فرهنگی و اجتماعی. در بحث مبانی و مشکلات حقوقی مسائلی مانند اعتبار قراردادهای الکترونیکی و این که داده پیام تا چه حد می تواند بیان قصد را به انجام رساند و یا این که عقود تشریفاتی چگونه با واسطه های الکترونیکی قابل انعقاد می باشند تنظیم سند رسمی الکترونیکی و مواردی از این قبیل در کنار خلاءهای موجود مانند ظهرنویسی الکترونیکی و اعتبارات اسنادی الکترونیکی حائز اهمیت است. در خصوص مشکلات فنی عدم کارکرد صحیح واسطه های الکترونیکی، بروز اشتباه در داده پیام توسط دستگاه های خودکار الکترونیکی بسیار مهم است. مشکلات فرهنگی و اجتماعی را نیز نمی توان از نظر دور داشت. اهمیت رفع یا کاهش این موانع موجب گردیده کمیسیون حقوق تجارت بین الملل سازمان ملل متحد (آنسیترال) با ارائه قانون نمونه تجارت الکترونیکی در سال 1996 و قانون نمونه امضاء الکترونیکی در سال 2001 و هم چنین برپائی کنوانسیون سازمان ملل متحد در خصوص استفاده از ارتباطات الکترونیکی در قراردادهای بین الملل در سال 2005 میلادی در این راه تلاش نماید. در این تحقیق سعی در شناخت و تدقیق در محدودیت ها و موانع یاد شده با هدف رفع یا کاهش و به حداقل رساندن آنها صورت میپذیرد.
واژگان کلیدی:ارزش اثباتی داده‌پیام، امنیت در محیط سایبری، سند رسمی الکترونیکی، قانون نمونه آنسیترال، کنوانسیون 2005 سازمان ملل متحد، واسطههای الکترونیکی
فهرست مطالب
عنوان صفحه
چکیده د
مقدمه. 1
ضرورتواهمیتموضوع. 1
طرحمسئله. 1
فرضیه‌هایاصلیتحقیق 1
مبانینظریتحقیق 2
روشتحقیق 2
مشکلاتتحقیق 2
بخشاول–موانعومحدودیت‌هایحقوقیانعقادقراردادهایالکترونیکی 4
فصلاول: تعریف،ماهیت،اشکالانعقادقراردادهایالکترونیکیومحدودیت‌هایانعقادآن‌ها 5
مبحثاول: تعریف،ماهیت،طرقانعقادقراردادهایالکترونیکی 5
الف: تعریفقراردادهایالکترونیکی 5
ب: ماهیتقراردادهایالکترونیکی 6
ج: اشکالقراردادهایالکترونیکی 8
د: انواعواسطه‌هایمورداستفادهدرانعقادقراردادهایالکترونیکی 9
مبحثدوم: انعقادقراردادهایالکترونیکیوموانعومحدودیت‌هایانعقادآن‌ها 12
الف: قراردادهایسنتیدرمحیطالکترونیکی 12
ب: قراردادهایویژهالکترونیکی 13
مبحثسوم: عدمامکانیامحدودیتدرانعقادبرخیازقراردادهابه‌صورتالکترونیکی 15
الف: عدمامکانانعقادبرخیازقراردادهابه‌صورتالکترونیکی 15
ب: محدودیتدرانعقادبرخیعقودبه‌صورتالکترونیکی 17
ج: عدمامکانعملیانعقادبرخیقراردادهابه‌صورتالکترونیکی 18
قراردادهایBOT (Build, Operate, Transfer) 19
قراردادکلیددردست (Turnkey) 19
قراردادمشارکتانتفاعییاجویتونچر(Joint venture) 20
قراردادبازخریدمحصول(buy back) 20
فصلدوم: محدودیت‌هاوموانعحقوقیمرتبطباامنیتمبادلات. 21
مبحثاول: مشکلاتمربوطبهتشخیصهویتواهلیتمتعاملین،تنظیماسناد،امضاءوگواهیالکترونیکی 21
الف: تشخیصهویتواهلیتمتعاملین 21
ب: مشکلاتمربوطبهتنظیماسنادالکترونیکی 22
ج: مشکلاتمرتبطباامضاءالکترونیکی 24
د: محدودیت‌هاوموانعثبتالکترونیکیوتنظیمسندرسمیالکترونیکی 28
مبحثدوم: مشکلاتمربوطبهایجابوقبولوتشخیصزمانومکانوقوععقد. 30
