۱-۹٫ابزار جمع آوری اطلاعات
ابزار لازم پرسشنامه است که شامل دوبخش فرهنگ سازمانی وسرمایه ی فکری است.در بخش نخست از پرسشنامه ی استاندارد دنیسون با۶۰ پرسش برای سنجش فرهنگ ودر بخش دوم ازپرسشنامه ای با موضوع سرمایه فکری براساس مدل بونتیس بهره برداری می گردد.

۱-۱۰٫تعریف عملیاتی واژه‌ها و متغیر‌های تحقیق
۱-فرهنگ سازمانی: دنیسون برای به تصویرکشیدن فرهنگ سازمان از یک مدل استفاده نموده است. این مدل دربرگیرنده چهارویژگی اصلی فرهنگ سازمان است (منوریان وهمکاران ،۱۳۸۷ ،۹۵).
۲-ویژگی مشارکت در کار: فرهنگ سازمانی که ویژگی آن «مشارکت بالای کارکنان درکار » باشد، به طوری قوی درگیری ومشارکت کارکنان درفعالیتهای مختلف سازمان مورد تشویق قرار می دهد وحس مالکیت ومسئولیت رادرآنها به وجود می آورد. حس مالکیت موجب ایجاد تعهد بیشتری به سازمان شده وقابلیتهای استقلال رادرکارکنان افزایش می دهد .دراین گونه فرهنگ ، کارکنان به سیستم های کنترل ضمنی وداوطلبانه تأکیددارندتابه سیستم های رسمی ، روشن وبوروکراتیک (منوریان وهمکاران ،۱۳۸۷ ،۹۷).
۳-ویژگی انطباق پذیری :انطباق پذیری عبارت است از ارزش ها وسیستم هایی که مبنای یک فرهنگ قوی را تشکیل می دهند . سازمانهای یکپارچه به سبب برخورداری از یک فرهنگ باثبات ، هماهنگ ومنسجم گرایش بالایی به اثربخشی دارند .دراین گونه سازمانها رفتار اعضا ریشه درمجموعه ای از ارزشهای مرکزی دارد وپیروان آنان دارای مهارت بالایی برای دستیابی به توافق حتی برسرمسائل پیچیده هستند . (منوریان وهمکاران ،۱۳۸۷ ،۹۶).
۴-ویژگی سازگاری: سازگاری عبارت است از توجه به الزامات محیط کاری درفعالیتها . سازمانهای سازگار دربرگیرنده سیستمی ازهنجارها واعتقاداتی هستند که قابلیت دریافت ، تفسیر واعمال علایم محیطی رادرتغییرات رفتاری درون سازمان افزایش می دهد وشانس بقاء رشد وتوسعه سازمان را بالا می برد . (منوریان وهمکاران ،۱۳۸۷ ،۹۷).
۵-ویژگی رسالت : رسالت شامل تعریف وتعیین جهت های طولانی مدت برای سازمان است . رسالت یک سازمان ارائه دهنده اهداف ، معانی ومفاهیمی از سازمان است که به وسیله تعریف نقش اجتماعی وتعریف اهداف بیرونی سازمان به دست آمده است . (منوریان وهمکاران ،۱۳۸۷ ،۹۸).
۶-سرمایه فکری: سرمایه ی فکری عبارتست از تلاش برای استفاده ی موثر از دانش(بونتیس، ۲۰۰۴).
۷-سرمایه انسانی : سرمایه انسانی نشان دهنده موجودی دانش افراد یک سازمان است(بونتیس و دیگران به نقل از قلیچ لی و مشبکی، ۱۳۸۵، ۱۲۸).
۸-سرمایه ساختاری: سرمایه ساختاری شامل همه ذخایر غیرانسانی دانش در سازمان می شود(به نقل از قلیچ لی و مشبکی، ۱۳۸۵، ۱۲۹).
۹-سرمایه رابطه ای: سرمایه رابطه ای ارزشی است که مشتریان سازمان برای سازمان قائل اند(مک گیل، ۲۰۰۶، ۲۷).
۱-۱۱٫روش‌های تجزیه و تحلیل داده‌ها
برای تجزیه و تحلیل داده ها از آمار توصیفی و استنباطی استفاده خواهد شد که با توجه به این که توزیع داده ها نرمال باشد یا نباشد از آمار پارامتریک یا آمار ناپارامتریک بهره گیری خواهد شد.برای تعیین نرمال یا غیر نرمال بودن از آزمون کلموگروف اسمیرینف استفاده می گردد..این تحقیق در تجزیه تحلیل داده ها از نرم افزار SPSS نسخه ۱۷ استفاده خواهد کرد و برای آمار توصیفی نیزنرم افزار Excel استفاده خواهد شد.
فصل دوم
ادبیات تحقیق
بخش اول : مبانی نظری تحقیق
۲-۱ مروری بر ادبیات سرمایه فکری
۲-۱-۱ مقدمه
سرمایه‌‌ی فکری، موضوع جدیدی است که به لحاظ نظری در چندساله‌‌ی اخیر در سطح جهانی مطرح شده‌‌است. اما از آن‌‌جایی‌‌که منبعی پر ارزش برای کشورها و سازمان‌‌ها به‌‌حساب می‌‌آید، میزان رشد و توسعه‌‌ی آن به سرعت در حال تبدیل‌‌شدن به شاخصی در توسعه‌‌یافتگی کشورها است. از سوی دیگر، این منبع نامشهود به‌‌عنوان‌‌‌‌ یکی از ارزش‌‌افزاترین منابع شرکت‌‌ها و سرمایه‌‌ای کلیدی در رشد کارآفرینی مطرح شده‌‌است. از این‌‌رو، امروزه ضرورت توسعه‌‌ و مدیریت سرمایه‌‌ی فکری، به یک الزام جدی در سطح کلان ملی و در عرصه‌‌ی کسب و کار تبدیل شده‌‌و با حرکت به سمت اقتصاد دانش‌‌پایه منجر به تغییر پارادایم حاکم اقتصاد صنعتی شده‌‌است. به گونه‌‌ای که می‌‌توان شاهد پدیداری اقتصادی مبتنی اطلاعات و دانش بود، که اساس و بنیان آن بر محور سرمایه‌‌ی فکری استوار است. به تعبیری ساده شاید بتوان سرمایه‌‌ی فکری را بسته‌‌ای دانشی تشکیل‌‌شده از مجموعه‌‌ منابعی نامشهود و پنهان، اصول، فرهنگ، الگوهای رفتاری، قابلیت، شایستگی‌‌ها، ساختارها، ارتباطات، فرآیندها و پردازش‌‌های منجر به/منتج از دانش، به‌‌حساب آورد. اساس دانش برپایه‌‌ی برداشت‌‌های ذهنی استوار است.برداشت‌‌های مختلف از پدیده‌‌های فیزیکی متمایز، منجر به بروز پدیده‌‌هایی ذهنی می‌‌شود(قلیچ،۱۳۹۱ ،۱۵).
در واقع پدیده‌‌های فیزیکی، تحت بازنمایی ذهنی در قالب رابطه‌‌ای شناختی به شکل پدیده‌‌هایی ذهنی بازنمود می‌‌یابند. این رابطه‌‌ی تبادلی شناختی، رابطه‌‌ای است که از قرن‌‌های گذشته برپایه‌‌ی رویکردهای فلسفی الگوهای تجربه‌‌گرای کلاسیک تا کانت، و از کانت تا فلسفه‌‌ی ذهن برنتانو، و از فلسفه‌‌ی ذهن و نظریه‌‌ی دانش برنتانو تا پدیدارشناسی هوسرل و یا رویکردهای پوزیتیویستی افرادی چون: فرگه، رایل، راسل، ویتگنشتاین و …، مورد توجه قرار گرفته است. برای نمونه به باور کانت، ذهن از طریق فعالیت‌‌های ترکیب، تفسیر، استنتاج و داوری، دریافت، نظم و معنای خود را بر ماده‌‌ی خام اثرپذیری‌‌هایی حسی برجای می‌‌گذارد، که از این دریچه شناخت، آگاهی و در نهایت دانش شکل می‌‌گیرد. شناخت، آگاهی و دانشی که به‌‌عنوان مبنایی برای کنش‌‌های فردی و جمعی عمل کرده، و دوباره از خلال بازخوردهای دریافتی از کنش‌‌ها، در مسیر تفسیر، توسعه و تکامل قرار می‌‌گیرد. این مسیر، در بررسی تاریخی زندگانی بشری، از روایت هابیل و قابیل و یادگیری تدفین از کلاغ و اساطیر ابتدایی تا داستان قوم‌‌های مختلف در کتاب مقدس، شاهنامه و افسانه‌‌های منتقل‌‌شده در شکل‌‌های مختلف از نسلی به‌‌نسل بعدی، قابل شناسایی است. روندی که درمراحل بعدی، ضرورت به کارگیری ابتکاراتی جهت ثبت، کسب، توسعه‌‌ و انتقال دانش را به‌‌عنوان ضرورتی برای بقا و برتری‌‌جویی میان ملل مورد توجه قرار داد. ابتکاراتی که در قالب لوح‌‌های سومری، آثار مکتوب یونانی، ریاضیات هندی، فنآوری چینی، سیستم‌‌های اطلاعاتی و حسابداری پارسی و آثار به‌‌جامانده از زندگی سایر اقوام وملل، همگی نمایانگر جریان آرامی از به‌‌کارگیری دانش است(قلیچ، ۱۳۹۱ ،۲۴).
