بهمن ماه 1391
(در فایل دانلودی نام نویسنده و استاد راهنما موجود است)
چکیده:
تحقیقات زیادی پیشنهاد می کنند که کانون توجه بیرونی اثرات مثبت تری نسبت به کانون توجه درونی بر یادگیری دارد. هدف از این پژوهش بررسی اثر دستورالعمل های کانون توجهی بر یادگیری کینماتیکی یک تکلیف ایستا بود. روش این تحقیق نیمه تجربی بوده و نمونه آماری شامل 36 دانشجوی مرد داوطلب با دامنه سنی بین 21 تا 29 سال که به طور تصادفی در سه گروه 12 نفره شامل: گروه با دستورالعمل کانون توجه درونی ( تمرکز بر زاویه 90 درجه)، گروه با دستورالعمل کانون توجه بیرونی (تمرکز بر نقطه قرمز روبرو) و خودانتخابی (بدون دستورالعمل) قرار گرفتند. برای جمع آوری داده ها از دستگاه تجزیه و تحلیل حرکتی استفاده شد و برای تجزیه و تحلیل داده ها از آزمون تحلیل واریانس یکطرفه جهت مقایسه سه گروه، از آزمون تحلیل واریانس با اندازه گیری های مکرر جهت بررسی داده ها در مراحل مختلف و همچنین از تجزیه و تحلیل واریانس دو طرفه با اندازه گیری های مکرر جهت بررسی دو عامل زمان دستورالعمل های کانون توجهی و مراحل مختلف استفاده شد. نتایج نشان داد که بین سه گروه در مراحل یادداری و انتقال تفاوت معناداری وجود ندارد (05/0p>). در هر یک از گروه ها، بین پیش آزمون و مراحل یادداری و انتقال تفاوت معناداری مشاهده نشد (05/0p>) و همچنین سه گروه با هم در مراحل یادداری و انتقال تفاوت معناداری را نشان ندادند (05/0p>)، هر چند در تمام مراحل کانون توجه بیرونی نسبت به دو گروه دیگر بهتر عمل کرده است. این پژوهش با فرضیه عمل محدود شده (ولف، 2007) که بیان می کند کانون توجه درونی در کلیه سطوح مهارت مشکل آفرین است و منجر به افت اجرا و یادگیری می شود، مغایرت دارد. بنابراین ما پیشنهاد می کنیم، احتمالاً تأثیرات دستورالعمل های کانون توجهی مرتبط با نوع تکلیف، مهارت، محیط آموزشی و ویژگی های فرد باشد.
واژگان کلیدی: دستورالعمل های کانون توجهی، یادگیری، تحلیل کینماتیکی حرکت، تکلیف ایستا
فهرست مطالب
فصل اول: طرح تحقیق
1-1 مقدمه.2
1-2 بیان مسئله.4
1- 3 ضرورت و اهمیت انجام تحقیق6
1-4 اهداف تحقیق7
1-4-1هدف کلی7
1-4-2 اهداف اختصاصی7
1-5 فرضیه های تحقیق7
1- 6 پیش فرض های تحقیق8
1-7 قلمرو تحقیق8
1-8 محدودیت های تحقیق.8
1-9 تعریف نظری واژه های تحقیق8
1-10تعریف عملیاتی واژه های تحقیق.10
فصل دوم: ادبیات و پیشینه تحقیقاتی
2-1 مقدمه11
2-2 مفاهیم نظری تحقیق.12
2-2-1دستورالعمل های آموزشی12
2-2-2 تاریخچه بحث درمورد توجه13
2-2-3 تعاریف توجه13
2-2-4 ویژگی های توجه14
2-2-5 ابعاد توجه14
2-2-6 انواع توجه.17
2-2-7 توجه انتخابی.19
2-2-8 توجه و سطح مهارت.19
2-2-9 ظرفیت توجه در ارتباط با انگیختگی و اجرا20
2-2-10 کانونی نمودن توجه.20
2-2-11 یادگیری حرکتی.21
2-2- 12 عوامل تأثیر گذار بر اجرا و یادگیری در محیط تمرین21
2-2-13 کینماتیک یا توصیف حرکت.23
2-2-14 کینماتیک زاویه ای23
2-2-15 اندازه گیری های کینماتیکی.24
2-2-16 جمع آوری داده های کینماتیکی24
2-2-17 زمان پاسخ25
2-3 گزارشات تئوریکی در مورد توجه درونی و بیرونی25
2-3-1 از دیدگاه زمان محدود25
2-3-2 از دیدگاه دسترسی به منابع محدود30
2-4 پیشینه تحقیق34
