانشگاهی رعایت شده است.از نظر نیروی انسانی فقط 7 درصد رعایت شده که علت آن جذب زیاد دانشجو و ثابت نگه داشتن نیروی انسانی می باشد. تفاضل نیروی انسانی موجود و مورد نیاز در کتابخانه های مورد مطالعه 45 نفر می باشد که با کمترین نیروی انسانی مورد نیاز اداره می شوند بطوریکه کتابخانه دانشکده بقیه الله فقط با یک نفر اداره می شود.در زمینه بودجه 22 درصد کتابخانه ها بودجه تخصیص یافته را، متناسب با اهداف می دانند و 78 درصد کتابخانه ها با کمبود بودجه مواجه هستند. تنها 11 درصد کتابخانه ها ، دارای کمیته مشورتی انتخاب مواد بوده اند.اما از نظر کیفی در شاخص های اهداف و وظایف، سازمان و مدیریت، سازماندهی منابع و خدمات تا حدودی به استانداردها نزدیک هستند.

 

نتیجه گیری: نتایج ویافته های یژوهش حاضر، فرضیه پژوهش را که ” کتابخانه های دانشگاهی شهرستان سبزوار با استانداردهای کتابخانه های دانشگاهی ایران مطابقت ندارد” را تایید می کند. که برای بهره وری مناسب، لزوم ایجاد خط مشی مدوّن و مصوب مجموعه گستر، تخصیص بودجۀ کافی، معیّن و متناسب با نیاز کتابخانه جهت تامین منابع اطلاعاتی، وتشکیل کمیتۀ کتابخانه ها جهت رفع مشکلات کتابخانه های دانشگاهی شهرستان سبزوار بسیار ضروری است.

 

کلید واژه ها: استانداردهای کتابخانه های دانشگاهی. کتابخانه های دانشگاهی سبزوار. کتابخانه های دانشگاهی.

 

فهرست مطالب

 

 فصل اول: کلیات9

 

  مقدمه10

 

1-1 بیان مسئله     12

 

1-2 تعریف عملیاتی اجزای پژوهش13

 

1-3 پرسش های اساسی.14

 

1-4 هدف پژوهش 15

 

1-5 فایده پژوهش15

 

1-6 فرضیه پژوهش15

 

1-7 معرفی متغیرهای پژوهش15

 

1-8 روش پژوهش.16

 

1-9 جامعه پژوهش.16

 

1-10 نمونه گیری پژوهش16

 

1-11 ابزار گردآوری پژوهش.16

 

 

 

فصل دوم: مبانی نظری.18

 

2-1 مقدمه19

 

2-2 دانشگاه، مرکز اصلی پژوهش20

 

2-3 کتابخانه دانشگاهی اساسی ترین نهاد آموزشی22

 

2-4 کارکرد و اهداف کتابخانه دانشگاهی23

 

2-4-1 مجموعه23

 

2-4-2 دسترسی به منابع.23

 

2-4-3 کاربرد درون سازمانی24

 

2-4-4 آموزش استفاده کنندگان.24

 

2-4-5 ذخیره و نگهداری.24

 

2-5 نقش آموزشی کتابخانه دانشگاهی24

 

2-6 کتابخانه های دانشگاهی نوین26

 

2-7 کتابخانه های دانشگاهی در آینده28

 

2-8 کتابخانه های دانشگاهی نوین28

 

2-9 اهمیت استاندارد29

 

2-9-1 نقش استانداردها در کتابداری و اطلاع رسانی.30

 

2-9-2 استانداردهای رایج در کتابداری و اطلاع رسانی31

 

2-10 انجمن کتابخانه های دانشگاهی و مرجع.37

 

2-11 سازمان اسناد و کتابخانه ملی جمهوری اسلامی ایران40

 

2-11-1 اهداف و وظایف کتابخانه ملی جمهوری اسلامی ایران.40

 

2-11-1-1 استانداردها41

 

2-12 استانداردهای کتابخانه های دانشگاهی ایران.43

 

2-12-1 تاریخچه.43

 

2-12-2 شیوه کار.45

 

2-12-3 هدف و پوشش46

 

2-13 پیشینه پژوهش در ایران47

 

2-14 پیشینه پژوهش در خارج از کشور53

 

2-15 جمع بندی پیشینه پژوهش57

 

فصل سوم: روش شناسی پژوهش58

 

مقدمه59

 

3-1 روش پژوهش.59

 

3-2 جامعه پزوهش59

 

3-3 نمونه گیری پژوهش.60

 

3-4 ابزار گردآوری پژوهش.60

 

3-5 روش تجزیه و تحلیل آماری داده ها.61

 

فصل چهارم: تجزیه و تحلیل داده ها.62

 

مقدمه63

 

4-1 یافته های پژوهش63

 

4-1-1 وضعیت کمّی مجموعه کتابخانه های دانشگاهی سبزوار66

 

4-1-2 بررسی کمّی عناوین نشریات کتابخانه های دانشگاهی سبزوار68

 

4-1-3 بررسی کمّی مجموعه دیداری-شنیداری کتابخانه های دانشگاهی سبزوار.69

 

4-1-4 مجموعه مورد نیاز جامعه پژوهش بر اساس فرمول استاندارد70

 

4-1-5 مقایسه مجموعه مورد نیاز جامعه پژوهش براساس فرمول استاندارد کتابخانه های دانشگاهی ایران73

 

4-1-6 بررسی وضعیّت فضای مطالعه جامعه پژوهش.74

 

4-1-7 بررسی وضعیّت نیروی انسانی جامعه پژوهش.75

 

4-1-8 بررسی وضعیّت بودجه جامعه پژوهش76

 

4-2 تجزیه و تحلیل یافته های پژوهش92

 

4-3 پاسخ به پرسش های پژوهش.101

 

  فصل پنجم: نتایج پژوهش111

 

5-1 خلاصه پژوهش110

 

5-2 بحث و نتیجه گیری.110

 

5-3 آزمون رتبه ـ علامتدار ویلکاکسون112

 

5-4 تفسیر و بحث موارد معنی دار آزمون .113

 

5-5 محدویت های پژوهش115

 

5-6 پیشنهادهای کاربردی115

 

5-7 پیشنهادهایی برای پژوهش های آینده116

 