به مرور زمان با توسعه‌‌ی صورت‌‌های نخستین‌‌ ارتباطات و تجارت میان ملل، شناخت و دانش از محیط پیرامون به‌‌عنوان‌‌‌‌ منبعی برای ایجاد فرصت‌‌های جدید بهبود زندگی و تجارت به‌‌حساب آمد. از طب و فلسفه گرفته تا استخراج آهن و طلا، چوب‌‌بری و کشاورزی همگی در نتیجه‌‌ی توسعه‌‌ی دانش در این دوران رشدیافته و فرصت‌‌های جدیدی را برای بشر فرآهم آوردند. فرصت‌‌هایی که برای پایداری، بیش از پیش مستلزم انتقال و رسمی‌‌سازی دانش بودند. از این‌‌رو، در این دوران تلاش‌‌هایی در جهت رسمی‌‌سازی و نشر دانش در قالب علوم به‌‌ اشکال توسعه‌‌یافته‌‌ی کتابت و یا نمونه‌‌های نخستین دانشگاه‌‌ها بروز نموده و گسترش یافت. توجه پادشاهان به دانشمندان در این دوره و سعی در گردآوری آنها در مراکز حکومتی را شاید بتوان نخستین توجه‌‌ها به سرمایه‌‌ی انسانی به‌‌حساب آورد. در این دوران، اگرچه همچنان قطع درختان، استخراج منابع طبیعی و کشاورزی برای ایجاد ارزش مورد استفاده قرار می‌‌گرفت، اما در عین حال دانش به‌‌عنوان بستری برای کشف و گسترش فنون مختلف مورد استفاده قرار می‌‌گرفت. (محمدی، ۱۳۹۱ ،۱۱).
با آغاز رنسانس و توسعه‌‌ی اهمیت‌‌دهی به علوم و رشد رویکردهای انسان‌‌محور، به‌‌ مرور توجه به‌‌ دانش فردی از شکل گسترش یافته‌‌تری برخوردار شد. از سوی دیگر توجه به انسان در قالب رشد علم اقتصاد، تجارت و جامعه‌‌شناسی در سده‌‌های منتهی به انقلاب صنعتی، به‌‌‌‌بهبود نقش دانش در توسعه‌‌ی ابزار ایجاد ارزش کمک بیشتری نمود. برای نمونه، در اواخر قرن هفدهم نخستین تلاش‌‌ها در جهت محاسبه‌‌ی نیروی کار در ثروت ملی توسط ویلیام پتی انجام گرفت. این روند با آغاز انقلاب صنعتی در قرن هجدهم، از رشد افزون‌‌تری برخوردار شد. توجه به ارزش سرمایه‌‌ی انسانی و نیروی کار توسط آدام اسمیت و یا طرح روش‌‌های ارزش‌‌گذاری سرمایه‌‌ی انسانی توسط ویلیام فارر تا متد هزینه‌‌ی تولید انگل، را می‌‌توان نمونه‌‌هایی از بروز توجهات جدید به سرمایه‌‌ی انسانی و به‌‌‌‌تبع آن بسترسازی برای ایجاد مفهومی جدید به‌‌‌‌نام سرمایه‌‌ی فکری دانست.
اما نیمه‌‌ی نخست قرن بیستم میلادی بیش از پیش بر تدبیر مفاهیم جدید اقتصادی و تجارت تاثیرگذار بوده‌‌است. چرا که به‌‌سبب‌‌‌‌ جنگ‌‌ جهانی و رکود اقتصادی، کشورها به فکر ایجاد چارچوب‌‌ها و راه‌‌کارهای جدید اقتصادی و توسعه‌‌ی ظرفیت‌‌های انسانی موجود، در جهت جبران خسارات ناشی از جنگ پرداختند. این موضوع منجر به رقابت شدید در دستیابی به منابع و بازارهای رقابتی شد. اما متناسب با افزایش تقاضا برای منابع فیزیکی و محدودیت منابع، میزان دسترسی سازمان‌‌ها به منابع فیزیکی نیز محدود بود. از این‌‌رو سازمان‌‌ها و پژوهش‌‌گران مختلف به فکر جایگزین نمودن منابع موجود با منابع جدید افتادند. نیمه‌‌ی دوم قرن بیستم را می‌‌توان نقطه‌‌ی عطف در تغییر رویکردهای سازمانی به‌‌حساب آورد. چرا که از یک‌‌سو با طرح نظریه‌‌های جدید سازمانی، سازمان‌‌هایی که در نیمه‌‌ی نخست قرن بیستم به‌‌‌‌دنبال راه‌‌کارهای جایگزین کسب و کاری می‌‌گشتند، به بنیان‌‌های نظری جدید دست‌‌یافتند. از سوی دیگر، نیازهای جدیدی در شکل خدمت بازارها ظاهر شد که ارزش‌‌افزوده‌‌ی بیشتری را برای سازمان‌‌ها به ارمغان می‌‌آورد. در واقع، اقتصاد علاوه بر صنعت وکشاورزی، بخش سومی را تجربه کرد که به‌‌‌‌زودی توانست برتری قابل توجهی نسبت به آن دو بخش سنتی پیدا کند. با طرح نظریه‌‌های جدید پیرامون نقش اطلاعات در سازمان، و به‌‌‌‌تبع آن گسترش توجه به فنآوری اطلاعات و شکل‌‌گیری اشکال جدید کارآفرینی دامنه‌‌ی دستیابی و فرصت‌‌های ایجاد ارزش برای سازمان‌‌ها توسعه‌‌ یافت. اشکال جدید خدمت‌‌رسانی درترکیب با اطلاعات، سازمان‌‌ها را به دو بخش فیزیکی و مجازی تقسیم نمود و پیوستاری از واقعیت فیزیکی مطلق تا واقعیت مجازی صد درصد را برای سازمان‌‌ها قابل تصور کرد. از این‌‌رو، آن‌‌چه که به‌‌عنوان منبع ثروت برای جوامع یا سازمان‌‌ها مطرح بود، دچار تغییر و تحول شده و این تغییر بنیادین منجر به تغییر در اصول اقتصادی و کسب و کار جوامع گردید. این موضوع به‌‌‌‌مرور منجر به بیشترشدن تفاوت میان ارزش دفتری و ارزش بازار شرکت‌‌ها شد، که بر ضرورت توجه به منابع نامشهودی موثر بر ایجاد ارزش‌‌افزوده‌‌‌‌ای فراتر از محاسبات معمول، بیش از گذشته افزود). رمضان ، ۱۳۹۰،۱۳) شاید بتوان مطالعات مچلاپ در اوایل دهه‌‌ی شصت میلادی پیرامون دانش را، از نخستین توجهات نظری به مفاهیم مرتبط با سرمایه‌‌ی فکری به‌‌حساب آورد. اما پیدایش عبارت سرمایه‌‌ی فکری داستان جالبی دارد. در اواخر دهه‌‌ی شصت میلادی، اقتصاددانی به‌‌‌‌نام گالبرایس در طی نامه‌‌نگاری با دوست اقتصاددان خود کالسکی، از دِین خود و دیگران به کالسکی به‌‌سبب‌‌‌‌ سرمایه‌‌ی فکری که توسط او در دهه‌‌ی شصت ایجاد شده، سخن به میان می‌‌آورد. از این‌‌رو است که امروزه، پیدایش عبارت سرمایه‌‌ی فکری به گالبرایس نسبت داده می‌‌شود. در دهه‌‌ی هفتاد میلادی، با بروز نگرش‌‌های جدید در حوزه‌‌ی علم اقتصاد، توجه صرف به منابع مشهود به‌‌عنوان‌‌‌‌ مواد نخستین ایجاد ارزش در سازمان‌‌ها، به مرور جای خود را به توجه هم‌‌زمان به تمامی داشته‌‌ها اعم از: منابع مالی و فیزیکی و منابع غیرفیزیکی و سرمایه‌‌ی انسانی داد. چرا که مدیران سازمان‌‌ها احساس کردند با کسب عناصر دانشی از خلال نوآوری و توجه به سرمایه‌‌ی انسانی می‌‌توانند به ارزش‌‌افزوده‌‌ی بیشتری دست‌‌ یابند. اما به طور روشن‌‌تر توجه به سرمایه‌‌ی فکری را می‌‌توان به تلاش‌‌های نظریه‌‌پردازان و پژوهش‌‌گران در دهه‌‌ی هشتاد میلادی نسبت داد. نخستین اثر نظری در حوزه‌‌ی دارایی‌‌های نامشهود در سال‌‌های نخستین دهه‌‌ی هشتاد توسط ایتامی در ژاپن منتشر شد. اما نکته‌‌ی جالب توجه این موضوع است که این اثر تا مدت‌‌ها به زبان‌‌‌‌های دیگر ترجمه نشد. اما از نیمه‌‌ی دوم دهه‌‌ی هشتاد توجه به دارایی‌‌های نامشهود و سرمایه‌‌ی فکری شکل جدی‌‌تری به خود گرفت. توجه به سرمایه‌‌ی دانشی، طرح طبقه‌‌بندی مولفه‌‌های سرمایه‌‌ی فکری، تجاری‌‌سازی نوآوری، توجه به ارزش سرمایه‌‌ی فکری و محاسبه‌‌ی ارزش برند و علامت‌‌های تجاری، از مهم‌‌ترین تلاش‌‌های حوزه‌‌ی پیدایش و اهمیت سرمایه‌‌ی فکری به حساب می‌‌آیند.
دهه‌‌ی نود میلادی را می‌‌توان سرآغاز توجه گسترده‌‌تر به مفهوم سرمایه‌‌ی فکری به حساب آورد. در این دهه‌‌ با توسعه‌‌ی نظریه‌‌پردازی در حوزه‌‌ی سرمایه‌‌ی فکری، توجه سازمان‌‌ها نیز به به این موضوع جلب شد. طرح مباحث مدیریت سرمایه‌‌ی فکری و دانش، تعریف مولفه‌‌های جدید چون سرمایه‌‌ی مشتری، معرفی مدل‌‌های سنجش و گسترش توجه به موضوعاتی چون: مالکیت فکری، حقوق انحصار معنوی، امتیازات مالکیت فکری، برند، علامت‌‌های تجاری و … از ویژگی‌‌های این دهه به شمار می‌‌روند. توجهات مالی و حسابداری به ارزش سرمایه‌‌ی فکری نیز در این دهه به شدت مورد توجه قرار گرفت. در دهه‌‌ی نود میلادی، توجهات ملی به سرمایه‌‌ی فکری و طرح چارچوب‌‌های محلی برای گزارش سرمایه‌‌ی فکری در برخی از کشورها در پیش گرفته شد. (دیفن باخ ،۲۰۰۶).
