1-2 بیان مسئله
کارآفرینی را باید یکی از ضروریات هزاره‌ی جدید دانست، عصری که به جامعه اطلاعاتی و هنگامه جهانی شدن موسوم است؛ کارآفرینی به مثابه عامل رشد و توسعه هر جامعه‌ای محسوب می‌شود. کارآفرینی از منابع مهم و پایان‌ناپذیر جوامع بشری است، منبعی که به توان خلاقیت انسان‌ها بر می‌گردد. از یک سو ارزان و از سوی دیگر بسیار ارزشمند و پایان ناپذیر است (اکبری، 1386: 16). کارآفرین سه فعالیت اصلی انجام می‌دهد، 1. ایجاد کسب و کار 2. نوآوری در محصول، فرایند، تولید بازار و صنعت و خدمات 3. اشتغال‌زایی، رشد و توسعه ملی (همان منبع: 19).
کارآفرینی سازمانی مجموعه فعالیت‌هایی است که از منابع و حمایت سازمانی به منظور دستیابی به نتایج نوآورانه می‌باشد (فرهنگی و صفرزاده، ۱۳۸۶: ۳۵). کارآفرینی سازمانی فرآیندی است که سازمان طی می‌کند تا همه کارکنان بتوانند در نقش کارآفرینان انجام وظیفه کنند و تمام فعالیت‌های فردی یا گروهی به طور مستمر، سریع و راحت در سازمان مرکزی به ثمر برسانند. در این نوع کارآفرینی، یک شرکت یا سازمان، محیطی را فراهم می‌سازد تا اعضا بتوانند در امور کارآفرینی مشارکت نمایند (همان منبع، ۵۱). اگر بخواهیم مهمترین ویژگی‌های سازمان‌های کارآفرین را به اختصار بیان کنیم عبارتند از: اصرار در استراتژی تهاجمی، صمیمیت با مشتریان، آزادی عمل و کارآفرینی، تاکید بر ارزش‌های سازمان، تاکید بر فعالیت‌های تخصصی خویش، ساختار ساده و نیروی کار اندک، افزایش بهره‌وری از مجرای کارکنان، اعمال کنترل بر ارزش‌ها و تامین مالی (کارت رایت، ۱۳۸5، ۹۹-۹۵).
بسیاری از صاحب‌نظران موضوع کار آفرینی سازمانی را که موجب بقا و رشد عملکرد شرکت‌ها می‌شود، می‌دانند (انتریالگو و همکاران[1] ، 2000: 4 28). به بیان زهرا و همکاران (1999) در سه دهه گذشته پژوهش در مورد روابط کارآفرینی و عملکرد افزایش یافته است. کارآفرینی سازمانی عملکرد را به‌وسیله افزایش پیشگامی، ریسک‌پذیری، ارتقاء محصول و فرایند، و نوآوری خدمات بهبود می‌دهد (والتر و همکاران[2] ، 2006: 54 9).
در این پژوهش بر مبنای تحقیقات انجام شده عملکرد را شامل عملکرد مالی و عملکرد تولیدی می‌دانیم. عملکرد مالی شامل تغییر سود در پنج سال گذشته و رشد سود و نرخ بازگشت سرمایه[3] (ROI)در مقایسه با متوسط صنعت است. عملکرد تولیدی شامل کیفیت محصول و بهره وری در مقایسه با رقیبان اصلی و زمان انتظار بازار در مقایسه با متوسط صنعت است.
لذا مساله اصلی پژوهش بررسی رابطه کارآفرینی سازمانی و عملکرد صنایع کاشی و سرامیک استان قزوین می‌باشد.
1-3 اهمیت انجام پژوهش
شواهد زیادی نشان داده‌اند که کارآفرینی سازمانی به عنوان موتور محرک اقتصاد ملی ایفای نقش می‌کند، لذا بررسی اثر کارآفرینی سازمانی بر عملکرد در شرکت‌های ایرانی و اخذ نتایج مشابه، ضرورت توجه به این موضوع را بیش از پیش نمایان می‌سازد و همچنین در تغییر دیدگاه تصمیم گیرندگان از رویکردهای سنتی به کارآفرینانه و در تعاقب آن؛ ارتقا عملکرد (مالی و تولیدی) تاثیر گذار می‌باشد.