الف: ایجابوقبولدرقراردادهایالکترونیکی 30
2: مشکلاتمربوطبه‌توالیایجابوقبولدرقراردادهایالکترونیکی 33
3: رجوعازایجاب. 35
ب: خطاواشتباهدرارسالداده‌پیامیکهحاویایجابباشد. 36
مبحثسوم: ابهامدرمفهومارسالووصولوتشخیصزمانومکانانعقادقرارداد. 36
الف: اهمیتتشخیصزمانومکانوقوععقددرقراردادهایالکترونیکی 37
ب: مشکلاتتشخیصزمانومکانوقوععقددرقراردادهایالکترونیکی 38
مبحثچهارم: خلأهایقانونیومحدودیت‌هایمرتبطباتعارضقوانینومقررات. 40
الف: خلأهایقانونیدرتجارتالکترونیکیومحدودیت‌هایمرتبطباآن 40
ب: مشکلاتمربوطبهتعارض‌هایقوانینومقررات. 41
بخشدوم: موانعومحدودیت‌هایفنیساختاریواجتماعیدرانعقادقراردادهایالکترونیکیوارائهراهکارهایرفعیاکاهشمحدودیت‌ها 45
فصلاول: مشکلاتفنیوساختاریدرانعقادقراردادهایتجارتالکترونیکی 46
مبحثاول: مشکلاتفنیمربوطبهسیستم‌هایارتباطاتالکترونیکی 47
الف: مشکلاتمربوطبهصفحه‌کلیدها 47
ب: مشکلاتمربوطبهسیستم‌هایزیرساختکلیدعمومیوخصوصی 48
ج: عدمانطباقنرم‌افزارهابابرخیازسخت‌افزارهاوسیستم‌هایعامل 49
مبحثدوم: مشکلاتمربوطبهامنیتدرمحیطسایبری 51
الف: هککردنوکلاه‌برداریالکترونیکیوامنیتداده‌ها 52
ب: مشکلاتمربوطبهامنیتداده‌هادرفضایسایبری 54
مبحثسوم: مشکلاتساختاریدرانعقادقراردادهایالکترونیکی 56
الف: فقداناستانداردهایلازمفنیدربرخیازکشورها 56
ب: عدمانتقالتکنولوژیبه‌روزتوسطکشورهایتوسعه‌یافته. 59
ج: موانعومحدودیت‌هایمرتبطبامسائلاجتماعی 59
فصلدوم: راه‌حل‌هایرفعموانعومحدودیت‌هایانعقادقراردادهایالکترونیکی 61
مبحثاول: راه‌کارهایرفعویاکاهشموانعومحدودیت‌هایحقوقی 62
الف: رفعموانعومحدودیت‌هایعقودتشریفاتی 62
ب: راهکارهایمشکلاتمربوطبهتشخیصهویتمتعاملینواهلیتآن‌ها 63
ج: راه‌حل‌هایابهامدردعوتبهایجابازایجابعاموتوالیایجابوقبولدرمعاملاتتجارتالکترونیکی 65
د: راه‌حل‌هاوراه‌کارهایمربوطبهامضاءوگواهیالکترونیکی 67
مبحثدوم: راهکارهایرفعیاکاهشموانعومحدودیت‌هایفنیوساختاری 68
الف: مبارزهجهانیباهکرهاوکلاه‌برداریاینترنتیوایجاداطمیناندرمعاملاتالکترونیکی 68
ب: راهکارهایعدمانطباقسخت‌افزارهاونرم‌افزارها 68
ج: تلاشدرگسترشفرهنگعمومیدرانجاممعاملاتالکترونیکی 70
نتیجه‌گیری 71
منابعومأخذهابهزبانفارسی 75
کتابها 76
مقدمه
ضرورت گسترش تجارت الکترونیکی واقعیتی انکارناپذیر است هر ساله نقش این نوع از تجارت در اقتصاد جهانی بارزتر و آشکارتر می‌گردند. انعقاد قراردادهای تجاریبه‌صورت الکترونیکی لازمه تجارت الکترونیکی است و تفکیک آنها از یکدیگر دشوار می‌باشددر خصوص انعقاد قراردادها به‌صورت سنتی کتب و رسالات فراوان نگارش یافته و اهل‌فن تمامی جزئیات را موردبررسیقرارداده‌اند؛ اما در قراردادهای الکترونیکی عدم حضور فیزیکی طرفین معامله به استفاده از واسطههای الکترونیکی در انعقاد آنها ابهامات فراوانی را موجب گشته است. این ابهامات به همراه خلأهای موجود در قوانین و مقررات الکترونیکی و کنوانسیون‌هایبین‌المللی موجبات بروز اشکالاتی اساسی در انعقاد قراردادها به‌صورت الکترونیکی را موجب گردیده‌اند.