با توجه به تحقیقات و تلاش‌‌هایی که در دهه‌‌های گذشته و دهه‌‌ی جاری صورت‌‌پذیرفته است، به نظر می‌‌رسد سال‌‌های پایانی این دهه و آغازین دهه‌‌ی آینده، سال‌‌های سرنوشت‌‌سازی برای کشورها و سازمان‌‌های مختلف در حوزه‌‌ی مدیریت سرمایه‌‌ی فکری باشد. چرا که مفاهیم سرمایه‌‌ی فکری امروزه دیگر مراحل نخستین آزمایشگاهی و تحقیقاتی خود را سپری نموده و به ضرورتی در مدیریت سازمان‌‌ها و در سطح گسترده‌‌تر، راهبری توسعه‌‌ی کشورها تبدیل شده‌‌است. از سوی دیگر، بازارهای مالی وسرمایه‌‌گذاری‌‌ها به شدت معطوف به سرمایه‌‌ی فکری شده و بسیاری از تنظیم‌‌کنندگان این بازارها بر ضرورت ایجاد چارچوب‌‌هایی برای گزارش سرمایه‌‌ی فکری شرکت‌‌ها، در کنار گزارش‌‌های مالی تاکید دارند. در واقع اگر تا سال‌‌های قبل، سرمایه‌‌ی فکری و سنجش آن، تنها موضوعی تحقیقاتی و محدود به کشورهای توسعه‌‌یافته بوده، امروزه عرصه‌‌ی رقابت جهانی، سرمایه‌‌ی فکری را به عنصری جهانی برای رقابت تبدیل نموده است. به‌‌طوری‌‌که سازمان‌‌های بین‌‌المللی ضمن تلاش برای طرح چارچوب‌‌های جهانی مدیریت سرمایه‌‌ی فکری برای کشورها، میزان رشد و توسعه‌‌ی این سرمایه را به‌‌عنوان‌‌‌‌ شاخصی از توسعه‌‌یافتگی کشورها در نظر می‌‌گیرند. لذا پایش، مدیریت و سنجش سرمایه‌‌ی فکری چه در سطح کلان و ملی آن، و چه در سطح سازمانی آن ضرورتی غیرقابل انکار است. بررسی‌‌ها نشان می‌‌دهد که ضعف مدیریت و سنجش سرمایه‌‌ی فکری منجر به از دست‌‌دادن پنجاه و گاه هفتاد درصدِ پتانسیل حقیقی ارزش شرکت‌‌ها می‌‌گردد. دور از ذهن نخواهد بود که در سال‌‌های آینده تهیه‌‌ی اظهارنامه‌‌ی(صورت) سرمایه‌‌ی فکری شرکت‌‌ها به‌‌عنوان‌‌‌‌ ضرورتی برای پذیرش و رقابت در بازارهای بین‌‌المللی و به‌‌عنوان‌‌‌‌ پیش‌‌شرطی برای سرمایه‌‌گذاری به‌‌حساب آید. از سوی دیگر، مدیریت و سنجش سرمایه‌‌ی فکری به‌‌عنوان‌‌‌‌ ضرورتی درون سازمانی نیز از اهمیت زیادی برخوردار است. روزگاری تنها داشتن دارایی‌‌های فیزیکی، و بعدترها کارکنانی حرفه‌‌ای و سپس بهره‌‌مندی از فنآوری‌‌های نوین و روزآمد به‌‌عنوان‌‌‌‌ ملاکی برای ارزش شرکت‌‌ها به حساب می‌‌آمد. اما امروزه به وضوح می‌‌توان گفت که دارایی‌‌های فیزیکی مستهلک می‌‌شوند، کارکنان حرفه‌‌ای سازمان‌‌ها را ترک می‌‌کنند و فنآوری‌‌ها همواره نسبت به فنآوری آینده ناکارآمدتر و عقب‌‌مانده به‌‌حساب می‌‌آیند. از این‌‌رو، هنر مدیریت و سنجش سرمایه‌‌ی فکری، هنر توسعه‌‌ی دارایی‌‌های نامشهود و فکری غیر قابل استهلاک و پر ارزش‌‌تر، توسعه‌‌ی ظرفیت ارزش‌‌افزایی دارایی‌‌های مالی فیزیکی، انتقال قابلیت‌‌های و دانش کارکنان حرفه‌‌ای و تبدیل آن به دانش سازمانی و یا دارایی‌‌های تحت مالکیت فکری سازمان، ایجاد فنآوری‌‌های درون‌‌زا یا توسعه‌‌ی قابلیت‌‌های به‌‌کارگیری فنآوری‌‌های خریداری‌‌شده و روزآمدسازی درونی آن‌‌ها است. و در نهایت ایجاد ارزش‌‌افزوده‌‌ی بیشتر و پایدارتر برای سازمان و ذینفعان آن، و ترغیب سرمایه‌‌گذاران به سرمایه‌‌گذاری در سازمان و بهبود اعتماد و اطمینان بازارهای مالی و سرمایه‌‌ای است. (رمضان ، مجید ،۱۳۹۰،۵۲)
بدین ترتیب ملاحظه می شود که جوامع دانش‌‌محور در حال شکل گیری و تکوین هستند، و هژمونی این جوامع غیرقابل انکار و قطعی است. شاید بتوان گفت که پیش‌‌بینی دراکر به واقعیت نزدیک می‌‌شود. دراکر پیش‌‌بینی کرد، سازمان‌‌های آینده بیش از پیش دانش‌‌پایه خواهند بود و بر پایه‌‌ی منابع دانشی و شبکه‌‌های دانشی که برای خود ایجاد خواهند کرد، با یکدیگر رقابت خواهند کرد. از این‌‌رو تحول به‌‌سوی اقتصاد دانش‌‌پایه تاثیرات بسیار گسترده‌‌‌‌تری را در پی خواهد داشت. به همین سبب، ارزش بازاری شرکت، بیش از پیش معطوف به سرمایه‌‌ی فکری آن است و همان‌‌گونه که کارآفرینان و مدیران ارشد اجرایی به دارایی‌‌های فیزیکی توجه می‌‌کنند، بایستی به مدیریت دارایی‌‌های نامشهود و سرمایه‌‌ی فکری به‌‌عنوان یک ضرورت توجه کنند.
حرکت کردن به سمت اقتصاد دانشی به‌ مفهوم افزایش سهم دانش به‌عنوان یک عامل تولید است. دانش یک عامل جدید تولید نیست، بلکه اهمیت نسـبی دانـش در مـقایـسـه بـا زمـین، نیروی کار و سـرمـایـه در طـول چـنـد ‌دهـه گـذشتـه افزایـش‌ یـافـته‌است .(Weggeman, 2000)در سال‌های اخیر، سازمان‌ها و شرکت‌های مختلف، پیوستن به روند دانش را آغاز کرده‌اند و مفاهیم جدیدی مانند کار دانشی^[۱]، کارگر دانشی^[۲]، مدیریت دانش^[۳] و سازمان‌های دانش بنیان^[۴] خبر از شدت یافتن این روند می‌دهند. پیتر دراکر با به‌کارگیری این واژگان، خبر از ایجاد نوع جدیدی از سازمان‌ها می‌دهد که در آن‌ها به‌جای قدرت بازو، قدرت ذهن حاکمیت دارد؛ سازمانی که در آن، ارزشمندترین دارایی، سرمایه فکری می‌باشد و دارایی‌های فیزیکی مانند ماشین‌آلات از اهمیت کمتری برخوردار هستند (Edvinsson and Malone, 1997, 10). جمع‌ آوری و به‌کاربردن دانش و اطلاعات جدید و توجه بیشتر به سرمایه‌های فکری برای موفقیت این سازمان‌ها ضروری می‌باشد..
۲-۱-۲ تعریف سرمایه فکری
محققین، تعاریف مختلفی از سرمایه فکری ارائه کرده‌اند که برخی از آن‌ها عبارتند از:
استوارت سرمایه فکری را از لحاظ منابع سازمانی، مربوط به ثروت‌آفرینی از راه سرمایه‌گذاری در دانش، اطلاعات، دارایی فکری و تجربه تعریف می‌کند (Stewart, 1997).
بونتیس معتقد است سرمایه فکری منبعی فرار و گریزان است اما زمانیکه کشف شود و مورد استفاده قرار گیرد، سازمان ‌را قادر می‌سازد تا با بهره گرفتن از یک منبع جدید در محیط رقابت کند. بونتیس در ادامه پژوهش‌های خود به این نکته رسیده‌است که سرمایه فکری، جستجو و پیگیری استفاده مؤثر از دانش (کالای ساخته شده) در مقایسه با اطلاعات (مواد خام) است (Bontis, 2004, 13).
سرمایه فکری از دید سی‌تارامان و همکاران، تفاوت بین ارزش بازاری یک شرکت و هزینه جایگزینی کلیه دارایی‌های آن می‌باشد (Seetharaman, Sooria, Saravanan, 2002, 128).
مر معتقد است سرمایه‌های فکری به‌صورت گروهی از دارایی‌های دانشی تعریف می‌شوند و جزء ویژگی‌های آن سازمان محسوب شده و به‌طور قابل ملاحظه ای از طریق افزایش سطح ارزش افزوده برای ذینفعان کلیدی سازمان، به بهبود وضعیت رقابتی سازمان منجر می‌شوند (Marr, 2005).
علاوه بر موارد فوق، تعاریف دیگری نیز توسط محققین ارائه شده‌است. در جدول شماره ۲-۳ مهم‌ترین تعاریف مربوط به سرمایه فکری آورده شده‌است. بر اساس تعاریف اغلب محققین، می‌توان این‌گونه نتیجه گرفت که سرمایه فکری، دارایی غیر پولی و بدون حضور فیزیکی است اما دارای ارزش بوده و تولید کننده مزایا و سود در آینده است.
جدول شماره ۲-۳: تعریف سرمایه فکری از دیدگاه محققین مختلف ( رمضان ، مجید ،۱۳۹۰، ۱۹)

