منبع : بازاریابی و مدیریت بازار حسن الوداری(۱۳۸۹)
۲-۲-۳-نیاز
نیاز^[۱]کمبودی است که توسط فرد احساس می شودیا بعبارتی نیاز عبارت است از حالت محرومیت احساس شده در فرد که این محرومیت آرامش و تعادل آدمی را برهم زده و در او انگیزه ای برای ارضای آن پدید می آورد .در زمینه نیاز تئوریهای مختلفی توسط صاحبنظران علم مدیریت ارائه شده از آن جمله می توان به افرادی نظیر مازلو ماری آلدرفر و هرزبرگ اشاره کرد که هرکدام با توجه به نگرشهای خاص خود به تقسیم بندی نیازهای انسانی پرداخته و به توصیف نیازهایی مثل نیازهای فیزیولوژیکی تامین امنیت اجتماعی قدرو منزلت و خودیابی (تئوری سلسله مراتب نیاز - آبراهام مزلو) یا نیازهای کسب موفقیت تعلق و وابستگی تهاجم تحمل خودنمایی دوری گزیدن از زیان عملکرد هیجانی حمایت کردن نظم قدرت امنیت و مهرجویی و درک آگاهی (تئوریهای نیاز ماری)و یا نیازهای زیستی وابستگی و رشد (تئوری ERG آلدرفر)اقدام نموده اند که بعضی از این نیازها ذاتی و برخی دیگر اکتسابی می باشند اما آنچه مهم است اینست که نیاز باید ارضا شود و چیزی که افراد برای رفع نیاز خود به آن محتاج هستد کالا یا محصول نامیده میشود که خود یکی از ارکان بازاریابی می باشد پس نیازهای انسان در حقیقت محدود بوده و از بافت بیولوژیک او سرچشمه می گیرند (Ibid).

۲-۲-۴)خواسته
خواسته ها ^[۲] بیانگر کیفیت ارضاء نیازها و مطلوبیت دلخواه انسان بوده و در واقع بخش عمده ای از کوشش فرد برای نیل به خواسته های نامحدود او صورت می گیردتنوع طلبی و انتظار دستیابی به امکانات رفاهی و بالا بردن سطح زندگی ناشی از خواسته انسان است . فرهنگ جوامع و به تبع آن شخصیت افراد ٬ نوع رفع نیازها را که همان خواسته ها هستند شکل می دهد .خواسته ها راه های رفع نیاز ها بوده و در حالیکه نیازها محدود و تقریبا ثابت هستند . خواسته ها با توجه به فرهنگ های جوامع و آداب و رسوم هنجارها سلائق طرز تلقی و نیز وضع درآمدی افراد نامحدود و دائما در حال تغییر بوده و گرایش جدی بسوی کالاهای جدید دارند .
۲-۲-۵-تقاضا
سومین مفهوم اساسی بازاریابی تقاضای^[۳] افراد به کالا و خدمات است چنانچه عنوان شد خواسته های انسان ها تقریبا نامحدود بوده ولی برای رفع آنها جوامع و موسسات منابع محدودی در اختیار دارند و بدین جهت مصرف کنندگان برای رفع نیازهای خود کالا و خدمات انتخاب می کنند که با توجه به قیمت آنها حداکثر رضایتمندی را برای آنها فراهم نماید ولی این خواسته ها موقعی به تقاضا تبدیل می شوند که با قدرت خرید پشتیبانی شوند .
۲-۲-۶-کالا
نیازها خواسته ها و تقاضاها افراد را بسوی کالاهای خاص سوق می دهند که بتوانند جوابگوی خواسته های آنها باشند کالا^[۴] به هر شیء یا چیزی گفته میشود که توسط شخص معین و یا موسسه ای تولید و قادر باشد نیازهای فردی یا جمعی مصرف کننده را برآورده سازد . کالاها فقط در محصولات فیزیکی خلاصه نشده بلکه شامل خدمات ایده ها عقاید سازمانها مکانها فعالیتها و یا ترکیبی از آنها باشد .
