فهرست مطالب
مقدمه1
فصل اول: کلیات تحقیق
1-1-بیان مسئله4
1 -2- سؤالات تحقیق7
1-3 -فرضیه‌های تحقیق7
1-4-هدف اصلی از اجرای این تحقیق8
1-5- دلایل توجیهی و ضرورت انجام طرح8
1-6-پیشینه تحقیق 9
1-6-1-پیشینه تحقیق در جهان 9
 1-6-2- پیشینه تحقیق در ایران11
1-7- مبانی نظری (مفاهیم و تعاریف) 16
1-7-1-پسماند16
1-7-2- انواع پسماند16
1-7-3-روش های دفع زباله19
1-7-4- مکانیابی23
1-7-4-1- مکان یابی محل دفن زباله23
1-7-4-2-ضوابط و معیارهای انتخاب مکان مناسب برای دفن زباله25
1-7-4-3-کاربرد سیستم اطلاعات جغرافیایی در مکان یابی دفن پسماند29
 
فصل دوم : معرفی منطقه مورد مطالعه
2-1-موقعیت جغرافیایی شهر بیستون30
2-2-توپوگرافی31
2-2-1-شیب32
2-2-2-جهت شیب33
2-3-زمین‌شناسی34
2-3-1-سنگ‌های آهکی دشت بیستون34
2-3-2-گسل36
2-3-3-چینه شناسی منطقه بیستون37
2-4-ژئومورفولوژی 42
2-5-مکان های ناپایدار43
2-5-1-ریزش سنگ43
2-6- وضعیت هیدرولوژی و ژئوهیدرولوژی45
2-6-1-منابع آب زیرزمینی45
2-6-2-منابع آب‌های سطحی47
2-6-3-مخروطه افکنه49
2-7- اقلیم (بارش) 51
2-8-ویژگی هی جمعیتی شهر بیستون53
فصل سوم :مواد و روش ها
 ۳-1- مقدمه5
3-2-روش های گردآوری داده ها و اطلاعات55
3-2-1-روش کتابخانه ای55
3-2-2-روش مشاهده56
3-2-3-روش پرسشنامه56
3-3-مواد و ابزار مورد استفاده در تحقیق56
3-3-1-نرم افزارهای مورد استفاده58
۳-3-2-لایه های مورد استفاده58
3-4- روش تحقیق58
3-4-1-مدل های تصمیم گیری چند معیاره MCDM58
3-4-2-روش تحلیل سلسله مراتبی AHP60
3-4-3-منطق بولین64
3-5-جمع‌آوری اطلاعات و انجام  تحلیل های مکانی آماری64
3-6-مکانیابی محل دفن پسماندبا استفاده از GIS65
3-6-1-ساختار لایه های اطلاعاتی و ورود اطلاعات به محیط GIS65
3-6-2-مدل درونیابی کریجینگ 65
3-6-3-ترکیب لایه ها و بدست آوردن مکان مناسب با بهره گرفتن از Index overlay66
فصل چهارم : یافته های تحقیق
4-1-بررسی وضعیت موجودمدیریت پسماند شهر بیستون و شناسایی مشکلات 68
4-2-عملیات مکان یابی جهت دفع مواد زائد69
4-3-مساحت زمین مورد نیاز جهت دفن69
4-3-1-نرخ رشد جمعیت69
4-3-2-حجم تولید سالانه زباله69
4-3-3-ارتفاع و شکل محل دفن70
4-4-فاکتورهای توصیه شده برای عوامل هیدروژئومورفولوژیکی مکان یابی دفن زباله71
4-5-پهنه بندی مکان‌های مناسب دفن زباله72
4-5-1-تعیین ضریب اهمیت معیارها73
4-5-2-تلفیق لایه ها با اسفاده از قواعد تصمیم گیری MAPM76
4-5-2-1-تلفیق با منطق بولین76
4-5-2-1-1-نقشه های تهیه شده با منطق بولین77
4-5-2-2-تلفیق با روش AHP82
4-5-2-2-1-نقشه های تهیه شده با بهره گرفتن از مدل  AHP83
فصل پنجم : بحث و نتیجه‌گیری
5-1-مقدمه 91
5-2-خلاصه و نتیجه‌گیری91
5-3-تحلیل فرضیات94
5-4-پیشنهادات    96 
منابع و مآخذ   97
 
 
شکل 1-1-روش دفن مدرن زباله25
شکل۲-1-موقعیت جغرافیایی شهر بیستون31
شکل۲-2-نقشه مکان های ناپایدار44
شکل2-3- عکس ریزش سنگ در پایکوه های دیواره بیستون45
شکل 2-4-نقشه شیب دشت بیستون32
شکل۲-5-نقشه جهت شیب دشت بیستون33
شکل۲-6-نقشه زمین‌شناسی دشت بیستون36
شکل۲-7-مقطع زمین‌شناسی دشت بیستون42
شکل 2-8 نقشه چاه های دشت بیستون 47
شکل2-9-نقشه رودخانه های دشت بیستون49
شکل2-10-نقشه مخروطه افکنه های دشت بیستون50
شکل۲-11-نمودار بارندگی ایستگاه های سینوپتیکی استان کرمانشاه51
شکل۲-12-نقشه درونیابی بارش دشت بیستون به روش کریجینگ49
شکل 3-1- نمودار معیارهای مکانیابی دفن پسماند59
شکل 3-2-نمودار مراحل انجام تحقیق65
شکل۴-1-نمودار امتیازات اختصاص یافته به معیارها توسط متخصصان76
شکل۴-2-نقشه استاندارد شده ی رودخانه به روش بولین76
شکل۴-3- نقشه استاندارد شده ی مکان ناپایدار به روش بولین77
شکل۴-4- نقشه استاندارد شده ی مناطق مسکونی به روش بولین77
شکل۴-5- نقشه استاندارد شده ی مناطق حفاظت‌شده به روش بولین78
شکل۴-6- نقشه استاندارد شده ی شیب به روش بولین78
شکل۴-7- نقشه استاندارد شده ی جاده  به روش بولین79
شکل۴-8- نقشه استاندارد شده ی عمق آب زیرزمینی به روش بولین79
شکل۴-9- نقشه استاندارد شده ی کاربری اراضی به روش بولین80
شکل۴-10- نقشه نهایی مکان دفن پسماند  به روش بولین81
شکل۴-12- نقشه استاندارد شده عمق آب زیرزمینی84
شکل۴-13- نقشه استاندارد شده شیب84
شکل۴-11-نقشه استاندارد شده حریم رودخانه85
شکل۴-14- نقشه استاندارد شده جاده86
شکل۴-16- نقشه استاندارد شده فاصله از گسل86
شکل۴-17- نقشه استاندارد شده کاربری اراضی87
شکل۴-18- نقشه استاندارد شده زمین‌شناسی88
شکل۴-19- نقشه استاندارد شده فاصله از مناطق مسکونی89
شکل 4-20-نقشه استاندارد شده مکان ناپایدار89
شکل۴-20-نقشه اولیه مکانیابی شده دفن پسماند به روش AHP90
شکل۵-1-نقشه مکانیابی محل دفن پسماند به روش AHP93
شکل 5-2-موقعیت مخروطه افکنه ها به سایر عوامل هیدروژئومورفولوژیکی96
 
جدول۳-1-لایه های استفاده  شده در تحقیق 56
جدول ۳-2-وزن دهی به عوامل براساس ارجعیت به صورت مقایسه زوجی60
جدول 3-3-شاخص ناسازگاری تصادفی
جدول۴-1-امتیازبندی عمق آب زیرزمینی به متر69
جدول ۴-2-ماتریس اولیه وزن دهی به معیارها با بهره گرفتن از روش مقایسه دوتایی72
جدول 4-3-ماتریس نرمال مقایسه معیارها و ضریب اهمیت71
جدول۴-4- ارزش لایه های مورد استفاده در روش بولین 75
جدول ۴-5- امتیاز بندی عمق آب زیرزمینی82
جدول۴-6- امتیاز بندی فاصله از آبهای سطحی82
جدول۴-7- امتیاز بندی فاصله از جاده82
جدول۴-8- امتیاز بندی فاصله از شهر82
جدول۴-9- امتیاز بندی فاصله از روستا82
جدول ۴-10- امتیاز بندی کاربری اراضی82
جدول ۴-11- امتیاز بندی فاصله از گسل ها 83
جدول ۴-12- امتیاز بندی شیب83
جدول ۵-1-ویژگی های سه مکان بدست آمده جهت دفن پسماند شهر بیستون به روش بولین92
جدول ۵-2-ویژگی های سه مکان بدست آمده جهت دفن پسماند شهر بیستون به روش AHP92
 
