ارگونومی در گستره رو به افزایش فعالیت های تولیدی امروزی، همواره راه گشا بوده است، و رسالت خطیر بهبود عملکرد را به صورت افزایش سرعت، دقت و ایمنی، کاهش مصرف انرژی و در نتیجه کاهش میزان هزینه های آموزشی، کاهش میزان حوتدث ناشی از اشتباهات انسانی و حصول ایمنی و راحتی مصرف کننده را دنبال می‌کند (همان منبع، ۵۹- ۵۸)

• بررسی محل و وضعیت کار از دیدگاه ارگونومی

به طور خلاصه برای بهبود محیط کار از نظر ارگونومی لازم است به عوامل زیر توجه شود :

– طراحی درست محل کار

الف- ابعاد بدن انسان

ب- طراحی دستگیره ها

• • شکل دسنگیره و ابعاد آن

• استقرار و موقعیت صحیح دستگیره ها

ج- وسایل و دستگاه های سرویس دهی ماشین آلات

د- نشیمنگاه

• طراحی محل کار از دیدگاه فیزیولوژیکی

الف- کار ماهیچه ای

• • کار ماهیچه ای پویا( دینامیک)

• کار ماهیچه ای ایستا (استاتیک)

ب- اثرات فیزیکی محیط بر کار

• • آب و هوا (تهویه)

• • نور وروشنایی

• • سر و صدا (آلودگی های صوتی)

• • سایر عوامل تاثیر گذار محیطی

• • طراحی و بهبود محیط کار از دیدگاه بهداشت روانی و شغلی

• • نظافت، رنگ و تزئینات

• • استفاده از گل و گیاه

• • روابط با همکاران و رفتار سرپرستان بهبود روابط عاطفی و انسانی و محیط کار

• • طراحی محل کار از دیدگاه اطلاعات فنی

• • مناسب بودن وسایل سنجش و اندازه گیری (نمایشگرها و پانل های اطلاعاتی)

• • درک اطلاعات از طریق چشم

• • درک اطلاعات از طریق گوش

• • درک اطلاعات از طریق احساس و لمس

• • بررسی و بهبود محتوا و ماهیت کار از دیدگاه شغلی و سازمانی

• • طراحی وظایف با توجه به وجود تنوع و نوع آوری و خلاقیت در کار و کاهش کارهای یکنواخت و خسته کننده.

• • ارائه پیشنهادات برای اصلاحات و بهبود کیفی(طرح پیشنها د کارکنان و استفاده از نظرات و پیشنهادات کارکنان)

• • غنی ساختن شغلی

• • تامین نیازهای جسمانی و روانی و اجتماعی کارکنان(همان منبع، ۶۰- ۵۸)

• تعمیرات و نگهداری

علاوه بر تطبیق ابزار و ماشین آلات با توانایی‌های انسان، عملکرد صحیح ماشین آلات و افزایش درجه اطمینان به آن ها، در بهبود کیفیت و افزایش بهره وری بسیار مهم است. ماشینی که ضریب اطمینان آن کم باشد، در عمل دو مشکل ایجاد می‌کند :

• • لطمه خردن به تولید و کاهش کارایی (از نظر کمی و کیفی)

• ایجاد خطر و حادثه برای کارکنان

برای اینکه تولید در حد بهینه باشد و میزان ایمنی و بهداشت در محیط کار افزایش یابد، لازم است ماشین آلات و ابزار کار از لحاظ حفاظت و نگهداری نیز در بهترین وضعیت باشد . به منظور افزایش”ضریب اطمینان و اعتماد آن ها ” اجزاء و قطعات تشکیل دهنده ی آن ها مرتباً بازرسی و به موقغ نغویض شوند، ولو هنوز سالم و کارآمد باشند. تاریخ تجدید قطعات بر مبنای دستورات کارخانه سازنده طبق محاسبات و آزمایشات قبلی تعیین می شود. بدین ترتیب با تعویض به موقع، ضریب سلامت ماشین آلات را افزایش می‌دهند. هم چنین تعمیرات و نگهداری صحیح از ابزار کار، ایمنی محیط کار را به میزان قابل ملاحظه ای بالا می‌برد و از ایجاد حوادث در حین کار جلوگیری می‌کند.

‌بنابرین‏ یکی از اصول مهم حفاظتی، بازرسی مرتب از ابزار کار و و خارج کردن وسایل معیوب از محیط کار اعم از کارهای دسته جمعی و انفرادی است.