۲-۲-۷-مبادله
مبادله^[۵] روشی است که فرد کالای مورد نیاز خود را با پرداخت پول یا ارائه کالا و یا خدمات به دیگران بدست می آورد مبادله پایه و اساس بازاریابی و در واقع هسته مرکزی آن می باشد و برای انجام آن شرایط زیر الزامی است :
الف ) وجود حداقل دو طرف برای انجام مبادله
ب ) هر یک از طرفین باید چیز ارزشمندی داشته باشند که مورد نیاز دیگری باشد .
ج ) هر طرف باید علاقه مند به مبادله با طرف دیگر باشد
د ) هریک باید در قبول و یا رد پیشنهاد طرف دیگر مختار باشد .
ه ) هریک از طرفین باید دارای توانایی لازم برای برقراری ارتباط و تحویل به موقع کالا باشد .
۲-۲-۸-معامله
معامله^[۶] واحد اندازه گیری بشمار می رود یک معامله شامل داد وستد فایده بین طرفین است .
برای تحقق معامله شرایط زیر الزامی است :
الف ) وجود حداقل دو کالا یا خدمت با ارزش
ب ) شرایط مورد توافق برای مبادله
ج ) زمان و مکان مورد توافق برای مبادله
۲-۲-۹-بازار
مفاهیم مبادله و معامله ما را به طرف مفهوم بازار سوق می دهد بازار^[۷] را می توان اینگونه تعریف کرد محلی برای مبادلات بالقوه یا مجموعه ای از خریداران بالفعل و بالقوه یک کالا و نهایتا اینکه به معنی محل تجمع عده ای از متقاضیان و عرضه کنندگان است که دارای نیاز مشترک^[۸] بوده و از وسیله مبادله یا پول مشترکی در داد و ستد های خود استفاده می کنند که این مصرف کننده باید مایل به رفع نیازهای خود باشد . برای تشکیل یک بازار چهارعامل الزامی است :
الف ) عرضه کننده
ب ) تقاضا کننده
ج ) نیاز یا احتیاج
د ) قدرت خرید
بازارها در طول زمان مراحل تکاملی خود را طی نموده و از بازار خودکفایی مختص جوامع اولیه که در آن
هر کس دیگر افراد را خریداران بالقوه می پندارد که تشکیل یک بازار را می دهند و متقابلا سایرین نیز دست به چنین کاری می زنند و آخر الامر مبادلات متمرکز امروزی که شخص جدیدی به نام تاجر یا بازرگان وارد چرخه اقتصادی می شودو در مرکز بازار قرار می گیرد در این روش هریک از اعضا جامعه کالای مازاد خود را به بازرگان فروخته و از وی سایر کالاهای مورد نیاز خود را خریداری می کند . انچه مسلم است اینست که مبادلات امروزی با توجه به تقسیم کار و تخصصی شدن امور موجب افزایش تولید سرانه و نهایتا افزایش درآمد سرانه و سود خواهد شد که نتیجه آن نیز افزایش رفاه و بالارفتن سطح کیفیت زندگی انسانهاست .
جدیدترین تعریف بازاریابی از دیدگاه انجمن بازاریابی امریکا (اکتبر ۲۰۰۷)^[۹]:
بازاریابی عبارت است از فعالیت مجموعه ای از نهادها در پیشبرد فرآیندهایی نظیر خلق ، برقراری ارتباط ، تحویل ، تبادل و عرضه هر آنچه که بگونه ای برای مشتریان ، موکلان ، شرکاء و جامعه در وسعتی زیاد ارزش بیآفریند.(Lazer & et al, 1011,328)
۲-۴ -انواع بازاریابی :
بازاریابی دارای دامنه بسیار گسترده ای است که تمام امور زندگی بشر را در بر می گیرد ، طبق تعریفی که از محصول داشتیم محصول هر چیزی است که بنحوی نیاز یا خواسته ای را برآورده سازد.
با این تعریف می توان شخص ، سازمان ، ایده ، مکان ، خدمت و هرنوع کسب وکار تجاری و غیر تجاری را محصول قلمداد کرد . در ذیل بطور مختصر هر کدام از موارد فوق تشریح می شود( روستا ، ۱۳۷۶، ۳۷۲).