منابع و مآخذ.117

 

   الف) فارسی117

 

   الف) غیرفارسی120

 

پیوست ها.122

 

پیوست 1. معرفی شهرستان سبزوار123

 

پیوست2. معرفی دانشگاه های شهرستان سبزوار119

 

پرسشنامه.134

 

سوالات پرسشنامه.138

 

مقدمه

 

گسترش روز افزون منابع اطلاعاتی و رشد منابع چاپی و الکترونیکی و محدودیت نیروی انسانی و اقتصادی نیاز به داشتن کتابخانه ای کار آمد در محیط یک دانشگاه را نمایان می سازد. در این راستا وظیفه و هدف اصلی کتابخانه های دانشگاهی حمایت از برنامه های آموزشی و پژوهشی دانشگاه است و کتابخانه نیز ابزار تحقیق و آموزش به حساب می آید.کتابخانه های دانشگاهی که به عنوان بخشی از نظام آموزشی عالی هر کشوری محسوب می شوند نقش بسیار مهمی در گردآوری و انتقال اطلاعات علمی دارند. البته کتابخانه های دانشگاه های مدرن امروزی ، با در اختیار داشتن امکانات وسیع و مناسب می توانند در توسعه زمینه های مختلف دانش حتی در پیشرفت تمدن بشر نقش مهمی داشته باشند

 

 برای تحول در کشور و حرکت به سوی توسعه واقعی در همه ابعاد آن، باید در دانشگاه ها تحول ایجاد کرد و بدون این تحول صحبت از توسعه مفهومی ندارد. تا زمانی که ما به انسانهای آگاه که در دانشگاه ها و مراکز علمی پرورش می یابند دست پیدا نکنیم، جامعه به توسعه مطلوب دست نخواهد یافت . باروری آموزش و ترویج و توسعه فرهنگ پژوهش در دانشگاه ها و سرانجام گسترش مرزهای دانش ، به اعتلای کیفی خدمات کتابخانه ها بستگی دارد و این خود مستلزم برخورداری این کتابخانه ها از خدمات نیروی انسانی مناسب و کار آمد است
( فدایی، 1375 ).

 

توماس کارلایل[1] فیلسوف مشهور،اعتقاد داشت که، “دانشگاه واقعی عبارت است از مجموعه ای از کتابها”.همچنین لوئیس شورز[2]، رئیس گروه کتابداری دانشگاه فلوریدا[3] در مورد نقش کتابخانه در بافت آموزشی دانشگاه نظریه ” کتابخانه دانشکده ای[4] ” را ارائه می دهد که از کتابخانه به عنوان نهادی آموزشی که در آن دانشکده یک کتابخانه و کتابخانه یک دانشکده است یاد می کند (پریرخ،1380).

 

براساس نظرات ویلسون و تابر[5] کتابخانه دانشگاهی که خوب اداره شود، فعالیت های خود را در مسیر اجرای عملکردهای دانشگاه قرار می دهد. کتابخانه دانشگاه با گردآوری و سازماندهی کتابها ، نسخه های خطی ، نشریات و سایر مواد، به حفظ دانش و عقاید، و نیروهای فعال در تدریس و پژوهش،  وهمچنین  گسترش
برنامه های دانشگاه کمک شایانی خواهد داشت.کتابخانه از طریق خدمات گوناگون مرجع و کتابشناختی ،باید  در هماهنگی هرچه بیشتر با انتظارها و نیازهای در حال تغییر کاربران( که برخاسته از ظهور فناوری های نوین و تولید فرایند اطلاعات است).باشد چرا که ماموریت کتابخانه دانشگاهی مدرن عمل کردن به عنوان ابزار پویای آموزشی می باشد(ترقی،1388).

 

کتابخانه ها باید به عنوان کانون های اصلی اطلاع رسانی و فناوری های مربوط به آن همگام بوده و مطابق با استانداردهای کتابخانه ای رشد نماید.در این راستا می توان از معیارهای معتبر جهانی به عنوان وسیله ای برای ارزیابی کتابخانه بهره گرفت و کتابخانه را مورد بررسی قرار داد.با توجه به گسترش کتابخانه ها و تاثیر تکنولوژیهای ارتباطی و اطلاعاتی ، رعایت استانداردها در اداره امور کتابخانه ها و ارتقای سطح کمّی و کیفی خدمات کتابخانه ها، ملموس و از اهمیت خاصی برخوردار است. با به کارگیری استانداردها ، خدمات کتابخانه ها بهینه سازی
می شود (احمد زاده،1384).

 

توسعه آموزش عالی در ایران ، افزایش تعداد پذیرش دانشجو ، تنوع رشته های تحصیلی و ارتقاء درجات تحصیلات عالی در همه دانشگاه هاو از جمله دانشگاه های

 

گسترش اعضای بدن، در اگزیستانسیالیست با انسان شناختی تقدم وجود بر ماهیت، فرافرمان آوری، و در پست مدرن با دید نفی کلیت ها به مثابه نوعی ایدئولوژی و گفتمان یافته شد.در یافته سؤال دوم، نسبت فناوری با انسان، در دوره پیش مدرن عدم دخالت فناوری در امور فرهنگی و اجتماعی، در دوره مدرن، نسبت تکنیکی انسان با فناوری و تأثیر فناوری بر تمامی امور زندگی انسان به صورتی که حتی عدم تجسد، روحانیت و تکامل تکنیکی، فرهنگ و ارزش های تکنولوژیکی، سوبژکتیوه مجازی، و تولید فرا انسان از طریق دنیای مجازی یا دانش فناوی های جدید از تأثیرات استفاده از فناوری در انسان شناختی مدرنیسم، در تفکر اگزیستانسیالیست نسبتی تکنیکی و دور افتاده از تفکر معنوی و در تفکر پست مدرن حل شدن تئوری ها و گفتمان های انسانی در روابط وانمودگی یافته شد. در یافته های سؤال سوم مدرنیسم و رفتارگرایی و پراگماتیسم از جمله موافقان فناوری می باشند که از جمله دلالتهای تربیتی آن ها تأثیر فناوری در پرورش تفکر انتقادی، افزایش سرعت حرکت آموزش و پرورش به سمت روش های نوین، یادگیری مادام العمر،آموزه های مردم سالاری، افزایش آزادی و بهبود یادگیری الکترونیکی می باشد. اگزیستانسیالیست ها و پست مدرن ها از جمله منتقدان فناوری می باشند که از جمله دلالتهای تربیتی آن ها کنترل تکنولوژیک جهان اجتماعی، تغییر در مبانی و فرضیه انسان شناسی، دور کردن انسان از جهان واقعی، از خود بیگانگی انسان، تغییر فلسفه، به خطر افتادن ارزش های مهم انسانی می باشد. راهکارهای  تربیتی در رهایی از سلطه فناوری در نظر اگزیستانسیالیست پرورش پرسش گری مداوم از طریق هنر و شعر و از نظر پست مدرن ها، تغییر تأکید از مراقبت از خود بر شناخت خود، پرورش خیال ورزی یا خلاقیت می باشد.

