همانند تعداد زیادی از عناوین مدیریت مالی، سرمایه در گردش نیز به وسیله افراد مختلفی در مفاهیم متفاوتی به کار رفته است. از لحاظ واژه شناسی نیز سرمایه در گردش در مقابل عبارت انگلیسی Circulated Capital آورده شده است و در تعبیر دیگر مترادف Working Capital می‌باشد(بردیا^[۸]،۱۹۸۸). سرمایه درگردش به سرمایه گذاری شرکت در دارایی های کوتاه مدت گفته می شود. خالص سرمایه در گردش نیز برابر است با دارایی های جاری منهای بدهی های جاری. به طور کلی مدیریت سرمایه در گردش به کلیه جنبه‌های اداره دارایی های جاری و بدهی های جاری اتلاق می شود(عبده تبریزی و مشیر زاده،۱۳۷۶). مدیریت سرمایه در گردش عبارت است از، تعیین حجم و ترکیب منابع و مصارف سرمایه در گردش به نحوی که ثروت سهام‌داران افزایش یابد. بسیاری از دارایی های جاری از محل بدهی های جاری تامین مالی می‌شوند. البته بعضی از شرکت ها بخشی از دارایی های جاری خود را از محل بدهی های بلند مدت یا از محل حقوق صاحبان سهام تامین مالی می‌کنند. سرمایه در گردش، تصمیمات مربوط به تامین مالی بلند مدت لازم، برای پشتیبانی از دارایی های جاری واحد انتفاعی را در بر می‌گیرد(جهانخانی و پارسائیان،۱۳۸۰).

سرمایه در گردش مصرف آن بخش از دارایی های جاری است که بر بدهی های جاری فزونی دارد و از طریق استقراض بلند مدت و حقوق صاحبان سهام پشتیبانی مالی شده است. هر واحد تجاری که نسبت جاری بیش از یک دارد، سرمایه در گردش مثبت دارد. برای سطح معینی از بدهی های جاری هر چه سرمایه در گردش واحد انتفاعی بیشتر باشد، نسبت جاری هم رقم بزرگتری می شود. قراردادهای وام های بلند مدت غالبا شامل مواردی ناظر بر نگهداری مبلغ معینی از سرمایه در گردش است. این کار برای تامین حاشیه ایمنی مناسب برای وام دهندگان است، زیرا فرض بر این است که دارایی های جاری در مقایسه با سایر دارایی های واحد انتفاعی نقدینگی بیشتری را تامین می‌کنند، به همین دلیل سرمایه در گردش را نقدینگی هم می‌گویند(شباهنگ،۱۳۸۱).

تعریف دیگری از سرمایه در گردش، سرمایه در گردش عملیاتی خالص^[۹] است. هنگامی که دارایی جاری عملیاتی منهای بدهی جاری عملیاتی شود سرمایه در گردش عملیاتی خالص به دست می‌آید. معمولا (Nowc) عبارت است از سرمایه در گردش که به وسیله وجوه عرضه شده توسط سرمایه گذاران برای عملیات عادی به دست می‌آید(احمدپور،۱۳۸۶).

بدهی های جاری عملیاتی ـ دارایی های جاری عملیاتی = سرمایه در گردش عملیاتی خالص

(حساب های معوق + حساب های پرداختنی) ـ (موجودی + حساب های دریافتنی + وجه نقد) = سرمایه در گردش عملیاتی خالص

۲-۳ اهمیت رشد دارایی ها و سرمایه در گردش

تمام واحدهای تجاری که کالا را تولید می‌کنند و یا به قصد فروش خریداری می‌کنند، دارایی های جاری دائمی به کار می‌برند. با رشد واحدهای انتفاعی دارایی ها نیز افزایش می‌یابد.

با توجه به پیش‌بینی مدیران، برنامه ریزی دارایی های جاری هم تغییر می‌کند، به طوری که حجم تولید با فروش پیش‌بینی شده منطبق است. فروش واقعی و پیش‌بینی شده شرکت بر مقدار سرمایه در گردش که شرکت مصرف می‌کند و ملزم به تامین آن است اثر زیادی دارد. در نتیجه فروش بر حجم دارایی ها و بدهی های جاری اثر مستقیم دارد و باعث افزایش آن ها می شود. مثلا خریدها به صورت موجودی کالا و حساب های پرداختنی در می‌آیند، فروش موجب ایجاد وجه نقد و حساب های دریافتنی می شود و به دلیل تقاضاهای فصلی و غیر منتظره برای محصول، شرکت از وام های کوتاه مدت استفاده می‌کند(عبده تبریزی و مشیرزاده،۱۳۷۶).

شرکت هایی که فروش مستمر داشته باشند دارایی های جاری و بدهی های جاری آن ها جز لاینفک ترازنامه خواهد بود که این مورد در نمودارهای ۲-۱و ۲-۲ نشان داده شده است. در نمودار ۲-۱ اقلام دارایی در طول زمان ترسیم شده است. فرض بر این است که فروش مرتبا افزایش می‌یابد و بخشی از کل فروش به صورت فصلی صورت می‌گیرد، دارایی های جاری دائمی شرکت که در نمودار ۲-۱ است شامل اقلامی از دارایی های جاری است که برای رسیدن به حجم فروش مورد انتظار لازم است. نوسانات دارایی های جاری در آن بخش از فروش به وجود می‌آید که به صورت فصلی انجام می شود. منابع مالی که برای خرید و تحصیل دارایی های شرکت به کار گرفته می شود در نمودار ۲-۲ نشان داده شده است. بدهی های جاری دائمی در نمودار ۲-۲ شامل اقلامی از بدهی های جاری است که خود به خود برای رسیدن به حجم فروش مورد انتظار لازم است. بدهی های متغیر نتیجه فروش فصلی است. شرکت ها می‌توانند بخشی از دارایی های جاری خود را از محل وام های بلند مدت یا حقوق صاحبان سهام تامین کنند که خود نوعی استراتژی در مدیریت سرمایه در گردش است(جهانخانی و پارسائیان،۱۳۸۰).

نمودار (۲-۱): ساختار دارایی ها در طول زمان

نمودار (۲-۲): ساختار سرمایه و بدهی ها در طول زمان

نمودار (۲-۱):ساختار دارایی ها در طول زمان نمودار (۲-۲):ساختار سرمایه و بدهی ها در طول زمان

(دارایی های جاری که نوسان می‌یابند) ( بدهی های جاری که نوسان می‌یابند)

ریال

ریال

بدهی های جاری دائمی

دارایی های جاری

وام های بلند مدت

دارایی های ثابت

سرمایه(حقوق صاحبان سهام)

زمان زمان

۲-۴ مدیریت سرمایه در گردش