با توجه به اینکه در تاکید بر اهمیت کارآفرینی سازمانی، کارآفرینانی سازمانی به عنوان موتور نیرومند توسعه سازمان و جامعه خود شناخته شدند، آنچه اهمیت حیاتی پیدا می‌کند، روشن کردن و به راه انداختن این موتورها جهت توسعه است (یعقوب‌زاده، 1389: 4 1). شرکت‌های کارآفرین می‌توانند از طریق کاهش هزینه‌ها و تشدید توسعه‌ی تکنولوژی، به ایجاد مزیت‌های رقابتی در شرکت‌های بزرگ به عنوان مشتریان اصلی خود در عرصه‌های رقابت جهانی کمک کنند (قلی‌خانی، 1388: 8). در سوی دیگر، سازمان‌های مختلف در بخش‌های گوناگون صنعتی و خدماتی، به شکلی فزاینده در پی استفاده از کارآفرینی سازمانی به عنوان دریچه‌ای به سوی بهره‌برداری از مزایای رقابتی ماندگار نوآوری و پیشگامی هستند (کوراتکو[4] ، 2005: 699). کارآفرینی سازمانی تلاش‌های سازمان در استفاده از مزیت‌های رقابتی خویش، اکتشاف فرصت‌ها و قابلیت‌های مورد نیاز در تعقیب و بهره‌برداری اثربخش از آن فرصت‌ها را تسهیل می‌کند (کوین و میلز[5] ، 1999: 4 7).
1-4 اهداف پژوهش
هدف کلی :
هدف کلی این پژوهش عبارت است از: بررسی رابطه کارآفرینی سازمانی و عملکرد صنایع کاشی و سرامیک استان قزوین
هدف‌های فرعی: هدف‌های ویژه پژوهش حاضر به صورت زیر می‌باشد:
بررسی وضعیت کارآفرینی در صنایع کاشی و سرامیک استان قزوین
بررسی عملکرد صنایع کاشی و سرامیک استان قزوین
بررسی رابطه ابعاد کارآفرینی سازمانی و عملکرد صنایع کاشی و سرامیک استان قزوین
1-5 سوال‌ها و فرضیات پژوهش
1-5-1 سوالات پژوهش
سوال اصلی پژوهش :
آیا بین ابعاد کارآفرینی سازمانی و عملکرد (مالی و تولیدی) رابطه معنی‌دار وجود دارد؟
سوال‌های فرعی:
آیا بین نوآورانه بودن شرکت‌ها و عملکرد رابطه معنی‌دار وجود دارد؟
آیا بین فعالیت‌های مخاطره‌آمیز جدید و عملکرد رابطه معنی‌دار وجود دارد؟
آیا بین پیش‌دستی شرکت‌ها و عملکرد رابطه معنی‌دار وجود دارد؟
آیا بین خودبهبودی شرکت‌ها و عملکرد رابطه معنی‌دار وجود دارد؟
1-5-2 فرضیات پژوهش
فرضیه اصلی مربوط به مدل و طراحی پرسشنامه در زیر ارائه شده است.
H1. بین ابعاد کارآفرینی سازمانی و عملکرد (مالی و تولیدی) رابطه معنی‌دار وجود دارد.
همچنین فرضیه های فرعی شامل :
بین نوآورانه بودن شرکت‌ها و عملکرد رابطه معنی‌دار وجود دارد.
بین فعالیت‌های مخاطره‌آمیز جدید و عملکرد رابطه معنی‌دار وجود دارد.
بین پیش‌دستی شرکت‌ها و عملکرد رابطه معنی‌دار وجود دارد.
بین خودبهبودی شرکت‌ها و عملکرد رابطه معنی‌دار وجود دارد.
1-6 روش پژوهش
پژوهش از لحاظ ماهیت و نتیجه (هدف) آن به سه نوع تقسیم می شود که عبارتست از : پژوهش بنیادی، کاربردی و توسعه‌ای.
پژوهش حاضر از لحاظ هدف از نوع کاربردی است. زیرا برای حل مشکلات و برنامه‌ریزی‌های صنعت کاشی و سرامیک مورد استفاده قرار خواهد گرفت و بر حسب روش پژوهش کمی از نوع توصیفی و روش همبستگی است.
1-6-1 روش گردآوری داده ها
در این پژوهش برای جمع‌آوری داده‌های اولیه از روش توزیع پرسشنامه استفاده شده است. ابزار اصلی برای گردآوری داده ها در این پژوهش دو پرسشنامه استاندارد شامل: 1- پرسشنامه کارآفرینی سازمانی 2- پرسشنامه عملکرد که شامل عملکرد مالی و عملکرد تولیدی می‌باشد .
همچنین برای جمع‌آوری داده‌های ثانویه مورد نیاز از شیوه‌های زیر به کار رفته است :
مطالعات کتابخانه‌‌ای : بررسی کتاب‌ها، مجلات علمی، مقاله‌ها، پایان‌نامه‌های ارائه شده در ارتباط با موضوع پژوهش ، مطالعه اسناد و مدارک، بخش‌نامه‌ها، دستورالعمل‌ها، مدل‌ها و داده‌های سازمانی در باره صنایع کاشی و سرامیک در استان قزوین.
1-6-2 روش تحلیل داده ها
برای تحلیل داده ها از آمار توصیفی و کیفی شامل جداول توزیع فراوانی، شاخص‌های مرکزی و پراکندگی میانه، میانگین، واریانس، انحراف از معیار استفاده می‌شود.
روش آماری مورد استفاده آمار استنباطی در این پژوهش روش کولموگروف-اسمیرنف، روش ضریب همبستگی پیرسون و تحلیل رگرسیون چندگانه می باشد.