 

کلید واژه: فناوری، نظریه های انسان شناختی، تعلیم و تربیت

 

فهرست مطالب

 

عنوان                                                                                                         صفحه

 

فصل اول: طرح تحقیق.1

 

مقدمه2     

 

بیان مسأله  3 

 

اهمیت و ضرورت پژوهش. 6                   

 

اهداف پژوهش    6

 

سئوالات پژوهش 7

 

تعریف مفاهیم واصصلاحات مورد استفاده در پژوهش  . 7

 

فصل دوم: مبانی نظری و پیشینه پژوهش.8

 

الف)مبانی نظری پژوهش9

 

بخش اول: سیر تحول انسان شناسی 9

 

اهمیت انسان شناسی.  9

 

انسان شناسی در دوران پیش از مدرن   . 11

 

انسان شناسی در دوران مدرن    . 15

 

انسان شناسی در مکتب اصالت هستی    .32

 

انسان شناسی در دوره پست مدرن  37

 

بخش دوم: سیر تحول نظریات در مورد فناوری  47

 

اهمیت فناوری 47

 

فناوری در دوره پیش از مدرن  . 50

 

فناوری در دوره مدر.51

 

فناوری در دوره پست مدرن.56

 

ب)پیشینه پژوهش   . 66

 

-در داخل کشور .66

 

     -در خارج کشور 74

 

چارچوب نظر  78                                                                                                           

 

فصل سوم: روش پژوهش.81

 

روش پژوهش82

 

جامعه و نمونه آماری پژوهش82

 

ابزار گرداوری داده های پژوهش82

 

شیوه های تجزیه و تحلیل داده های پژوهش82

 

فصل چهارم: یافته های پژوهش83

 

پاسخ سوال اول پژوهش. 84

 

پاسخ سوال دوم پژوهش 103

 

پاسخ سوال سوم پژوهش117

 

راهکارهای رهایی از سلطه تکنولوژی از دیدگاه منتقدان فناوری136

 

فصل پنجم: جمع بندی نتیجه گیری.145

 

جمع بندی  . 6 14

 

نتیجه گیری   150

 

پیشنهادات  152  

 

محدودیت های پژوهش  154

 

منابع 157                                      

 

مقدمه:

 

خداوند قوه عقل و تفکر را در وجود بشر نهاد تا به واسطه آن در جستجوی حقایق و کشف مجهولات عالم پیرامون خویش و ماورای هستی باشد. نیاز به جستجوگری و کاوش در این موجود ذی شعور، از ابتدای آفرینش برای کسب اطلاعات، در طبیعت و ذات او به ودیعه نهاده شده است. انسان، در جستجوی حقایق علمی، به دانشی رسید که توانست طبیعت را به زیر سلطه خود درآورد و در این زمینه به پیروزی های درخشانی رسید. همچنین ورود فناوری به عرصه فعالیت های بشری و گسترش روز افزون آن در قرن حاضر، ابزار بسیارکارآمدی در اختیار متخصصان و متولیان تعلیم و تربیت به منظور تغییر و بهبود روش های یاددهی- یادگیری، تعالی بخشی به اهداف تربیتی و اصلاحات آموزشی داده است. اما با تأکید یک جانبه ای که بشر بر تکنیک و مصرف مواد گذاشت، پیوستگی اش را با خود و زندگی از دست داد. با از دست دادن ایمان مذهبی و ارزش های انسانی، تأکید خود را بر ارزشهای تکنیکی و مادی قرار داد و قابلیت تجربیات عمیق احساسی، و رنج و سرمستی ای که همراه آنست، از دست او رفت. ماشینی که انسان ساخت، آنچنان نیرومند شدکه خود، برنامه هایش را طرح ریخت، و اکنون نیز تفکر انسان را هم در قلمرو خود گرفته است.

 

کامپیوتر ها باید در نظام اجتماعی مورد نظر ما، که زنده بودن و شادمانی مرکز ثقل و هدف آن است، بخشی از کارهای عملی جامعه را به عهده گیرند نه آنکه به صورت سرطانی شروع به ویران سازی کنند و سرانجام نظام را بکلی از پا درآورند. ماشین ها  و کامپیوترها باید وسایلی باشند در خدمت اهدافی که خرد و اراده انسان آنها را تعیین و انتخاب می کند. ارزشهایی که معلومات و آمار لازم برای برنامه ریزی بر اساس آنها گردآوری می شوند، و در نتیجه در نحوه برنامه ریزی کامپیوترها اثر می گذارند، باید بر پایه دانش و اطلاعات درباره طبیعت انسان، و تظاهرات مختلف و محتمل مربوط به آن و بهترین اشکال رشد انسان و نیازهای واقعی او که باید با چنین رشدی ارتباط داشته باشد، گردآوری شوند. به تعبیر دیگر، این انسان است که سرچشمه و ریشه اصلی ارزشها است و نه تکنیک و فن؛ و باز این بالاترین سطح رشد انسان است که باید در هر برنامه ریزی اساس کار قرار گیرد و نه آنکه موضوع حداکثر تولید به عنوان معیار برنامه ریزی باشد. با وجود آنکه جامعه های انسانی با نیروی تمام به سمت جامعه تکنولوژیکی در حال حرکت است و با آنکه برخی، بر اساس حساب احتمالات، فکر می کند، اجتماع جدید برنده است، احتمال شکست این جامعه غیر بشردوستانه وجود دارد؛ به شرط آنکه تعداد روزافزونی از مردم، از خطر تکنولوژی که بر سر فردیت انسان و رندگی معنویش سایه انداخته، آگاهی پیدا کنند، و به شرط آنکه مردم مصمم گردند آزادی خود را با تغییر جهت این تحول، دوباره اعاده دهند.

