1-1. مقدمه 2

 

1-2. بیان مسأله. 5

 

1-3. اهمیت و ضرورت پژوهش 9

 

1-4. اهداف پژوهش 9

 

1-4-1. هدف اصلی. 9

 

1-4-2. اهداف ویژه 10

 

1-5. پرسش‌های پژوهش. 10

 

1-6. تعاریف عملیاتی پژوهش 11

 

فصل دوم: مبانی نظری و پیشینه­ی پژوهش

 

2-1. مقدمه. 14

 

2-2. مبانی نظری 14

 

2-2-1. مروری بر مفاهیم اطلاعات، فناوری و فناوری اطلاعات 14

 

2-2-1-1. تعریف داده 14

 

2-2-1-2. تعریف اطلاعات 15

 

2-2-1-3. تعریف فناوری 17

 

2-2-1-4. تعریف فناوری اطلاعات. 18

 

2-2-2. تاریخچه فناوری اطلاعات. 20

 

2-2-3. تاریخچه کاربرد فناوری اطلاعات در کتابخانه­ها 26

 

2-2-4. مزایای فناوری اطلاعات 27

 

2-2-5. انواع فناوری­های اطلاعاتی موجود در کتابخانه­ها. 29

 

2-2-5-1. رایانه­ها 29

 

2-2-5-2. اینترنت. 29

 

2-2-5-3. اینترانت 30

 

2-2-5-4. نرم­افزارهای کتابخانه­ای 32

 

2-2-5-5. وب­سایت­های کتابخانه­ها 33

 

2-2-5-6. منابع الکترونیکی 34

 

2-2-6. کتابخانه عمومی 35

 

2-2-6-1. تعریف. 35

 

2-2-6-1. تاریخچه شکل­ گیری کتابخانه­های عمومی. 35

 

2-2-6-3. اهداف. 36

 

2-2-7. ضرورت استفاده از فناوری­های نوین اطلاعاتی در کتابخانه­های عمومی 37

 

2-2-8. مزایای به­کارگیری فناوری اطلاعات در کتابخانه­های عمومی. 39

 

2-2-9. اهداف کتابخانه­های عمومی از به­کارگیری فناوری اطلاعات 41

 

2-2-10. تأثیر فناوری­های اطلاعاتی بر کتابخانه­های عمومی. 42

 

2-2-10-1. تأثیر فناوری اطلاعات بر درونداد. 44

 

2-2-10-1-1. فراهم­آوری منابع اطلاعاتی 44

 

2-2-10-2. تأثیر فناوری اطلاعات بر برونداد. 46

 

2-2-10-2-1. دسترس­پذیری و بازیابی اطلاعات 46

 

2-2-10-2-2. واحد امانت. 47

 

2-2-10-2-3. اشاعه­ی اطلاعات گزینشی و آگاهی­رسانی جاری. 48

 

2-2-10-2-4. خدمات تحویل مدرک و امانت بین کتابخانه­ای 49

 

2-2-10-3. تأثیر فناوری اطلاعات بر نقش و وظایف کتابداران. 50

 

2-2-11. نگرش به فناوری اطلاعات 52

 

2-2-12. عوامل فردی مؤثر بر نگرش افراد به فناوری اطلاعات 54

 

2-3. پیشینه پژوهش 54

 

2-3-1. پیشینه‌ پژوهش در خارج از ایران. 55

 

2-3-2. پیشینه‌ پژوهش در ایران. 63

 

2-3-3. جمع‌بندی پیشینه‌ها 71

 

فصل سوم: روش­شناسی پژوهش

 

3-1. مقدمه. 73

 

3-2. روش پژوهش. 73

 

3-3. جامعه‌ی آماری پژوهش 73

 

3-4. نمونه‌ی آماری و روش نمونه‌گیری 73

 

3-5. ابزار گرد‌آوری داده‌ها 75

 

3-6. روایی ابزار گردآوری داده­ ها 76

 

3-7. پایایی ابزار گردآوری داده­ ها. 77

 

3-8. روش تجزیه و تحلیل داده‌ها 78

 

فصل چهارم: یافته­ های پژوهش

 

4-1. مقدمه. 80

 

4-2. بررسی ویژگی­­های جمعیت­­شناختی 80

 

4-2-1. توزیع فراوانی پاسخگویان بر حسب جنسیت 80

 

4-2-2. توزیع فراوانی پاسخگویان بر حسب سن. 81

 

4-2-3. توزیع فراوانی پاسخگویان بر حسب میزان تحصیلات. 82

 

4-2-4. توزیع فراوانی پاسخگویان بر حسب رشته تحصیلی. 83

 

4-2-5. توزیع فراوانی پاسخگویان بر حسب تجربه­ی استفاده از فناوری اطلاعات 83

 

4-2-6. توزیع فراوانی پاسخگویان بر حسب سابقه­ی کار. 84

 

4-2-7. توزیع فراوانی پاسخگویان بر حسب شرکت در دوره­های آموزشی فناوری اطلاعات 85

 

