انجمن روان پزشکان آمریکا(۱۹۹۴) سازگاری اجتماعی را چنین تعریف می‌کند: هماهنگ ساختن رفتار به منظور برآورده ساختن نیازهای محیطی که غالباً مستلزم اصلاح تکانه ها، هیجان ها یا نگرش هاست(حجاری، ۱۳۸۴).
صدیقی(۱۳۸۰)، سازگاری اجتماعی را به عنوان جریانی تعریف کرده‌است که به وسیله ی آن روابط میان افراد، گروه ها و عناصر فرهنگی در وضعیتی رضایت بخش برقرار باشد. به عبارت دیگر، روابط میان افراد و گروه ها به گونه ای برقرار شده باشد که رضایت متقابل آن ها را فراهم سازد. بدین ترتیب، سازگاری اجتماعی مکانیزم هایی است که توسط آن ها یک فرد توانایی تعلق به یک گروه را پیدا می‌کند. به همین علت لازمه ی سازگاری اجتماعی، بروز تغییراتی در فرد بوده، و آن نیز مستلزم یکپارچگی مکانیزم هایی است که توسط آن ها، گروه یک عضو جدید را می پذیرد(یمنی دوزی سرخابی، ۱۳۷۱).
سازگاری اجتماعی دارای مؤلفه ها و نشانه های خاصی است. یکی از نشانه های سازگار بودن با محیط و اجتماع، داشتن استقلال است. استقلال یعنی توانایی انجام کارها بدون کمک گرفتن از دیگران، توانایی تحمل تنهایی و حتی لذت بردن از آن. مسئولیت پذیری نیز از نشانه های دیگر سازگاری اجتماعی است. آینده نگری و درک این امر که تصمیمات و اقدامات امروز می‌تواند بر زندگی و فردای فرد تاثیر بگذارد نیز از ویژگی های فرد سازگار است. توانایی تصمیم گیری، حفظ اعتدال و میانه روی در امور زندگی نیز از دیگر ویژگی های فردی می‌باشد که دارای سازگاری اجتماعی است. فرد دارای سازگاری اجتماعی توانایی برنامه ریزی برای تمام ساعات خود را دارد و تا جایی که امکان دارد، در تمام ابعاد زندگی خود جانب اعتدال را نگه می‌دارد و از افراط و تفریط خودداری می‌کند(حجاری، ۱۳۸۴).
جنبه ای دیگر از سازگاری اجتماعی، مهار ت های اجتماعی است. مهارت های اجتماعی رفتارهای انطباقی فراگرفته شده است که فرد را قادر می‌سازد با افراد دیگر روابط متقابل داشته باشد، واکنش های مثبت بروز دهد و از رفتارهایی که پیامد منفی دارند، اجتناب ورزد. مهارت های اجتماعی شامل مهارت در تشخیص خصوصیات گروه، ارتباط گیری با گروه، گوش دادن، همدردی، ارتباط غیرکلامی، در تشخیص احساسات خویش و مهارت کنترل خویش است. شخصی که دارای مهارت اجتماعی است، می‌تواند به انتخاب و ارائه ی رفتار مناسب در وضعیت معین دست بزند.
الیوت و گرشام[۱۹](۲۰۰۳) ضمن تعریف مهارت های اجتماعی به عنوان رفتارهای انطباقی یاد گرفته شده که فرد را قادر می‌سازد تا با افراد دیگر رابطه ای متقابل داشته باشد و از خود پاسخ های مثبت بروز دهد، این رفتارها را به پنج رفتار جزئی تر تقسیم می‌کنند که هر یک از آن ها می‌تواند موجب تسهیل روابط بین فردی شود. آن ها شامل همکاری، گفتار مناسب، مسئولیت پذیری، همدلی و خویشتن داری هستند. بروز مهارت های اجتماعی ضعیف، به عدم پذیرش فرد توسط دیگران منجر می شود. بسیاری از دانش آموزان هرگز رفتار مناسب را برای موقعیت های اجتماعی در تعامل با دیگران یاد نگرفته اند. بدیهی است رشد مهارت های اجتماعی به منظور سازگاری اجتماعی در روابط بین فردی نیازمند سلامت عاطفی-روانی و هوشمندی هیجانی است. بدین ترتیب، مهارت های اجتماعی به رفتارهای آموخته شده و مقبول جامعه اطلاق می شود؛ رفتارهایی که شخص می‌تواند با دیگران به گونه ای ارتباط متقابل برقرار کند که به بروز پاسخ های مثبت و پرهیز از پاسخ های منفی می انجامد(نادری، ۱۳۸۸) و موجب سازگاری اجتماعی فرد می شود.