 

بیان مسئله:

 

عدم توجه کافی به بنیانهای فلسفی با ریشه های تاریخی ارزشهای معنوی و مادی موجب شده با رویکرد علوم جدید برخوردی منفعل داشته باشیم. تا هنگامی که مفاهیم متعالی نزد ما صرفاً بازدهی بیشتر، سهولت کاربردی -ترورسیدن به اهداف اقتصادی و مانند آن داشته باشند، قطعاً به دلیل عدم شناخت عمیق از فناوری دچار مشکلاتی خواهیم بود. در دنیای معاصرکه تمامی امور زندگی به نحوی با فناوری مدرن در ارتباط است، به جای نگاه سطحی به فناوری باید به مفهوم آن پرداخت و به جایگاه فناوری در دنیای کنونی و رابطه ای که با انسانها برقرار می کند اندیشید و با توجه به تغییراتی که فناوری در جامعه، جهان و ارزشهای آدمی به وجود میآورد، جایگاه آن را بین انسان و جهان تعیین کرد. فناوری با سرعت و بدون توقف جریان دارد و این در حالی است که بعد از گذشت سالهای بسیار از فناوری ما هنوز ماهیت آن را بدرستی نمی دانیم(وفامهر وخبره،1386،صص34-35).

 

 فناوری قدرت شگرفی در اختیار انسان قرار می دهد فناوری همچون علم ابزار بی طرفانه ای است که می تواند خادم اهداف انسانی ثمربخش، یا ابزاری برای استثمار بیرحمانه باشد. در عصر انرژی هسته ای، فناوری
 می تواند ابزاری رهایی بخش یا ویرانگر باشد. این ابزار قدرتمند صرفاً زائده ای برای تمدن نیست، بلکه شامل نظامی از روابط است که پیوسته قالبهای اجتماعی را تغییر می دهد. عصر فناوری بازسازی مداوم اقتصاد، جامعه، آموزش و پرورش، حکومت و اخلاق را ایجاب می کند. زیرا به موازات پیشرفت فناوری، افکار غیر تخصصی در برابر خرد تربیت یافته سرتسلیم فرود می آورد(گوتک،1386،ص460).

 

مانوئل کاستلز ضمن گشودن پای تکنولوژی به حوزه تنوع پذیری فرهنگ ها خاطر نشان می کند که خود فرهنگ ها، یعنی نظام های عقاید و رفتار ما که ساخته تاریخند با سیستم تکنولوژیک جدید دستخوش دگرگونی های بنیادین می شوند و این امر با گذشت زمان تشدید می شوند(قادری،1381).فناوری با اثر گذاری و تغییر حالت رفتار افراد بشر حتی در تصمیم گیری های آنها در تمام سطوح اثر می گذارد. این اثرگذاری از طریق ترویج اطلاعات جدید، روش های جدید تفکر، ترویج ایده ها و مفاهیم جدید، شیوه های جدید زندگی انجام می گیرد(حسنوی،1387،ص27). شعاع اثرگذاری پدیده جهانی شدن نیز به همراهی فناوری شتاب و گستره بیشتری
می یابد، به گونه ای که لایه های عمیق تر اندیشه، رفتار، نگرش ها، و فرهنگ های ملل مختلف را تحت تاثیر قرار می دهد. و یکی از زمینه های مهمی که فناوری وبه دنبال آن جهانی شدن در آن تأثیر بسیار زیادی را می گذارد، نظام تعلیم و تربیت است(میرزامحمدی،1387ص123). در دیدگاه مدرن فناوری امری واقعی و عینی است بنابراین به لحاظ ارزشی خنثی است؛یعنی اقدام اولیه و طبیعی آدمی برای رفع نیازمندی هایش است و رشد وتحول فناوری، تابعی از امور فرهنگی، اجتماعی و ارزشی نیست(باقری،1381). دیدگاه انتقادی فرصتی فراهم می کندتا درباره دستاوردهای مخرب و تأسف بار فناوری که نمود آن نابرابری اجتماعی و اقتصادی است، به طور جدی فکر کنیم(ضرغامی 1386،ص16).رویکرد پست مدرن نیز به جبر فناورانه اعتقاد دارد، یعنی فناوری را نیرو محرک اصلی فعالیتهای آدمی می داند که به زندگی او شکل می دهد، حامیان این نگرش طراحان رسانه ها و نرم افزارهای جدید هستند که رویاروی آنها حذف معلم ودستیابی به معلم فناورانه است وآموزشهای مجازی را با اشتیاق مطرح می کنند. فناوری مشخصه امروز، فناوری الکترونیک راه های متعددی را برای برقراری ارتباطات، اطلاع رسانی و دانستن در اختیار انسان قرار می دهد و در آموزش و پرورش فعلی استفاده از آن اجتناب ناپذیر است. اکنون رایانه جدیدترین اختراع فنی تاثیر عظیمی را بر فرایند آموزش و یادگیری خواهد گذاشته است(ذوفن،1386).

 

)مهرمحمدی،1384) فرصتهای ناشی از فناوری در تعلیم و تربیت را چنین می داند: زیر سوال رفتن اقتدار سنتی به عنوان منبع دانش و اطلاعات، از دست رفتن موضوعیت صرف انتقال اطلاعات و دانش، اتخاذ جهت گیری یادگیری مادام العمر، امکان ایجاد انعطاف و تنوع در برنامه ها و روش های آموزش با گذر از برنامه های یکنواخت، کسل کننده، استاندارد بدون در نظر گرفتن تفاوتهای فردی، ضرورت توجه به آموزه های مردم سالاری در نظام آموزش و پرورش یا تربیت شهروندی، او همچنین  تهدیدهای ناشی از فناوری در تعلیم و تربیت را  افزایش خطر انزوای اجتماعی و دمیده شدن در تنور فردیت، افزایش خطر شکل گیری هویت های نابهنجار، به خطر افتادن ارزش های مهم انسانی، تبدیل شدن فناوری اطلاعات و ارتباطات به الهه جدید یا مخدوم جدید، خطر گرایش تعلیم و تربیت به سمت برنامه های درسی استاندارد یکنواخت می داند.