مقدمه
افزایش روزافزون جمعیت موجب افزایش تولید انواع زباله‌ها در محیط‌های شهری و روستایی شده است. لذا مکان‌یابی محل‌های مناسب دفن پسماند از اقدامات مهم در فرایند مدیریت جامع پسماندهای شهری است. با توجه به اثرات زیست‌محیطی، اقتصادی و اکولوژیکی محل‌های دفن پسماند شهری انتخاب محل دفن باید با دقت و طی یک فرایند علمی صورت بگیرد. اگرچه دفن آخرین گزینه در سلسله‌مراتب مدیریت پسماندهای شهری است اما در کشورهای توسعه‌یافته دفن یک روش معمول می‌باشد و در کشور ایران نیز دفن به عنوان آسان‌ترین و ارزان‌ترین گزینه‌ی مدیریت مواد زائد همواره مورد توجه بوده است. (منوری، ۱۳۷۰). کاربرد این روش، به ویژه در اشکال تلنبار در مقایسه با دیگر گزینه‌ها، به دلیل ارزان بودن و ساده‌ترین نحوه مدیریت موجب گردیده که بدون برنامه‌ریزی‌های اصولی، دفع پسماندها اغلب در مکان‌های غیر آماده و کنترل نشده صورت گیرد (1990  Karbanda. E). این امر مشکلاتی مانند خروج شیرابه، آلودگی خاک، آتش‌سوزی، پراکندگی زباله، در معرض آلودگی قرار گرفتن آب‌های زیرزمینی و غیره را به وجود آورده است. خروج شیرابه از محل‌های دفن زباله و ماندآب‌های حاصل از آن‌ها معمولاً شامل مقدار قابل‌توجهی مواد آلاینده می‌باشد که ممکن است وارد سفره‌های آب زیرزمینی شده و کیفیت آب را کاهش دهد که برای سلامتی انسان بسیار خطرآفرین است. در صورتی که عملیات دفن بهداشتی پسماندها، فرایندی است با مراحل حساس و نیازمند دقت نظر و مطالعات تخصصی و طراحی در مراحل مکان‌یابی، آماده سازی و اعمال مدیریت صحیح در مرحله بهره‌برداری می‌باشد (فتایی، ۱۳۸۵(غالباً تمامی اثرات زیان‌بار پر اهمیت که در طول ارزیابی اثرات محیط‌زیستی نمایان می‌شوند باید در طول فرایند مکان‌یابی مورد توجه قرار گیرند (2005 Ball J.M,) به جرئت می‌توان گفت که یک مکان‌یابی صحیح می‌تواند بیش از نیمی از نگرانی‌های موجود در یک محل دفن را مرتفع سازد (حیدر زاده، ۱۳۸۳). 
دفن بهداشتی زباله عبارت است از انتقال مواد زائد جامد به محل ویژه‌ی دفن آن‌ها در دل خاک به نحوی که خطری متوجه محیط‌زیست نشود، در هر منطقه‌ای که زمین کافی و مناسب وجود داشته باشد این روش می‌تواند به خوبی مورد استفاده قرار گیرد. دفن بهداشتی زباله یک روش کاملاً قابل‌قبول مطمئن برای دفع زباله‌های شهری است و به عنوان یک جایگزین در مقابل تلنبار کردن زباله مطرح است. پوشاندن مواد به طور موثر از تماس حشرات، جوندگان، حیوانات دیگر و پرندگان با زباله‌ها جلوگیری به عمل می‌آورد (عمرانی،۱۳۸۵).
بنابراین لازم است مطالعات وسیعی برای برنامه‌ریزی طراحی و مکان‌یابی محل دفن زباله‌های شهری با توجه به فاکتورهای موثر در این راستا انجام گیرد در این زمینه معیارها و عوامل متعددی دخالت دارند که هر کدام به نوبه خود از اهمیت خاصی برخوردارند و محدودیت‌های را در انتخاب مکان ایجاد خواهند کرد. از مهم‌ترین این معیارها می‌توان به عوامل مختلفی نظیر معیارهای هیدروژئومورفیک منطقه از جمله مخروطه افکنه، فاصله از آب‌های سطحی، فاصله از چاه‌ها، آب‌های زیرزمینی، لیتولوژی، کاربری اراضی،  شیب، اراضی ناپایدار، بارش، فاصله از مناطق مسکونی و جاده‌ها اشاره نمود دفن بهداشتی پسماندهای شهری مانند هر پروژه مهندسی دیگر به اطلاعات پایه و برنامه‌ریزی دقیق نیازمند است. در انتخاب فاکتورهای متعدد جهت مکان‌یابی دفن بهداشتی مواد زائد تصمیم گیران را به طور ناخودآگاه به سوی استفاده از سیستمی سوق می‌دهد که علاوه بر دقت بالا از نظر سرعت و سهولت انجام در حد بالایی قرار داشته باشد. از جمله این رویکردها استفاده توأم از مدل تصمیم‌گیری چند معیاره و سامانه اطلاعات جغرافیایی است (پناهنده و همکاران ۱۳۸۸) بنابراین به منظور مکان‌یابی محل مناسب دفن پسماند شهر بیستون از نرم‌افزار ARC GIS و مدل AHP استفاده‌شده است. این مدل یک روش ساده محاسباتی بر روی ماتریس‌هاست که با ایجاد سلسله‌مراتب مناسب و پردازش گام به گام مراحل و ترکیب‌بندی آن می‌توان ضرایب وزنی گزینه‌های مختلف را برآورد نمود.
هدف از این پژوهش مکان‌یابی دفن زباله در شهر بیستون با بهره گرفتن از معیارهای هیدروژئومورفولوژی منطقه و از طریق سیستم اطلاعات جغرافیایی GIS ومدل AHP می‌باشد. این پژوهش سعی دارد تا به مکان‌یابی بهینه محل دفن پسماند شهری که مناسب‌ترین و درعین‌حال با کمترین آثار مخرب زیست‌ محیطی وانسانی راشناسایی و به صورت نقشه ارائه نماید.
 
 
 
 
 
 

 

 

فصل اول
کلیات تحقیق
 
 

 

شرایط آب­وهوایی یک منطقه حاصل روابط متقابل عناصر و عوامل آب­وهوایی است. یکی از عناصر مهم آب­و­هوایی تابش خورشید است. انرژی خورشیدی در برنامه ­ریزی و طرح­ریزی شهری کاربردهای مختلفی دارد؛ هرچند که تاکنون جنبه­های کاربردی آن در برنامه ­ریزی­ها و طرح­ریزی­ها چندان مورد توجه قرار نگرفته است. از مهم­ترین کاربرد­های انرژی خورشیدی تأمین نیازهای گرمایشی و سرمایشی سکونتگاه­های شهری است. کاستن از هزینه­ های گرمایشی و سرمایشی توسط انرژی­های تجدیدپذیر به ویژه انرژی خورشیدی در سکونتگاه­های شهری از نکاتی است که برنامه­ریزان شهری باید به آن توجه کنند. بنابراین در این پژوهش پس از تعیین میزان تابش دریافتی و همچنین میزان نیازهای حرارتی شهرهای ایران نسبت تابش خورشید به بار گرمایشی محاسبه و در نهایت راهکارهایی برای تأمین نیازهای گرمایشی و سرمایشی سکونتگاه­های شهری با توجه به مقدار تابش دریافتی ارائه شده است.
کلیدواژگان: تابش دریافتی، نیازهای گرمایشی و سرمایشی، نسبت تابش خورشید به بار گرمایشی، سکونتگاه­های شهری.
 
 
 
 
 
 
 
 
 
فهرست مطالب

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 
صفحه
 
 
عنوان مطالب
فصل اول: کلیات پژوهش
2
1- بیان مسأله­ پژوهش
3
1- 1- هدف­های پژوهش
3
2- 1- نوع پژوهش
3
3- 1- جامعه­ی آماری، حجم نمونه و روش نمونه گیری
4
4- 1- روش گردآوری داده­ ها و اطلاعات
4
5- 1- روش تجزیه و تحلیل داده­ ها و اطلاعات
4
6- 1- ابزارهای مورد استفاده در پژوهش
5
7- 1- پیشینه­ی پژوهش
 
فصل دوم: ماهیت تابش خورشید
11
2- تابش خورشید
15
1- 2- عوامل مؤثر در شدت تابش خورشید
16
1- 1- 2- میزان انرژی گسیل­شده از خورشید
16
2- 1- 2- فاصله­ی زمین تا خورشید
18
3- 1- 2- ارتفاع خورشید (زاویه­ی تابش خورشید)
20
4- 1- 2- مدت­زمان تابش خورشید (طول روز)
23
2- 2- تأثیر جو زمین در شدت تابش خورشید
26
3- 2- مؤلفه­های تابش خورشید
26
4- 2- روش­های تابش­سنجی
 
