(روز)

سای­سونز

^b*30/0±۵۳/۲

^b008/0±۰۷۵/۰

^b008/0±۰۷۸/۱

^a61/0±۷۲/۱۲

^a59/1±۴۸/۸

شیرودی

^a88/0±۰۱/۱۱

^a007/0±۱۹۸/۰

^a008/0±۲۱۹/۱

^a25/0±۰۰/۱۲

^b14/0±۵۱/۳

*حروف غیر مشابه در هر ستون نشان­دهنده وجود اختلاف معنی­دار بین میانگین­ها می­باشد. (آزمون توکی، سطح احتمال ۵ درصد)
بالاتر بودن نرخ ذاتی افزایش جمعیت شته­ی سبز گندم روی رقم شیرودی در اثر باروری بالا، مرگ و میر پایین و کوتاه بودن دوره­ رشدی قبل از بلوغ آفت روی این رقم بود. برعکس، پایین بودن نرخ ذاتی افزایش جمعیت شته­ی سبز گندم روی رقم سای­سونز از پایین بودن نرخ باروری و بقا پایین و طولانی بودن دوره­ رشدی قبل از بلوغ آفت روی این رقم نسبت به رقم شیرودی ناشی شده است. بالا بودن نرخ ذاتی افزایش جمعیت یک حشره روی گیاه میزبان نشان دهنده حساسیت آن گیاه و پایین بودن نرخ ذاتی افزایش جمعیت بیانگر مقاومت گیاه میزبان در برابر تغذیه حشره می­باشد (رزمجو، ۲۰۱۱). از آنجا که رقم شیرودی میزبانی حساس به آفت بود، بنابراین شته­ی سبز گندم امکان بیشتری برای افزایش جمعیت روی این رقم داشت. با این حال، رقم سای­سونز میزبان نسبتا نا­مناسبی برای شته­ی سبز گندم بود لذا مقاومت بیشتری در مقایسه با رقم شیرودی از خود نشان داد. رزمجو و همکاران (۲۰۱۱) نشان دادند رقم سای­سونز در مقایسه با ارقام شیرودی، زاگرس، سرداری و آرتا بالاترین مقاومت را نسبت به شته­ی سبز گندم داشت و کمترین پوره­ی تولید شده در این رقم مشاهده شد. بسته به نوع میزبان غذایی مورد مطالعه، مقادیر به­دست آمده از نرخ ذاتی افزایش جمعیت S. avenae در منابع علمی تفاوت­هایی با مقادیر به دست آمده در ارقام گندم مورد بررسی در این تحقیق داشت. براساس مطالعات خلقانی (۱۹۹۴) نرخ ذاتی افزایش جمعیت S. avenae روی ارقام گندم Tonic، Timna، Axona، Maris hunstaman، Ommid، Bountry و Einkorn به ترتیب ۳۱۱/۰، ۳۰۷/۰، ۳۰۶/۰، ۲۸۸/۰، ۲۶۶/۰، ۲۶۴/۰ و ۲۳۱/۰ پوره/ ماده/ روز بوده است که با مقادیر بدست آمده برای ارقام مورد بررسی در تحقیق حاضر بسیار بالا است. دلیل احتمالی این تفاوت، متفاوت بودن ارقام مورد بررسی در این تحقیق و تفاوت احتمالی جمعیت­های شته­ی سبز گندم مورد استفاده در این دو تحقیق می­باشد. براساس نتایج حاصل از مقایسه میانگین­ داده ­ها، از نظر نرخ ذاتی افزایش جمعیت شته­ی سبز گندم بین تیمارهای آزمایشی نیز روی هر دو رقم شیرودی و سای­سونز تفاوت معنی­داری بدست آمد (۰۵/۰P ؛۱۶۹و۴ df= ؛۹۳/۰ F=). نرخ ذاتی افزایش جمعیت در رقم شیرودی در تیمارهای از پیش آلوده شده به مدت­های صفر، ۲، ۴، ۶ و ۸ روز به ترتیب ۲۱۶/۰، ۲۱۳/۰، ۲۰۶/۰، ۱۵۷/۰ و ۱۹۲/۰ پوره/ماده/روز و در رقم سای­سونز به ترتیب ۰۹۲/۰، ۰۸۹/۰، ۰۶۸/۰، ۰۶۳/۰ و ۰۶۴/۰ پوره/ماده/روز به­دست آمد. در بین دو رقم مورد آزمایش و پیش آلودگی­های مختلف، بیشترین مقدار (r_m) روی رقم شیرودی در گیاهان شاهد (بدون آلودگی قبلی) و کمترین مقدار آن در تیمارهایی بدست آمد که به مدت ۶ روز از پیش آلوده شده بودند (جدول۳-۲). همچنین بیشترین و کمترین مقدار این پارامتر در رقم سای­سونز به­ترتیب در شاهد و در گیاهانی که به­مدت ۶ روز از قبل آلوده شده بودند، مشاهده شد (جدول ۳-۳). روی هر دو رقم مورد آزمایش نرخ ذاتی افزایش جمعیت شته­ی سبز گندم در گیاهانی که برای مدت­زمان­های ۶ و ۸ روز از پیش آلوده شده بودند به­ طور معنی­داری کمتر بود. پایین بودن نرخ ذاتی افزایش جمعیت در تیمارهای از پیش آلوده شده به­مدت زمان­های ۶ و ۸ روز معرف القاء شدن مقاومت در این گیاهان در مقایسه با سایر تیمارها می­باشد که از پایین بودن میزان باروری و بقاء و طولانی بودن دوره­ نشو و نمای پورگی روی این گیاهان ناشی شده است. در گیاهان بدون آلودگی قبلی (شاهد) r_m بیشترین مقدار را داشت. تیمار شاهد در مقایسه با سایر تیمارها نسبت به شته حساس بود، زیرا هیچگونه مقاومتی در آن القا نشده بود.

جدول ۳-۲- تاثیر تیمارهای زمانی آلوده­سازی قبلی روی پارامترهای رشد جمعیت شته­ی سبز گندم در رقم شیرودی در شرایط آزمایشگاهی (SE±mean)

مدت زمان دو برابر شدن جمعیت (DT)
(روز)

مدت طول یک نسل (T)
(روز)

نرخ متناهی افزایش جمعیت ()

نرخ ذاتی افزایش جمعیت (r_m)
(پوره/ماده/روز)

نرخ خالص تولیدمثل (R₀)
(پوره/ماده/نسل)

تیمارهای زمانی

۵۰۲/۰±۱۴/۳^b

۵۲۷/۰±۳۷/۱۲^ab

۰۳۶/۰±۲۴۱/۱^a

۰۲۹/۰±۲۱۶/۰^a

۱۴/۲±۸۳/۱۶^a*

پیش آلودگی۰روز