2-4-1 تحقیقات انجام شده در خارج از کشور34
2-4-2 تحقیقات انجام شده در داخل کشور47
2-4-3 نتیجه گیری 54
فصل سوم: روش شناسی تحقیق
3-1 مقدمه.57
3-2 روش تحقیق.57
3-3 جامعه آماری57
3-4 نمونه آماری.57
3-5 ابزار مورد استفاده تحقیق57
3-6 تکلیف.58
3-7 روش اجرای تحقیق59
3-8 متغیرهای تحقیق.62
3-8-1 متغیرهای مستقل.62
3-8-2 متغیرهای وابسته.62
3-9 روش تجزیه و تحلیل آماری.62
فصل چهارم: تجزیه و تحلیل داده ها
4-1 مقدمه65
4-2 آمار توصیفی.66
4-2-1 ویژگی های جمعیت شناختی.66
4-2-2 بررسی توصیفی داده ها66
4-3 آمار استنباطی (آزمون فرضیه های تحقیق)68
4-3-1 بررسی توزیع داده ها68
4-3-2 یافته های استنباطی.68
4-3-3 آزمون فرضیه های تحقیق.69
فصل پنجم: بحث و نتیجه گیری
5-1 مقدمه76
5-2 خلاصه پژوهش76
5-3 بحث و تفسیر یافته ها 77
5-4 نتیجه گیری83
5-5 پیشنهادات83
5-5-1 پیشنهادات آموزشی.83
5-5-2 پیشنهادات پژوهشی84
منابع.85
پیوست ها91
فهرست جداول
عنوانصفحه
جدول 1-4: ویژگی های جمعیت شناختی شرکت کنندگان.66
جدول2-4: آماره های توصیفی گروه ها66
جدول3-4: میزان استفاده از انواع کانون های توجهی در گروه درونی (درصد).63
جدول4-4: میزان استفاده از انواع کانون های توجهی در گروه بیرونی (درصد).63
جدول5-4: میزان استفاده از انواع کانون های توجهی در گروه درونی (درصد).63
جدول6-4: میانگین زمان (ثانیه) پایداری گروه ها در مراحل مختلف68
جدول7-4: نتیجه کلی آزمون تحلیل واریانس یکطرفه در مرحله یادداری.69
جدول8-4: نتیجه کلی آزمون تحلیل واریانس یکطرفه در مرحله انتقال.69
جدول9-4: نتایج آزمون post-hoc.69
جدول10-4: آزمون اثرات درون گروهی.70
جدول11-4: نتایج آزمون ماچلی(ماخلی) .71
جدول12-4: آزمون t زوجی گروه درونی.71
جدول13-4: آزمون اثرات درون گروهی.72
جدول14-4: نتایج آزمون ماچلی(ماخلی) .72
جدول15-4: آزمون t زوجی گروه بیرونی72
جدول16-4: آزمون اثرات درون گروهی.73
جدول17-4: نتایج آزمون ماچلی(ماخلی) 73
جدول 18-4: آزمون t زوجی گروه خودانتخابی.73
جدول19-4: آزمون اثرات درون گروهی.74
جدول20-4: نتایج آزمون ماچلی(ماخلی) .74
جدول21-9: آزمون Tukey HSD برای مقایسه چند گانه.74
فهرست شکل ها
عنوانصفحه
شکل1-2: منحنی که نشان دهنده توجه مورد نیاز برای اجرا می باشد16
شکل2-2: مدل یادگیری مشاهده ای بندورا17
شکل3-2: استفاده از توجه در مراحل مختلف پردازش بر اساس نظریه های گوناگون29
شکل4-2:نظریه های جایگاه مرکزی منابع31
شکل5-2: مدل توجه کانمن با عنوان ارزیابی نیازهای مطابق با ظرفیت.32
شکل1-3 : تصویر یکی از شرکت کنندگان در حین آزمایش62
فهرست نمودارها
عنوانصفحه
نمودار1-4: مدت زمان پایداری گروه ها در مراحل مختلف68
فصل اول
طرح تحقیق
1-1 مقدمه
با توجه به محرک های بسیار زیادی که هر یک از ما همواره با آنها مواجه می شویم، زندگی بدون توجه انتخابی قطعاً مشکل است. ورزش نیز از این قاعده مستثنا نیست. در حقیقت، عاملهای بسیار کمی را می توان یافت که در اجرای بهتر ورزش، مهم تر از توانایی تمرکز[1] بر نشانه های مناسب، باشند. در محیط ورزشی، چه فرد در حال اجرا، چه در حال یادگیری باشد، توجه به مناسب ترین نشانه ها، متغیر مهمی به شمار می رود (نایدفر[2]، 1976).