 

(ضرغامی،1388) نیز فرصتهای ناشی از فناوری در تعلیم و تربیت را تسهیل شدن فرایند آموزش و دسترسی به حجم اطلاعات بیشتر در زمان کمتر و دستاورد های مثبت برای فراگیران در زمینه های دانشگاهی و حرفه  می داند. او همچنین چالشهای ناشی از فناوری در تعلیم و تربیت را یادگیری ابزاری، اندیشیدن واحد و همسان، تفکر حسابگرانه در برابر تفکر ناب می داند.

 

به عقیده هایدگر اگر انسان برای گذران زندگی در طبیعت دخل و تصرف می کند، این دخل و تصرف باید بر اساس نیازهایش باشد.حال آنکه نوع نیازهای انسان با توجه به جهان بینی او خواهد بود انسان برای دخل و تصرف در طبیعت نیازمند ابزار و فناوری است اما اگر فناوری را تنها به عنوان ابزار و وسیله قلمداد کند و آثار آن را نادیده بگیرد در حقیقت تسلیم آن شده است(آیدی دن،1377).

 

انسان دارای اراده و اختیار است؛ می تواند یکی از دو جهت حق و باطل را بر گزیند و با توجه به بینشی که از رابطه انسان با جهان هستی و خداوند دارد، می تواند توسط فناوری جهت گیری مادی یابد و در جهت سلطه بر دیگران برآید، یا برعکس تسلیم و فرمانبردار سلطه جویان شود و یا با بهره گیری از فناوری رشد پیدا کند و به نوعی از ارتباط با فناوری دست یابد تا به توسعه فرهنگ و تکامل خود در راستای ارزش های والای زندگی بپردازد. به همین جهت برای کسانی که به واسطه فناوری بر دیگران سلطه یافته و اهداف خود را پیش می برند، فناوری بسیار جالب خواهد بود و برای اسیران در بند فناوری این ماشین است که تاریخ را می سازد(آیدی دن به نقل ازمکنزی،1377).

 

آموزش فناوری جایگاه مسلمی در تعلیم و تربیت امروز دارد و این امر ناشی از جایگاه انکارناپذیری است که فناوری در عرصه زندگی کنونی بشر یافته است. اما همچنین که اندیشیدن و تصمیم گیری در باب هر عنصر جزئی از تعلیم و تربیت، بدون قرار دادن آن  در چارچوب بنیادی فلسفه تعلیم و تربیت میسر نیست، سخن گفتن از آموزش فناوری نیز بدون نگریستن به آن در چارچوب فلسفه تعلیم و تربیت ممکن و مطلوب به نظر
نمی رسد(باقری،1381،ص76). و همچنین انسان برای بقا وابسته به فناوری است و فناوری جانشینی برای رفع عیوب و نواقص زیستی او محسوب می شود از این رو بررسی روابط میان انسان و فناوری از جایگاه مهمی برخوردار
می باشد. از طرفی نفوذ و تاثیر روز افزون فناوری بر هستی انسان و از طرف دیگرگسترش به کارگیری فناوری در نظام تعلیم و تربیت مستلزم بررسی اثرات انسان شناختی فناوری در تعلیم و تربیت است. پس لازم است که به بررسی ارتباط فناوری بر انسان و مبانی انسان شناختی فناوری بپردازیم و اثرات مثبت و منفی آن بر تعلیم و تربیت را بررسی کنیم.

 

اهمیت و ضرورت تحقیق :

 

ضرورت نظری:

 

– این تحقیق به توسعه ادبیات نظری در حوزه آموزش و پرورش در خصوص فناوری آموزشی و تأثیرات فناوری بر مبانی انسان شناختی در تعلیم و تربیت و ضرورت تجدید نظر در ساختار تعلیم و تربیت در جهت توجه به جنبه های انسانی استفاده از  فناوری کمک خواهد کرد.

 

 ضرورت کاربردی:

 

– نتایج این پژوهش راهنمایی برای معلمان وآموزش دهندگان تعلیم و تربیت خواهد بود تا با آگاهی از تاثیرات فناوری در ویژگیهای مختلف انسانی از جمله تفکر،ارزش،اخلاق، فرهنگ، ویژگیهای بومی و سایر ویژگی های  انسانی، در هنگام آموزش و ارائه دروس ضمن استفاده از فرصت های فناوری های آموزشی از تهدیدات آن جلوگیری کنند.

 

– نتایج این پژوهش راهنمایی برای  مدیران و مدیران آموزش عالی خواهد بود تا با شناسایی عوامل  تهدید کننده فناوری در زمینه مبانی انسان شناختی در جهت کاربرد مناسب، هدایت صحیح و کنترل موثر و دانش آموزان در استفاده از ادوات و ابزار فناوری عمل کنند. 

 

– همچنین نتایج این  راهنمایی برای فعالان عرصه فناوری آموزشی خواهد بود تا آنها را متناسب با ویژگیها و مبانی درونی انسانی ارائه کنند و جامعه و نظام تعلیم و تربیت را از تهدیدهای فناوری مصون بدارند.