4-3. یافته­ های مربوط به پرسش­های پژوهش. 86

 

4-3-1. نگرش کتابداران عمومی استان خوزستان نسبت به فناوری اطلاعات چگونه است؟ 86

 

4-3-2. آیا بین عوامل کارآیی فناوری اطلاعات، عملکرد کاری، پذیرش ، اعتماد به استفاده و نگرانی در کتابداران عمومی استان خوزستان با
 نگرش آنان نسبت به فناوری اطلاعات رابطه­ای وجود دارد؟. 110

 

4-3-3. آیا بین هر یک از پیش­بین­های جنسیت، سن، میزان تحصیلات، رشته تحصیلی، تجربه­ی استفاده از فناوری اطلاعات، سابقه­ی کار
 در کتابخانه و شرکت در دوره­های آموزشی پیرامون فناوری اطلاعات با نگرش کتابداران عمومی استان خوزستان نسبت به فناوری اطلاعات
 رابطه­ای وجود دارد؟. 112

 

فصل پنجم: بحث و نتیجه­گیری

 

5-1. مقدمه 126

 

5-2. بحث و نتیجه­گیری در مورد پرسش‌های پژوهش 126

 

5-3. پیشنهادهای پژوهش. 144

 

5-4. پیشنهادهایی برای پژوهش‌های آینده 145

 

فهرست منابع. 147

 

پیوست‌ها. 162

 

 

چکیده: هدف از انجام پژوهش حاضر، بررسی نگرش کتابداران عمومی استان خوزستان نسبت به فناوری اطلاعات و عوامل فردی مؤثر بر آن بوده که به روش پیمایشی، از نوع توصیفی- همبستگی انجام شده است. ابزار گردآوری داده­ ها، ترجمه­ی فارسی پرسش­نامه­ی نگرش به فناوری اطلاعات صراف و تمجن (2003) است. جامعه­ی آماری پژوهش، شامل کلیه­ی کتابداران شاغل در کتابخانه­های عمومی استان خوزستان (334 نفر) می­باشد، که با بهره گرفتن از جدول
کرجسی- مورگان، 179 نفر از آنان به عنوان نمونه انتخاب شدند. از میان 179 پرسشنامه‌ی پخش شده در بین نمونه آماری، 145 پرسشنامه (معادل 81 درصد) بازگشت داده شد و کار تجزیه و تحلیل یافته‌ها بر اساس تعداد مذکور انجام و برای تحلیل داده‌ها از آمار توصیفی (فراوانی، درصد فراوانی، میانگین و انحراف استاندارد) و برای تعیین معنی‌داری رابطه­ها از آمار استنباطی (آزمون تی و ضریب همبستگی پیرسون) استفاده شد. روایی پرسش­نامه با بهره گرفتن از روایی صوری و هم­چنین از طریق محاسبه‌ی ضریب همبستگی هر یک از عامل­ها با نمره‌ی کل پرسش­نامه، مورد تأیید قرار گرفت. به منظور سنجش میزان پایایی پرسش­نامه از ضریب آلفای کرونباخ استفاده شد که پایایی کلی آن برابر با 86/0 به دست آمد، و تک­تک عوامل نیز از پایایی مطلوبی برخوردار بودند. نتایج پژوهش نشان داد که 3/19 درصد (28 نفر) از کتابداران، نگرش منفی و نسبتاً منفی و 6/80 درصد (117 نفر) نگرش مثبت و نسبتاً مثبتی، نسبت به فناوری اطلاعات دارند. هم­چنین نتایج حاکی از این بود که بین عوامل کارآیی فناوری اطلاعات، عملکرد کاری، اعتماد به استفاده و پذیرش فناوری اطلاعات با نگرش به فناوری اطلاعات رابطه­ای مثبت و معنا‌دار؛ و بین نگرانی و نگرش به فناوری اطلاعات، رابطه­ای منفی و معنادار وجود دارد. نتایج حاصل از بررسی رابطه­ بین هر یک از پیش­بین­های جنسیت، سن، میزان تحصیلات، رشته تحصیلی، تجربه­ی استفاده از فناوری اطلاعات، سابقه­ی کار در کتابخانه و شرکت در
دوره­های آموزشی پیرامون فناوری اطلاعات با نگرش کتابداران عمومی استان خوزستان نسبت به فناوری اطلاعات، نشان داد که بین متغیرهای جنسیت، میزان تحصیلات، رشته تحصیلی، سابقه­ی کار کتابداران در کتابخانه با نگرش آنان نسبت به فناوری اطلاعات رابطه­ معناداری وجود ندارد. بین نگرش کتابداران نسبت به فناوری اطلاعات و سن آنان رابطه­ منفی و معنادار، و بین تجربه­ی کتابداران در استفاده از فناوری اطلاعات و شرکت در دوره­های آموزشی پیرامون فناوری اطلاعات با نگرش آنان نسبت به فناوری اطلاعات، رابطه­ مثبت و معناداری یافت شد.
1-1. مقدمه