ضرورت و اهمیت موضوع
تجارت الکترونیک به لحاظ رقابتی بودن قیمت، به همراه حذف هزینه‌های ترانسپورت و رفت‌وآمد همراه با تنوع در کیفیت خدمات، پدیده‌ی رو به گسترش تجارت بین‌المللمی‌باشد. 37 میلیارد یورو تجارت کالا و سرویس به‌صورت الکترونیکی در سال 2011 میلادی به همراه رشد اقتصادی 1 درصدی تا سال 2020 اهمیت فوق‌العاده اینو نوع از تجارت را آشکار می‌سازد؛ بنابراین سعی در رفع مشکلات و موانع انعقاد قراردادها به‌صورت الکترونیکی از اهمیت فوق‌العاده و غیرقابل‌انکاریبرخوردار است. شناخت این موانع و مشکلات راه را برای کاهش و حتی رفع برخی از این موانع و مشکلات فراهم می‌سازد.
طرح مسئله
الف ) انعقاد قراردادهای تجاری به‌صورت الکترونیکی با چه موانع و محدودیت‌هایی روبروست؟
ب ) چه نقصان و فقدانی در قوانین و مقررات تجارت الکترونیکی موجب محدودیت‌ها و موانع در انعقاد قراردادها و مبادلات به‌صورت الکترونیکی می‌گردند؟
ج ) راه‌کارهای کاهش یا حذف محدودیت‌ها و موانع انعقاد قراردادهای الکترونیکی چیست؟
فرضیه‌های اصلی تحقیق
فرضیه سؤال الف، این موانع و محدودیت‌ها متنوع هستند عمده‌ترین این موانع و محدودیت‌ها جنبه حقوقی دارند مانند تشخیص ایجاب از دعوت به ایجاب، ابهام در مفهوم ارسال و وصول، تشخیص احراز هویت متعاملین و اهلیت آنها،همچنین موانع اجرایی و فنی و زیرساختی نیز حائز اهمیت می‌باشد.مسائلی مانند اشتباهات ناشی از صفحه‌کلیدها، حفظ اعتبار و تمامیت متون قراردادهای الکترونیکی و عدم وجود ساختار فنی و مطابق با استانداردهای جهانی در برخی از کشورها از این دسته‌اند، همچنین نمی‌توان مسائل و مشکلات فرهنگی و اجتماعی را از نظر دور داشت.
در خصوص فرضیه سؤال ب با توجه به نو پا بودن حقوق تجارت الکترونیک اگرچه قوانین نمونه آنسیترال مصوب 1996 و 2001 و کنوانسیون 2005 سازمان ملل وجود دارد لیکن نقایص و خلأهای قانونی موجبات محدودیت‌ها و سردرگمی تجار را در انعقاد قراردادها از راه الکترونیکی موجب می‌گردند. مواردی چون صدور بارنامه‌های الکترونیکی و چگونگی نقل‌وانتقالآن‌ها، فقدان قوانین در خصوص ظهر نویسی اسناد تجاری الکترونیکی را می‌توان نام برد.
در خصوص فرضیه سؤال ج اولاً باید کاستی‌ها و نواقص قانونی و اجرایی معلوم گردد ثانیاً با تشکیل کارگروه‌های فنی و حقوقی نسبت به تدوین قواعد و مقررات کاربردی اقدام شود ثالثاً نیاز به قوانین ملی کامل و بروز و اصلاح کنوانسیون‌هایبین‌المللی و پیوستن هرچه بیشتر کشورها به این کنوانسیون‌هاضروری است.
مبانی نظری تحقیق
عبارت از بررسی قوانین نمونه آنسیترال و کنوانسیون‌های بین‌المللی در خصوص تجارت کالا و همچنین تجارت الکترونیک به همراه بررسی رسالات و کتب و مقاله‌های مرتبط با موضوع به زبان‌های فارسی، انگلیسی و فرانسه به‌عنوان مبانی نظری تحقیق همراه با بهره گرفتن از آراء داوری سازمان‌هایبین‌المللی داوری موردنظرمی‌باشد.
روش تحقیق
بررسی در قوانین ملی، کنوانسیون‌های بین‌المللی به همراه مطالعه دقیق تألیفات صاحب‌نظران در سطح ملی و بین‌المللی و همچنین از طریق جستجو در پایگاه‌های اطلاعاتی آنلاین انجام می‌گردند.