 

اهداف تحقیق:

 

هدف اصلی: 

 

بررسی و تحلیل فناوری و نسبت آن با نظریه های انسان شناختی در تعلیم و تربیت

 

    اهداف فرعی:

 

فهرست مطالب                                                                                         صفحه

 

فصل اول؛ کلیات پژوهش

 

چکیده 1

 

1-1- مقدمه 3

 

1-2- بیان مسئله 4

 

1-3- اهمیت و ضرورت تحقیق 6

 

1-4- اهداف و سوالات تحقیق 7

 

1-4-1- اهداف تحقیق. 7

 

1-4-2- سوالات پژوهش. 8

 

1-5- تعاریف مفهومی متغیرهای مورد پژوهش 8

 

1-6- تعاریف عملیاتی متغیرهای مورد پژوهش 10

 

1-7- محدودیت های تحقیق 11

 

فصل دوم؛ مبانی نظری و پیشینه پژوهش

 

بخش اول؛ یادگیری سازمانی 13

 

2-1- یادگیری؛ تعاریف و مفاهیم 13

 

2-2- اهمیت و ضرورت یادگیری 14

 

2-3- سطوح یادگیری در سازمان 15

 

2-3-1- یادگیری فردی. 15

 

2-3-2- یادگیری تیمی. 15

 

2-3-3- یادگیری فرابخشی. 16

 

2-3-4- یادگیری سازمانی. 16

 

2-4- مفاهیم و تعریف یادگیری سازمانی: 17

 

2-5- تاریخچه مفهوم یادگیری سازمانی 20

 

2-6- اهمیت یادگیری در سازمانها 121

 

2-7- مزایای یادگیری سازمانی 23

 

2-7-1 بهبود عملکرد. 23

 

2-7-2- بهبود خلاقیت و نو آوری در سازمان. 24

 

2-7-3- حفظ مزیت رقابتی. 24

 

2-7-4- توسعه سازمان. 25

 

2-7-5- توسعه مدیریت دانش. 25

 

2-8- مؤلفه های یادگیری سازمانی 25

 

2-8-1- چشم انداز مشترک. 26

 

2-8-2- فرهنگ سازمانی. 26

 

2-8-3- ساختار سازمانی. 27

 

2-8-4- یادگیری تیمی یا گروهی. 27

 

2-8-5- تفکر سیستمی . 27

 

2-8-6- توسعه شایستگی کارکنان. 28

 

2-8-7- استراتژی. 28

 

2-8-8- اشتراک دانش. 29

 

2-8-9- رهبری مشارکتی. 29

 

2-9- انواع یادگیری سازمانی 30

 

2-9-1- یادگیری انطباقی. 31

 

2-9-2- یادگیری پیشگیرانه (آینده نگر). 32

 

2-9-3- یادگیری عملی. 32

 

2-9-4- یادگیری تحلیلی. 32

 

2-9-5- یادگیری ترکیبی. 32

 

2-9-6- یادگیری ساختاری. 33

 

2-9-7- یادگیری نهادی. 33

 

2-9-8- یادگیری تک حلقه ای. 33

 

2-9-9- یادگیری دو حلقه ای. 34

 

2-9-10- یادگیری سه حلقه ای. 35

 

2-9-11- یادگیری ارثی. 35

 

2-9-12- یادگیری تجربی. 35

 

2-9-13- یادگیری نیابتی. 36

 

2-10- ویژگیهای یادگیری در سازمان ها 36

 

2-11- مدل های یادگیری در سازمانی 37

 

2-11-1-مدل یادگیری سازمانی دنتون. . 38

 

2-11-2-مدل یادگیری سازمانی مارکوات . 39

 

2-11-3-مدل یادگیری سازمانی توماس. . 39

 

2-11-4-مدل یادگیری سازمانی کراینتر و همکاران.. 41

 

2-12- موانع فراروی توسعه یادگیری در سازمان ها 41

 

2-12-1- عدم تمایل به یادگیری. 42

 

2-12-2- مقاومت در برابر تغییر. 43

 

2-12-3- موانع ساختاری. 43

 

2-12-4- موانع فرهنگی. 43

 

2-12-5- عدم تعهد مدیران به یادگیری عمیق. 44

 

2-12-6- باورهای مدیران. 44

 

2-12-7- سیاسی بودن محیط درونی سازمان. 44

 

2-12-8- عدم وجود استراتژی روشن. 44

 

2-12-9- فقدان اعتماد در سازمان. 45

 

2-12-10- عملکرد مداری و فقدان زمان یادگیری. 45

 

2-12-11- داشتن تفکر غیر سیستمی و جزئی نگر. 45

 

2-12-12- کاهش انگیزه های یادگیری. 46

 

2-12-13- محیط انحصاری و غیر رقابتی. 46

 

2-13- عوامل مؤثر بر توسعه یادگیری در سازمان ها 46

 

2-13-1- اعتماد سازمانی. 48

 

2-13-2- رهبری تحولی. 49

 

2-13-3- رهبری معنوی. 49

 

2-13-4- سرمایه اجتماعی. 50

 

2-13-5- هوش سازمانی. 51

 

2-13-6- فرهنگ سازمانی. 51

 

2-13-7- ساختار سازمانی. 52

 

2-13-8- توانایی‏های فردی (کارکنان یادگیرنده و خلّاق). 52

 

2-13-9- سرمایه فکری. 52

 

2-13-10- هوش هیجانی. 53

 

2-13-11- مدیریت کیفیت فراگیر. 53

 

2-14- سازمان های یادگیرنده 54

 

2-14-1- مفاهیم وتعاریف سازمان یادگیرنده.. 54

 

2-14-2- ویژگی های سازمان یادگیرنده. 56

 

2-14-3- تفاوت یادگیری سازمانی و سازمان یادکیرنده.. 57

 

2-15- مدیریت دانش 61

 

2-16- دانش سازمانی 61

 

2-17- فرایند یادگیری سازمانی از دیدگاه صاحب نظران مختلف 61

 

2-17-1- . فرایند یادگیری سازمانی هابز.. 61

 

2-17-2-. فرایند یادگیری سازمانی جانک مین چاو.. 63

 

2-17-3- فرایند یادگیری سازمانی هربرگ.. 64

 

2-17-4- فرایند یادگیری سازمانی کراسن 64

 

2-17-5- فرایند یادگیری سازمانی پاولوسکی 64

 

2-18- بخش دوم : تحقیقات 65

 

   2-18-1- تحقیقات داخلی 65

 

   2-18-2- تحقیقات خارجی 67

 

2-19- مدل مفهومی پژوهش 68

 

فصل سوم؛ روش پژوهش

 

3-1- نوع و روش پژوهش 72

 

    نتایج بدست آمده از آزمون کروسکال- والیس نشان داد که در بهداشت تغذیه و بهداشت دوران قاعدگی در حوزه های دانش، نگرش و عملکرد به تفکیک رشته تحصیلی تفاوت معناداری وجود ندارد. در بهداشت تغذیه نیز تفاوتی به تفکیک پایه تحصیلی وجود ندارد. در زمینه بهداشت دوران قاعدگی در حوزه دانش تفاوتی مشاهده نشد اما در دو حوزه نگرش و عملکرد به تفکیک پایه تحصیلی تفاوت وجود دارد.