فصل سوم: مواد و روش­ها
29
3- مواد و روش­های به کار رفته در پژوهش
29
1- 3- تحلیل فضایی تابش ورودی
31
2- 3- محاسبه­ی ضریب تغییرپذیری
38
3- 3- فرآیند درون­یابی
38
1- 3- 3- روش­های درون­یابی دقیق یا قطعی
38
1- 1- 3- 3- روش معکوس فاصله­ی وزنی
39
2- 1- 3- 3- توابع شعاع­محور
39
2- 3- 3- روش­های درون­یابی تقریبی یا زمین­آمار
40
1- 2- 3- 3- روش کریجینگ
40
3- 3- 3- اعتبارسنجی روش­های درون­یابی
40
4- 3- خوشه­بندی
46
5- 3- نیازهای گرمایشی و سرمایشی محیط و روش­های برآورد آن
49
6- 3- محاسبه­ی نسبت تابش خورشید به بار گرمایشی
 
فصل چهارم: نتایج و یافته­ های پژوهش
52
4- تحلیل فضایی و زمانی تابش ورودی
62
1- 4- تغییرپذیری تابش ورودی
64
2- 4- تحلیل فضایی دمای هوا در فصول گرم و سرد
66
3- 4- تحلیل فضایی درجه – روزهای سرمایش و گرمایش در فصول گرم و سرد
67
4- 4- خوشه­بندی سلسله­مراتبی شهرهای مورد بررسی با توجه به تابش ورودی در فصول گرم و سرد
68
5- 4- خوشه­بندی سلسله­مراتبی شهرهای مورد بررسی با توجه به دمای هوا در فصول گرم و سرد
68
6- 4- خوشه­بندی سلسله­مراتبی شهرهای مورد بررسی با توجه به درجه – روزهای گرمایش و سرمایش
74
7- 4- محاسبه­ی نسبت تابش خورشید به بار گرمایشی
 
فصل پنجم: راهکارها و پیشنهادها
77
5- تابش خورشید و گسترش سایه در سطوح شهری
77
1- 5- زاویه­ی تابش خورشید و راستای شبکه­ی گذرگاه­های شهری
78
1- 1- 5- راستای شمالی – جنوبی
78
2- 1- 5- راستای شرقی – غربی
79
3- 1- 5- راستای جنوب شرقی – شمال غربی
79
4- 1- 5- راستای جنوب غربی – شمال شرقی
80
5- 1- 5- فضاهای سبز خیابانی
80
2- 5- نمای ساختمان و نحوه­ی تعبیه­ی پنجره­ها برای جذب تابش خورشید در فصول سرد
81
3- 5- شکل و پلان ساختمان برای کاهش گرمای خورشید در فصول گرم
82
4- 5- جهت قرار گرفتن ساختمان با توجه به وضعیت آب­وهوایی محیط
83
5- 5- نقش آفتاب­گیرها و شیشه­ها در کاهش گرمای خورشید در فصول گرم
84
6- 5- معماری سایبان
85
1- 6- 5- محاسبه­ی عمق سایبان
85
2- 6- 5- سایبان­های طبیعی
86
7- 5- نقش بام­های مسطح و شیب­دار در جذب تابش خورشید
86
8- 5- نسبت سطح بیرونی به حجم بنا
87
9- 5- بالا بردن ضریب بازتاب سطوح بیرونی روبه­روی پنجره­های در معرض تابش زمستانی
88
10- 5- کاهش ضریب بازتاب سطوح بیرونی روبه­روی پنجره­های در معرض تابش تابستانی
88
11- 5- تأثیر رنگ سطوح خارجی بنا در جذب تابش خورشید
89
12- 5- فرم و پلان ساختمان
89
13- 5- ظرفیت و مقاومت گرمایی مصالح ساختمانی
93
1- 13- 5- ظرفیت و مقاومت گرمایی مصالح ساختمانی با توجه به وضعیت آب­وهوایی محیط
93
2- 13- 5- ظرفیت و مقاومت گرمایی بام
95
منابع فارسی
99
منابع لاتین
 
 
فهرست جداول

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 
صفحه
 
عنوان
14
2- محدوده­ طیف الکترومغناطیسی تابش خورشید
15
1- 2- تبدیل واحدهای اندازه ­گیری طول موج به متر
15
2- 2- مقدار انرژی حمل­شده توسط امواج تابش خورشید
20
3- 2- ارتفاع خورشید در اعتدالین و انقلابین، برحسب عرض جغرافیایی
22
4- 2- طول روز در انقلابین، برحسب عرض جغرافیایی
26
5- 2- نسبت زاویه­ی تابش با طول مسیر طی­شده­ی پرتوهای خورشید
33
3- مقایسه­ میانگین سالانه­ی داده­های زمینی و ماهواره­ای از طریق آزمون t دونمونه­ای مستقل
34
1- 3- نتایج کنترل کیفیت داده­های ایستگاه­های تابش­سنجی ایران
35
2- 3- نتایج کنترل کیفیت داده­های ایستگاه تابش­سنجی اصفهان از طریق آزمون t یک­نمونه­ای
36
3- 3- نتایج کنترل کیفیت داده­های نقطه­ی تابش­پذیر از طریق آزمون t یک­نمونه­ای
37
4- 3- نتایج کنترل کیفیت داده­های ایستگاه­های تابش­سنجی ایران
43
5- 3- نتایج اعتبارسنجی روش­های درون­یابی با روش ریشه­ دوم میانگین مربعات خطا
45
6- 3- سنجش طبیعی بودن توزیع داده­ ها از طریق آزمون کولموگروف – اسمیرنوف یک­نمونه­ای
53
4- میانگین متغیرهای مؤثر در شدت تابش خورشید در شمال، شمال غرب، و بخش­هایی از شمال شرق ایران، در ماه دسامبر (1983 تا 2005)
54
1- 4- میانگین متغیرهای مؤثر در شدت تابش خورشید در جنوب و جنوب شرق ایران، در ماه دسامبر (1983 تا 2005)
69
2- 4- خوشه­بندی سلسله­مراتبی شهرهای مورد بررسی با توجه به میانگین تابش ورودی در فصول گرم
70
3- 4- خوشه­بندی سلسله­مراتبی شهرهای مورد بررسی با توجه به میانگین تابش ورودی در فصول سرد
71
4- 4- خوشه­بندی سلسله­مراتبی شهرهای مورد بررسی با توجه به میانگین دمای هوا در فصول گرم
72
5- 4- خوشه­بندی سلسله­مراتبی شهرهای مورد بررسی با توجه به میانگین دمای هوا در فصول سرد
73
6- 4- خوشه­بندی سلسله­مراتبی شهرهای مورد بررسی با توجه به مجموع درجه – روزهای سرمایش در فصول گرم
74
7- 4- خوشه­بندی سلسله­مراتبی شهرهای مورد بررسی با توجه به مجموع درجه – روزهای گرمایش در فصول سرد
75
8- 4- درصد گرمایش قابل تأمین توسط تابش خورشید در ماه­های سرد
88
5- ضریب بازتابندگی سطوح مختلف
91
1- 5- درصد جذب تابش خورشیدی در رنگ­های مختلف
92
2- 5- مقاومت و ظرفیت گرمایی مصالح ساختمان
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
فهرست اشکال

