۱-۶-۴ زانوی پرانتزی[۳۶]
۱-۶-۴-۱٫ تعریف مفهومی: عارضهای که در آن قوزکهای داخلی پا به هم نزدیک و کندیلهای داخلی ران از هم دور میشوند و خط مرکز ثقل به سمت داخل زانو میرود (لطافتکار، ۱۳۸۹).
۱-۶-۴-۲٫ تعریف عملیاتی: در این تحقیق منظور از زانوی پرانتزی فاصله بیش از سه سانتیمتر بین دو کندیل داخلی ران میباشد.
۱-۶-۵٫ حرکت برشی[۳۷]
۱-۶-۵-۱٫ تعریف مفهومی: یکی از حرکات شایع در اکثر رشته های ورزشی است و تغییر مسیر وضعیت بدن به طرفین با زوایای مختلف تعریف می شود (براون[۳۸]، ۲۰۱۲).
۱-۶-۵-۲٫ تعریف عملیاتی: منظور از حرکت برشی در این تحقیق انجام یک حرکت جفت پا به طرفین میباشد.
فصل دوم
مبانی نظری و
پیشینه تحقیق
۲-۱٫ مقدمه
فصل حاضر، مبانی نظری و پیشینه تحقیق را شامل می شود. در این فصل، ابتدا به مباحث نظری مرتبط با موضوع تحقیق پرداخته و سپس تحقیقات انجام شده در این زمینه ارائه میشوند.
۲-۲٫ مبانی نظری
۲-۲-۱٫ وضعیت بدنی
بر اساس تعریف کمیته پوسچر آکادمی جراحی اورتوپدی امریکا در سال ۱۹۷۴، حالتی از تعادل اسکلتیعضلانی است که صرف نظر از وضعیت قرارگیری بدن (مثل خوابیده، نشسته، ایستاده)، در هنگام کار و استراحت از ساختارهای حمایت کننده، در مقابل آسیب یا ناهنجاری پیشرونده محافظت مینماید (وگن[۳۹]، ۲۰۰۵). در چنین شرایطی، انرژی مصرفی عضلات برای حفظ راستای صحیح بدن کاهش خواهد یافت (لوینجی و نورکین[۴۰]، ۲۰۱۱)، بنابراین، در یک وضعیت مطلوب، کمترین میزان استرس بر روی ساختارهای حمایت کننده بدن دارد و بیشترین کارایی مشاهده می شود.
در مقابل، وضعیت بدنی نامطلوب یا ضعیف، آرایش نسبی نامناسب مفاصل و قسمت های مختلف بدن در ارتباط با یکدیگر است به طوری که سبب افزایش استرس و استرین بر ساختارهای حمایتی بدن، تغییر عملکرد عضلات و طول استراحت آنها و همچنین کاهش کارایی تعادل بر روی سطح اتکا می شود (کندال[۴۱] و همکاران، ۲۰۰۵؛ هال[۴۲] و همکاران، ۲۰۱۱). در واقع، بروز انحرافات قابل ملاحظه در وضعیت بدنی می تواند در بلند مدت سبب بروز سازگاریهای منفی گستردهای در مفاصل و بافتهای نرم گردد که از آن جمله میتوان به کوتاهی و سفتی عضلات در سمت آگونیست و طویل شدگی و ضعف آنها در سمت آنتاگونیست اشاره کرد که این مسئله می تواند بر وضعیت بدنی افراد مبتلا تاثیرگذار بوده و سبب بروز ناهنجاریهای مختلف وضعیتی از جمله زانوی پرانتزی گردد (کندال و همکاران، ۲۰۰۵).
۲-۲-۲٫ زانو
۲-۲-۲-۱٫ آناتومی مفصل زانو
مفصل زانو، یکی از بزرگترین و پیچیدهترین مفاصل بدن و یک مفصل سینوویال از نوع محوری[۴۳] است. انتهای تحتانی ران به همراه کندیل هایش و حفرهی عمیق بین آنها با سطح فوقانی و صاف درشتنی مفصل میگردد (پریم کومار[۴۴]، ۲۰۰۴). مفصل زانو در واقع از سه مفصل تشکیل شده است که همگی توسط یک کپسول مفصلی منفرد احاطه شدهاند:
-
- قسمت تیبیوفمورال داخلی (مفصل بین کندیل داخلی محدب ران و کندیل مقعر درشتنی و منیسک بین آنها)
-
- قسمت تیبیوفمورال خارجی (مفصل بین کندیل خارجی محدب ران و کندیل مقعر درشتنی و منیسک بین آنها)
-
- قسمت پتلافمورال (مفصل بین کشکک و بخش قدامی ران) (ریس[۴۵] و همکاران، ۲۰۰۲).
سطوح مفصلی استخوان درشتنی توسط دو دیسک فیبری-غضروفی [۴۶] نیم هلالی (منیسک داخلی و خارجی) که روی درشتنی قرار میگیرند، عمیق میشوند. بعلاوه، این دو منیسک به عنوان یک جذب کننده نیرو[۴۷] عمل کرده و استرس وارد بر مفصل را در سطح وسیعتری پخش مینمایند. همچنین، به لغزندگی سطوح مفصلی و کاهش اصطکاک کمک مینمایند. استخوان نازکنی با ران مفصل نمیشود و تنها با سطح خارجی درشتنی تماس دارد (پریم کومار، ۲۰۰۴).