 

واژگان کلیدی: برنامه درسی یاد گرفته شده- بهداشت فردی – تغذیه – قاعدگی

 

 

 

 

فهرست مطالب 

 

عنوان                                                                                                                                           صفحه                                                                                                                                                                                      

 

چکیده

 

فصل1: کلیات پژوهش

 

1-1- مقدمه2

 

1-2- بیان مسئله.4

 

1-3- ضرورت پژوهش9

 

1-4- اهداف پژوهش14

 

1-5- سؤالات پژوهش15

 

1-6- تعاریف نظری و عملیاتی واژه ها و اصطلاحات16

 

 

 

فصل 2: ادبیات و پیشینه پژوهش

 

2-1- مقدمه.18

 

2-2- برنامه درسی

 

     2-2-1- مفهوم و ماهیت برنامه درسی.19

 

     2-2-2- سطوح برنامه درسی24

 

2-3- ویژگیها و خصوصیات دانش آموزان دوره متوسطه.33

 

2-4- اهداف آموزش و پرورش متوسطه35

 

2-5- طبقه بندی هدفهای آموزشی37

 

2-6- یادگیری

 

     2-6-1- تعریف یادگیری44

 

2-7-  نگاهی تاریخی به سلامت و بیماری47

 

2-8- تعریف بهداشت.49

 

2-9- طیف سلامت- بیماری50

 

2-10- اهمیت برنامه ریزی در بهداشت52

 

 

 

2-11- ضرورت و اهمیت آموزش بهداشت در جامعه و مدرسه55

 

2-12- عوامل تعیین کننده رفتارهای بهداشتی58

 

2-13- عوامل مؤثر در آموزش بهداشت.62

 

2-14- تغذیه

 

     2-14-1- اهمیت تغذیه در بهداشت و سلامتی64

 

     2-14-2- نیازهای تغذیه ای نوجوانان68

 

     2-14-3- ویژگی های رفتارهای غذایی نوجوانان.71

 

     2-14-4- عوامل مؤثر در ایجاد عادات غذایی.72

 

     2-14-5- اختلال های خوردن نوجوانان74

 

     2-14-6- عوارض شایع تغذیه در کودکان و نوجوانان .76

 

     2-14-7- اهمیت تغذیه در تعلیم و تربیت و یادگیری.77

 

2-15- بررسی مسائل مربوط به قاعدگی و بهداشت این دوران

 

     2-15-1- تعریف قاعدگی80

 

     2-15-2- توضیحات در زمینه قاعدگی80

 

     2-15-3- فرهنگ جامعه و بهداشت دوران قاعدگی81

 

     2-15-4- عوامل مؤثر بر تشدید مشکلات دختران در دوران قاعدگی .83

 

     2-15-5- مراقبتهای بهداشتی دوران قاعدگی 84

 

2-16- پیشینه پژوهشهای انجام شده

 

     2-16-1- پژوهشهای مربوط به داخل کشور.87

 

     2-16-2- پژوهشهای مربوط به خارج کشور.93

 

2-17- جمع بندی.96

 

 

 

فصل 3: روش پژوهش

 

3-1- مقدمه.98

 

3-2- روش انجام پژوهش.99

 

3-3- جامعه آماری پژوهش99

 

3-4- نمونه و روش نمونه گیری.100

 

3-5- روش و ابزار جمع آوری اطلاعات پژوهش.101

 

3-6- روش تجزیه و تحلیل اطلاعات.103

 

 

 

فصل 4: یافته های پژوهش

 

4-1- مقدمه.106

 

4-2- شاخص های توصیفی.107

 

4-3- شاخص های استنباطی109

 

 فصل 5: بحث و نتیجه گیری

 

5-1- مقدمه140

 

5-2- نتیجه گیری.141

 

5-3- بحث.146

 

5-4- پیشنهادها

 

      5-4-1- پیشنهادهای اجرایی.153

 

      5-4-2-  پیشنهادهای پژوهشی.153

 

5-5- محدودیت ها154

 

منابع

 

منابع فارسی

 

منابع لاتین

 

پیوست

 

پرسشنامه

 

چکیده لاتین

 

 

– مقدمه

 