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

1-7- ضرورت تحقیق 14
1-8- محدودیت‌ها و مشکلات تحقیق 14
2-1- مقدمه. 16
2-2-1- مکان 16
2-2-2- کالبد. 17
2-2-4- فضا:. 17
2-2-5- پخش فضایی 18
2-2-7- کلان‌شهر و رشد شهری 18
2-2-8- شهرگرایی:. 19
2-2-9- حریم شهر: 19
2-2-10- حومه شهر 19
2-2-11- روستا 20
2-2-12- چشم‌انداز روستایی 20
2-2-13- حاشیه روستایی – شهری 21
2-2-14- روستاهای خوابگاهی 22
2-2-15- تغییرات فیزیکی 22
2-2-16- ساختار روستایی:. 22
2-2-17- ساختار کالبدی سکونتگاه:. 23
2-2-18- شکل سکونتگاه:. 23
2-2-19- فرم (سکونتگاه):. 23
2-2-20- الگوی (سکونتگاه):. 23
2-2-21- کارکرد (سکونتگاه):. 24
2-2-23- نظام سکونتگاهی:. 24
2-2-31- تغییر کاربری اراضی 25
2-2-33- پیوند:. 26
2-2-33- 1- پیوندهای روستایی – شهری (rural – urban linkages):  26
2-2-34- ابعاد محیطی شهر و پیوستگی روستایی – شهری 27
2-2-35- شبکه. 29
2-3- تعاریف موضوعی رساله. 29
2-3-1- ادغام یا الحاق 29
2-3-2- خزش. 31
2-3-2-1- تعریف خزش شهری: 31
2-3-2-2- خزش روستایی:  32
2-3-2-3- اشکال خزش شهری: 33
2-3-2-4- اثرات منفی الگوی خزش شهری: 33
2-4- نظریه‌های پایه تحقیق 33
2-4-1- نظریه مکان مرکزی    34
2-4-2- رویکرد قطب رشد  34
2-4-3- توسعه اگروپلیتن:  36
2-4-4- نظریه سرمایه‌داری بهره‌وری    37
2-4-5- رویکرد شبکه منطقه‌ای    38
2-4-6- پیوندهای روستایی – شهری:  40
2-4-7-  پویش ساختاری – کارکردی    41
2-4-8-  پیوستگی ساختاری-کارکردی    41
2-4-9- قانونمندی‌های پویش ساختاری – کارکردی    42
2-5- جمع‌بندی، رویکرد حاکم بر تحقیق؛. 44
3-1- مقدمه. 46
3-2- روش تحقیق 46
3-3- قلمرو مکانی و زمانی تحقیق 46
3-4- جامعه آماری، حجم نمونه و روش نمونه‌گیری 46
3-4-1- جامعه آماری    46
3-4-2- حجم نمونه  46
3-4-3- نمونه‌گیری    46
3-5- روش جمع‌آوری داده‌ها و اطلاعات. 47
3-6- ابزار تحقیق 47
3-7- روش تجزیه‌وتحلیل 47
3-8- روایی و پایایی پرسشنامه. 47
3-9- معرفی جامعه موردمطالعه. 48
3-9-1- ویژگی‌های عمومی سکونتگاه روستایی موردمطالعه  48
3-9-2- ویژگی‌های محیطی و اکولوژیک      48
3-9-2-1- موقعیت    48
3-9-3- ارتفاعات    51
3-9-4- شیب    51
3-9-5- آب‌وهوا 52
3-9-6- منابع آب    52
3-9-7- پوشش گیاهی    53
3-10- ویژگی‌های اجتماعی – فرهنگی 53
3-10-1- ویژگی‌های جمعیتی    53
3-10-2- زبان   54
3-10-3- مذهب    54
3-10-4-  ویژگی‌های اقتصادی:  54
3-11-  تعریف عملیاتی مفاهیم اساسی تحقیق 55
3-12- فرآیند انجام تحقیق:. 57
4-1- مقدمه. 60
4-2- کلانشهر تهران و تاثیرات آن بر حوزه پیرامونی 60
4-3- خزش شهری در روستای فیلستان به عنوان یک مرکز پیرامونی 62
4-3-1- عوامل کالبدی    62
4-3-3- عوامل جمعیتی    79
5-1- مقدمه. 100
5-2- جمع‌بندی 100
5-3- آزمون فرضیات. 101
5-4- نتیجه گیری 103
منابع. 105
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
فصل اول:
کلیات تحقیق
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
1-1- مقدمه
رشد کلان‌شهرها از ابتدای رشد همواره توأم با تصرف، تغییر و دگرگونی پیرامون است. تصرف فضای پیرامونی و اختصاص آن به فضای مصرف شهری به‌صورت مداوم و بی‌پایان ادامه دارد تا اینکه کلان‌شهرها با موانع غیرقابل مرتفع روبرو شوند. تهران به‌عنوان پایتخت ایران ظرف نیم‌قرن اخیر به‌شدت با رشد و گسترش درزمین‌های مجاور خود رشد کرده است: این شهر در فاصله سال‌های 1335 تا 1385 سالانه به‌طور میانگین حدود 14 کیلومترمربع را به تصرف خود درآورده است (عربی،1387: 55). نباید از این واقعیت گذشت که سوای این تاثیر مستقیم رشد شهر تهران که موجب دست‌اندازی مستقیم به زمین‌های محدوده پیرامونی می‌شود، تاثیر غیرمستقیم این پیامد بر پسکرانه کلان‌شهری که به جاپای اکولوژیک موسوم است محدوده بسیار وسیعی را در بر می‌گیرد. تمامی شهرهای پیرامون تهران و روستاهای اطراف آن به‌تبع تغییرات شهری و افزایش هزینه‌های سکونت در شهر و ایجاد تقاضا برای محصولات مختلف دچار وابستگی به کلان‌شهر می‌شوند. خزش شهری که به دست‌اندازی کلان‌شهر به فضاهای دوردست برای رفع نیازهای خود اطلاق می‌شود پدیده‌ای است که به‌شدت در منطقه کلان‌شهری تهران و اغلب روستاهای پیرامونی اتفاق افتاده است.
1-2- طرح مسئله و ضرورت تحقیق
ویژگی‌های خاص زندگی گروه‌های انسانی و خصوصیات معین محیطی، مجموعه‌ای پویا و مبتنی بر کنش متقابل را به وجود می‌آورند که درگذر زمان تغییر می‌پذیرد. به سخن دیگر، به سبب اثرگذاری روابط متقابل محیط طبیعی و فرهنگی – انسانی، نظامی، مکانی – فضایی فراهم می‌آید که پیوسته در حال تحول و دگرگونی است. این تغییر و تحول، در ابعاد مختلف، در بستر مکان و درگذر زمان شکل می‌گیرد: به همین دلیل این‌گونه دگرگونی‌ها خصلتی مکانی – فضایی و زمانی داشته، قاعدتا تابع روندهای متنی و زمانی هستند. افزون بر این، هر فضای مکانی – فضایی به‌عنوان یک واقعیت مکانی، نه‌تنها تحت تاثیر نیروها و عوامل درونی، بلکه ضمناً متاثر از نیروها و عوامل بیرونی است (سعیدی،1377: 3 – 4).
سکونتگاه‌های روستایی، همانند هر پدیده دیگر، خواه‌ناخواه در معرض این عوامل درونی و بیرونی قرار می‌گیرند. این تحولات در بسیاری موارد منهایی برون‌زا داشته، به‌واسطه رخدادهای بیرونی در سطوح محلی، منطقه‌ای، ملی و جهانی پدیدار شده و می‌شوند. بدین‌سان و در پی این فرآیند، سکونتگاه‌های روستایی در معرض دگرگونی‌هایی قرار دارند که اغلب در بیرون از عرصه‌های روستایی شکل می‌گیرند و جلوه‌های گوناگون آن‌ها در عرصه‌های روستایی به صور مختلف و در زمینه‌های متنوع تجلی می‌یابند، آنچه کمتر موردعنایت بوده است این‌که این‌گونه تجلیات در تحول کالبدی سکونتگاه‌های روستایی که معمولا به‌عنوان تحولات فیزیکی – ظاهری موردتوجه قرار می‌گیرند، به‌نوبه خود می‌توانند موجب دگرگونی‌های درونی و حتی ابعاد اجتماعی – اقتصادی محیط‌های روستایی گردند. در مقابل، دگرگونی‌های ایجادشده در ابعاد اجتماعی و اقتصادی خصوصیات کالبدی سکونتگاه‌های روستایی را متاثر می‌سازند (سعیدی، عباس، 1388: 40).
درواقع، رشد سریع، به‌ویژه در شهرهای مرکزی و بزرگ، در اغلب موارد، به‌واسطه دو پدیده توأمان تحقق‌یافته است. خزش، یعنی رشد بی‌رویه افقی به‌سوی اراضی پیرامون و الحاق، یعنی ادغام محیط‌های روستایی و شهرهای کوچک پیرامونی به بدنه شهری. این فرایند، به‌ویژه در کلان‌شهرها، نه‌تنها زمینه درهم‌ریختگی مرز عینی میان کلان‌شهر و حومه را فراهم کرده، بلکه موجب ابهام در تشخیص شهر اصلی از حومه و حاشیه پیرامونی آن شده است. در حقیقت که پدیده خزش شهری با دست‌اندازی کانون‌های شهری به اراضی پیرامونی و اغلب زمین‌های کشاورزی و روستایی پیرامونی در پیوند تنگاتنگ قرار دارند. ازجمله مسائلی که این پدیده در روستاهای پیرامونی کلان‌شهرها به وجود می‌آورد می‌توان به مسائل زیر اشاره کرد: نابودی اراضی حاصلخیز و منابع تجدید ناشدنی، تهدید و کاهش انسجام اجتماعی، جدایی گزینی فضایی، نابرابری و شکاف فزاینده طبقاتی، قانون‌گریزی و بزهکاری شهری، بیکاری پنهان و آشکار، حذف فضاهای باز، افزایش مصرف سوخت و انرژی، وابستگی روزافزون به خودرو، دسترسی نابرابر به امکانات و تسهیلات آموزشی و بهداشتی – درمانی، آلودگی روزافزون هوا و منابع آب‌وخاک و تخریب محیطی(سعیدی و حسینی حاصل، 1390: 130).
نقش‌پذیری شهر پاکدشت متاثر از اثرپذیری تهران در قالب جریانات فضایی به‌ویژه جریان سرمایه و مردم سبب شده تا فعالیت‌های جدیدی پیرامون شهر پاکدشت (به‌عنوان یکی از عرصه‌های شهری کلان‌شهر تهران) نظیر ایجاد گلخانه‌های پرورش گل و گیاه و کارگاه تولید مبل و ارزانی نسبی زمین، باعث جذب مهاجران و سوداگران زمین (به دلیل ارزانی زمین نسبت به شهر) قرارگرفته سبب شده تا پدیده خزش شهری در این عرصه شکل بگیرد که پیامدهایی را برای سکونتگاه‌های روستایی محدوده موردمطالعه در ابعاد مختلف (زیست‌محیطی، اجتماعی، اقتصادی و به‌ویژه کالبدی به‌عنوان‌مثال: تغییر کاربری اراضی، تغییر شبکه معابر، تغییر مصالح ساختمانی و شکل خانه‌های روستایی و .) را به دنبال داشته است.
1-3- پیشینه تحقیق
بررسی ادبیات و سوابق مساله تحقیق یکی از مراحل مهم شروع هر کار تحقیقاتی است، زیرا اطلاعات حاصل از این بررسی مددکار و مکمل تحقیق است (سیانی،1383: 8). هدف از بررسی ادبیات تحقیق، آشنایی با مقوله‌های اصلی طراحی طرح تحقیق همچون: آشنایی با مرزهای شناخته‌شده و چارچوب فکری پیشینیان، فرضیه‌های مطرح‌شده در تحقیق پیشینیان و اینکه از چه روش‌های استفاده‌شده، مشکلات چه بوده و مساله تحقیق از کی و چطور مطرح بوده است و از تجربیات آنان استفاده کرده تا کم و کاستی‌های موجود، برطرف شود (سلیمانی، 1392، جزوه درسی).
در بخش ادبیات تحقیق، محقق یافته‌های دیگران و به عبارتی سابقه و پیشینه مساله یا نتایج تحقیقات دیگران و نیز قضایای کلی و نظریه‌های مرتبط با مساله تحقیق را گردآوری می‌کند و درصورتی‌که پاسخ مساله خود را پیدا نکرد مرحله پژوهش را آغاز می‌کند. علاوه بر این از تجارب پژوهشی دیگران در تدوین چهارچوب نظری کار خود و طراحی روش‌شناسی آن استفاده می‌کند و تکیه‌گاهی نیز برای استدلال در مرحله‌ی ارزیابی فرضیه‌ها فراهم می کند (حافظ نیا، 1389: 106).
پیشینه
مطالعه لوپز و همکاران در رابطه با توسعه شهری و نقش آن در کاهش اراضی شهری و آلفن در سال 2003 در مورد تغییر کاربری اراضی و شهرنشینی در آدنا ترکیه نشان داد که شهرنشینی یکی از مهم‌ترین دلایل انسانی گسترده در کاهش اراضی زراعی، تخریب زیستگاه‌ها و پوشش گیاهی است. تغییر مناطق روستایی به شهر به‌واسطه توسعه در حال حاضر با نرخ بی‌سابقه‌ای در تاریخ انسانی اتفاق می‌افتد که اثرات مخربی بر اکوسیستم و محیط‌زیست دارند. محمد ظاهری در بررسی روند گسترش کالبدی شهر تبریز در ایجاد تغییرات کاربری اراضی روستایی، به مهاجرت‌پذیری و به‌تبع آن به افزایش سریع جمعیت و تحولات صورت گرفته در نوع فعالیت اشاره نمود که تغییرات عمده‌ای در اراضی روستایی داشته است و علت بایر شدن باغات و اراضی را بالا رفتن قیمت اراضی درنتیجه ساخت‌وسازهای شهری دانسته که در آن افزایش سرعت تغییر کاربری همگام با افزایش سریع جمعیت است. این تغییرات با تبعاتی چون تخریب و انهدام سطوح سبز یا زمین‌های کشاورزی همراه بوده است (ظاهری، 1387: 184 – 181). پورمحمدی در ارزیابی گسترش فضایی – کالبدی شهر زنجان با تاکید بر تغییر کاربری زمین از 1355 – 1384 مهاجرت روستاییان را از عمده‌ترین دلایل در گسترش فضایی و کالبدی شهر زنجان بیان نموده‌اند به‌طوری‌که 49 درصد از ساکنین کنونی شهر زنجان از مهاجرین درون استانی می‌باشند (پورمحمدی و همکاران، 1378: 19 – 13). احدی نژاد در ارزیابی و پیش‌بینی گسترش فیزیکی شهر اردبیل با بهره گرفتن از تصاویر ماهواره‌ای، افزایش جمعیت شهر اردبیل و نیاز مسکن را علل عمده تغییرات اراضی پیرامون شهر بیان نموده‌اند و نیز میزان تغییرات صورت گرفته در منطقه 34 درصد است که بیشترین تغییرات مربوط به تغییر کاربری اراضی کشاورزی به کاربری‌های ساخته‌شده است (احدی نژاد و همکاران، 1390: 21 – 18).
در رابطه با تغییرات و تحولات کالبدی – فضایی و فیزیکی سکونت‌گاه‌های انسانی اعم از شهر یا روستا مطالعات زیادی صورت گرفته است؛ اما آنچه در این میان آن‌چنان که شایسته است، بدان توجه نشده است، تأثیراتی است که در اثر روابط و پیوندهای روستا – شهری متوجه سکونت‌گاه‌های روستایی پیرامون می‌گردد و تحولات کالبدی – فضایی آن‌ها را تحت تأثیر قرار می‌دهد. از مهم‌ترین مطالعاتی که درزمینهٔ روابط و پیوندهای روستا – شهری و تحولات کالبدی – فضایی و فیزیکی سکونت‌گاه‌های انسانی بخصوص روستاها ارائه‌شده می‌توان به موارد زیر اشاره نمود:
1-3-1- مقالات:

 

سعیدی، عباس و ریحانه سلطانی مقدس (1383)، در مقاله‌ای با عنوان نقش پیوندهای کلان‌شهری در تحول کالبدی – فضایی روستاهای پیرامونی، نمونه: روستای حصار در حوزه کلان‌شهر مشهد تاکید می‌کنند که جریان‌های فضایی متنوعی بین مادر شهر و سکونتگاه‌های روستایی پیرامون وجود دارد که این جریان‌ها بسیاری از تحولات روستاها را بسترسازی می‌کنند. روستاهای واقع در حوزه مادر شهر و روستاهای پیرامونی، چشم‌انداز روستایی را همراه با چشم‌انداز شهری به نحوی توأمان دگرگون می‌سازند. این مقاله هرچند بر پیوندهای روستایی – شهری که حاصل تعاملات دوسویه سکونتگاه‌های روستایی و کانون‌های شهری در عرصه منطقه‌ای است، تاکید دارد، اما برخلاف انتظار، به‌نوعی تازه از روابط سنتی در چارچوب «سرمایه‌داری بهره وری» می‌رسد که گویای روابط سلطه ای بین شهر و روستاست. افزون بر این، به راین نکته تاکید شده که این تصور نادرست است که پیوندهای روستایی – شهری در همه شرایط الزاما با منافع متقابل برای شهرها و روستاها همراه خواهد بود، زیرا در شرایط متفاوت ممکن است حتی پیوندها به نابرابری فضایی و آسیب‌پذیری بیشتر گروه‌های کم بهره‌مند (روستایی) در مقابل گروه‌های شهری منجر شود. این مطالعه به بررسی جریان‌های افراد و سرمایه بین روستای حصار و مادر شهر مشهد پرداخته و پیامدها و دگرگونی‌های کالبدی و اجتماعی – اقتصادی آن را بررسی کرده است. در جمع‌بندی و نتیجه‌گیری ارائه شده نهایتا سرمایه به‌عنوان مهم‌ترین عامل این‌گونه جریان‌ها، نقش و جایگاه برجسته‌ای را در تحولات فضایی ایفا نموده است، چراکه تحولات کالبدی بی‌شماری حاصل از سرمایه‌گذاری شهرنشینان در روستا ایجادشده است. ضمناً افزایش قابلیت‌های جذب گردشگر در روستا نیز نتیجه این جریان دانسته شده است (سعیدی و سلطانی مقدس، 1383).