۲-۲-۱-۱۱ مسائل استراتژیک در توسعه محصول جدید
برخورداری از یک استراتژی شفاف و تعریف‌شده از عوامل کلیدی است که به‌طور مستقیم بر موفقیت توسعه محصولات جدید در بازار تأثیر می‌گذارد. علاقه به رشد، یکی از نیروهای محرک اصلی در جهت‌دهی به فعالیت کسب کارهای مختلف است. رشد را برای اکثر سازمان‌ها به اکسیژن برای انسان تشبیه می‌کنند. رشد درواقع اکسیژن خالصی است که تضمین‌کننده بقا و سودآوری هر کسب‌وکاری است. از طرف دیگر فعالیت‌های توسعه محصول جدید نیز محرک اصلی رشد تجاری سازمان‌ها محسوب می‌شود.

در ارتباط با توسعه محصول جدید می‌تواند دو نوع رشد را در سازمان‌ها یافت:

• • رشد درونی یا ارگانیک: توسعه محصولات خود شرکت

• • رشد بیرونی: خرید امتیاز محصولات جدید از سایر شرکت‌ها.

از بین این دو نوع رشد، رشد درونی از توسعه درونی حاصل‌شده است و مهم‌ترین عوامل موفقیت در آن عبارت‌اند از:

• • نوآوری محصول معرفی مداوم محصولات جدید و اصلاح‌شده به بازار.

• • رهبری عالی به‌کارگیری افراد شایسته و با تخصص در پست‌های کلیدی.

• • تمرکز بر بازار و بازار محوری رشد بیرونی در ارتباط با سایر شرکت‌ها و کسب‌وکارها حاصل می‌شود.

درواقع در این نوع رشد، قابلیت‌ها و شایستگی‌های توسعه محصول سایر شرکت‌ها خریداری می‌شود که ازجمله عوامل کلیدی آن عبارت‌اند از:

• • تناسب استراتژیک: ارتباط باید برای هر دو طرف ارزش‌افزوده ایجاد کند.

• • افراد: استفاده از افراد کلیدی و ماهر نیز در اینجا مؤثر است.

• • استقلال: مدیران کسب‌وکارها باید برای اداره کسب‌وکار خود استقلال کافی داشته باشند و برای این کار تشویق شده باشند.

• • کنترل مالی: دراین‌ارتباط نیازمند کنترل‌های شدید مالی، در داخل یک چارچوب از قبل برنامه‌ریزی‌شده هستیم.

نکته مهم و کلیدی در فرایند رشد کسب‌وکارها ایجاد توازن بین رشد درونی و بیرونی است. فارغ از نوع رشد انتخابی از سوی شرکت، برای معنا دادن به هدف‌های توسعه محصول جدید، آگاهی از عوامل تأثیرگذار محیطی بسیار مهم است.
استراتژی‌های رشد
یک شرکت برای دستیابی به رشد در آینده لزوماً باید از یکی از دو روش زیر استفاده کند:
توسعه فعالیت‌های فعلی‌اش یا متنوع کردن فعالیت‌هایش و انجام فعالیت‌های جدید از دو طریق یا توسعه داخلی فعالیت‌ها یا از طریق خریداری یک شرکت دیگر.
توسعه از طریق افزایش نفوذ بازار – محصول موجود
یک‌راه برای توسعه یک شرکت، افزایش دادن سهم شرکت از بازارهای موجود است. انجام این امر مستلزم اعمالی ازجمله بهبود در کالاها یا خدمات و کاهش هزینه‌ها و قیمت‌ها و صرف هزینه‌ها و سرمایه‌گذاری بیش‌تر بر روی تبلیغات و پیشبرد در مقایسه با رقبا هست.
حتی وقتی یک شرکت سهم برتر یک بازار – محصول رادار است، با ترغیب مشتریان کنونی به وفاداری بیش‌تر و متمرکز خریدهایشان، استفاده بیش‌تر از کالاها یا خدمات شرکت، استفاده از محصولات شرکت در اغلب موارد، یا استفاده از محصولات شرکت به شیوه‌های جدید؛ می‌تواند به رشد بیش‌تر دست یابد. شکل زیر گویای استراتژی‌های مختلف رشد به‌طور خلاصه هست:
شکل ۲-۱۳- توسعه از طریق افزایش نفوذ بازار – محصول موجود

تجزیه و تحلیل داده ها نشان می دهد که ضرایب همبستگی آزمون کندال و اسپیرمن بین دو متغیر تبادل و دسترسی مناسب به منابع اطلاعاتی فضای مجازی و فرایند کشف جرم به ترتیب برابر ۰۳۲/۰ و ۰۴/۰ و مقدار (معنی داری) آن ها به ترتیب برابر ۶۶۸/۰ و ۶۸۹/۰ و بزرگتر از سطح معنی داری ۰۵/۰= α هستند، لذا در این سطح، عدم وجود رابطه رد نمی شود و در نتیجه بین تبادل و دسترسی مناسب به منابع اطلاعاتی فضای مجازی و فرایند کشف جرم در ناجا رابطه معنی داری وجود ندارد.
۵-۲-۳-۶)بین ابعاد مدیریت تبادل اطلاعات و فرایند کشف جرم رابطه وجود دارد.
با توجه به این که pـ‌مقدار محاسبه شده از آزمون (۰۰۱/۰) کمتر از سطح معنی‌دار ۰۵/۰ است، در نتیجه مدل رگرسیون خطی معنی‌دار می باشد، یعنی بین مولفه های ابعاد مدیریت تبادل اطلاعات(تبادل و دسترسی مناسب به اطلاعات مردمی، اطلاعات ادارات پلیس آگاهی، منابع اطلاعاتی پلیس های تخصصی همرده پلیس کشف جرایم، منابع اطلاعاتی برون سازمانی و منابع اطلاعاتی فضای مجازی) و فرایند کشف جرم در ناجا رابطه خطی معنی‌داری وجود دارد. ضریب همبستگی چندگانه ۵۱۱/۰=r می باشد که نشان دهنده میزان روابط تبادل و دسترسی مناسب به اطلاعات مردمی، اطلاعات ادارات پلیس آگاهی، منابع اطلاعاتی پلیس های تخصصی همرده پلیس کشف جرایم، منابع اطلاعاتی برون سازمانی و منابع اطلاعاتی فضای مجازی با فرایند کشف جرم می باشد و با توجه به اینکه سطح معنی داری برابر ۰۰۱/۰ و کوچکتر از سطح ۰۵/۰= α است. بنابراین این رابطه معنی دار می باشد. با توجه به اینکه مقدار R²_adj (تعدیل شده R²)، برابر با ۲۲۳/۰ می باشد، پس کلیه متغیر های وارد شده در این مدل ۲۲۳/۰ واریانس فرایند کشف جرم را تبیین می کنند.