معیوب بودن و خوب کار نکردن وسایل و ابزار کار و ماشین آلات نه تنها حادثه ساز است، بلکه باعث وقفه در اجرای کارها و کاهش کارایی نیز می شود و انجام کارها را هم طولانی می‌کند و در نتیجه هزینه تولید را هم بالا می‌برد. به طور کلی باید توجه داشت که وجود نقص فنی در ماشین آلات، ابزار و لوازم کار یکی از متداول ترین و بزرگترین علل ایجاد حوادث و کاهش کمی و کیفی محصول است. تجهیزات و دستگاه‌ها باید دارای برنامه منظم برای تعمیرات و نگهداری باشند. لازم است انواع تعمیرات و نگهداری مورد لزوم به صورت روزانه، هفتگی، ماهیانه، شش ماهه و سالیانه را مشخص و در فرم های مخصوص ثبت کرد. این عمل برای حفظ سوابق کارماشین ها و دقت در حسن اجرای برنامه ها ی تعمیراتی ضروری است. معمولا هر ماشین دارای یک دفترچه تعمیرات و نگهداری است و جزئیات تعمیرات و زمان انجام و قطعات یدکی که باید عوض شوند، هم چنین مقررات و استانداردهای مربوط به ایمنی در آن مشخص شده است که لازم است طبق آن عمل شود(همان منبع، ۶۰)

– توجه به ارگونومی در انتقال فن آوری (تکنولوژی)

انتقال تکنولوژی صنعتی، یکی از مهم ترین ابزار ها در اهداف رشد و توسعه کشورهای در حال توسعه است. اما باید توجه کرد که انتقال تکنولوژی نا موجه و ناسازگار، باعث افزایش حوادث و بیماری های شغلی می شود. طبق بررسی ها و مطالعاتی که توسط سازمان بین‌المللی کار به عمل آمده است، ضایع شدن منابع انسانی و مادی در حوادث شغلی و بیماری های حرفه ای بار مالی زیادی در کشورهای در حال توسعه به جای می‌گذارد.

در انتقال تکنولوژی ها از کشورهای پیشرفته به کشورهای در حال توسعه، یکی از بزرگترین، عوامل موفقیت هر صنعت و تکنولوژی، نحوه و کیفیت رابطه تعامل انسان – سازمان – تکنولوژی است و وجود این عامل و تاثیرات حیاتی آن یکی از واقعیت های غیر قابل انکار در بهره برداری از هر گونه تکنولوژی است. با بهره گرفتن از ارگونومی و انتقال یک تکنولوژی مناسب می توان بهره وری را افزایش داد(همان منبع، ۶۰)

۲-۱۶ بررسی عوامل انسانی

یکی از عوامل بسیار مهمی که در ارگونومی مورد تجزیه و تحلیل و بررسی دقیق قرار می‌گیرد عوامل انسانی است که این عوامل در رابطه توانایی ها و محدودیت های طبیعی انسان است.

توانایی ها و محدودیت های طبیعی انسان با مد نظر قرار دادن محیط کاری انسان اعم از محیط فیزیکی ابزار، ماشین آلات، مواد، متدها و روش های تولیدی، سیستم های کار و تولید در محدوده محیط کار مورد مطالعه قرار می‌گیرد، زیرا تمامی فاکتورهای انسانی اهمیت بسیاری در کارایی و بازدهی انسان در سیستم تولیدی دارند. چون انسان در حین انجام کار تحت تاثیر عوامل متعددی به تبع کار قرار می‌گیرد که در ارتباط مستقیم با توانایی ها و محدودیت های طبیعی انسان است.

کارهای مختلف به صورت کلی به دو گروه کارهای فیزیکی یا بدنی و فکری و مغزی تقسیم می شود. که البه کارهایی که انسان انجام می‌دهد تلفیقی از کارهای فکری و بدنی است . این تقسیم بندی بدین صورت می‌باشد که در انجام کار اگر بیشتر از نیروی جسمی استفاده شود به نام کار بدنی و اگر بیشتر از مغز استفاده شود به نام کار فکری نامیده می شود. میزان توانایی انسان بستگی به عولمل مشخصه کار دارد که عبارتند از :

1. 1. نوع کار و نحوه کار چگونگی انجام کار : کار در وضعیت ایستاده، نشسته، و .. انجام می شود