• تحقیق قابل انتقال و تکرر است؛ یعنی که فرایند و روش­های تحقیق قابل تکرار و انتقال می­باشد.

از نظر جان بست^[۱۲](۲۰۰۶)

• هدف اصلی تحقیق، حل یک مسئله یا پاسخگویی به یک سؤال یا دستیابی به روابط علت و معلولی بین متغیرهای پژوهشی است.

• تحقیق در صدد یافتن قوانین کلی است؛ به عبارت دیگر، هدف تحقیق مشاهده و درک الگوهای کلی رویدادها و روابط بین آن­هاست.

• • • تحقیق بر مشاهده و آزمایش تأکید دارد. فرضیه ­ها و نظریه ­ها برای آنکه مورد استفاده قرارگیرند، باید در جهان واقعی قابل مشاهده و آزمون باشند.

  (( اینجا فقط تکه ای از متن درج شده است. برای خرید متن کامل فایل پایان نامه با فرمت ورد می توانید به سایت feko.ir مراجعه نمایید و کلمه کلیدی مورد نظرتان را جستجو نمایید. ))

• محقق به منظور جمع­آوری اطلاعات و آزمودن فرضیه، از ابزار مختلف اندازه ­گیری استفاده می­ کند، اما مواقعی وجود دارد که نمی­ توان با بهره گرفتن از ابزار، عمل اندازه ­گیری را انجام داد به همین دلیل در چنین شرایطی محقق از مشاهده­ دقیق برای توصیف روابط بین متغیرها استفاده می­ کند.

• در تحقیق، محقق باید از جدیدترین منابع اطلاعاتی برای رسیدن به هدف­های تحقیقی خود استفاده کند.

• در تحقیق، هدف خاصی وجود دارد که محقق تلاش می­ کند با جمع­آوری اطلاعات مناسب به آن­ها دسترسی پیدا کند.

• انجام تحقیق مستلزم داشتن مهارت لازم در زمینه­ موضوع مورد تحقیق است.

• تحقیق، فعالیتی عینی و منطقی است؛ به این معنی که محقق با رعایت اصول و ضوابط روش­های تحقیق، اطلاعات لازم را جمع­آوری کرده و بدون هیچ­گونه تعصبی به نتیجه ­گیری می ­پردازد.

• تحقیق به منظور حل مسائل بدون جواب یا سؤال­های بدون پاسخ انجام می­ شود؛ به عبارت دیگر، تحقیق نباید تکرار کار دیگران باشد و یا به حل مسائلی بپردازد که قبلاً به وسیله­ دیگران حل شده است.

• وظیفه­ی محقق با خاتمه یافتن تحقیق به پایان نمی­رسد، بلکه محقق موظف است با تهیه­ گزارش دقیق، آنچه را که پیدا کرده به اطلاع عموم برساند.

• انجام تحقیق مستلزم این است که محقق دارای برخی ویژگی­ها نظیر صداقت، شهامت و خلاقیت باشد.