آن چه محققان رفتار حرکتی به دنبال آن هستند اجرای مطلوب و در نهایت یادگیری می باشد. اجرا همان رفتار قابل مشاهده می باشد و یادگیری، تغییر در قابلیت فرد برای اجرای یک مهارت که باید از پیشرفت نسبتاً پایدار در اجرا استنباط شود و در نتیجه ی تمرین یا تجربه به دست می آید (مگیل[3]، 2011).
عوامل متعددی یادگیری[4] در محیط تمرین را تحت تأثیر قرار می دهند. اساساً متغیرهای تأثیر گذار بر یادگیری مهارت های حرکتی به دو دسته تقسیم می شوند. دسته اول، متغیرهای اجرا (عملکرد) نام دارند. این دسته از متغیرها از اثرات آنی و موقتی برخوردارند که تنها در حضور متغیر مستقل وجود دارند و با حذف آن، اثرات این نوع متغیرهای عملکرد نیز از بین می رود. در مقابل آنها، متغیرهای یادگیری قرار دارند که اثراتشان بر روی عملکرد بعد از حذف متغیر مستقل نیز وجود دارد. در واقع آنها از اثرات نسبتاً دائمی در یادگیری تکلیف مورد نظر برخوردارند. با توجه به این که یکی از نتایج مهم تمرین، ایجاد قابلیت اجرایی نسبتاً پایدار یا یادگیری در فرد است، اساساً کشف شرایط تمرینی که توسعه تغییرات نسبتاً پایدار را به حداکثر برساند مورد توجه است (اشمیت[5]، 1991). از جمله این شرایط تمرینی، نوع توجه می باشد. مگیل (2011) نیز بازخورد[6]، تغییر پذیری تمرین و تداخل زمینه ای را از جمله عوامل مؤثر بر متفاوت بودن نتایج از یادگیری (یادداری[7] و انتقال[8]) می داند. در این راستا اثر کانون های توجهی به عنوان نوعی دستورالعمل آموزشی و بازخورد بر اجرا و یادگیری، برای محققان و مربیان ضروری می باشد. توجه[9] فرآیندی است که فرد از طریق آن از حواس خود برای ادراک دنیای خارج استفاده می کند و متمرکز ساختن توجه یعنی آگاه شدن از یک امر و صرف نظر کردن از سایر موارد است (موسوی و همکاران، 1382). در واقع توجه به عنوان یک پیش نیازی شناختی برای اجرای موفقیت آمیز در ورزش حیاتی است (شفیع نیا و همکاران، 1385). در فعالیت های ورزشی نیز دو بعد از کانون توجه، مهم تشخیص داده شده اند، پهنا (وسیع، باریک) و جهت (درونی، بیرونی). کانون توجه از بعد جهت که موضوع تحقیق است، می تواند نسبت به ورزشکار درونی یا بیرونی باشد. اگر توجه فراگیر روی یک موضوع ذهنی و در موقع اجرای مهارت روی حرکت های بدنش کانونی شود”توجه درونی[10]” و اگر توجه او، روی یک هدف بیرونی و در موقع اجرای مهارت روی تأثیر حرکت در محیط کانونی شود”توجه بیرونی[11]” نامیده می شود (نمازی زاده و همکاران، 1384).
در رابطه با مراحل یادگیری و دستورالعمل کانون توجه مناسب، دو فرضیه متفاوت بیان شده است: فرضیه عمل محدود شده[12] بیان می کند که کانون توجه درونی در کلیه سطوح مهارت مشکل آفرین است و منجر به افت اجرا و یادگیری خواهد شد (ولف وهمکاران[13]، 2001). ازسوی دیگر و طبق فرضیه عمل خودکاری مهارت ها، تنها زمانی که افراد به سطوح بالای مهارت ها راه یابند، کانون توجه درونی مشکل آفرین است و با فرآیندهای پردازش خودکار[14] تداخل پیدا می کند و کانون توجه درونی برای افراد مبتدی مناسب تر از کانون توجه بیرونی است (فورد[15]، 2005). پژوهش هایی که در چند سال اخیر برای مقایسه دو نوع کانون توجه صورت گرفته اند، حاکی از این مطلب بودند، که برای یادگیری موفقیت آمیز لازم است که یادگیرنده نسبت به چیزی که انجام می دهد آگاه باشد ( ولف و همکاران، 1998) و با توجه به اینکه دستورالعمل کانون توجهی یکی از عوامل مؤثر بر یادگیری می باشد و بر اساس آنچه که در بالا گفته شد می توان گفت کانون توجه بیرونی مؤثرتر از درونی می باشد، با این حال برای درک بهتر اثر دستورالعمل کانون توجهی بر یک تکلیف، پژوهش حاضر به بررسی اثر این دستورالعمل بر یک تکلیف در دامنه کوچکی از زاویه که گویای دقت بالای آن می باشد به بحث پرداخته است.
