هدف اصلی پژوهش حاضر بررسی جایگاه حیات طیبه در سند تحول بنیادین تعلیم و تربیت ایران و تبیین راهکارهای تحقق آن در آموزش و پرورش می‌باشد.که در راستای هدف پژوهش سه سؤال اصلی شامل:1ـ جایگاه مفهومی حیات طیبه در متون دینی و آیات قرآن کریم چیست؟2ــ جایگاه حیات طیبه به عنوان هدف‌جریان تربیتی در مبانی نظری سند تحول بنیادین تعلیم و تربیت ایران چیست؟3ـراهکارهای تحقق حیات طیبه  در آموزش و پرورش ایران با توجه به نقش عناصر مختلف نظام آموزشی چیست ؟ مطرح گردید.روش مورد استفاده در این پژوهش روش تحقیق تحلیلی اسنادی است که بر این اساس به منظور تهیه و تدوین مبانی نظری و پیشینه تحقیق و همچنین برای استخراج نقش‌های مختلف عناصر نظام تعلیم و تربیت در تحقق حیات طیبه اسناد و منابع کتابخانه ای مورد بررسی قرار گرفته و اطلاعات مورد نظر جمع آوری و مورد استفاده قرار گرفت.از مهم‌ترین یافته‌های تحقیق در سؤال اول این است که منظور از مفهوم «حیات طیبه» در قرآن کریم با تأکید بر آیه‌ی 97 سوره نحل، نوعی زندگی پاک است که خداوند در ازای ایمان و عمل صالح به مؤمنان وعده داده است.در پاسخ سؤال دوم به این نتیجه رسیدیم در مبانی نظری تحول بنیادین در تعلیم و تربیت ایران مفهوم حیات طیبه به عنوان یک مفهوم کلیدی و ایجاد آمادگی برای تحقق آن به عنوان هدف جریان تربیت مطرح شده است. در پاسخ سؤال سوم راهکارهایی در ارتباط با نقش عناصر مختلف نظام تعلیم و تربیت در تحقق حیات طیبه بیان شد. به عنوان نتیجه گیری کلی باید گفت انتخاب حیات طیبه و ایجاد آمادگی در متربیان برای تحقق آن به عنوان هدف غایی فعالیت‌های تربیتی مفهومی جامع است که دستیابی به این هدف در گرو هماهنگی و نقش آفرینی همه ی نهادهای جامعه و عناصر مختلف نظام تعلیم و تربیت است.

 

کلید واژه ها: حیات طیبه، جامعه صالح،سند تحول بنیادین،نظام تعلیم و تربی

 

فهرست مطالب

 

عنوان                                                                                             صفحه       

 

فصل اول Error! Bookmark not defined.

 

کلیات پژوهش Error! Bookmark not defined.

 

1-1. مقدمه Error! Bookmark not defined.

 

1-2. بیان مسئله Error! Bookmark not defined.

 

1-3. اهداف پژوهش Error! Bookmark not defined.

 

1-3-1. هدف کلی Error! Bookmark not defined.

 

1-3-2. اهدف جزئی Error! Bookmark not defined.

 

1-۴. پرسش‌های پژوهش Error! Bookmark not defined.

 

۱-۵. اهمیت و ضرورت پژوهش Error! Bookmark not defined.

 

1-۶. تعریف‌های عملیاتی متغیرهای پژوهش Error! Bookmark not defined.

 

فصل دوم Error! Bookmark not defined.

 

مبانی نظری و پیشینه پژوهش Error! Bookmark not defined.

 

2-1. مقدمه Error! Bookmark not defined.

 

۲-۲ . مبانی نظری تحقیق Error! Bookmark not defined.

 

۲-2-1. سرفصل فرعی در مورد مبانی نظری تحقیق Error! Bookmark not defined.

 

۲-2-2. سرفصل فرعی در مورد مبانی عملی تحقیق Error! Bookmark not defined.

 

۲-3. پیشینه در داخل کشور Error! Bookmark not defined.

 

۲-4. پیشینه در خارج از ایران Error! Bookmark not defined.

 

2-5. جمع بندی و چهارچوب پژوهش Error! Bookmark not defined.فصل سوم Error! Bookmark not defined.

 

روش پژوهش Error! Bookmark not defined.

 

3-1. مقدمه Error! Bookmark not defined.

 

۳-۲. روش پژوهش Error! Bookmark not defined.

 

3-۳. جامعه پژوهش Error! Bookmark not defined.

 

۳-۴. روش نمونه‌گیری و حجم نمونه Error! Bookmark not defined.

 

3-5. ابزار گردآوری داده‌ها Error! Bookmark not defined.

 

3-7. روش تجزیه و تحلیل داده‌ها Error! Bookmark not defined.

 

فصل چهارم Error! Bookmark not defined.

 

یافته‌های پژوهش Error! Bookmark not defined.

 

4-1. سؤال اول Error! Bookmark not defined.

 

۴-۲. سؤال دوم Error! Bookmark not defined.