۲-۲-۴) انواع پروژه­ های تحقیقاتی
براساس هدف پژوهش ها به پژوهش های بنیادی و کاربردی تقسیم می شوند. بعضی از محققان نیز پژوهش ها را بر اساس هدف به سه دسته تقسیم می نمایند: تحقیق بنیادی، تحقیق کاربردی و تحقیق و توسعه. با عنایت به توضیحات زیر می توان گفت تحقیق و توسعه خود یک نوع تحقیق کاربردی است.
تحقیق بنیادی پژوهشی است که به کشف ماهیت اشیاء پدیده‌ها و روابط بین متغیرها، اصول، قوانین و ساخت یا آزمایش تئوری‌ها و نظریه‌ها می‌پردازد و به توسعه مرزهای دانش رشته علمی کمک می کند. هدف اساسی این نوع پژوهش تبیین روابط بین پدیده ها، آزمون نظریه ها و افزودن به دانش موجود در یک زمینه خاص است. برای مثال “بررسی رابطه اعتماد و تعهد در روابط صنعتی” یک نمونه تحقیق بنیادی است. سطح گفتمان کلی و انتزاعی در حوزه یک علم است. تحقیق بنیادی می تواند نظری یا تجربی باشد. تحقیق بنیادی نظری از روش‌های استدلال عقلانی و قیاسی استفاده می‌کند و بر پایه مطالعات کتابخانه‌ای انجام می‌شود. تحقیق بنیادی تجربی از روش‌های استدلال استقرائی استفاده می‌کند و بر پایه روش­های میدانی انجام می‌شود.
تحقیق کاربردی پژوهشی است که با بهره گرفتن از نتایج تحقیقات بنیادی به منظور بهبود و به کمال رساندن رفتارها، روش‌ها، ابزارها، وسایل، تولیدات، ساختارها و الگوهای مورد استفاده جوامع انسانی انجام می‌شود. هدف تحقیق کاربردی توسعه دانش کاربردی در یک زمینه خاص است. در اینجا نیز سطح گفتمان انتزاعی و کلی اما در یک زمینه خاص است. برای مثال “بررسی میزان اعتماد مشتریان به سازمان فرضی” یک نوع تحقیق کاربردی است. (حافظ نیا،۱۳۹۲)
۲-۲-۵) پژوهش چیست؟
در دنیای امروز، «دانایی» یکی از محورها و شاخص­ های اصلی پیشرفت و تعالی هر جامعه محسوب می­ شود. سنجش سطح دانایی به میزان تولید و مصرف اطلاعات و گسترش دانایی به دسترسی سریع و آسان به منابع علمی موثق وابسته است. دانسته ­های ما یا از طریق مطالعه­ منابع اطلاعاتی موجود حاصل می­ شود یا بر اساس پژوهش‌هایی که خود انجام می­دهیم به دست می ­آید. اگر این دانسته­ها بر اساس نتایج پژوهش‌های قبلی باشد، در واقع به مصرف اطلاعات پرداخته شده و اگر مبتنی بر مشاهدات و تحلیل­های جاری باشد تلاش ما به تولید اطلاعات منجر شده است؛ بنابراین منبع اصلی تولید اطلاعات و دانش جدید در واقع حاصل فعالیت­های پژوهشی است که انجام می­گیرد.
پژوهش کوششی است برای یافتن بهترین راه‌ حل ‌های ممکن در جهت حل مشکلات موجود در عرصه ­های مختلف زندگی و همچنین، پژوهش فعالیتی منسجم برای رسیدن به شناختی روشن­تر از مفاهیم پیرامون ماست. در مجموع پژوهش راهی برای گسترش مرزهای دانش و گشودن افق‌های تازه برای آیندگان است. شخصی که به شیوه ­های گوناگون به انجام پژوهش می ­پردازد، پژوهشگر (محقق) نامیده می­ شود. پژوهشگر فردی است که با بهره گرفتن از روش­های علمی در صدد رسیدن به شناختی تازه از مسائل و مفاهیم مختلف است. او با بهره گرفتن از ابزارهای گوناگون به مشاهده­ دقیق­تر و عمیق­تر پدیده ­های اطراف خود می ­پردازد. پژوهشگر با نگاهی نقادانه و موشکافانه به پیرامون خود می­نگرد و برای رفع مشکلات جامعه و ارائه­ بهترین راهکارهای عملی، اطلاعات موثقی را در اختیار متولیان امور قرار می­دهد. پژوهش، موجب توصیف، پیش‌بینی، بهبود و تبیین امور و پدیده ­ها می­ شود(گال و همکاران^[۱۳]، ۲۰۰۳).