 

     دنیای مدرن امروز در حال تجربه­ی دگرگونی­های اساسی از جامعه صنعتی به جامعه اطلاعاتی و دانایی­ محور، و از سازمان­های سنتی به سازمان­های یادگیرنده و دانایی مدار می­باشد. این­ گذار با بهره گرفتن از قابلیت­های فناوری اطلاعات صورت می­پذیرد (رهنمافرد، 1384، ص 42). امروزه فناوری اطلاعات از مهمّ­ترین محورهای توسعه در جهان است و بسیاری از کشورهای جهان، توسعه­ی فناوری اطلاعات را یکی از اساسی­ترین زیرساخت­های توسعه­ی خود قرار داده­اند.

 

     فناوری­های اطلاعاتی و ارتباطی جزء مهمی از جامعه ما شده ­اند (چیمیک[1]، 2004؛ نقل در اولاتوی[2]، 2009، ص 1272). پیشرفت­های فناوری اطلاعات و کاربرد آن در تمام ابعاد زندگی، جامعه­ی امروز را با تغییراتی مواجه کرده است. جوامعی که به موقع و سریع اطلاعات مورد نیاز خود را به دست آورده، تجزیه و تحلیل کرده و از نتایج آن­ها به درستی بهره­مند شده ­اند، همواره موفق­تر از دیگر جوامع هستند. ورود و گسترش فناوری اطلاعات و ارتباطات در جامعه، رشد انتشار اطلاعات را در پی داشته است،
به­گونه­ای که اطلاعات به سرعت به اقصی نقاط جهان منتقل و در دسترس کاربران قرار می­گیرد. فضای مجازی، دنیای سایبری، جهان شبکه­ای و جامعه­ی اطلاعاتی برخی از مفاهیمی هستند که با توسعه­ی فناوری به وجود آمده­اند. این اصطلاحات نشان از آن دارند که دنیا به سمتی پیش می­رود که فاصله­ها و مکان جغرافیایی، در دسترسی به اطلاعات معنا و مفهومی ندارند.

 

     اهمیت فناوری اطلاعات و اثرات آن برای سازمان­ها افزایش یافته و رشد و توسعه­ی آن احساس
می­شود، به­گونه­ای که امروزه تصور سازمانی بدون فناوری اطلاعات غیرممکن به نظر می­رسد. فناوری اطلاعات فرصتی است که می­توان با بهره گرفتن از آن دامنه­ی کسب و کار سازمان را توسعه بخشید و خدمات را گسترش داد و تسریع نمود. هم­چنین فناوری اطلاعات می ­تواند نقش مهمی در ارتقای
 بهره­وری و کارآیی در سازمان­های مختلف دولتی یا خصوصی داشته باشد. سازمان­هایی که در آن­ها فرآیند پیاده­سازی و استفاده از فناوری اطلاعات با موفقیت همراه باشد، با دستاوردهای قابل توجهی
رو به رو خواهند شد.

 

      تحقیقات نشان می­ دهند که یکی از مهمّ­ترین دلایل تمایز سازمان­ها از یکدیگر، درجه­ به­کارگیری فناوری اطلاعات در فعالیت­های سازمانی است (صفدری، درگاهی، اشراقیان، و برزه­کار، 1390، ص 25). از جمله سازمان­هایی که با تحول فناوری دچار دگرگونی­هایی در ساختار و روش انجام کار
شده ­اند، کتابخانه­ها هستند. کتابخانه­ها همواره از فناوری­های زمان خود تأثیر پذیرفته­اند. اختراع کاغذ و فراوانی آن، موجب تغییر نوع مواد کتابخانه­ای شد. به دنبال آن، اختراع چاپ دگرگونی در کتابخانه­ها به وجود آورد. دستنوشته­های نویسندگان که تا پیش از این با مشکلات زیاد استنساخ می­شد و در
نسخه­های محدود توزیع و در اختیار علاقه­مندان قرار می­گرفت، در تعداد زیاد به چاپ رسید و در اختیار افراد بیشتری قرار گرفت. ظهور فناوری­های رایانه­ای تحول دیگری در کتابخانه­ها به وجود آورد. کاربردهای متنوع این فناوری­ها موجب شد تا کتابخانه­ها اقدام به خودکارسازی فرآیندهای خود کنند. در واقع می­توان گفت که کتابخانه­ها با گذشت زمان از انبارهای مملو از مدارک به مراکز ارائه­ خدمات تبدیل شده ­اند، که به تمامی متخصصان و غیرمتخصصان در بهره ­برداری از مجموعه­های مفید و مورد نیاز کمک می­ کنند.

 

      بقایی (1384، ص 2) سرعت، حافظه­ بسیار وسیع، دقت بالا در فراهم­آوری، صرفه­جویی در نیروی انسانی، انباشت و بازیابی اطلاعات به مدد رایانه و امکان روزآمد