    در دنیای امروز داشتن مسأله جزئی از زندگی فردی و اجتماعی انسانها محسوب می شود (پروند، 1385: 48). و جهان سرشار از مسائلی است که نیازمند راه حلهای جدید است (جویس، کالهون و هاپکینز[1]، ترجمه مهر محمدی و عابدی، 1385: 118). و انسان از بدو تولد تا آخرین لحظات حیات با مسائل مختلفی مواجه می شود. بعضی از این مسائل را فرد خود بوجود می آورد و معمولاً خود نیز قادر به حل و فصل بعضی از آنهاست و بعضی از مسائل دیگر را جامعه و زندگی اجتماعی برای او بوجود می آورد که فرد به تنهائی قادر به حل و فصل آنها نیست. پیشرفت و تحولات صنعت و تکنولوژی همراه با دست آوردهای رفاهی اش مسائل و مشکلات تازه ای برای انسان امروز و فردا بوجود آورده است (پروند، 1385: 48). این پیشرفتها در حوزه سلامت و مسائل بهداشتی نیز علاوه بر رفاه، گاه پدید آورنده مشکلاتی همچون بیماری های نوپدید، بیماری های جنسی، رفتارهای تغذیه ای غلط و عادات غیر بهداشتی در بین نوجوانان، تولد نوزادان با وزن کم و مشکلات و بیماری هایی است که گریبانگیر این خانواده ها و کودک نه تنها در ایام کودکی بلکه در نوجوانی و بزرگسالی خواهد شد، از آنجایی که سلامت جسمی، روحی و اجتماعی هر یک از افراد جامعه به عنوان مهمترین سرمایه شمرده می شود ( ایرانپور، 1381: 1)، و یکی از ارکان پیشرفت و توسعه اجتماعی و اقتصادی هر کشور، داشتن نیروی انسانی سالم و کارآمد است، آموزش و پرورش نیروهای انسانی سالم، بویژه کودکان و نوجوانان در هر کشور از اولویت و اهمیت خاصی برخوردار است ( صادقی، 1370: 1)، می توان گفت که این مهم بیشتر از هر نهادی از عهده نهاد تعلیم و تربیت بر می آید زیرا نظام های آموزشی از مهم ترین و زیربنایی ترین نظام های هر کشور برای تربیت سرمایه های انسانی و توسعه همه جانبه و پایدار محسوب می شوند (علیخانی، 1383: 2).  بخشی از جمعیت نظام های آموزشی را نوجوانان تشکیل می دهند و در اهمیت این دوران می توان گفت: نوجوانی یکی از مهمترین و پرارزش ترین دوران زندگی هر فرد است زیرا سرآغاز تحولات و دگرگونیهای جسمی، روانی و حضور در فعالیت های اجتماعی برای آنان است، این دوران، زیربنا و جهت دهنده دوره های بعدی زندگی در بزرگسالی و سالمندی است (احمدی، 1376: 2-1). بسیاری از رفتارهای ناسالم بهداشتی که در بزرگسالی ظاهر می شوند در سالهای اولیه زندگی یا در دوران نوجوانی شکل می گیرند، آموزش رفتارهای بهداشتی مثبت در سنین نوجوانی در مقابل تغییر رفتارهای بهداشتی در دوران بزرگسالی، هزینه کمتری بدنبال دارد و کیفیت زندگی نیز در مراحل بعدی از طریق کاهش بیماری و پیشرفتهای خود مراقبتی به میزان زیادی افزایش می یابد (ایرانپور، 1381: 2). توجه به بهداشت دختران بویژه در این دوران از اهمیت ویژه ای برخوردار است، این دوران زمان اکتساب قدرت باروری است، زمانی است که تغییرات دینامیک در مغز و غدد باعث تغییرات جسمانی، روحی و رفتاری فرد شده و برنامه باروری وی پی ریزی می گردد، بسیاری از مشکلات نازایی، بیماری های عفونی، ازدواجهای ناموفق، حاملگی های مخاطره آمیز، مرگ و میر و معلولیتها از این دوران نشأت می گیرند (احمدی، 1376: 2). علاوه بر مسائل ذکر شده دختران نوجوان به علت مشکلات تغذیه ای و دریافت ناکافی آهن از طریق رژیم غذایی جزء گروه های آسیب پذیرند که بخش عمده ای از مبتلایان به فقر آهن و کم خونی ناشی از آنرا تشکیل می دهند (حیدرنیا و همکاران، 1381: 33). سوء تغذیه عامل اصلی ضعف و ناتوانی جسمی نوجوانان می باشد، کودکان و نوجوانان مبتلا به سوء تغذیه ضمن ناتوانی جسمی، آمادگی کافی برای آموزش گرفتن و استفاده از امکانات را ندارند (رجایی و همکاران، 1380: 128). با توجه به نکات ذکر شده و با عنایت به اینکه دقت در بهداشت دختران تأثیر مستقیمی بر خانواده و کودکان آنها و جامعه خواهد داشت، مطالعاتی در این باب و بررسی آگاهی، دانش و عملکرد دختران نوجوان اطلاعاتی بدست می دهد تا بر اساس آن برنامه های آموزشی، رسانه ها و نهاد تعلیم و تربیت نقاط قوت خود را تقویت و نقاط ضعف برنامه های خود را اصلاح نمایند و این به بهتر زیستن حال و آینده شخص کمک می نماید (پویه، 1375: 1). زیرا برنامه های صحیح می توانند سبب ایجاد دانش در فرد شوند (ایرانپور، 1381: 5). ایجاد دانش و حساسیت در دانش آموزان نسبت به رشد خود در زمینه های گوناگون به نظر می رسد برای مقابله با رشد نابسامانی های فردی و اجتماعی در آنها مفید واقع شود اما این به تنهایی کافی نمی باشد زیرا گاه دانش آموزان از طریق محتواهای آموزشی به آگاهی در خور توجهی می رسند، اما این آگاهی تغییری در رفتار آنها ایجاد نمی کند، دلیل این مطلب روشن است زیرا طبیعت انسان طوری است که برای انجام عملی نیاز به سه رکن شناخت، مهارت و شور و شوق دارد، به عبارتی زمانی که عوامل شناختی، عاطفی و عوامل مهارتی در کنار هم قرار می گیرند باعث انجام عملی می شود (تیموری، 1382: 4-3). بنابراین در این امر، بررسی هر سه وجه شناخت، نگرش و عملکرد افراد مهم می باشد.

 

    این پژوهش نیز به علت اهمیت این مسئله به بررسی هر سه رکن آگاهی، نگرش و عملکرد دانش آموزان دختر مقطع متوسطه در دو حوزه بهداشت تغذیه و بهداشت دوران قاعدگی پرداخته است.

 

1-2- بیان مسأله

 

    آنچه طراحان و برنامه ریزان درسی برای رشد و تربیت فراگیران طراحی و برنامه ریزی می کنند‏‎‏‎‍،. برنامه درسی رسمی است، برنامه رسمی هدفهای آموزشی مدون و آشکار دارد و اصول و روش های یاددهی و یادگیری متناسب با هدفها و محتوا تعیین و پیشهاد می شود و در مورد ارزشیابی نیز تصمیم گیری هماهنگی به عمل می آید. پرسش اساسی این است که آیا مجموعه یادگیریهای دانش آموز محدود به برنامه درسی رسمی است؟ آیا می توان عوامل موثر در شکل گیری تجربه ها را تحت کنترل در آورد و جز تأثیر و دخالت برنامه درسی آشکار از تأثیر عوامل دیگر مانع شد؟ چنین چیزی در عمل ناممکن است (ملکی، 64:1388).

 

    فتحی در تقسیم بندی خود به هشت نوع برنامه درسی اشاره کرده است که یکی از آنها، برنامه درسی یاد گرفته شده است، وی این نوع برنامه درسی را به شکل زیر تعریف می کند:

 

    برنامه درسی آموخته شده عبارت است از آنچه که واقعاً بچه ها از کل تجربیات در انتهای یک برنامه درسی معین فرا گرفته اند و این چیزی است که شناسایی و فهم