۵-۲-۴)مقایسه پیشینه تحقیق انجام شده با تحقیق حاضر:
چنانچه در نتیجه گیری از پیشینه های تحقیق نیز عنوان گردید کلیه این تحقیقات اعم از درون سازمانی مانند: شریفی(۱۳۸۱)، بررسی کارایی سیستم های نرم افزاری کشف جرم ؛ صادق (۱۳۸۳) ارزیابی استفاده از فن آوری اطلاعات در اجرای مطلوب ماموریت های اداره کل گذرنامه ناجا ؛ سیف(۱۳۸۴) بررسی اثر بخشی سیستم رایانه ای وضیفه عمومی ؛ منصوری (۱۳۸۸) بررسی نقش فن آوری اطلاعات بر عملکرد پلیس نظارت بر اماکن عمومی ؛ بوستانی(۱۳۸۸) بررسی نقش بانک های اطلاعاتی در پی جویی متهمین متواری ؛ طالبیان (۱۳۹۰) تبیین فرایند ابر اطلاعاتی پلیس ؛ جهانشیری (۱۳۹۰) اولویت گذاری عوامل موثر بر مدیریت سامانه های اطلاعاتی ناجا و …
ویا برون سازمانی مانند: فلاح آبادی (۱۳۸۳) تاثیر فن آوری اطلاعات بر مسائل ساختار سازمانی و رسمیت سازمانی ؛ شریفی (۱۳۸۲) رابطه بین استقرار سیستم های اطلاعاتی مدیریت و بهبود نظام بانکی ؛ مقدم آریایی (۱۳۸۸) بررسی فناوری اطلاعات، امکانات، فرصتها و چالشها ؛ صحراگرد جهرمی (۱۳۸۴) ، تأثیر بکارگیری فناوری اطلاعات بر بهره وری سازمان در سازمان اقتصادی کوثر (از دیدگاه مدیران) و … به ارزیابی و بررسی بخشی از از تأثیرات حوزه مدیریت تبادل اطلاعات مانند فن آوری اطلاعات و ارتباطات، سامانه های اطلاعاتی، کارایی سیستم های نرم افزاری و… بر مأموریت های داخل و خارج سازمان پرداخته اند و با توجه به آزمون های انجام شده تاثیر آنها بر مأموریت های مختلف سازمان ها به اثبات رسانده اند. دراین تحقیق نیز با در نظر گرفتن ابعاد کلی مدیریت تبادل اطلاعات رابطه آن با یکی از از برجسته ترین مأ موریت های ناجا( کشف جرم) با توجه به نتایج تحقیقات پیشین به اثبات رسید.
۵-۲-۵) نتایج کلّی تحقیق:
با توجه به یافته های تحقیق می توان نتیجه گیری کرد که محقّق توانسته پاسخ سؤال ها و فرضیه های خود را که در یک راستا بر اساس ادبیات تحقیق و مدل پیشنهادی مطرح گردیده بودند، را به آزمون کارشناسان، متخصصین و مدیران موصوف در تحقیق گذاشته و ضمن تأیید و اثبات فرضیه اصلی ( رابطه بین مدیریت تبادل اطلاعات و فرایند کشف جرم) فرضیات اول ، دوم و چهارم را ثابت و تأثیر هر کدام از آنها بر مدیریت سامانه های جامع اطلاعاتی ناجا نیز محرز گردید، در خصوص فرضیات سوم و پنجم به رغم انتظار رابطه بین دوموئلفه مدیریت تبادل اطلاعات و فرایند کشف جرم رد گردید که با مصاحبه های انجام شده با خبرگان مشخص گردید. مهمترین دلایل رد فرضیات یاد شده عبارتند از:
الف- دلایل رد فرضیه سوم: بین تبادل و دسترسی مناسب به منابع اطلاعاتی پلیس های تخصصی همرده پلیس کشف جرایم و فرایند کشف جرم رابطه وجود دارد.
نگاه مادی مدیران و کارکنان به موضوع:
از نگاه افراد تکمیل کننده (نمونه آماری) پرسشنامه، در صورت تبادل اطلاعات بین پلیس کشف جرایم و سایر پلیس های تخصصی همرده امکان کشف جرایم از طریق سایر رده ها متصور بوده و در این صورت حقوق مادی کشف جرم نیز متوجه سایر رده ها می گردد. و بالعکس در صورت کشف جرایم با بهره گرفتن از اطلاعات بدست آمده از سایر رده ها توسط پلیس کشف جرایم نقش رد های تخصصی کمرنگ شده و کلیه حقوق مادی مربوطه به سمت پلیس کشف جرایم سوق خواهد یافت.
ضعف همدلی و انسجام سازمانی:
ضعف همدلی و مقبولیت رده های تخصصی از سوی یکدیگر ( در راستای کشف جرایم) و کاهش توجه به اهداف مشترک سازمانی باعث تقلیل انسجام سازمانی وکم توجهی به اهداف مشترک سازمان از دیگر عوامل رد رابطه تاثیر تبادل اطلاعات بین پلیس های همرده کشف جرایم بر فرایند کشف جرم از سوی نمونه آماری بوده است.
انحصار طلبی در قدرت:
با توجه به اینکه در حال حاضر اطلاعات به عنوان یکی از منابع قدرت به شمار می رود انحصار طلبی در قدرت یکی دیگر از دلایل رد این فضیه می باشد.
ضعف کارامدی سامانه های اطلاعاتی و ارتباطی:
عدم وجود زیرساخت های مناسب ارتباطی، بانک اطلاعاتی متمرکز و عدم ارتباط بین بانک های فعلی پلیس های تخصصی باعث عدم درک عینی نتایج سودمند تبادل اطلاعات بین پلیس های تخصصی در راستای فرایند کشف جرم گردیده واین امر یکی دیگر از دلایل رد فرضیه سوم می باشد.
ب- دلایل رد فرضیه چهارم: بین تبادل و دسترسی مناسب به منابع اطلاعاتی فضای مجازی و فرایند کشف جرم رابطه وجود دارد.
عدم وجود بستر مناسب اینترنتی:
عدم بستر مناسب اینترنتی با سرعت و قابلیت تبادل اطلاعات مناسب منجر به عدم ارائه کارایی این بخش از فضای مجازی و در نهایت کاهش اعتقاد صاحبنظران به تأثیر آن بر فرایند کشف جرم بوده است.
بی توجهی به قابلیت های ارتباطات آنلاین اینترنتی و امکان هدایت عملیات بدون توجه به محدودیت های مکانی :
ضعف آگاهی از منابع عظیم اطلاعاتی در سایت های اینترنتی :
به طورکلی فرهنگ سازمانی موجود و مقاومت مدیران درمقابل تبادل اطلاعات بین رده ها ی تخصصی ناجا همچنین پایین بودن آگاهی از قابلیت های فضای مجازی و امکانات موجود، دلایل کلی رد فرضیات یاد شده می باشند. لذا فرهنگ بهره گیری و استفاده مطلوب از سامانه های جامع و هماهنگ با سایر واحدها بسیار مؤثر و باید در سطوح عالی، میانی و اجرایی سازمان مورد توجه قرار گیرد، در غیر این صورت فرهنگ حاکم مانع رسیدن به اهداف سازمانی خواهد شد. تاثیرات فرهنگ بر سازمان پلیس باعث تمایز سازمان و هویت سازمانی می گردد.با پذیرش این معنی که سازمان پلیس به جهت تامین امنیت نقش متمایزی در مقایسه با سایر سازمان ها دارد. هویت سازمان پلیس نسبت به سایرسازمان ها برجسته تر می شود. در این حال، دیگر استفاده از سامانه ها برای نگهداری سوابق هر پلیس تخصصی و به جای اتاق بایگانی نشان دهنده کارایی پلیس نیست. بلکه استفاده از سامانه ها جهت تبادل و دسترسی مناسب رده ها به اطلاعات برای احاطه اطلاعاتی و نهایتا تاثیر بر کشف جرائم، ارتقاء امنیت جامعه و … می باشد.
به هر حال با توجه به یافته های تحقیق می توان نتیجه گیری کرد، از میان عوامل احصاء شده در این تحقیق به ترتیب اولویت به نسبت پاسخ دهندگان و توجه به اهمیت زیاد و خیلی زیاد، ۴/۱۷ درصد تغییرات فرایند کشف جرم در ناجا به وسیله تبادل و دسترسی مناسب به اطلاعات مردمی توجیه می شود) ، (۱۲ درصد تغییرات فرایند کشف جرم در ناجا به وسیله تبادل و دسترسی مناسب به اطلاعات ادارات پلیس آگاهی توجیه می شود) ، (۲/۱۰ درصد تغییرات فرایند کشف جرم در ناجا به وسیله تبادل و دسترسی مناسب به منابع اطلاعاتی برون سازمانی توجیه می شود)
امروزه بیشتر سازمان ها به دنبال یافتن راه هایی برای کاهش هزینه و دسترسی به اطلاعات سریع، ارائه خدمات مطلوب و جلب رضایت مراجعین و کسب اعتبار می باشند. بی توجهی به موضوع مدیریت تبادل اطلاعات و ابعاد آن آثار سوء امنیتی و انتظامی و متعاقب آن عواقب سیاسی، اجتماعی، فرهنگی داشته و موجب عدم پاسخگویی به نیازهای امنیتی اعم از کشف و پیشگیری از جرم خواهد شد و این به جایگاه فعلی سازمان که در بحث خدمات انتظامی و فناوری اطلاعات پیشتاز است خدشه وارد خواهد نمود. سازمان نیروی انتظامی می تواند با توجه بیشتر به عوامل مؤثر بر مدیریت تبادل اطلاعات و اطلاعات عظیم ذخیره شده و در اختیار، بزرگترین سامانه یکپارچه اطلاعاتی کشور را داشته و ارزنده ترین مأموریت ها خصوصا کشف جرم و سایرخدمات را در کمترین زمان به مردم و واحدهای اجرایی خود ارائه نماید.
۵-۳) پیشنهادها :
در هر تحقیق علمی محقق باید با در نظر داشتن هر یک از هدف های تحقیق و بر اساس نتایج حاصل از فرضیه ها نظر خود را اعلام دارد. مطلب مهم در هر پژوهش علمی این است که کار تحقیقی باید همیشه با اجتهاد و اظهار نظر توأم باشد و محقق در پایان کار براساس مطالعات انجام شده و بطور قاطع نظر خود را در باره موضوع اعلام دارد تا به گسترش دامنه معرفی علم و یافته های موجود کمک نماید. در غیر این صورت تحقیق اعتبار علمی زیادی نخواهد داشت (حافظ نیا، ۱۳۸۸: ۲۶۰) با توجه به نتایج بدست آمده از بررسی پاسخ های ارائه شده توسط جامعه آماری و بعضاً در طول تحقیق محقق به آن رسیده، می توان پیشنهادهای زیر را مد نظر قرار داد. بدیهی است مطالب عنوان شده صرفاً ارائه راه کار بوده و در مباحث فنی آن باید نظر کارشناسان و صاحب نظران بر اساس علم روز نیز اخذ گردد. در عین حال پیشنهاد ها در دو زمینه کاربردی و پژوهشی ارائه شده است.
۵-۳-۱) پیشنهادهای کاربردی(اجرایی):