 

 
 
 
 
 
فهرست مطالب
فصل اول: کلیات تحقیق
1-1- مقدمه .10
1-2- بیان مسئله . .10
1-3- سؤالات تحقیق. . .12
1-4- فرضیات تحقیق . 13
فصل دوم:مبانی نظری و پیشینه تحقیق
2-1- مقدمه 15
2-2-تعریف کاربری اراضی. . .. .15
2-3- علل تغییرات کاربری اراضی.   …15
2-3-1- عوامل انسانی…15
2-3-1-1- تغییر کاربری از جنگل به اراضی کشاورزی و مسکونی.16
2-3-2-1- گردشگری…16
2-3-3-1- استفاده از چوب جنگل در تولید فرآورده‌های چوبی… .16
2-3-2- عوامل طبیعی.16
2-3-2-1-  فرسایش خاک و لغزش16
2-3-2-2- چرای بی‌رویه دام‌ها.17
2-3-2-2- آتش‌سوزی..18
2-4-اثرات تغییرات کاربری اراضی ..18
2-4-1- کاهش حاصلخیزی زمین18
2-4-2- کیفیت خاک18
2-4-3- نوسانات جوی و اقلیمی19
2-4-4- نقصان در تنوع زیستی و کشاورزی19
2-5- پایش تغییرات کاربری اراضی20
2-6- مشخصات ماهواره‌های لند ست و سنجنده های آن.21
2-7- پیشینه موضوع در تحقیقات خارجی22
2-8 پیشینه موضوع در تحقیقات داخلی.25
فصل سوم: محدوده مورد مطالعه
3-1- محدوده مورد مطالعه30
3-2-ویژگی جنگلهای استان ایلام.32
فصل چهارم: مواد و روش‌ها
4-1- مقدمه.34
4-2- جمع‌آوری و آماده‌سازی نقشه‌ها34
4-3- تصویر ماهواره‌ای ETM+ برای سال 198834
4-4- تصویر ماهواره‌ای ETM+ برای سال 200135
4-5- تصویر ماهواره‌ای ETM+ برای سال 200736
4-6- تصویر ماهواره‌ای Land sat 8 برای سال 201436
4-7 خصوصیات تصاویر ماهواره‌ای مورداستفاده.37
4-8- پردازش تصاویر ماهواره‌ای38
4-8-1- تصحیحات هندسی38
4-8-2- زمین مرجع نمودن.39
4-8-3- تصحیحات رادیو متریک40
4-9- شاخص‌های محاسبه‌شده در تصاویر .40
4-9-1- تعریف شاخص پوشش گیاهی41
4-9-1-1- شاخص گیاهی تفاضلی نرمال شده(NDVI).41
4-9-2- کسر شاخص گیاهی ساده(RVI)42
4-9-3- شاخص گیاهی تفاضلی(DVI).42
4-9-4- شاخص گیاهی تفاضلی سبز(GDVI)42
4-10- تجزیه مؤلفه اصلی(PCA)43
4-11- طبقه‌بندی تصاویر44
4-11-1- تعریف کلاسهای موجود در منطقه46
4-11-2- انتخاب داده.47
4-11-3- محاسبه تفکیک‌پذیری کلاسهای موجود.47
4-11-4- انتخاب بهترین ترکیب باندی برای طبقه‌بندی.47
4-11-5- طبقه‌بندی حداکثر احتمال.48
4-12- مرحله پس پردازش (استخراج نقشه کاربری و پوشش اراضی)50
4-12-1- ادغام کلاسها50
4-12-2- ارزیابی دقت طبقه‌بندی51
4-12-2-1- دقت کاربر.51
4-12-2-1-1- خطای کمیشن.51
4-12-2-2- دقت تولید.52
4-12-2-3- صحت کلی.52
4-12-2-4- ضریب کاپا53
4-12-2-5- استخراج نقشه کاربری و پوشش اراضی.54
 
فصل پنجم:یافته‌ها و نتایج تحقیق
5-1- مقدمه.56
5-2- استخراج کاربری –پوشش اراضی و کشف تغییرات .56
5-2-1- شاخص‌های گیاهی تفاضلی نرمال شده(NDVI)56
5-2-1-1- مقادیر و ضرایب سه شاخص محاسبه شدهRVI،GDVI،DVI.59
5-3-1- تجزیه مولفه اصلی (PCA)61
5-4-1- طبقه بندی نظارت نشده Iso Data.63
5-5-1- طبقه بندی نظارت شده به روش حداکثر احتمال.63
5-5-2- ارزیابی دقت طبقه بندی.66
5-5-3- تفکیک پذیری نمونه های آموزشی برداشت شده برای تصویر ماهواره ای لندست 869
5-3- تحلیل تغییرات70
5-3-1- تغییرات صورت گرفته برای دوره 13 ساله 1988 تا 200170
5-3-2- تغییرات صورت گرفته برای دوره 7 ساله 2007 تا 2014.71
فصل ششم: نتیجه گیری و تحلیل فرضیه ها
6-1- مقدمه73
6-2- نتایج حاصل از استخراج و کشف تغییرات کاربری اراضی73
6-3- نتایج حاصل از تحلیل شاخص پوشش گیاهی.74
6-4- تحلیل فرضیه ها.74
6-4-1- فرضیه اول74
6-4-2- فرضیه دوم .74
6-5- پیشنهادات.75
6-6- محدودیتهای تحقیق.76
منابع و مآخذ
منابع فارسی 77
منابع انگلیسی 78
 
 
 
 
 
 
 
 
 
