عنوان شماره صفحه
چکیده 1
فصل اول 2
کلیات تحقیق 2
مقدمه. 3
بیان مسئله. 4
تعریف مشکل 4
اهمیت مشکل 5
نحوه برخورد با مشکل 5
عوارض ناشی از تدام مشکل 6
معرفی راه حلها و عوامل موثر. 6
اهمیت پژوهش. 7
تناقضات موجود در رابطه با طراحی سیستم پیشنهادی 7
فواید ناشی از اجرا و بکارگیری سیستم پیشنهادی 8
اهداف پژوهش. 9
سوالات یا فرضیه های پژوهش. 10
تعاریف واژه ها 11
خلاصه فصل 13
فصل دوم 14
مبانی نظری و پیشینه تحقیق 14
مقدمه 15
مکانیزم عملکرد سیستم ABC 15
سیستم های هزینه یابی سنتی و نارسائیها ی آن. 17
خصوصیات و تفاوتهای سیستم های هزینه یابی در شرکت فرودگاهها با سایر بخشها 19
سیستم هزینه یابی بر مبنای فعالیت (ABC) 22
دیدگاه های سیستم هزینه یابی بر مبنای فعالیت. 23
مدل مقدماتی سیستم ABC 23
مدل دو بعدی سیستم ABC 24
دیدگاه تخصیص هزینه در مدل ABC 25
1- اطلاعات درباره فعالیتها 25
2- اطلاعات درباره استفاده کنندگان از خدمات 25
3- اطلاعات در مورد فعالیتهای غیر عملیاتی 25
دیدگاه فرآیندی مدل ABC 26
اجزاء تشکل دهنده مدل ABC 27
اجزا دیدگاه تخصیص هزینه 28
مکانیزم عملکرد عناصر سیستمABC در دیدگاه تخصیص هزینه 31
اجزا دیدگاه فرآیندی مدل ABC 32
طبقه بندی و سلسله مراتب هزینه ها و فعالیتها در سیستم ABC 35
طبقه بندی سطح فعالیتها 37
1- فعالیتهای سطح خرد(سطح جزئی) 38
2- فعالیتهای سطح میانی 38
3- فعالیتهای سطح کلان(ماکرو) 38
4- فعالیتهای سطح هدف هزینه 38
مراحل طراحی مدل و بکارگیری سیستم ABC 38
تعیین هدف هزینه با توجه به نوع سازمان 39
تعریف مراکز فعالیت و گروه بندی فعالیتها در داخل مراکز فعالیت 40
آنالیز فعالیت در داخل مراکز فعالیت جهت مشخص کردن فعالیتهای مربوط به هر کدام از اهداف هزینه 42
شناسایی منابع مورد نیاز برای انجام هر کدام از فعالیتها و خصوصیات هر کدام از منابع 42
تعریف و شناسایی محرک منابع 42
عملیات هزینه یابی در مراکز فعالیت 43
تعریف و شناسایی محرکهای هزینه بر حسب مراکز فعالیت 43
عملیات تخصیص هزینه های غیر مستقیم به هدف هزینه 44
محاسبه بهای تمام شده هدف هزینه 45
پیشینه تحقیق 46
مقدمه 46
پیشینه سیستم هزینه‌یابی بر مبنای فعالیت وکاربردهای آن 46
تحقیقات انجام شده در خارج از کشور 49
تحقیقات انجام شده در داخل کشور 50
پیشینه سیستم های هزینه یابی و بهای تمام شده خدمات در صنعت هوانوردی و فرودگاهی 52
خلاصه فصل 53
فصل سوم 55
روش تحقیق 55
مقدمه. 56
روش کلی تحقیق 56
از جهت هدف 56
از جهت روش گردآوری داده ها و استنتاج 56
از جهت طرح تحقیق 56
جامعه آماری 56
جامعه آماری این پژوهش: 56
نمونه آماری 57
روش های گردآوری اطلاعات. 57
مطالعه: 57
مصاحبه تخصصی: 57
مشاهده: 57
ابزار گردآوری اطلاعات. 57
پایایی و اعتبار تحقیق 57
روش های تجزیه و تحلیل اطلاعات. 58
تحلیل محتوا: 58
تجزیه و تحلیل سیستم: 58
فصل چهارم 59
طراحی سیستم پیشنهادی 59
مقدمه. 60
مراحل طراحی و بکارگیری سیستم پیشنهادی در شرکت فرودگاههای کشور 61
شناخت وضعیت موجود. 63
اصول و مبانی طراحی و تدوین سیستم حسابداری بهای تمام شده 64
عوامل هزینه بهای تمام شده خدمات فرودگاهی 64
فعالیت های شرکت از دیدگاه حسابداری بهای تمام شده 65
مراکز هزینه 69
ظرفیت 70
هزینه های ثابت و متغیر 71
مبانی و معیارهای تسهیم و تخصیص هزینه ها 71
مراحل محاسبه بهای تمام شده 72
روش هزینه یابی 72
تسهیم هزینه ها 73
دریافت گزارشات هزینه 73
تفکیک عوامل هزینه به ثابت و متغیر 73
تسهیم هزینه های مراکز هزینه مشترک به مراکز هزینه اصلی 73
تسهیم هزینه های مراکز هزینه خدماتی 73
تسهیم هزینه های مراکز هزینه پشتیبانی عملیات 74
تعیین هزینه های قابل جذب به خدمات فرودگاهی و پروژه ها 74
عوامل بهای تمام شده 76
خدمات فرودگاهی 76
پروژه ها 76
شکل شماره (4-1) مراحل تسهیم و تخصیص هزینه ها در سیستم موجود 78
بررسی نقاط ضعف، ایرادات و اشکلات سیستم موجود. 79
کلی نگری در طراحی و عدم تعیین مبانی تسهیم 79
عدم شباهت خدمات در مناطق جغرافیایی مختلف، تنوع و تکثر فرودگاهها 80
ماهیت جدایی ناپذیر فعالیت های فرودگاه ها از یکدیگر و از ستاد 81
ارتباط یکسویه و تسهیم یک طرفه هزینه ها در سیستم موجود 81
تعریف مراکز هزینه مشترک و استفاده نامحدود از آن 82
بررسی ساختار و تشکیلات ستاد شرکت فرودگاههای کشور. 82
شناخت مراکز هزینه، فعالیت ها، محرک فعالیت ها و اهداف هزینه. 84
فصل پنجم 99
نتایج و پیشنهادات 99
محدودیت های پژوهش. 100
نتایج و پیشنهادات. 101
چکیده
فرآیند هزینه یابی و محاسبه بهای تمام شده در صنعت فرودگاهی کشورمان در ابتدای راه قرار دارد و تاکنون اقدام مؤثر و مستندی در این خصوص انجام نشده است. همچنین با عنایت به استفاده فراگیر از تکنولوژی های برتر در این حوزه و تنوع، پیچیدگی، پیوستگی و در هم تنیدگی ارائه خدمات فرودگاهی در سطح کشور، روش های سنتی هزینه یابی و محاسبه بهای تمام شده، اطلاعات مورد نیاز مدیران ارشد را جهت تصمیم گیری در حوزه های مختلف از جمله قیمت گذاری خدمات، مدیریت هزینه، بودجه بندی، سرمایه گذاری، ارزیابی عملکرد، پیگیری روند بهبود مستمر، تدوین استراتژی و راهبرد سازمانی و . فراهم نمی نماید.