همان طورکه در فصل دوم مطرح گردید، پنج رکن تبادل و دسترسی مناسب، به اطلاعات مردمی ، تبادل و دسترسی مناسب به اطلاعات ادارات پلیس کشف جرایم ، تبادل و دسترسی مناسب به منابع اطلاعاتی پلیس های تخصصی همرده پلیس کشف جرایم ، تبادل و دسترسی مناسب به منابع اطلاعاتی برون سازمانی و تبادل ودسترسی مناسب به منابع اطلاعاتی فضای مجازی مورد بررسی و سنجش و ارزیابی قرار گرفت و پیشنهاد ها از دو بعد برگرفته از یافته های تحقیق و تجارب خدمتی محقق ارائه می گردد: -۳-۱-۱) پیشنهادها بر اساس یافته های تحقیق:
عوامل مؤثر در نظر گرفته شده در این پژوهش قابل اولویت گذاری بوده، حال که میزان تأثیر هر یک بر فرایند کشف جرم مشخص گردیده، در برنامه ریزی و سیاست گذاری های آتی سازمان بیشتر به آنها توجه شود.
عدم هماهنگی و وحدت رویه در تبادل اطلاعات بین پلیس های تخصصی به دلایل مختلف از دیگر یافته های تحقیق است که منفی بودن برآورد B (373/0-)، برآورد استاندارد β )۲۵۱/۰-) همچنین مقدارt ( 127/2-) در ضرایب مدل رگرسیون ( جدول ۴-۲۱) این مطلب را که تبادل اطلاعات مناسب بین پلیس های تخصصی همرده پلیس کشف جرایم انجام نمی شود را تأیید می نماید. لذا پیشنهاد می گردد تا برطرف شدن مشکلات عنوان شده در طول تحقیق در خصوص بسترهای ارتباطات زیر ساخت، مدیریت امنیت اطلاعات و ارتباطات، بانک های اطلاعاتی و … در رابطه با تبادل و دسترسی مناسب به اطلاعات پلیس های تخصصی همرده پلیس کشف جرایم با صدور دستورالعمل های مدون و نظارت بر اجرای آنها نسبت به هماهنگ کردن و یکسان سازی عملکرد پلیس های تخصصی در رابطه با تبادل و دسترسی به اطلاعات یکدیگر اقدام نمود.
پیشنهاد می گردد، در صورت محقق شدن یک بانک متمرکز و یکپارچه اطلاعاتی بر اساس معیارهای تعریف شده در طول تحقیق طبقه بندی اطلاعات، کنترل دسترسی ها، اجرای مطلوب مأموریت ها خصوصاً کشف جرایم بر مبنای اصول، امنیت ،سرعت، صحت و دقت اطلاعات انجام پذیرد.
با توجه به ویژگی های خاص دنیای فناوری اطلاعات و تسهیل در انجام امور در صورت بکارگیری صحیح و منطقی، لازم است در نحوه استفاده از سامانه های اطلاعاتی بصورت جزیره ای تجدید نظر و مقاومت مسئولین در واگذاری اطلاعات موجود در بانک های اطلاعاتی مجموعه خود مرتفع گردد.
با عنایت ویژگی های خاص فضای مجازی از جمله عدم محدودیت مکانی و اطلاعات موجود در این فضا خصوصا سایت های اینترنتی شرایطی ایجاد شود که از اطلاعات و عملکرد سایر پلیس های جنایی کشورهای جهان و حتی مجرمین استفاده بهینه به عمل آید.
نقش به سزای مدیران و فرماندهان در ایجاد فرهنگ قوی و پایدار جهت بهره گیری و استفاده مطلوب از سامانه های جامع و هماهنگ با سایر واحدها بسیار مؤثر و باید در سطوح عالی، میانی و اجرایی سازمان مورد توجه قرار گیرد، در غیر این صورت فرهنگ حاکم مانع رسیدن به اهداف سازمانی خواهد شد.
با شناسایی اطلاعات مورد نیاز ناجا از سایر سازمان های خارج از ناجا و هماهنگی با شرکت ارتباطات زیر ساخت ایران و سازمان ها و نهاد های مورد نظر قابلیت برقراری ارتباط از طریق زیر ساخت های ارتباطی موجود فراهم تا امکان تبادل اطلاعات با سازمان های خارج از ناجا با ارائه عملکرد مطلوب پلیس در جامعه و مقبولیت پلیس به عنوان مهمترین سازمان در تامین امنیت جامعه محقق گردد.
ارائه برنامه های تفصیلی آموزشی برای دانشجویان، فراگیران و دانش آموزان رسته هـای مختلـف سازمانی در بحث سیستم های جامع و قابلیت های آنها در دانشگاه علوم انتظامی و مراکز آموزش وحتی در دوره های عرضی تخصصی.
حرکت هایی که در جهت تبادل اطلاعات صورت می گیرد بسیار حائز اهمیت هستند و از دو سو هدایت می شوند.
الف- نیاز به اطلاعات: به علت اینکه اطلاعات پایه ای برای هرگونه تصمیم گیری و یا روش های عملیاتی و تصمیم گیری محسوب می شود همواره تعقیب آنان اهمیت ویژه ای دارد.
ب- تبادل و بازگشت اطلاعات: این مبادله اطلاعات و بازخورد آن است که اغلب مدیر را قادر می سازد تا برنامه های آتی خود را تنظیم نماید و روح مسئولیت را نیز در کسانی که بر اساس تجربیاتشان گزارش تهیه می کنند تقویت نماید. با وجود اینکه اطلاعات از ابزار اساسی کار یک مدیر است اما قسمت اعظم سودمندی آن بر تثبیت جریان مداوم اطلاعات برای استفاده در جهت هماهنگی کلیه تلاش ها در یک نظام پلیسی اطلاعاتی گسترده تر دایر است. توانایی بنیادی ناشی از بکارگیری سریه بانک های اطلاعاتی ( یا انباشت سوابق)، اغلب موجب تشخیصی است که مدیریت به آن نیازمند است تا بدین وسیله بتواند تصمیمات استراتژیکی و تاکتیکی صحیحی را اتخاذ نماید. در این راستا ایجاد بانک های اطلاعاتی و گسترش استفاده بهینه از آن ها در ماموریت های محوله به ویژه کشف جرایم نقش بسیار مهمی را ایفا می کند بنابر این آنچه که در حال حاضر اهمیت دارد لزوم ایجاد یک سیستم جامع و هماهنگ اطلاعاتی و نظارتی در ابعاد مختلف است لذا جا دارد تا مسئولان امر نسبت به گسترش و تجهیز هر چه بیشتر این سیستم ها و کاربردی کردن روز افزون آن هر آن آنچه که مورد نیاز است هزینه نمایند.
۵-۳-۱-۲)پیشنهاد های تجربی:
سایر موارد پیشنهادی بر اساس تجارب خدمتی محقق به شرح ذیل می باشد
داشتن یک سامانه یکپارچه با تغییر نگرش مسئولین و مدیران و ایجاد نگرشی نوین، حرکت به سوی یکپارچگی بانک های اطلاعاتی از انجام امورات موازی مانند ثبت اطلاعات مکرر اشخاص، متهمین و مجرمین و… جلوگیری به عمل آمده و امکان دسترسی مناسب به اطلاعات جهت پیشی گرفتن از مجرمین و کشف جرایم میسر گردد.
نظر به اینکه بیشتر بازخورد های مربوط به پلیس جامعه محور در جلب اعتماد مردم و دسترسی به اطلاعات مردمی رضایت بخش بوده است و از طرفی مردم هم پذیرفته اند که پلیس جامعه محور برای محیط زندگی آنها مفید است. طبعاً یکی از دستاورد های مثبت این شیوه بهبود روابط مردم و پلیس است. بنابراین باید به آموزش عمومی و سهیم کردن مردم در اطلاع رسانی و ارزیابی عملکرد پلیس به جامعه بیشتر توجه شود. طبعاً حضور و گستردگی توده مردم در جامعه می تواند توأم با انبوهی از اطلاعات باشد که دسترسی به این اطلاعات می تواند پلیس رادر ماموریت های مهم از جمله کشف جرایم یاری دهد.
با عنایت به اهمیت یک بانک اطلاعاتی متمرکز جهت دستیابی به اطلاعات ادارات داخلی پلیس کشف جرام وسایر پلیس های تخصصی همرده و عملکرد مثبت ادغام بانک اطلاعاتی پلیس پیشگیری و معاونت عملیات تحت عنوان سیستم رخداد های انتظامی این روند تا یکپارچه سازی کامل بانک اطلاعاتی سامانه های پلیس های تخصصی ادامه یابد.
با توجه به رشد و تغییر در فناوری ارتباطات و اطلاعات در جهان، لازم است، تمهیدات لازم در جهت شناسائی تهدیدات و آسیب های جدید در سامانه ها و اینترانت ناجا به عمل آید.
برنامه ریزی لازم جهت آموزش همگانی، جلب اعتماد مردم و آگاهسازی آنها از امکانات خدماتی پلیس در جهت انتقال اطلاعات از طریق سامانه فوریت های پلیسی – تلفن ۱۹۷ – ستاد خبری پلیس های تخصصی و سامانه پیامکی مرفوک به عمل آید.
پلیس کشف جرایم باید نقش های مهم خود را که ذیلاً تشریح شده اند را در برخورد با جرایم به صورت همه جانبه به کار گیرد تا بتواند مناسب ترین و موثرترین مقابله را داشته باشد.
الف- نقش اطلاعاتی : عبارت است از فعالیت های اطلاعاتی مانند گسترش شبکه منابع مردمی، جمع آوری اخبار از شبکه های برون سازمانی، تجمیع اطلاعات و گسترش استفاده و بهره وری بهینه از بانک های اطلاعاتی موجود، شناسایی بانک های اطلاعاتی جدید و تلاش در جهت اخذ آنها، شناسایی تجهیزات و ابزار آلات اطلاعاتی و آموزش بهره برداری به پرسنل متخصص و تهیه برآورد های اطلاعاتی است.
ب- نقش قضایی: عبارت است از امتیازی که پلیس اگاهی بر حسب شاخص هایی مانند کشف سریع پرونده های مطرح، جلوگیری از فرار متهمان و مجرمان، کنترل مجرمان حرفه ای و سابقه داران و دستگیری متهمان متواری و تحت تعقیب، جلب مشارکت جامعه در نقش قضایی پلیس، حفظ آثار صحنه جرم، هماهنگی مناسب با دستگاه های قضایی در زمینه مبارزه و کشف جرایم کسب می کند. اساساً به دلیل گسترش جرایم و تعدد مجرمان، نیاز به کنترل آنها، از ضروریات است و به همین دلیل پلیس کشف جرایم مبادرت به توسعه برنامه های مدیریت کنترل نموده است.
ج- نقش خدماتی: پلیس کشف جرایم در نقش خدماتی به جمع آوری اطلاعات، کسب خبر و تبادل آن می پردازد و از طریق اطلاع رسانی وآگاهی دادن، خدمات عمومی را به مردم ارائه می نماید.
۵-۳-۲)پیشنهادهای پژوهشی:
به منظور توسعه علمی هر چه بهتر در بحث سامانه های اطلاعاتی ناجا، می توان به عنوان توصیه به محققین آینده مسایل ذیل را پیشنهاد و برای تحقیقات آینده مطرح نمود:
بررسی نقش مدیریت تبادل اطلاعات بر پیشگیری از جرایم در ناجا
مطالعه تطبیقی مدیریت تبادل اطلاعات در پلیس ایران با پلیس سایر کشور های جهان
بررسی تأثیر مدیریت تبادل اطلاعات بر اجرای مطلوب مأموریت های پشتیبانی ناجا