1-1 – مقدمه:
داده‌های ماهواره‌ای به دلیل داشتن ویژگی‌هایی مانند سطح پوشش وسیع، قابلیت تکرار، به هنگام شدن مداوم، هزینه کمتر و امکان دسترسی به مناطق صعب‌العبور نقش مؤثری را در مطالعات مربوط به مناطق جنگلی کشورهای پیشرفته و درحال‌توسعه جهان بازی می‌کند (درویش‌صفت و زارع،1988؛ تیریل[1]، 1994؛ بونان[2]، 1997). پوشش جنگلی نقش مهمی در چرخه‌های هیدرولوژیکی، سیستم‌های دمایی و هم‌چنین چرخه‌های بیوشیمیایی موجود در جهان بازی می‌کند (ناصری و همکاران،1988؛ دفریش و تاوشند[3]1999؛ فرانکلین[4]،2001). در چهار دهه گذشته تغییرات کاربری اراضی در ایران با سرعت فزاینده در بعضی جهات نامطلوب به وقوع پیوسته است و این باعث تشدید روند تخریب اراضی شده است در چند سال اخیر و در سالهای جاری جنگل‌های ایلام براثر مشکلات مختلف دارای خشکیدگی شده است. تحقیق حاضر نیز در تلاش است تا با بهره گرفتن از تکنیک‌های سنجش‌ازدور و تصاویر ماهواره‌ای و همچنین با بهره گرفتن از تصاویر ماهواره‌ای لندست به بررسی وضعیت کاربری اراضی این جنگل‌ها بپردازد و عوامل مؤثر بر این جنگل‌ها را بررسی کند.
1-2 –بیان مسئله:
آگاهی از انواع پوشش سطح زمین و فعالیت­های انسانی در قسمت­های مختلف آن و به‌بیان‌دیگر نحوه استفاده از زمین، به‌عنوان اطلاعات‌پایه برای برنامه ­ریزی­های مختلف از اهمیت ویژه­ای برخوردار است. نقشه­هایی که نمایشگر چنین فعالیت­هایی در سطوح مختلف زمین باشد، نقشه کاربری اراضی نامیده می‌شود (سید سعید رضا احمدی زاده علاف، 1382). آشکارسازی تغییرات فرآیندی است که امکان مشاهده و تشخیص تفاوت­ها و اختلاف سری زمانی پدیده­ها، عارضه­ها و الگوهای سطح زمین را فراهم می­کند (یانگ[5]،2003؛چن و لو [6]،2002،لو[7]،2004؛ایلماز[8]،2010). ازنظر تاریخی مهم‌ترین تغییر کاربری اراضی که انسان انجام داده، از میان بردن جنگل‌ها و تبدیل آن‌ها به اراضی کشاورزی و سکونتگاه­ها بوده است (لائوس و هرزوگ[9]،2002). ازآنجاکه تغییرات در کاربری ­اراضی در سطوح وسیع و گسترده صورت می­گیرد، لذا تکنولوژی سنجش‌ازدور[10] یک ابزار ضروری و باارزش در ارزیابی تغییرات است (لو،2004). امروزه تغییرات بدون برنامه کاربری اراضی به یک مشکل حاد تبدیل‌شده است و اکثر تغییرات کاربری اراضی بدون برنامه ­ریزی مدون و توجه کافی به اثرات زیست‌محیطی آن‌ها صورت می­گیرد. در چهار دهه گذشته تغییرات کاربری ­اراضی در ایران با سرعت فزاینده در بعضی جهات نامطلوب به وقوع پیوسته است و این باعث تشدید روند تخریب اراضی گردیده ­است (آرخی و نیازی،2009).
استفاده از اطلاعات ماهواره­ای شیوه مناسبی برای ارزیابی پوشش گیاهی و تغییرات کاربری اراضی و مقایسه آن در زمان‌های مختلف است. با توجه به قابلیت بالای تصاویر ماهواره‌ای نظیر بهنگام بودن، چند طیفی بودن، تکراری بودن، پوشش وسیع و افزایش روزافزون توان فن طیفی و مکانی می‌توان جهت مطالعه و بررسی تخریب زمین (نوع و جهت تغییرات پوشش گیاهی/کاربری اراضی) از آن‌ها استفاده کرد (وحید چیت‌ساز، 1378).
هدف اصلی از پردازش تصاویر ماهواره­ای، تهیه نقشه­های موضوعی و کارآمد می­باشد، انتخاب روش مناسب طبقه ­بندی نقش مهمی در این امر ایفاء می­ کند. محققان در راستای توسعه روش­ها و تکنیک­های پیشرفته طبقه ­بندی، جهت بهبود دقت طبقه ­بندی، تلاش­های وسیع و گسترده­ای را انجام داده­اند که از آن جمله فیضی زاده و همکاران (1386)، با بهره گرفتن از تصاویر ماهواره‌ای ETM+ لند ست 7 نقشه‌های کاربری اراضی شهرستان ملکان را استخراج نمودند آن‌ها برای طبقه‌بندی تصاویر ماهواره‌ای از الگوریتم طبقه‌بندی حداکثر احتمال استفاده نمودند.
از دیگر روش­های طبقه ­بندی می­توان به روش­ها شبکه عصبی مصنوعی[11] اشاره کرد (آرخی و همکاران، 1390). این روش به علت اینکه در آن هیچ پیش فرضی در مورد توزیع داده­ ها نشده است به ­عنوان یک ابزار باارزش جهت طبقه ­بندی کاربری­ها به شمار می­آید. به همین علت توسعه مدل­های طبقه ­بندی به کمک شبکه ­های عصبی در سال­های اخیر موردتوجه محققان قرارگرفته است (ایرماک[12] ،2006؛سابرامایانا[13]،1997). از دیگر روش­های طبقه ­بندی می­توان روش طبقه ­بندی حداکثر احتمال[14]، حداقل فاصله[15]، اندازه زاویه طیفی[16] و . اشاره کرد.
در ایران نیز به علت تعامل و تقابل نیازهای همیشگی جوامع انسانی و محیطی با زمین به همراه برنامه ریزی های ناکارآمد شاهد تغییر ات وسیعی در پوشش زمین به ویژه از بین رفتن پوشش گیاهی بوده ایم. این تغییرات پوشش های زمین به ویژه در محیط های شکننده از نظر زیست محیطی و کانون های جمعی شدت دو چندانی دارد. مشکلات موجود در این زمینه ، نیاز به انجام مطالعات و برنامه ریزی های خردمندانه و هماهنگ با حفظ تعامل محیطی و توسعه پایدار را در هر روز نسبت به روز قبل بیشتر می کند.
جنگلهای زاگرس در غرب کشور ، اکوسیستم های طبیعی با ارزشی هستند که در آنها تنوع بالایی از گونه های گیاهی و جانوری وجود دارد. متاسفانه این اکوسیستم ها به دلایل مختلفی از جمله تبدیل اراضی ، بهره برداری بی رویه ،چرای دام ،آتش سوزی ،برداشت چوب و غیره در معرض خطر تخریب قرار گرفته و روز به روز از تعداد و کیفیت گونه های گیاهی و جانوری آن کاسته می شود . به طوریکه بر اساس منابع موجود امروزه جنگلهای زاگرس و پوشش گیاهی آنها که بسیاری از گونه های آن نایاب هستند در معرض خطر نابودی قرار گرفته است.
اگر روند تغییرات پوشش زمین سریع و بی برنامه باشد باعث به هم خوردن تعادل زیست محیطی و تبعات جبران ناپذیری بر منابع طبیعی به بار می آورد. در نتیجه اکوسیستم های محیطی با مشکلات عدیده ای مواجه خواهد شد و منابع طبیعی با خطر جدی روبرو می شوند. برای حل این مشکلات برنامه ریزی آگاهانه ضرورت می یابد.
به طور کلی مطالعه حاضر برای نیل به اهداف زیر می باشد:
1- بررسی روند تغییرات پوشش کاربری اراضی در جنگلهای ایلام.
2-  استخراج شاخص های گیاهی برای دوره های مختلف و مقایسه آنها و همچنین مقایسه  تغییرات سطح انها.
3- استخراج کاربری اراضی با بهره گرفتن از روش های طبقه بندی پیکسل پایه.
1-3 -سؤالات تحقیق
گام اول در پژوهش علمی، پرسش یا پرسش‌های اولیه است که فرضیه‌سازی، روش‌شناسی و چارچوب اصلی پژوهش بر مبنای آن استوار است و با توجه به موضوع

 

شهریور 1394

فهــرست مطالب
عنوان صفحه
چکیده : 1
مقدمه. 2
فصل اول: کلیات تحقیق
1-1)بیان مسأله. 5
1-2) اهمیت و ضرورت انجام تحقیق. 5
1-2-1)چالشهای بررسی شاخصهای مؤثر در ارتقای امنیت زنان در فضاهای عمومی با رویکرد مشارکتی. 5
1-3)مرور بر ادبیات و سوابق مربوطه. 6
1-3-1)تحقیقات داخلی. 6
2-3-2)تحقیقات خارجی. 6
1-4)جنبه جدید بودن و نوآوری درتحقیق. 8
1-5)اهداف تحقیق. 8
1-6) سؤالات تحقیق: 9
1-7)فرضیه‏های تحقیق: 9
1-8) تعریف واژه‏ها و اصطلاحات فنی : 9
1-8-1)امنیت شهری: 9
1-8-2) فضای عمومی : 9
1-8-3)امنیت زنان : 10
1-8-4)مشارکت : 10
1-9روش شناسی. 10
1-9-1)ابزار گردآوری داده ها 10
1-9-2)جامعه آماری ، روش نمونه گیری وحجم نمونه. 11
1-10)محدودیت های پژوهش 12
فصل دوم: مبانی نظری تحقیق
2-1) مقدمه. 14
2-2)مفاهیم نظری 15
2-2-1)تعریف امنیت شهری 15
2-2-2)معیارهای شهرسازی در تأمین امنیت یک فضا 16
2-2-3)معیارهای شهرسازی در تأمین امنیت یک فضا با ورود مدرنیته. 16
2-3 فضای شهری 19
2-3-1 )جایگاه جنسیت در احساس امنیت درک شده از فضاهای شهری 19
2-3-2) اهمیت ایمن سازی فضای عمومی برای زنان. 20
2-3-3) مفهوم فضااز نظر دیدگاه های مختلف 21
2-3-4) مفهوم شهراز نظر دیدگاه های مختلف 22
2-3-5) مفهوم فضای شهری 24
2-3-6) فضاهای عمومی در ایران. 28
2-3-7) مفهوم فضای جمعی. 29
2-3-8) کیفیت فضای شهری 32
2-4 زنان و فضای شهری 34
2-4-1) مشکلات زنان وفضای شهری 34
2-4-2)چرا عدم تأمین امنیت زنان ، مانعی برای فعالیت آنهاست 36
2-5)مشارکت شهروندان. 36
2-5-1)شهروندان (مخاطبین ) 37
2-5-2) شهروندان و فضاهای شهری 38
2-6) رویکرد برنامه ریزی کالبدی به امنیت محیط شهری 42
2-6-1)رویکرد برنامه ریزی کالبدی 42
2-6-2)رویکرد برنامه ریزی اجتماعی. 42
2-7) مفهوم سازی واستخراج شاخص های برنامه ریزی کالبدی ارتقای امنیت شهری 43
2-8) شاخص های در نظر گرفته شده برای سنجش بعد کالبدی ارتقای امنیت زنان در فضاهای شهری عبارتند از : 43
2-9) تعیین جایگاه شاخص های مؤثر در ارتقاء امنیت زنان درفضای شهری و برنامه های توسعه کشور. 48
2-9-1) موضوع زنان در برنامه‌های توسعه پیش از انقلاب (57-1347) 48
2-9-2) موضوع زنان در برنامه‌های توسعه پس از انقلاب اسلامی. 48
2-9-3)برنامه سوّم توسعه (1383ـ1379) 49
2-9-4)برنامه چهارم توسعه (1388 -1384) 50
2-9-5) ارتقاء جایگاه زنان در برنامه پنچم دولت تدبیر وامید(1394-1390) 53
2-10)نتیجه گیری 54
فصل سوم: روش شناسی تحقیق
3-1)مقدمه. 58
3-2)جامعه مورد مطالعه. 58
3-2-1)ویژگی طبیعی وموقعیت استان. 58
3-2-2)ویژگهای انسانی شهر کرمانشاه 61
3-3) روش شناسی تحقیق. 62
3-4) ابزار گردآوری اطلاعات 62
3-5-1)روش کتابخانه ای : 62
3-5-2)روش میدانی : 63
3-5-3)پرسشنامه : 63
3-5) جامعه آماری وحجم نمونه و روش نمونه گیری 64
3-6) شیوه گردآوری اطلاعات 65
3-6-1) تعیین اعتبار پرسشنامه. 66
3-6-2) اعتبار. 66
3-7)پیش آزمون آلفای کرونباخ. 67
3-7-1)تحلیل های پیش آزمون کرونباخ بر جایگاه فضای مورد مطالعه : 68
3-7-2)بررسی مشکلات سایت فضای مطالعه. 69
3-7-3)دلایل موردتوجه فضای مورد مطالعه. 70
3-8) نتیجه گیری 72
فصل چهارم : تجزیه و تحلیل داده ها
4-1)مقدمه. 74
4-2 ) یافته های تحقیق. 74
4-2-1)یافته های توصیفی. 74
4-2-2 )یافته های تحلیلی (آزمون فرضیه ها) 76
4-3) تحلیل یافته های پژوهش بر جایگاه فضای مورد مطالعه. 81
4-3-1)بررسی میزان احساس امنیت زنان در مواجه با کاربری های فضای شهری مورد مطالعه. 81
4-3-2)آزمون فرضیه های پژوهش 83
فصل پنجم: بحث و نتیجه گیری
5-1 مقدمه. 86
5-2) نتایج حاصل از شاخص های بررسی شده (آزمون فرضیات) 88
5-2-1)آشنا بودن فضا وایجاد خاطره مثبت 88
5-2-2)خوانایی محیط. 88
5-2-3) میزان نظارت طبیعی برفضا(چشم های خیابان ) 88
5-2-4)شهرت ( خوشنامی ویا بد نامی ) فضاها 89
5-2-5) بررسی میزان امنیت شبانه بانوان در فضا 89
5-2-6)بررسی میزان ایمنی وکارایی حمل ونقل عمومی. 89
5-3) پیشنهادات 91
منابع ومآخذ 94