۲-۴-۱-بازاریابی خود
بازاریابی شخصی یعنی تمام فعالیت هایی که برای ایجاد ، حفظ یا تغییر طرز فکر و برداشت دیگران و رقبا نسبت به فرد انجام می گیرد. همه مردم و سازمان ها بازاریابی شخصی را بکار می برند.نامزدهای سیاسی برای بدست آوردن آراء و جلب حمایت از برنامه های خود از این نوع بازاریابی استفاده می کنند. بازاریابی شخصی یعنی شناساندن و عرضه قابلیت ها و توانایی های خود به افرادی که خواهان و نیازمند آن هستند
.
۲-۴-۲-بازاریابی سازمان :
بازاریابی سازمان یعنی تمام فعالیت هایی که باعث ایجاد ، تغییر یا حفظ طرز تلقی و رفتار و برداشت مخاطبان نسبت به سازمان می شود. بازاریابی سازمان علاوه بر اینکه درسازمان های انتفاعی انجام می شود در سازمان های غیرانتفاعی نظیر دانشگاه ها و موزه ها و گروه های هنری و… نیز به منظور افزایش جذب پول و همچنین اعضاء و مشتری بکار گرفته می شود.سازمان ها از تبلیغات و روابط عمومی و ( اینترنت )بعنوان ابزاری برای بهتر نمودن تصویر ( ذهنی ) سازمان استفاده می کنند.
۲-۴-۳-بازاریابی مکان :
یکی از مهمترین منابع درآمد بسیاری از کشورها یا شهرها جذب گردشگر است . توانایی در بازاریابی مکان ها و بناها و ساختمان های تاریخی و تفریحگاه ها ، نیازمند آشنایی با فعالیت های بازاریابی ویژه ای است که افراد خاصی را می طلبد. بازاریابی مکان یعنی تمام فعالیت های مربوط به آگاه کردن ، جلب نظر مردم و جذب آنها و تغییر طرز تلقی آنها از مکان ها و امکانات یک شهر ، منطقه یا کشور .
۲-۴-۴-بازاریابی ایده :
ایده ها نیز می توانند بازاریابی شوند . از یکسو بطور کلی بازاریابی را می توان بازاریابی ایده نامید. ( بازاریابی جنگ اذهان است ) ولی بطور خاص منظور بازاریابی ایده های اجتماعی است.
بازاریابی ایده یعنی ارائه و عرضه اندیشه و نظر برای ایجاد تفاهم و تغییر رفتارها و باورهای مردم و سازمان ها. بعنوان مثال برنامه بهداشتی عمومی برای کاهش مصرف سیگار و اعتیاد به مواد مخدر و حتی پرخوری ، برنامه های حمایت از حیات وحش و محیط زیست ، برنامه های تنظیم خانواده و حقوق بشر
۲-۵)محیط بازاریابی
محیط بازاریابی شرکت را عوامل و نیروهایی تشکیل می دهندکه محیط به سازمان تحمیل می کند و بر میزان موفقیت یا عدم موفقیت سازمان در تحقق اهداف بازار یابی تاثیر می گذارد برای موفق شدن ٬ مدیریت باید به تغییرات محیطی واکنش مناسب نشان دهد و ترکیبی از عناصر بازار یابی را انتخاب کند که متناسب با روندها و تحولات این محیط باشد محیط بازاریابی را در دو بعد می توان بررسی کرد(کمالی و دیگران) :
الف ) محیط خرد : عوامل محیط خرد عبارتند از
تامین کنندگان مواد اولیه : تامین کنندگان شامل اشخاص و موسساتی هستند که مواد اولیه ماشین آلات ٬ ابزارو خدمات را برای ایجاد محصولات شرکت تامین می کنند . این عرضه کنندگان می توانند بطور جدی روی برنامه بازاریابی اثر بگذارند بعنوان مثال
هرگونه افزایش قیمت مواد اولیه مهم و کلیدی شرکت باعث افزایش قیمت فروش می شود و این به نوبه خود می تواند بر حجم فروش شرکت تاثیر بگذارد .
شرکت : برای تهیه برنامه بازاریابی مدیر بازاریابی باید سایر واحدهای شرکت نظیر حسابداری امور مالی و خرید و …. را در نظر بگیرد این واحدها مجموعا محیط داخلی شرکت را تشکیل می دهند .