1-2 تعریف مسئله و بیان سؤالهای اصلی تحقیق
توجه یک پیش نیاز اساسی برای اجرای موفقیت آمیز در ورزش است. پژوهشگران مشاهده کرده اند که اجرای ضعیف گروهی از ورزشکاران به دلیل نداشتن تمرکز و توجه کافی است. دونده دوی صد متری که در خط شروع به خاطر صدای تماشاگران گیج می شود یا بازیکن خط دفاع فوتبال که به خاطر پیچیدگی عملکرد حریف تمرکز خود را از دست می دهد همگی نمونه هایی از اجرای ناموفق ورزشکاران به دلیل عدم توجه است (سینگر، 2001). تقریباً هر کاری که انجام می دهیم، حداقل به مقداری توجه نیاز دارد. این امر، اجرای مهارت های حرکتی را نیز شامل می شود (ولف، 2009). این موضوع همواره یکی از موضوعات مهم مورد علاقه روانشناسان و محققین رفتار حرکتی بوده است. ویلیام جیمز[16](1890) که یکی از اولین و مشهورترین روانشناسان تجربی بوده، می نویسد: همه می دانند که توجه چیست. توجه به شکل روشن و واضح عبارتست از، تمرکز ذهن به یک چیز از بین چندین چیز ممکن و همزمان یا یک فکر از زنجیره ای افکار می باشد. کانونی بودن، تمرکز و هوشیاری جوهر اصلی آن را تشکیل می دهند. این تعریف شامل دو ویژگی مهم است، یکی محدودیت توجه و دیگری انتخابی بودن توجه می باشد. انتخابی بودند توجه در واقع جهت توجه را نشان می دهد. فرد با انتخابش می تواند توجه درونی (تمرکز در حرکات بدن) یا توجه بیرونی (تمرکز بر اثر حرکت) داشته باشد ( اشمیت و لی، 2008). زمان پاسخ[17]، به عنوان یکی از پیامدهای اجرا ویادگیری، کل فاصله زمانی بین شروع حرکت تا پایان حرکت می باشد. نظریه های مسلط یادگیری سالمونی[18](1940)، اشمیت(1997) و اشمیت ولی[19](1994) بیان کردند، که یادگیری از طریق هدایت توجه یادگیرنده به حرکات بدنش، افزایش می یابد (استفاده از پردازش کنترل شده). این نظریه مخالف با چیزی است که ما پیشنهاد می کنیم، زیرا بر اساس یافته های تحقیقات بی شمار اخیر«بازخورد خلاصه[20]» یا «بازخورد به روش حذفی» نسبت به اینکه بعد از هر کوششی بازخورد دهیم مؤثرتر است. دلیل برتری این گونه بیان شده است که تواتر زیاد بازخورد، از پردازش خودکار درونی جلوگیری می کند. یافته های اخیر با این عقیده که متمرکز شدن روی حرکات بدن (توجه درونی) برای یادگیری ضروری است در یک خط و یک ردیف قرار نمی گیرد و همچنین ولف و همکاران (2010) بیان کردندکه جهت دادن تمرکز به صورت درونی باعث اختلال در یادگیری و عملکرد می شود و این با پژوهشی که توسط دنی[21](2010) صورت گرفت تناقض دارد او نشان دادکه هیچ تفاوت معناداری بین تمرکز درونی و بیرونی در مهارت سرویس پرشی زنان والیبالیست دیده نشد و همچنین با نتایج لورنس[22] و همکاران (2011) که اثر دستورالعمل های کانون توجه را بر روی افراد مبتدی که یک برنامه حرکات ژیمناستیک را انجام می دادند، را بررسی کردند.