پژوهش، به عنوان یکی از قوی‌ترین ابزارهای پرورش استعدادهای بالقوه، از مهم‌ترین مسائلی است که برنامه‌ریزان دانشگاه­ها باید به آن توجه داشته باشند(ظهور و فکری، ۱۳۸۲).
نکته­ی کلیدی آن است که پژوهش یک «فرایند» فعال و جهت­دار است که این ویژگی آن را از جمع‌ آوری منفعلانه­ی اطلاعات متمایز می‌‌سازد. در واقع منشأ پژوهش، فرضیه‌ای مشخص است که در طی مراحل پژوهش مدام در حال تکمیل، تفسیر و تجدید می‌باشد.
۲-۲-۶) اهمیت و ضرورت پژوهش
پژوهش اصلی‌ترین نیروی محرکه­ی یک جامعه در مسیر ترقی بوده و از آن به عنوان یکی از شاخص‌های مهم رشد، نام برده می‌شود. در بُعد اقتصادی نیز پژوهش فعالیتی کاملاً ضروری، موجه و دارای بازده­ی مثبت تلقی می‌شود زیرا مبنای نوآوری و زمینه­ ساز تحول و تکامل وسایل و ابزارهای تولید است (حری، ۱۳۷۱).
نوع و سطح فعالیت­های پژوهشی، یکی از شاخص­ های اصلی توسعه و پیشرفت محسوب می­ شود. موفقیت در تمام فعالیت­های مربوط به توسعه صنایع، کشاورزی، خدمات و غیره به نحوی به گسترش فعالیت­های پژوهشی بستگی دارد. در واقع پژوهش یکی از محورهای مهمی است که ضامن پیشرفت و توسعه پایدار در هر کشور به شمار می ­آید. اگر پژوهشی صورت نگیرد، دانش بشری افزایش نخواهد یافت و دچار سکون و رکود خواهد شد. بدون انجام پژوهش امور آموزشی نیز از پویایی و نشاط لازم نیز برخوردار نخواهد بود. همه آنچه که به عنوان پیشرفت علوم در اعصار مختلف تاریخ می­شناسیم، حاصل تلاش افرادی است که در کار خود رویکردی پژوهشی داشته اند و ذهن پرسش­گرشان همواره محرکی برای فعالیت­های پژوهشی آنان بوده است.
در کشور ما نیز پس از تشکیل سازمان‌های رسمی تحقیقاتی، از فعالیت‌های پژوهشی انتظار می­رفت که نتایج این تحقیقات، پی ساخت تصمیم‌های پژوهشی قرار گیرد، اما شواهد موجود از جمله ‌اظهار نظرهای کارشناسی و نتایج یک تحقیق انجام شده‌ در این ‌زمینه‌، دال بر عدم‌ استفاده ‌از نتایج تحقیقات و داشتن دید تشریفاتی و زینتی نسبت ‌به سازوکار پژوهش است(حری، ۱۳۷۱).
۲-۲-۷) دیدگاه اسلام نسبت به پژوهش و دانش
اسلام، دین اندیشه، عقل و دانش است. برای اثبات این مدعا دلیلی که به تنهایی کفایت می­ کند این است که پیامبر (صلی­الله­علیه­وآله) برای اثبات رسالت خود هر چیزی که ارائه می­کرد، به واسطه­ اندیشه و عقل و دانش درک می­شد. روش­های مختلفی که قرآن برای تشویق نمودن مردم به اندیشیدن در ملکوت آسمان­ها و زمین اتخاذ کرده، خود دلیل روشنی است بر این که عقل و دانش تا چه حد در نظر اسلام بزرگ آمده است. بنابراین هرچه آیه در زمینه­ بزرگداشت اندیشه­ی انسانی آمده هم به فضیلت عقل اشاره دارد، یعنی باید آن را پرورش داد و هم به برتری مقام دانش که باید به تحقیق آن پرداخت. در نتیجه انسان عنصری آگاه از حقایق می­گردد که پرده­ی جهل را دریده و از زنجیر خرافات و اوهام رهایی می­یابد (شلتوت^[۱۴]، ۱۹۶۴). قرآن برای دانش، مقامی ارجمند در نظر گرفته و از دانشمندان، بعد از خدا و فرشتگان در مرحله­ سوم یاد کرده است:
«خدا به یکتایی خود گواهی می دهد که جزو ذات اقدسش خدایی نیست و فرشتگان و دانشمندان نیز بر این مطلب گواهند، او نگهبان عدل و راستی است»^[۱۵].
قرآن دانشمندان را کسانی می­داند که چون قدرت و عظمت حق را در­یافته­اند، از او می­ترسند:
«در میان بندگان، تنها دانشمندان از خدا، ترس دارند»^[۱۶].
در جایی دیگر برای تکریم مقام دانش به لفظ فرمانروایی از آن تعبیر می­ کنند:
«کسانی که در آیات خدا بدون داشتن فرمانروایی (یعنی دانش) مجادله می­ کنند، خدا و مؤمنان را به خشم می­آورند»^[۱۷].
اگر به سیر تاریخی دانش نگاهی شود، معلوم می­ شود که مسلمانان در پرتو تعالیم اسلام بوده که می­ اندیشیدند، بحث و کاوش می­کردند و نیروی عقل خود را به کار برده، در هر امری دلیل می­طلبیدند و از این رو نیز سرور ملت­ها شدند. ولی آنگاه که در آنان دگرگونی پدید آمد و عقل­های آن­ها از تب تقلید رنجور گردید، دیگر خود را نشناخته و از روزگار و زندگی بی­خبر شدند و در دین خدا تفرقه انداختند. حال دیگر نباید جز از طریق دانش که نیکی را از بدی و مفید را از مضر تشخیص می­دهد و جز به وسیله­ تندرستی که باعث کمال عقل و سلامت تدبیر است، آن را تحقق بخشید و غیر از این راهی در اختیار ما نیست. پس دانش و تندرستی دو اصلی هستند که زندگی بر وجهی که فلسفه­ی آفرینش تأمین شود، بدان نیازمند می­باشند. همه چیز به این دو اصل احتیاج دارد و در برابر دانایی جز نادانی و بیماری عاملی وجود ندارد که خانه­ی سعادت را ویران و راحتی انسان­ها را نابود و همبستگی آن­ها را از هم گسیخته می­ کند (شلتوت، ۱۹۶۴).
۲-۲-۸) ویژگی­های پژوهشگر
یک پژوهشگر موفق نگاهی کنجکاو و موشکافانه به پدیده ­های اطراف خود دارد. او نسبت به آنچه در اطرافش می­گذرد، حساس است و ذهنی پویا و پرسشگر دارد. ذهن پرسشگر او همواره در جهت یافتن پاسخ­های تازه برای پرسش­های موجود است. همچنین او برای انجام موفقیت‌آمیز پژوهش خود، از روش­های علمی و پذیرفته­شده استفاده می­ کند. علاوه بر آن، یک پژوهشگر موفق از مهارت لازم برای یافتن منابع اطلاعاتی مورد نیازش برخوردار است. این منابع از محل­های مختلف مثل کتابخانه ­ها، مراکز اطلاع‌رسانی و شبکه ­های رایانه­ای ملی و بین‌المللی به دست می­آیند. او به خوبی می‌تواند در این منابع به جستجو بپردازد و با مطالعه­ پیشینه­ی پژوهشی موضوعی که در آن زمینه فعالیت می­ کنند، به درک روشنی نسبت به گذشته­ی آن موضوع دست یابد(نادری وسیف نراقی،۱۳۹۱).
پژوهشگران موفق به کار گروهی در طرح­های پژوهشی بها می­ دهند و تلاش می­ کنند پژوهش خود را با همکاری یکدیگر انجام دهند. همچنین آنان نتایج یافته­های خود را به نحو مؤثری منتشر ساخته و در اختیار سایر محققان قرار می­ دهند. آنان نسبت به توسعه مرزهای دانش احساس مسئولیت کرده و لحظه­ای از تلاش در جهت ارتقای مهارت­ های علمی خویش باز نمی­ایستند.
۲-۲-۹) پایان نامه­ ها یا رساله­های تحصیلی
یکی از انواع تحقیقات علمی که معمولاً در دانشگاه­ها و مؤسسات آموزش عالی به مرحله­ اجرا درمی­آید، پایان نامه­ ها یا رساله­های تحصیلی می باشند که دانشجویان برای گذراندن مرحله­ پژوهشی دوره­ کارشناسی ارشد و یا دکتریی خود در آخرین بخش از دوره­ های مذکور، ملزم به انجام آن می­باشند. برای تنظیم و نوشتن یک پایان نامه­ تحقیقی در قالب چهارچوبی علمی و معقول، محقق ناگزیر است اصولی را رعایت کند تا هم کار تدوین پایان نامه برای او آسان شود و هم مطالعه­ آن برای دیگران به گونه ­ای ثمربخش امکان­ پذیر گردد (نادری و سیف نراقی،۱۳۹۱). این اصول عبارتند از:

• اصول تدوین و تنظیم مطالب در پایان نامه

• اصول نوشتن مطالب در پایان نامه

• اصول استفاده از منابع و مآخذ در پایان نامه

۲-۲-۱۰) تدوین پایان نامه
اساساً پایان‌نامه‌ به ویژه در دوره­ تحصیلات تکمیلی، ثمره­ی پژوهش در موضوع‌های مختلف علمی و حاصل پردازش اطلاعات دانشجویان در جریان تحقیقات آنان می­باشد. به یقین تدوین هر پایان‌نامه­ی تحصیلی علاوه بر انتقال و پردازش تجربیات سایرین، به ارائه­ طرح‌ها و راهکارهای جدید علمی منجر می‌گردد. همچنین می‌تواند موجب صرفه‌جویی در وقت‌ و هزینه‌ و نیز پیشگیری از تکرار تحقیقات شود و در عین حال نتایج تحقیق را در معرض رؤیت، نقد و ارزیابی صاحب‌نظران و محققین قرار داده و به تبع آن منجر به رفع اشکالات احتمالی می­گردد(سیاری، ۱۳۷۳).
۲-۲-۱۱) اهمیت پایان نامه
از ویژگی‌های پایان‌نامه این است که زیر نظر استادان راهنما و مشاور، تکمیل و به پایان می‌رسد. در واقع می‌توان گفت که این، یک کار گروهی است. پایان‌نامه یا رساله، غیر از گزارش­های فصلی و موسمی است که توسط دانشجو برای استادان فراهم می‌شود. در دنیا هم برای پایان‌نامه‌ها اهمیت فراوانی قائلند. بسیاری از تحقیقات پیمایشی، توصیفی و یا تجربی توسط دانشجویان انجام می‌شود که کار آن­ها سرآغاز سلسله پژوهش­های مفصل‌تر و اساسی‌تر می‌گردد. چکیده‌هایی که به طور روزآمد و مرتب از پایان‌نامه‌ها در کشورهای پیشرفته­ی جهان تهیه می‌شود حاکی از اهمیت آن است(موچ^[۱۸]و پارک،۲۰۰۳).
نکته­ی قابل توجه این است که دانشجویانی که گرفتارهای معمول زندگی را دارند و یا از نظر مالی و مادی در مضیقه هستند، طبعاً نمی ­توانند کار خوبی تحویل دهند. به علاوه این که، بعضی از طرح­ها واقعاً هزینه­ های زیادی دربر دارد و برای همین است که دانشگاه­ها و مؤسسات آموزش عالی برحسب مقدورات و امکانات خود بودجه­هایی را برای این منظور در نظر گرفته­اند که طبعاً باید بر کمیت آن افزوده شود، زیرا دانشجو ممکن است دارای نظریه ­ها و فرضیه ­های خوبی باشد که چنانچه پشتوانه­ی مالی نباشد ذهن جوشان او به سردی می‌گراید و انگیزه­ ها از بین می­رود. در رابطه با پایان نامه­ های کاربردی این مشکل زودتر حل می­ شود زیرا دستگاه­های بهره­بردار در صورت اطلاع می­توانند حمایت کنند و مشکلات مالی و اجرایی پژوهش را برطرف سازند. باید روال و رویه­های مشخص از طرف دانشگاه­ها و آموزش عالی برای حمایت و تقویت و پیشرفت کار پایان‌نامه­ ها و رساله­ها طراحی گردد و به طور مستمر و با نظارت، چه به صورت هزینه­ کامل و یا کمک هزینه، مجریان طرح­ها را یاری نمود. کمک­هایی از قبیل تایپ، تجلید و یا تخفیف در انجام آن­ها، حداقل کمک ممکنی است که دانشجویان می­توانند از آن­ها بهره­مند شوند.
بعضی از سازمان­هایی که عهده­دار وظیفه­ی چکیده­سازی و یا جمع آوری آن هستند، می­توانند با عقد قرارداد با دانشگاه­ها و یا دانشجویان و نیز هدایت آنان جهت تهیه­ چکیده، مساعدت­های مطلوبی را ایفا نمایند.تحقیقات مهم دوره­ فوق­لیسانس و دکتری ممکن است زیر نظر استاد راهنما و یا استاد ارشدی انجام گیرد که انرژی خود را صرف تحقیق در مسائل مهم می­ کند. در این صورت تلاش داوطلبانه­ی درجه‌های تحصیلی را می­توان در جهت­های خاص مسئله­ اصلی هدایت کرد و مطالعات درازمدت را امکان­پذیرد(موچ و پارک، ۲۰۰۳).