فهرست جداول
جدول 2-1 نظریه ها ودیدگاههای مختلف برخی اندیشمندان به رابطه فضای شهری و پدیده های اجتماعی. 31
جدول 3-2 : امتیاز گزینه‌های مختلف در روش پنج گزینه‌ای 66
جدول 3-3 : امتیاز گزینه‌های مختلف در روش پنج‌ گزینه‌ای 66
جدول3-4 : پیش آزمون آلفای کرونباخ. 67
جدول 4-1. ویژگی های جمعیت شناختی براساس سن. 74
جدول4-2. ویژگی های جمعیت شناختی براساس تعداد فرزند 74
جدول 4-3. ویژگی های جمعیت شناختی براساس وضعیت تاهل. 75
جدول4-4. ویژگی های جمعیت شناختی براساس شغل. 75
جدول4-5. ویژگی های جمعیت شناختی براساس تحصیلات 75
جدول4-6. ویژگی های جمعیت شناختی براساس وضعیت درآمد 76
جدول4-7. همبستگی بین عملکرد میزان تردد و احساس امنیت 76
جدول 4-8: نتایج تحلیل رگرسیون همزمان برای پیش بینی فضاهای شهری 77
4-9.همبستگی بین میزان مشارکت وامنیت درک شده 77
جدول 4-10 . نتایج تحلیل رگرسیون همزمان برای پیش بینی فضاهای شهری 78
جدول4-11.همبستگی بین میزان رفت و آمد با میزان تردد 78
جدول 4-12.همبستگی بین امنیت شهری و مشارکت در فضای عمومی. 78
جدول4-13.همبستگی بین امنیت شهری و میزان تردد با اعتماد مجلس 79
جدول4-14.همبستگی بین امنیت شهری و میزان تردد با اعتماد به نیروی انتظامی. 79
جدول 4-15.همبستگی بین امنیت شهری و میزان تردد با اعتماد به صداو سیما 79
جدول4-16.همبستگی بین امنیت شهری و میزان تردد با اعتماد به قوه قضایه. 79
جدول 4-17.همبستگی بین امنیت شهری و میزان تردد با اعتماد به شهرداری 80
جدول4-18. همبستگی بین امنیت شهری و میزان تردد با اعتماد به بیمارستان ها 80
4-19.تفاوت میانگین بین میزان تردد و احساس امنیت 80
جدول 4-20.تفاوت میانگین بین امنیت شهری و میزان مشارکت 81
جدول 4-21.تفاوت میانگین بین امنیت شهری و مشارکت با شرکت در فضای عمومی. 81
جدول 5-1شاخص های در نظر گرفته شده برای سنجش بعد کالبدی ارتقای امنیت زنان در فضاهای شهری 87
















فهرست نقشه ها
نقشه 1-2- موقعیت جغرافیایی محدوده مورد مطالعه : 11
نقشه 3-1 موقعیت استان کرمانشاه در کشور ایران. 60
نقشه 3-2 موقعیت جغرافیایی محدوده(تفکیک شده) مورد مطالعه. 65
نقشه 3-3 : کاربریهای موجود درمحدوده جغرافیای مورد مطالعه. 71
نقشه 4-1 پهنه بندی فیزیکی کاربری های فضاهای شهر ی مورد مطالعه . 82
نقشه 5-1.مساحتها بر روی نقشه. 90

چکیده :
با توجه به اهمیت موضوع امنیت در سعادت انسان ها وآسیب پذیری ویژه زنان ، موضوع امنیت شهری ، با رویکرد جنسیتی در این پژوهش بررسی شده است . روندکار شامل بررسی مبانی و تجارب مرتبط ،مفهوم سازی ، استخراج ابعاد و شاخص ها ، اعمال آنها در قالب پرسشنامه ( طیف لیکرت) ، تعیین حجم نمونه وسنجش های آماری در محدوده ای به عنوان نمونه میدانی ( بخش مرکزی کرمانشاه ) در نهایت ارائه راهکارهای پیشنهادی در طرح های شهری می باشد .فرضیات این پژوهش عبارت از این است که «به نظر می رسد بین میزان تردد واحساس امنیت درک شده زنان در هریک از فضاهای شهری رابطه مستقیمی وجود دارد و همچنین بین عدم امنیت زنان در فضای شهری و محدود شدن مشارکت زنان در اجتماع رابطه مثبت و معناداری وجود دارد میزان امنیت وتردد زنان در هریک از پهنه های محدوده مطالعاتی باحجم نمونه 381نفر tبا استفاده از آزمون سنجیده شده است ونتایج پژوهش نشان می دهد که هرچه میزان تردد زنان در پهنه های مورد مطالعه بیشتر بوده است میزان احساس امنیت بیشتری داشته اند. همچنین بررسی شاخصهای مدل مفهوم تجربی حاکی است با افزایش میزان خوانایی وآشنایی فضا ، ارتقای شهرت ( خوشنامی ویا بدنامی ) فضاها ، نظارت بر فضا و دسترسی به امداد ، ارتقای حیات شبانه فضا و کارایی حمل ونقل عمومی میزان احساس امنیت درک شده از فضا افزایش می یابد.
واژگان کلیدی : امنیت شهری،فضای عمومی ،امنیت زنان ،مشارکت










مقدمه
نیاز به امنیت همواره از بنیادی ترین نیازهای انسانی در جامعه بشری به شمار می رود .مبحث امنیت از نظر روان شناسی به خصوص در بهداشت روانی و در آسیب شناسی روانی اهمیت بسیار دارد ،آرامش ،رشد ، شکوفایی انسان ، بروز همه استعدادهاو خلاقیت ها و نیل به همۀکمالات انسانی در سایه امنیت به دست می آید.باگسترش فضاهای شهری مدرن ابهام در فضاهای شهری افزایش می یابد .زنان به دلیل ابهام ایجاد شده از حضور در فضاهای شهری ترس دارند فضاهای نامناسب شهری ،فضاهای بی دفاع ، محلات ناامن ، شهرهایی با معماری صرفاً مردانه همه از عوامل تهدید کننده امنیت شهری واجتماعی هستند(تمدن ،1387:22-21)
امنیت ابعاد مختلفی دارد : امنیت انسانی به معنی حفظ حقوق وامنیت فردی ، فرهنگی، اجتماعی وسیاسی است . امنیت انسانی دو بعد دارد ،بعد حداقلی ( کفاف) که در آن آحاد جامعه قادر به تأمین وتضمین معیشت و بقا وامنیت خود هستند وبعد ارتقایی ( رفاه ) که در آن مردم قادرند از احساس مثبت و آسایش در زندگی وامنیت روانی –اجتماعیبرخوردارباشند .امادراین میان امنیت فردی برای مردم بیشتر از سایر امنیت های انسانی دارای اهمیت است در واقع احساس عدم امنیت افراد در