یکی از الگوهایی که ممکن است با سازگاری اجتماعی در ارتباط باشد، مهارت خودکنترلی و عملکرد خانواده است(رجبی، ۱۳۸۶ ؛ گورمن اسمیت و همکاران، ۲۰۰۰ ؛ لارسن و مونی[۲۰]، ۲۰۰۸ ؛ احمدی، ۱۳۸۱ ؛ هوگلند و لیدبیتر[۲۱]، ۲۰۰۳). همچنین الیوت و همکاران(۲۰۰۳) در پژوهشی نشان دادند که از طریق آموزش مهار ت های اجتماعی می توان به پیشرفت مهار تهای اجتماعی و سازگاری اجتماعی نوجوانان کمک کرد.
تفاوت های گروه‌های قومی، سن و جنس در سازگاری اجتماعی نوجوانان در پژوهشی توسط مری بسیل[۲۲] (۲۰۱۱) مورد بررسی قرار گرفت که نتیجه این بررسی نشان داد، بین گروه‌های قومی و سنی از نظر سازگاری اجتماعی تفاوت وجود دارد. اما بین زنان و مردان نیز از نظر سازگاری اجتماعی تفاوت ناچیزی به دست آمد. همچنین پتل[۲۳](۲۰۰۹) در پژوهشی نشان داد، که الگوهای ارتباط بین فردی در تفاوت جنسی زنان و مردان و سازگاری اجتماعی به طور متقابل به یکدیگر وابسته هستند. سازگاری اجتماعی مردان بهتر از گروه زنان است و الگوهای ارتباط بین فردی و سازگاری اجتماعی به هم وابسته نیستند.
تعاریف سازگاری اجتماعی
برای مفهوم سازگاری تعاریف متعددی از سوی اندیشمندان روانشناسی و جامعه شناسی ارائه شده است که در اینجا به برخی از این تعاریف پرداخته می شود: در لغت نامه ی دهخدا سازگاری به معنای موفقیت در کار، حسن سلوک و در مقابل آن ناسازگاری به عنوان بدسلوکی، بد رفتاری و سازگاری نکردن معنی شده است.
سینا و سینگ[۲۴](۱۹۹۳) از سازگاری تعریفی به این صورت ارائه می‌کند: سازگاری عبارت است از ثبات عاطفی و جسارت در روابط اجتماعی و نیز علاقه به تحصیل و مدرسه می‌باشد که به صورت سازگاری عاطفی، سازگاری اجتماعی و آموزشی دیده می شود(پورهمایون، ۱۳۸۸).
به نظر راجرز[۲۵] منظور از سازگاری انطباق متوالی با تغییرات و ایجاد ارتباط بین خود و محیط به نحوی است که حداکثر خویشتن سازی همراه با رفاه اجتماعی و رعایت حقوق خارجی را امکان پذیر سازد، به این ترتیب سازگاری به معنای همرنگی با جماعت نیست، بلکه سازگاری شناخت این حقیقت است که هر فرد باید هدف های خود را با چارچوبی اجتماعی و فرهنگی تطبیق نماید(شعاری نژاد، ۱۳۶۳).
به عقیده شعاری نژاد(۱۳۶۳) سازگاری عبارت است از:
۱- عمل برقرای یک رابطه روانشناختی رضایت بخش بین خود و گروه
۲- عمل پذیرش رفتار مناسب و تطابق با تغییرات محیطی
۳- سازگاری موجود زنده با تحریکات درونی و بیرونی
انسان موجودی اجتماعی است و ادامه زندگی او به صورت انفرادی غیر ممکن می‌باشد، از لحظه ای که فرد متولد می شود در ارتباط با دیگران می‌باشد و تأمین نیازهای او ایجاب می‌کند که با دیگران ارتباط داشته باشد و این نیاز به ارتباط در تمام مراحل رشد فرد وجود دارد(ماسن[۲۶]، ۱۳۸۳).
سازگاری اجتماعی عبارت است از؛ داشتن مهارت های لازم برای به کار گیری و حفظ روابط حمایتی و رضایت بخش و کنار آمدن با محیط جامعه(باکر و سیریک[۲۷]، ۱۹۸۹ ؛ به نقل از استرداد و دیوکس[۲۸]، ۲۰۰۵).
سازگاری اجتماعی عبارت است از سازگاری شخص با محیط خود که ممکن است با تغییر دادن خود یا محیط به دست آید(پورافکاری، ۱۳۸۰).