 

  4ـ3.سؤال سوم.3

 

فصل پنجم Error! Bookmark not defined.

 

 نتیجه‌گیری و بحث Error! Bookmark not defined.

 

5-1. سؤال اول: Error! Bookmark not defined.

 

۵-۲. سؤال دوم: Error! Bookmark not defined.

 

۵ـ3 سؤال سوم: Error! Bookmark not defined.

 

۵-4 نتیجه‌گیری Error! Bookmark not defined.

 

۵-5. پیشنهادات Error! Bookmark not defined.

 

۵-6 محدودیت های پژوهش Error! Bookmark not defined.

 

منابع Error! Bookmark not defined.

 

 

 

فصل اول

 

 مقدمه:

 

 

 

حیات طیبه یکی از مقولات بنیادی در اندیشه‌ی بشر معاصر است. مسلمان و غیرمسلمان از منظر خاص خود این موضوع را موردمطالعه قرار داده‌اند و با توجه به دیدگاه‌های مکتبشان از آن تعریفی ارائه داده‌اند.

 

اصطلاح حیات طیبه برگرفته از قرآن کریم (آیه‌ی 97 سوره نحل) است. حیات پاک در اصطلاح اسلامی نوعی زندگی است که انسان در ارتباط باخدا به آن دست می‌یابد و با دست یافتن به آن در همه‌ی ابعاد وجودی خود از پلیدی برکنار خواهد ماند. این ابعاد شامل جسم، اندیشه و اعتقاد، میل، اراده و عمل است. (باقری،1389)

 

قرآن حیات طیبه را به‌عنوان حیات واقعی بیان نموده است. حیات طیبه اثر خاص و محصول نوعی زندگی است که در آن التزام و پای بندی به احکام و معارف دین، تحقق عینی و عملی یافته است. در حیات طیبه طهارت و پاکی، جمیع شئون انسان‌ها را در برگرفته و اعتقادات و اخلاقیات و اعمال و رفتار مردم تطهیر شده و معارف و مسائل اخلاقی و احکام الهی، مطهر و پاک‌کننده‌ی زندگی انسان‌هاست. (علی‌اکبری،1390)

 

در مبانی نظری تحول بنیادین نظام تعلیم و تربیت ایران نیز حیات طیبه به‌عنوان وضع مطلوب زندگی بشر بر اساس نظام معیار ربوبی است که با انتخاب و التزام آگاهانه و اختیاری این نظام معیار در همین زندگی دنیایی و در جهت تعالی آن از سوی خداوند به انسان اعطا می‌شود و تحقق آن باعث دستیابی به‌غایت اصیل زندگی انسان یعنی قرب الی الله خواهد شد.

 

از مفهوم تربیت تعاریف متعددی ارائه‌شده است ولی در مبانی نظری سند تحول بنیادین تعلیم و تربیت ایران به‌عنوان مهم‌ترین سند اجرایی در حوزه آموزش‌وپرورش تربیت عبارت است از:”فرآیند تعاملی زمینه‌ساز تکوین و تعالی پیوسته هویت متر بیان، به صورتی یکپارچه و مبتنی بر نظام معیار اسلامی به‌منظور هدایت ایشان در مسیر آماده شدن جهت تحقق آگاهانه و اختیاری مراتب حیات طیبه در همه‌ی ابعاد”(مبانی نظری سند تحول بنیادین تعلیم و تربیت)

 

با توجه به اینکه هدف همه‌ی فعالیت‌های تربیتی نیل به قرب الی الله بیان‌شده است و راه رسیدن به این هدف متعالی نیز در تحقق مراتب حیات طیبه عنوان‌شده است و با عنایت به نقش کلیدی آموزش‌وپرورش در تربیت نیروی انسانی موردنیاز جامعه، بررسی جایگاه حیات طیبه در مبانی نظری سند تحول بنیادین تعلیم و تربیت و شناسایی نقش آموزش‌وپرورش در فراهم آوردن زمینه‌ی تحقق حیات طیبه اهمیت زیادی دارد.

 

در این فصل ضمن بیان مسئله و بیان اهمیت و ضرورت تحقیق ازلحاظ عملی و نظری و بیان اهداف و سؤالات پژوهش به تعریف واژگان و مفاهیم خواهیم پرداخت.

 

1 ـ 1 بیان مسئله:

 

تعلیم و تربیت همواره از دغدغه‌های مصلحان و متفکران بوده و تعاریف متعددی از آن ارائه داده‌اند. طبق تعریفی که از تربیت در فلسفه تربیت در ایران (سند تحول بنیادین آمورش و پرورش) بیان‌شده است تربیت عبارت است از “فرآیند تعاملی زمینه‌ساز تکوین و تعالی پیوسته هویت متر بیان، به صورتی یکپارچه و مبتنی بر نظام معیار اسلامی به‌منظور هدایت ایشان در مسیر آماده شدن جهت تحقق آگاهانه و اختیاری مراتب حیات طیبه در همه‌ی ابعاد. (مبانی نظری تحول بنیادین در نظام تعلیم و تربیت رسمی عمومی جمهوری اسلامی ایران،139:1391)

