شکل ۸: مدل مفهومی ارتباطی زیرساخت الکترونیک با سایر اجزای شهر ۵۴
شکل ۹: مدل مفهومی ارتباط زیرساخت، خدمات و شهر الکترونیکی ۵۵
شکل ۱۰: بسترهای مهم زیرساخت الکترونیک ۵۶
شکل ۱۱: نمایی از پورتال شهر الکترونیک کیش ۷۳
شکل ۱۲: نمایی از پورتال شهر الکترونیک مشهد ۷۴
شکل ۱۳: نمایی از پورتال شهر الکترونیک همدان ۷۶
شکل ۱۴: تعامل بین کنشگران اصلی مدیریت شهر در شهر الکترونیک ۸۲
شکل ۱۵: مدل تحقیق ۸۳
شکل ۱۶: پراکندگی سنی افراد نمونه آماری ۹۸
شکل ۱۷: درصد مالکیت شخصی کامپیوتر ۹۹
شکل ۱۸: میزان آشنایی شهروندان با کامپیوتر ۹۹
شکل ۱۹: میزان شرکت شهروندان در دوره‌های آموزشی ICT 100
شکل ۲۰: مقایسه روش های دریافت آموزش ICT در بین شهروندان (درصد) ۱۰۰
شکل ۲۱: مقایسه مکانهای استفاده شهروندان از اینترنت ۱۰۱
شکل ۲۲: میزان تمایل شهروندان به استفاده از فناوری اطلاعات و ارتباطات در زندگی شهری ۱۰۲
شکل ۲۳: میزان اعتماد شهروندان به فناوری‌های نوین اطلاعاتی و ارتباطاتی ۱۰۲
شکل ۲۴: سرانه فناوری اطلاعات و ارتباطات، ایران و سایر کشورها ۱۰۶
شکل ۲۵: نمودار مقایسه‌ای زیرساخت تکنولوژیکی ICT همدان، ایران و سایر کشورها ۱۱۰
شکل ۲۶: نمودار مقایسه‌ای شاخص زیرساخت تکنولوژیکی ICT ایران و سایر کشورها، گزارش اکونومیست ۱۱۲
شکل ۲۷: نمودار مقایسه‌ای شاخص سرمایه انسانی ایران و سایر کشورها ۱۱۴
فهرست جداول
جدول ۱: مقایسه مدلهای مختلف سنجش آمادگی الکترونیک ۴۸
جدول ۲: مؤلفه‌ها و شاخصهای بکار گرفته شده در مدل CID 49
جدول ۳: ویژگیهای فضاهای شهری و فضاهای الکترونیکی ۵۶
جدول ۴: شاخص آمادگی دولت الکترونیک: ۲۵ کشور برتر دنیا و ایران ۶۶
جدول ۵ : شاخص آمادگی دولت الکترونیک ایران در سالهای ۲۰۰۵ و ۲۰۰۸ ۶۷
جدول ۶: رتبهبندی کشورها بر اساس شاخص آمادگی الکترونیکی موسسه اکونومیست ۶۷
جدول ۷: جایگاه ایران بر اساس شاخص آمادگی الکترونیکی طی سه سال گذشته ۶۸
جدول ۸: برترین شهرهای الکترونیک دنیا در سال ۲۰۰۷ ۷۰
جدول ۹: برترین شهرهای الکترونیک دنیا طی سالهای ۲۰۰۳ تا ۲۰۰۷ ۷۱
جدول ۱۰: وضعیت شهر تهران بر مبنای شاخصهای ارزیابی شهرهای برتر دنیا ۷۲
جدول ۱۱: وضعیت شاخصهای عمومی (ارزیابی زندگی الکترونیکی) ۷۷
جدول ۱۲: وضعیت شاخصهای زیرساخت‌های کسب و کار الکترونیکی (سازمان الکترونیکی) ۷۷
جدول ۱۳: وضعیت شاخصهای دولت الکترونیکی ۷۸
جدول ۱۴: توزیع فراوانی انتخاب گزینهها توسط شهروندان ۹۶
جدول ۱۵: سرانه بودجه فناوری اطلاعات و ارتباطات در کشورهای منتخب و مقایسه با ایران ۱۰۵
جدول ۲۰: مقادیر بیشینه و کمینه زیرساخت فناوری اطلاعات در کشورهای دنیا در مقایسه با شهر همدان ۱۰۸
جدول ۱۷: شاخصهای زیرساخت تکنولوژیک فناوری اطلاعات و ارتباطات در شهر همدان ۱۰۹
جدول ۱۸: وضعیت زیرساخت تکنولوژیک فناوری اطلاعات و ارتباطات، همدان، ایران و سایر کشورها ۱۰۹
جدول ۱۹: وضعیت زیرساخت فناوری اطلاعات و ارتباطات در کشورهای منتخب و مقایسه با ایران ۱۱۱
جدول ۲۰: وضعیت شاخص سرمایه انسانی در کشورهای منتخب و مقایسه با ایران ۱۱۳
فصل اول:
کلیات تحقیق
فصل اول: کلیات تحقیق
بیان مسأله