داده‌های جمع آوری شده پژوهش با بهره گرفتن از نرم افزار SPSS 18 مورد تجزیه و تحلیل قرار می‌گیرند.
1-7 جامعه آماری
برای انجام این پژوهش نخستین گام برای شناسایی منبع گردآوری داده‌ها، تعریف جامعه‌ای است که باید زیر پوشش پژوهش قرار گیرد. همان‌طور که در قسمت‌های قبل بیان شد، با توجه به اهمیت صنعت کاشی و سرامیک تصمیم گرفتیم این پژوهش را در این حوزه انجام دهیم. بنابراین جامعه آماری ما کلیه مدیران، کارشناسان در حوزه صنایع کاشی و سرامیک در استان قزوین می‌باشند. طبق استعلام از اداره صنایع و معادن استان قزوین 8 واحد صنعتی فعال کاشی و سرامیک فعالیت می‌کنند. تعداد کل افرادی که در این واحدهای صنعتی مشغول به کار هستند 3100 نفر می‌باشند
1-8 تعریف مفاهیم و اصطلاحات پژوهش
.I کارآفرینی سازمانی: کارآفرینی سازمانی مجموعه فعالیت‌هایی است که از منابع و حمایت سازمانی به منظور دستیابی به نتایج نوآورانه می‌باشد (فرهنگی و صفرزاده، ۱۳۸۶، ۳۵).
بر طبق نظریه پروفسور یونگیووانگ و همکارنش 2009 کارآفرینی سازمانی شامل چهار بعد می‌باشد:
ریسک‌پذیری تجارت جدید، نوآوری، خودبهبودی و پیش‌دستی
پیش‌دستی یا پیشگامی: پیشگامی میزان یا اندازه‌ای است که سازمانها در مواردی، مانند حوزه‌های کلیدی تجاری، هنگام معرفی محصولات و خدمات، به کارگیری تکنولوژی‌ها و تکنیک‌های اداری سعی در رهبری رقبا دارند تا پیروی آن‌ها؛ به عبارتی پیشگامی به تمایل مدیریت در افزایش رقابت اشاره دارد (عزیزی زیارت،1387).
خودبهبودی: خودبهبودی فرآیند پیدا کردن جایگزین‌های مناسب برای رشد و ترقی است، تعریف مجدد مدل کسب و کار در جهت رقابت، چالش‌های آن برای پیدا کردن، یافتن راه‌های مختلفی برای انجام آنچه سازمان در حال حاضر ندارد یا حق برگزیدن مدل کسب و کار متفاوت از رقبای خود است (زلیوایو و ورون[6] ، 2007: 125).
نوآوری: نوآوری‌های سازمانی عملی است به عنوان پیش‌شرط و تسهیل‌کننده استفاده بهینه از محصولات فنی و فرایند نوآوری جهت کسب موفقیت سازمان که بستگی به نوع و درجه ساختار سازمانی و فرآیندهای پاسخگویی به استفاده از این فن‌آوری جدید دارد. نوآوری‌های سازمانی عبارتست از ارائه منبع فوری مزیت رقابتی از سوی سازمان که تاثیر قابل توجهی بر عملکرد کسب و کار با توجه به بهره‌وری، زمان محلی، کیفیت و انعطاف پذیری دارد (آرمبروست[7] و همکاران، 2008: 64 5).
ریسک‌پذیری: تلاش برای کسب پاداش بیشتر در برابر افزایش احتمال عدم دستیابی به آن نتایج یا حتی کسب نتایج منفی ناشی از شکست (روبرت و بروخاوس[8] ،1980). ریسک را می‌توان به پیگیری سریع فرصت‌ها، استفاده یا کاربرد سریع منابع و اقدامات جسورانه ربط داد؛ در حقیقت جسور بودن در پیگیری فرصت‌ها به عنوان ویژگی سطح شرکتی کارآفرینی مورد نظر قرار گرفته است (عزیزی زیارت،1387).
.II عملکرد: عملکرد در لغت یعنی حالت یا کیفیت کارکرد. بنابراین، عملکرد سازمانی یک سازه‌ی کلی است که بر چگونگی انجام عملیات سازمانی اشاره دارد. معروف‌ترین تعریف عملکرد توسط نیلی و همکاران (2002) ارائه شده است: ” فرایند تبیین کیفیت اثربخشی و کارایی اقدامات گذشته”.
تجزیه و تحلیل عملکرد شرکت بر اساس دو عامل، عملکرد مالی و عملکرد تولیدی می‌باشد. عملکرد مالی شامل تغییر سود در پنج سال گذشته و رشد سود و نرخ بازگشت سرمایه در مقایسه با متوسط صنعت است.
عملکرد تولیدی شامل کیفیت محصول و بهره‌وری در مقایسه با رقیبان اصلی و زمان انتظار بازار در مقایسه با متوسط صنعت است.