ولف و همکاران (1998) بیان کردند که توجه درونی اجرا کننده را تشویق می کند که به صورت هوشیار توجه کند که این خود باعث تداخل این نتایج با یافته های نلان[23](2011) که نشان دادتوجه بیرونی نسبت به توجه درونی باعث می شود، فرد وضعیت نشستن بدون صندلی را در حالی که به دیوار تکیه داده است، برای مدت طولانی تری تحمل کند شد. نتایج تحقیقات لورنس و همکاران (2011) اثر دستورالعمل های توجه را بر دقت افراد مبتدی ژیمناستیک مورد بررسی قرار داد و به این نتیجه رسیدند که در مرحله اکتساب توجه درونی باعث بهبود شد درحالی که تمرکز بیرونی باعث افت حرکت شد و در مرحله یادداری و انتقال تفاوت معناداری ملاحظه نشد. با توجه به یافته های اخیر و تناقضاتی که وجود دارد و انجام تحقیق با دقت پایین، پژوهش حاضر قصد دارد، علاوه بر بررسی پیامد حرکت با بهره گرفتن از دوربین هایی با سرعت 50 فریم در ثانیه، فرآیند حرکت را نیز مورد بررسی قرار دهد و همچنین بفهمد، آیا بین اثر دستورالعمل های کانون توجه درونی، بیرونی و خود انتخابی بر اجرا، یادداری و انتقال یک تکلیف ایستا تفاوت وجود دارد؟ بهترین نوع دستورالعمل (درونی، بیرونی وخود انتخابی) برای ورزشکاران مبتدی چه می باشد؟ نوع دستورالعملی (درونی، بیرونی و خودانتخابی) که بهتر است توسط کاردرمان ها و فیزیوتراپ ها برای درمان بیماران ارائه شود، چه می باشد؟
1-3 اهمیت و ضرورت انجام تحقیق
با ظهور رشته ی تحقیقاتی کانون توجهی در اواخر 1990، گابریل ولف و دیگران نشان دادند که کانون توجهی، بر عملکرد ویادگیری اثر معناداری می گذارد و همچنین این تحقیقات نشان دادند که کانون توجه بیرونی بهتر از درونی است و از طرفی بیش از یک دهه است که پژوهش ها اثر سودمندی این دستورالعمل ها را در مهارت های مختلف و اجرا کننده های مختلف مورد بررسی قرار دادند هر چند گام های بلندی در این زمینه برداشته شده است ولی باز هم اختلاف نظر وجود دارد. به طورکلی تحقیقاتی که بتوانند مربی ها را در راهنمایی کردن ورزشکاران در حرکات ایستا کمک کنند خیلی کم است به عنوان مثال ژیمناستیک مردان از آن دسته ورزش هایی می باشد که حرکات ایستا را در آن می توان به وفور دید. از یک طرف تحقیقاتی وجود دارد که بیان می کنند مربیان از دستورالعمل های کلامی که تمرکز فرد را به سمت درونی شدن جهت می دهد، استفاده می کنند (ولف و همکاران، 2000؛ پورتر[24] و همکاران، 2010 ) و این خلاف اکثر پژوهش های گذشته است و از طرفی دیگر ویز و همکاران (2008) بیان کردند که این تمرکز ترجیحی فرد است که در مؤثر بودن هر کدام از دستورالعمل های توجهی نقش بازی می کند و تمرکز درونی لزوماً باعث کاهش در عملکرد نمی شود. یعنی اگر ما به افراد اجازه بدهیم که طبق را ه ترجیحی خود جلو روند، عزت نفس[25] آنها افزایش می یابد بنابراین اجرا بهتر می شود. مطالعات نشان داده اند که بازخورد آموزشی مورد تقاضای یادگیرنده، نسبت به بازخورد آموزشی ارائه شده به صورت مکرر، مؤثرتر است (جانل، 1997)، این احتمال وجود دارد که مکانیزم های درگیر در فرآیند بازخوردهای درخواستی مشابه با مکانیزم هایی باشد که در فرآیند خود انتخابی درگیر می باشد. نلان (2011) برای اولین بار اثر دستورالعمل های کانون توجهی درونی و بیرونی را بر یک تکلیف ایستا را مورد بررسی قرار داد اما گروه خود انتخابی را در تحقیق خود اعمال نکرده بود. لذا پژوهش حاضر می تواند نقطه شروعی در این زمینه باشد. محقق در این پژوهش به دنبال دو چیز می باشد، اول، روشن کردن بیشتر برخی از این تناقضات، دوم