اطلاعات و اطلاع‌رسانی، مهمترین ابزار استراتژیک برای مدیریت و اداره صحیح همه واحدهای اقتصادی، اجتماعی، فرهنگی و سیاسی محسوب می‌گردد. در این راستا شهرها با توجه به عمق وظایف و پیچیدگی روابط اقتصادی، فرهنگی، اجتماعی و سیاسی عصر تعاملی حاضر، از اهمیتی دو چندان برخوردارند. به دلیل اهمیت اطلاعات در فرایند تصمیم‌گیری، فناوری اطلاعات در جهان با سرعت چشمگیری در حال توسعه است و تمامی فعالیت‌های روزمره بشر را تحت تأثیر قرار داده است. در حوزه شهری، شهرها و شهرداریهای الکترونیکی یکی پس از دیگری در حال ظهور هستند و در آینده‌ای نزدیک ارائه خدمات شهری را کاملاْ دگرگون می‌کنند. شهرها و دولتهای الکترونیک دستاوردهای بشر عصر حاضر، حاصل انقلاب فناوری اطلاعات و ارتباطات هستند. شهرها و دولتهای الکترونیک که در کشور ما به عنوان مقولههای نسبتاً جدیدی شناخته میشوند، چندین سال است که در بسیاری از شهرها و کشورهای دنیا به تحقق پیوستهاند. امروزه دانشمندان و متخصصین، روی آوردن به شهرها و دولتهای الکترونیک را گریزناپذیر میدانند. شهرهای ایران نیز در این میان مستثنی نیستند. با توجه به این موضوع، مقوله مهم و حیاتی، نحوه روی آوردن ما به این شهرهاست. اگر قدری به عقب برگردیم و تجارب پیادهسازی شهر الکترونیک در کشور را بررسی کنیم خواهیم یافت که تجارب پیشین، تجارب موفقیتآمیزی نبودهاند. شهرهای الکترونیک کیش و مشهد به عنوان اولین تجارب شهر الکترونیک در کشور، تا کنون به بهرهبرداری و استفاده عملیاتی نرسیدهاند.
در همین راستا سازمان آمار و فناوری اطلاعات شهرداری همدان چندی است که مسئولیت پیادهسازی شهر الکترونیک در شهر همدان را بر عهده گرفته است. لذا با توجه به مطرح شدن موضوع پیادهسازی شهر الکترونیک در شهر همدان و با توجه به تجارب ناموفق پیشین در کشور، به نظر میرسد پیادهسازی موفق این پروژه در شهر همدان نیازمند تأمل و تعمق بیشتری است. انجام مطالعات امکانسنجی پیادهسازی شهر الکترونیک یکی از فعالیتهایی است که تعیین میکند آیا با توجه به شرایط فعلی شهر، امکان تحقق شهر الکترونیک وجود دارد یا نه. در واقع بهتر اینست تا با درس گرفتن از تجارب ناموفق گذشته، مبالغ هنگفتی از سرمایههای کشور صرف بیتجربگی و به آزمون و خطا گرفتن پروژهها نشود. با توجه به همین موضوع در این پروژه سعی خواهیم کرد تا امکان پیادهسازی شهر الکترونیک همدان از جنبهه ای مختلف بررسی گشته و نهایتاً راهکارهای عملی برای پیادهسازی پروژه در شهر همدان ارائه گردد. در این راه از تجارب شهرهای الکترونیک موفق در کشورهای مختلف دنیا نیز کمک گرفته خواهد شد.
پس از بررسی امکان تحقق شهر الکترونیک در شهر همدان، خواهیم کوشید تا اثرات پیادهسازی شهر الکترونیک را بر ارائه خدمات مختلف شهری- با تکیه بر خدمات شهرداری- بررسی کنیم. همواره یکی از مشکلات اصلی پیش روی استفاده از فناوری‌های نوین ارتباطی و اطلاعاتی-که شهرهای الکترونیک زاییده آنها هستند- عدم آگاهی مردم و همچنین مدیران از فواید این فناوریهاست. شکی نیست که اگر مزایای پیادهسازی شهر الکترونیک به خوبی برای شهروندان تشریح شود و همه شهروندان آشنایی نسبی با این مقوله پیدا کنند، دیگر این شهروندان هستند که خواهان تحقق هرچه زودتر شهر الکترونیک خواهند بود. همچنین از طرف دیگر اگر مدیران شهری با شهر الکترونیک و محاسن آن آشنا شوند، قطعاً با برنامه ریزی به سمت این مقوله حرکت کرده و در این راه به مشارکت با یکدیگر خواهند پرداخت. در کل میتوان گفت در صورت تشریح و تبیین اثرات شهر الکترونیک بر کیفیت ارائه خدمات شهری، کار پیادهسازی و تحقق شهر الکترونیک تسهیل خواهد شد.
پیشینه تحقیق
در سالیان اخیر در ایران فعالیت‌های پراکنده و وسیعی در عرصه فناوری اطلاعات توسط دانشگاهها و مراکز گوناگون آموزشی و صنعتی صورت گرفته است. اولین اقدامات سازمان‌یافته و فراگیر در این زمینه، به ماه‌های آغازین سال ۱۳۸۱ معطوف می‌شود که طی آن طرح توسعه کاربری فن‌آوری اطلاعات (تکفا) در کشور تدوین و تصویب شد.