 

اگر تعلیم و تربیت را صیرورت و تحول آدمی از وضع موجود به وضع مطلوب تلقی کنیم، بدون شک این تحول، نیازمند به آگاهی از هدف و مجموعه اهدافی است که جهت و مسیر حرکت و سرانجام، منزل نهایی آن را مشخص می‌سازد. آنچه به نام فلسفه آموزش‌وپرورش و یا فلسفه و اصول آموزش‌وپرورش نامیده می‌شود، بیشتر جنبه‌ای است از فلسفه که به سنجش آموزش‌وپرورش سازمان‌یافته‌ای که مقصد آن آماده کردن نوآموزان برای زندگانی است می‌پردازد به همین دلیل است که پرسش‌های آن بیشتر درباره‌ی برنامه، هدف، روش واصل‌هایی است که باید برگزید. (نقیب زاده،1368:17)

 

نوع اهداف تربیت نیز به عقاید انسان‌ها و نوع نگرش‌ها و جهان‌بینی آن‌ها بستگی دارد. مکاتب و گروه‌های مختلف، اهداف گوناگونی برای فعالیت‌ها و نظام تربیتی خود قائل‌اند. هدف نهایی تربیت در دیدگاه اسلام، الهی شدن آدمی است؛ بنابراین غایت تربیت در سند تحول بنیادین تعلیم و تربیت ایران که برگرفته از مبانی تعلیم و تربیت اسلامی است در راستای غایت زندگی انسان قرب الی الله و حرکت به‌سوی خدا عنوان‌شده است. نیل آدمیان به قرب الی الله نیز مستلزم تحقق اختیاری نوعی زندگانی شایسته انسان بر اساس نظام معیار دینی است که “حیات طیبه”نام دارد.

 

اصطلاح حیات طیبه برگرفته از قرآن کریم (آیه 97 سوره نحل) و مفهومی تعالی‌بخش و انسان‌ساز قرآنی است که بر “ایمان”و “عمل صالح”استوار است و در صورت تبیین دقیق و جامع آن، می‌تواند به نیازهای انسان سرگشته و مضطرب عصر حاضر پاسخ دهد و او را به زندگی مطلوب دنیوی و اخروی در همه‌ی ابعاد و مراتب رهنمون سازد و تحقق آن موجب دستیابی به قرب الی الله و مقام خلیفه‌اللهی خواهد شد. (علی‌اکبری به نقل از نوید،1390)

 

در شرح حیات طیبه توصیف‌ها و تعریف‌های متعددی بیان‌شده است. در نقلی حیات طیبه به این صورت تعریف‌شده است که حیات پاک در اصطلاح اسلامی، نوعی زندگی است که انسان در ارتباط باخدا به آن دست می‌یابد و با دست یافتن به آن در همه‌ی ابعاد وجودی خود از پلیدی برکنار خواهد بود. این ابعاد شامل جسم، اندیشه و اعتقاد، میل، اراده و عمل است. (باقری،87:1389)

 

در حیات طیبه که به معنای زندگی پاک است، طهارت و پاکی، جمیع شئون انسان‌ها را در برگرفته و اعتقادات و اخلاقیات و اعمال و رفتار مردم تعدیل‌شده است در حقیقت حیات طیبه اثر خاص و محصول نوعی زندگی است که در آن التزام و پای بندی به احکام و معارف دین، تحقق عینی و عملی یافته است. (علی‌اکبری،1390)

 

در مبانی نظری سند تحول بنیادین تعلیم و تربیت ایران نیز حیات طیبه به این صورت تعریف‌شده است، حیات طیبه وضع مطلوب زندگی بشر بر اساس نظام معیار ربوبی است که با انتخاب و التزام آگاهانه و اختیاری این نظام معیار در همین زندگی دنیایی و در جهت تعالی آن از سوی خداوند به انسان اعطا می‌شود و تحقق آن باعث دستیابی به‌غایت اصیل زندگی انسان، یعنی قرب الی الله خواهد شد. (مبانی نظری تحول بنیادین در نظام تعلیم و تربیت رسمی عمومی جمهوری اسلامی ایران،92:1390)

 

بر اساس بنیان‌های نظری تحول بنیادین آموزش‌وپرورش، هدف و غایت زندگی دنیوی بر مبنای معارف اسلامی و مکتب اهل‌بیت علیهم‌السلام “دستیابی به حیات طیبه”و رسالت خطیر آموزش‌وپرورش “فراهم آوردن زمینه و ایجاد آمادگی برای دستیابی به مرتبه‌ای از حیات طیبه”توسط دانش آموزان و متر بیان است. (علی‌اکبری به نقل از نوید،1390)

 

در حقیقت این مفهوم قرآنی هسته‌ی مرکزی فلسفه‌ی تربیت در جمهوری اسلامی ایران به‌حساب می‌آید و تحقق آن در سند تحول بنیادین تعلیم و تربیت به‌عنوان هدف