۲۶. Lin, M.C. et al. Using AHP and TOPSIS approaches in customer-driven product design process. Computers in Industry, 2008. ۵۹(۱): p. 17-31.
۲۷. Chakladar, N.D. and S. Chakraborty, A combined TOPSIS-AHP-method-based approach for non-traditional machining processes selection. Proceedings of the Institution of Mechanical Engineers, Part B: Journal of Engineering Manufacture, 2008. ۲۲۲(۱۲): p. 1613-1623.
۲۸. Kahraman, C. Fuzzy Multi-Criteria Decision Making: Theory and Applications with Recent Developments (Springer Optimization and Its Applications). 2008: Springer.
۲۹. Wang, J.W. C.H. Cheng, and K.C. Huang, Fuzzy hierarchical TOPSIS for supplier selection. Applied Soft Computing, 2009. ۹(۱): p. 377-386.
۳۰. Chang, D.Y. Applications of the extent analysis method on fuzzy AHP. European journal of operational research, 1996. ۹۵(۳): p. 649-655.

1. 1. Fuzzy TOPSIS ↑

1. 1. AHP ↑

1. 1. TOPSIS ↑

1. 1. FMCG = Fast Moving consumer goods ↑

1. 1. Profit margine ↑

1. 1. Mondal ↑

1. 1. Doshmakh ↑

1. 1. Vokurka ↑

1. 1. Decision support system ↑

1. 1. weber ↑

1. 1. Data envelopment analysis ↑

1. 1. Liu ↑

1. 1. Cluster analysis ↑

1. 1. Hinkle ↑

1. 1. Grando ↑

1. 1. Sianesi ↑

1. 1. Gregory ↑

1. 1. Soukoup ↑

1. 1. Barbara ↑

1. 1. Narasimhan ↑

1. 1. Sarkis ↑

1. 1. Sarkis ↑

1. 1. Ellram ↑

1. 1. Smylk ↑

1. 1. Sadrian ↑

1. 1. Carnet ↑

1. 1. Karpack ↑

1. 1. Degreave ↑

1. 1. Felix ↑

1. 1. Kumor ↑

1. 1. Weijun ↑

1. 1. Zhiming ↑

1. 1. Chen ↑

1. 1. Ching ↑

1. 1. Fuzzy logic ↑

1. 1. Karaka ↑

1. 1. Ertu rul ↑

1. 1. Askounis ↑

1. 1. Kelemenis ↑

1. 1. Chang ↑

1. 1. MATLAB ↑

متخصصان در تمرین های نمایش درمانی از صورت، صدا و حرکات استفاده می کنند. آنها با بهره گرفتن از تغییر در صداهای آوایی و موقعیت دقیق خود در فضا توجه را زیر نظر قرار می دهند (کول^[۵۸] و چان^[۵۹] ، ۱۹۹۰). تحقیقات نشان می دهد زمانی که الگوی نقش به صورت واضح برای آنها معرفی شود و درمانگر خود الگو شود یا کس دیگری را برای الگوی نقش در جلسات معرفی کند، توجه دانش آموزان کم توان ذهنی به آسانی جلب می شود. نمایش درمانی از تکالیف متقابل وساده استفاده می کند که دانش آموزان می توانند در مقابل کلاس اجرا کنند. دانش آموزان با توجه به سطح مشارکت یا موفقیت در یک تکلیف خاص تشویق می شوند و این مشارکت هرگز اجباری نیست. عملکرد اضطراب آمیز باعث بالا رفتن حواس پرتی دانش آموزان می شود اما فضای مشوق برای موفقیت روش بسیار مناسبی است (کریمنز، ۲۰۰۶).

زمانی که از نمایش درمانی در آموزش استفاده می شود، جلسات در کلاس درس اتفاق می افتد، نه در سالن تئاتر. با این حال، تغییراتی صورت می گیرد تا باعث هر چه بیشتر شدن توجه گردد. علاوه بر این، کارشناسان آموزش و پرورش مشخص می کنند که هر چه محرکات نمایان تر و جالب تر باشند، توجه مشاهده کنندگان را بیشتر به خود جلب می کنند(کول و چان ، ۱۹۹۰). متقابلاً نمایش درمانی از اثاثیه صحنه نمایش^[۶۰] که دانش آموزان را به خود جلب می کند استفاده می کند، اما ویژگی دیگری که توجه را به کار می گیرد، خود نمایش درمانگر است. او از صداهای مختلف، بیان چهره و حضور فیزیکی برای درگیر کردن^[۶۱] و نگهداری توجه دانش آموزان استفاده می کند (کریمنز، ۲۰۰۶).
از این رو، با توجه به حیطه نوظهور نمایش درمانی در آموزش ویژه و اهمیتی که در ارائه الگوی نقش در جلسات درمانی و جلب توجه مشاهده کنندگان به وسائل صحنه نمایش و لحن صدای درمانگر و بیان چهره او دارد و نیز به دلیل تمرکز بر تکلیف آموزش مهارت ها را به صورت عینی (و نه از طریق فعالیت های ذهنی) در پی دارد، به یاری کودک کم توان ذهنی در فعالیت های آموزشگاهی و تکالیف مدرسه می شتابد تا شکل گیری و ارتقاء مهارت یادگیری از راه مشاهده و عمل در وی به وجود آید. از آنجایی که توجه در دوران تحصیل در مقطع ابتدایی و شکل گیری و ارتقاء مهارت های یادگیری در این دوران بسیار اهمیت دارد؛ سعی شد تا راه حل نویی ارائه شود. لذا در این پژوهش کوشش می شود تا به مطالعه اثر بخشی نمایش درمانی بر افزایش توجه در کودکان کم توان ذهنی پرداخته شود تا بدین نحو چالش اصلی که بررسی یک روش کاربردی و قابل اجرا در زمینه بهبود توجه برای کودک کم توان ذهنی است، محقق گردد.
۳-۱ اهمیت و ضرورت پژوهش
نمایش، یکی از کهن ترین آیین ها در تمامی اقوام است و در حال حاضر، استفاده از فنون نمایشی در همه کشورهای جهان به یکی از شیوه های اصلی و مؤثر درمانگری تبدیل شده است (کاسون، ۲۰۰۶). نمایش درمانی به صورت فردی، گروهی، زوج درمانی، خانواده درمانی و … به درمان انواع اختلال ها می پردازد (پندزیک^[۶۲]، ۲۰۰۸).
نمایش درمانی با تاکید بر عمل نمایش به عنوان نیروی مثبت یادگیری، به عنوان مداخله ای درمانی است و نه آموزش مهارت های خاص، مانند آنچه در تئاتر دیده می شود (کاسون^[۶۳]، ۲۰۰۶).حرکات نمایشی موجب تشویق و توسعه توانایی های فردی در قلمرو زندگی اجتماعی و مسئولیت پذیری در محیط زندگی می شود. از میان این توانایی ها می توان از توانایی کاربرد مناسب احساس و ادراک و قوه استدلال و تخیل و قدرت تمرکز حواس و مهارت های کلامی و فیزیکی و کنترل عاطفی نام برد (عناصری، ۱۳۸۰).
نمایش درمانی به دلیل این که می تواند بسیاری از فعالیت های ذهنی را به صورت عینی درآورد و مهارت ها را آسان تر آموزش دهد، می تواند مفاهیم ذهنی را برای کودکان کم توان ذهنی در قالب عینی درآورد. همین طور به دلیل جذاب بودن و غیر مستقیم بودن آموزش و تقویت توجه از طریق نمایش مطبوع و لذت بخش، یادگیری سریع تر خواهد بود و کودک زمان بیشتری را برای توجه کردن به آن اختصاص می دهد (مونتا و روسو، ۲۰۰۸).
حال، نمایش درمانی نه تنها در بین متخصصان روانشناس در کشور، شیوه ای بالنسبه کم استفاده است بلکه کمبود پژوهش هایی که کمک می کند تا توجه کودکان کم توان ذهنی افزایش یابد، در ادبیات بین المللی نیز به چشم می خورد.
این پژوهش به تاثیر نمایش درمانی در افزایش توجه در کودکان کم توان ذهنی آموزش پذیر^[۶۴] می پردازد و به عنوان یک روش نزدیک به طبیعت کودکان، مورد پذیرش آنها و دارای اثرات درمانی بدون آثار جانبی است. انجام این پژوهش کمک می کند تا نمایش درمانی – به عنوان یک رویکرد بین رشته ای در حوزه توانبخشی و شیوه درمانی در آموزش ویژه – به درمانگران، روان شناسان کودکان استثنایی، معلمان آموزش ویژه معرفی و توسط آن ها به کار گرفته شود، ضمناً تا جایی که محقق اطلاع دارد پژوهش حاضر از معدود فعالیت هایی است که در زمینه استفاده از نمایش درمانی به منظور کاهش کم توجهی در کم توانی ذهنی در ایران مورد توجه قرار می گیرد.
۴-۱اهداف پژوهش
۱-۴-۱هدف کلی:
تعیین اثر بخشی نمایش درمانی بر میزان فراخنای توجه پسران کم توان ذهنی آموزش پذیر مقطع ابتدایی
۲-۴-۱ اهداف کاربردی:

1. 1. ارائه رهنمودهای عملی از طریق نمایش درمانی به کودک کم توان ذهنی به منظور دستیابی به تمرکز توجه در فعالیت های آموزشگاهی و تکالیف مدرسه.

1. 1. ارائه راهبردهای عملی جهت ایجاد یادگیری مشاهده ای یا بهبود یادگیری از طریق مشاهده و عمل به آن.

1. 1. ارائه راه حل‌های عملی به درمانگران، مشاوران و خانواده‌هاجهت بهبود فراخنای توجه در کودک کم توان ذهنی.

۳-۴-۱فرضیه :
روش نمایش درمانی فراخنای توجه را در کودکان کم توان ذهنی افزایش می دهد.
۵-۱متغیرها
متغیر مستقل: روش نمایش درمانی
متغیر وابسته: فراخنای توجه
متغیرهای کنترل: مقطع تحصیلی(ابتدایی)، سن (۸ تا ۱۲ سال)، جنسیت(پسر) و کم توانی ذهنی (بهره هوشی ۷۵-۵۰)
۱-۵-۱تعاریف نظری
نمایش درمانی: نمایش درمانی شیوه ای از کاربرد نمایش است و اگرچه از نظر عملی وعلمی رشته ای نوپاست اما با ریشه های باستانی و سنتی پیوند دارد (وبر^[۶۵] و هین^[۶۶] ،۲۰۰۵). انجمن نمایش درمانگران بریتانیا^[۶۷](BADth) نمایش درمانی را اینگونه تعریف می کند؛ ” استفاده عمدی از جنبه های شفا دهنده نمایش و تئاتر در فرایند درمان است. این امر روشی از کار وبازی است که از عمل برای تسهیل خلاقیت، تصویرسازی، یادگیری، بینش و رشد استفاده می کند ” (۲۰۰۵BADth,).
فراخنای توجه: فراخنای توجه یک واقعیت است که از طریق آن می توانیم برخی محرک های دریافتی را بیش از سایرین پردازش کنیم (قابلیت انتخاب)، که در این بین یک محدوده واضح برای توانایی پردازش محرک ها وجود دارد (محدودیت ظرفیت) و پردازش مداوم هرگونه محرک بینایی که گاهی در تضاد با یکدیگر و گاه در ارتباط با یکدیگرند (تلاش) صورت می گیرد. به عبارتی فراخنای توجه یک ظرفیت پردازش اضافه است که می تواند به صورت خود به خودی یا آگاهانه انتخاب کرده و به تلاش برای پردازش این محرک ها یا فعالیت های خاص اولویت دهد (اسکول^[۶۸]، ۲۰۰۱). در حقیقت توجه تمایز دهنده بارز شخصیت کودکان با ناتوانی و بدون آن است (بورتولی،۲۰۰۰).
کم توانی ذهنی: تعریف کم توانی ذهنی بر اساس دهمین ویرایش انجمن امریکایی کم توانی ذهنی و رشدی ^[۶۹]AAIDD(2002) به صورت زیر است:
کم توانی ذهنی، ناتوانی است با محدودیت های معنادار در کارکردهای هوشی و رفتار سازشی؛ که رفتار سازشی به سه دسته مفهومی، اجتماعی، و عملی تقسیم می شود. این ناتوانی قبل از سن ۱۸ سالگی به وجود می آید (اِسکِلاک^[۷۰]، لوکاسون^[۷۱]، شوگرن^[۷۲] و همکاران،۲۰۰۷ به نقل از AAIDD )
۲-۵-۱تعاریف عملی
نمایش درمانی: منظور از روش نمایش درمانی در این پژوهش، ۱۲ جلسه ۴۵ دقیقه ای با برنامه از پیش تعیین شده است. در طی این ۱۲ جلسه از فنون مختلف – با تاکید بر بازی گروهی و آموزش غیر مستقیم تعامل های اجتماعی – از جمله قصه گویی، حرکت، آوا، بازی نقش، پانتومیم و غیره استفاده می شود که شرح کامل جلسات در فصل ۳ معرفی شده است. جلسات نمایش درمانی با توجه به جلسات درمانی پژوهش خانم کریمنز و با توجه به فرهنگ و داستان های عامیانه و بومی کشورمان توسط پژوهش گر سازماندهی و طراحی شده است.
فراخنای توجه: در این پژوهش فراخنای توجه بر حسب نمره به دست آمده از آزمون توجه ارادی تولوز-پیرون^[۷۳] و خرده آزمون فراخنای توجه مجموعه شناختی- تشخیصی کی^[۷۴]، سنجیده می شود.
کم توانی ذهنی: در این پژوهش، منظور از کم توان، دانش آموزانی هستند که با تشخیص کارشناسان مربوطه بهره هوشی آنها بین ۵۰ تا ۷۵ بوده و عنوان آموزش پذیر در پرونده تحصیلی آنها ثبت گردیده است.
فصل دوم
( گستره نظری و پیشینه پژوهش)
۱-۲کمتوانیذهنی
هم اکنون تعاریف متعددی برای کمتوانیذهنی وجود دارد که جامعترین آنها توسط انجمن کمتوانی ذهنی امریکا ارائه شده است تعریفی که این انجمن در سال ۱۹۸۳ ارائه کرد چنین است: کمتوانیذهنی به کارکرد هوش عمومی اطلاق میگردد که به طور قابل ملاحظهای زیر متوسط است و منجر به اختلالاتی در رفتار انطباقی شده یا با چنین اختلالاتی همراه است و در جریان دوره تحول ظاهر میشود (اسکلاک، لوکاسون، شوگرن و همکاران، ۲۰۰۷ به نفل از AAIDD).
کارکرد هوش عمومی، به عنوان نتایج حاصل از اجرای آزمونهای استاندارد شده هوش عمومی که به این منظور تهیه شده و با شرایط منطقهای یا کشوری، منطبق شده اند، تعریف میشود.
به طور قابل ملاحظهای زیر متوسط به عنوان هوشبهر ۷۰ یا پایینتر از ۷۰ در مقیاسهای استاندارد شده هوش تعریف میشود، حد بالای هوشبهر به عنوان یک رهنمود است و برحسب پایایی آزمون هوش استفاده شده میتوان تا ۷۵ یا بیش از ۷۵ منظور شود.
رفتار انطباقی عبارت است از آن مقدار از معیارهای استقلال شخصی و مسئولیت اجتماعی مربوط به گروه همسن و هم فرهنگ را که فرد برآورده میکند. انتظارات مربوط به رفتار انطباقی با تغییر سن تقویمی متفاوت است.
نقایص در رفتار انطباقی ممکن است در حوزه های زیر ظاهر شود:

1. 1. در خلال نوزادی و اوایل کودکی در حوزه های: تحول مهارتهای حسی و حرکتی، مهارتهای ارتباطی، مهارتهای خودیاری و اجتماعی شدن.

1. 1. در خلال کودکی و نوجوانی در حوزه های: کاربرد مهارت های تحصیلی پایه در فعالیتهای روزانه زندگی، کاربرد استدلال و قضاوت مناسب در غلبه بر محیط.

1. 1. در خلال اواخر نوجوانی و بزرگسالی در حوزه مسئولیتهای شغلی و اجتماعی.

دوره تحول به عنوان دوره زمانی بین حاملگی و ۱۸ سالگی تعریف میشود (سیف نراقی و نادری،۱۳۸۶).