استخوان کشکک یک استخوان کنجدی است که به وسیله تاندون عضله چهار سر احاطه شده است و از طریق لیگامنت کشککی به برجستگی درشت نئی متصل می شود (فلوید[۴۸]، ۲۰۰۷). موقعیت قرار گیری استخوان کشکک طوری است که مانند یک قرقره عمل می کند و از طریق افزایش بازوی اهرم عضله چهارسر باعث افزایش ۳۳ تا ۵۰ درصدی گشتاور عضله چهار سر می شود (اوتینگ[۴۹] و همکاران، ۲۰۰۵).
لیگامنت ها موجب استحکام استاتیکی و انقباض عضلات چهار سر و عضلات خلفی ران موجب استحکام دینامیکی مفصل زانو می شوند. لیگامنت های متقاطع لیگامنت های بسیار قوی هستند که در داخل کپسول مفصلی و خارج از حفره سینوویال قرار دارند. رباط متقاطع قدامی از رباط متقاطع خلفی ضعیف تر است (نیومن[۵۰]، ۲۰۰۲).
مینیسکها صفحاتی از جنس فیبرو کارتیلاژ هستند که روی سطوح مفصلی درشت نی قرار دارند. مینیسک هلالی شکل است و مانند یک ضربه گیر عمل می کند. مینیسکها به صفحات داخلی و خارجی درشت نی متصل شده، حفره درشت نی را عمیقتر کرده و در نتیجه موجب افزایش استحکام و پایداری مفصل زانو می شود. مینیسکهای داخلی و خارجی زانو به ترتیب بین سطح مفصلی استخوان درشت نی و لقمه داخلی و خارجی استخوان ران قرار میگیرند (فلوید[۵۱]، ۲۰۰۷).
۲-۲-۲-۲٫ عضلات زانو
به طور کلی چهار دسته عضله، در اطراف مفصل زانو داریم :
-
- عضلاتی که زانو را خم میکنند (Flexor): عضله همسترینگ (شامل نیم غشایی، نیم وتری و دو سر رانی) (شکل ۲-۱).
-
- عضلاتی که زانو را صاف میکنند (Extensor): عضله چهار سر ران (شامل پهن خارجی، پهن میانی، پهن داخلی و راست رانی) (شکل ۲-۲).
-
- عضلاتی که زانو را به داخل میچرخانند (Internal rotator): عضلات نیم غشایی و نیم وتری
-
- عضلاتی که زانو را به خارج میچرخانند (External rotator): عضلهی دو سر رانی (پریم کومار، ۲۰۰۴).
شکل۲-۱٫ گروه عضلات همسترینگ الف) دوسر رانی ب) نیم وتری ج) نیم غشایی (اقتباس از۲۰۰۶، palastanga)
شکل ۲-۲٫ گروه عضلات چهار سر الف) راست رانی ب) پهن میانی ج) پهن خارجی و داخلی (اقتباس از۲۰۰۶، palastanga).
۲-۲-۲-۳٫ کینماتیک زانو
مفصل زانو از مفاصل درشتنی رانی و کشککی رانی تشکیل شده است. مفصل درشتنی رانی حرکت بزرگی در صفحه ساجیتال دارد که حدود ۰ تا ۱۴۰ درجه میباشد. کندیلهای بزرگ رانی محدب شکل و کندیلهای کوچکتر و تقریبا صاف درشتنی این مفاصل، دامنه بزرگی را برای حرکت زانو در صفحه ساژیتال فراهم کرده که اجازه فعالیتهای از قبیل راه رفتن، دویدن، چمباتمه زدن و کوهنوردی را میدهد.
حرکت زانو در صفحه هوریزنتال (چرخش داخلی و خارجی) و صفحه فرونتال (دور شدن و نزدیک شدن) تحت تاثیر مقدار فلکشن مفصل میباشد. کندیلهای رانی پیوسته در زانو مانع گسترش هر حرکتی در صفحات فرونتال و هوریزنتال می شود. حرکت زانو در صفحه هوریزنتال افزایش پیدا می کند زمانیکه زانو ۹۰ درجه خم می شود، تقریبا با حداکثر ۴۵ درجه چرخش داخلی و ۳۰ درجه چرخش خارجی درصورتیکه در بافت نرم مشکلی وجود نداشته باشد. به طور مشابه، حرکت در صفحه فرونتال با ۳۰ درجه فلکشن افزایش پیدا می کند و تنها با مقدار کمی دور شدن و نزدیک شدن به حداکثر میرسد. زمانیکه فلکشن کمتر از ۳۰ درجه شود دامنه کمتر می شود (ویسر[۵۲] و همکاران، ۲۰۰۷).
۲-۲-۳٫ ناهنجاری زانوی پرانتزی
در این تغییر شکل، زانوها از هم دور و قوزکهای داخلی به هم نزدیک میشوند و پاها شکل پرانتزی پیدا می کنند، به خاطر همین آنرا زانوی پرانتزی یا کمانی میگویند. همه بچهها در هنگام تولد و دوران کودکی، زانوی پرانتزی دارند که بهتدریج با رشد پاها از وضعیت پرانتزی به ضربدری تغییر شکل می دهند. منظور از تغییر شکل زانوی پرانتزی به زانوی ضربدری ایجاد یک ناهنجاری نیست؛ بلکه زانوها در وضعیت طبیعی زاویهای در حدود ۱۳-۷ درجه بین محور ساق دارند که طبیعی است (سخنگویی و افشارمند، ۱۳۹۲).
۲-۲-۳-۱٫ علل تغییر شکل زانوی پرانتزی
-
- چاقی یا اضافه وزن
- زود راه افتادن کودک