موضوع این تحقیق طراحی سیستم بهای تمام شده مبتنی بر فعالیت در شرکت مادر تخصصی فرودگاههای کشور می باشد. هدف از این تحقیق طراحی سیستم پیشنهادی با بهره گرفتن از روش هزینه یابی بر مبنای فعالیت می باشد. تحقیق حاضر به لحاظ هدف تحقیقی کاربردی، از جهت روش گردآوری داده ها، توصیفی و از نظر طرح تحقیق، پیمایشی می باشد.
در تحقیق حاضر پس از بررسی مدارک و مستندات سیستم موجود، اشکالات و نقاظ ضعف آن فهرست گردید. در طراحی سیستم پیشنهادی مراکز هزینه بر اساس ساختار وظیفه ای شرکت و بر حسب معاونت ها، ادارات کل و اداره ها تعریف شده است. همچنین با بررسی کلیه فعالیت های انجام شده در هر بخش، فعالیت عمده و شاخص تعیین شده و با برقراری رابطه علت و معلولی بین فعالیت ها و هدف از انجام آن، محرک هر فعالیت تعیین گردیده است. در نهایت آخرین بخش از روش هزینه یابی بر مبنای فعالیت، با تعریف اهداف هزینه تکمیل شده است.
اطلاعات از طریق مشاهده مستقیم، مصاحبه با کارشناسان و متخصصین، بررسی مدارک و مستندات از جمله چارت سازمانی و ساختار و تشکیلات شرکت جمع آوری شده و برای طراحی سیستم پیشنهادی خصوصا تعیین محرک هزینه هر فعالیت از نظرات مدیران ارشد شرکت استفاده شده است.
کلمات کلیدی:
هزینه یابی بر مبنای فعالیت؛ ABC؛ بهای تمام شده خدمات فرودگاهی؛ صنعت هوانوردی و فرودگاهی
فصل اول
کلیات تحقیق
مقدمه
عدم دسترسی به اطلاعات بهای تمام شده یکی از چالش های فراروی مدیریت در شرکت فرودگاه های کشور می باشد. با توجه به ماهیت درآمد هزینه ای بودن این شرکت و لزوم پرداخت هزینه های هنگفت و سرسام آور فعالیت های عملیاتی و فرودگاهی از محل درآمدها، تعیین بهای تمام شده خدمات و به طبع قیمت گذاری این خدمات از اهمیت حیاتی برخوردار است. در سایه فقدان اطلاعات بهای تمام شده، قیمت گذاری خدمات ارائه شده توسط این شرکت صرفا بر اساس گمانه زنی، تخمین و سایر روش های غیر قابل اتکا خواهد بود. از طرف دیگر با توجه به شرایط حال حاضر صنعت هوانوردی و وضع تحریم های ناعادلانه در این حوزه و با عنایت به اینکه عمده مشتریان خدمات ارائه شده شرکت های هواپیمایی داخلی و خارجی می باشند، نرخ گذاری فاقد پشتوانه و مستندات علمی از یک سو موجب وقوع بحران مالی و عدم امکان پرداخت به موقع بدهی توسط مشتریان و از سوی دیگر و در سطح بین الملل باعث از دست دادن بازار رقابتی خواهد شد. خدمات شرکت فرودگاههای کشور شامل عملیات ناوبری، نشست و برخاست هواپیما، روشنایی باند و سطوح پروازی، پارکینگ هواپیما و ترمینال بار و مسافر می باشد. با توجه به تنوع خدمات ارائه شده، محاسبه بهای تمام شده خدمات ناهنگونی از این دست و اطلاعات حاصل از آن با اتکاء بر سیستم هزینه یابی سنتی به هیچ عنوان تکاپوی نیازهای اطلاعاتی، مدیریتی، سرمایه گذاری، کنترل و ارزیابی عملکرد این حوزه را نخواهد داشت. همچنین با توجه به اینکه صنعت هوانوردی و فرودگاهی در تقسیم بندی رایج در صنعت، جزء صنایع با تکنولوژی برتر قرار گرفته، عدم توجه به سطوح مختلف تکنولوژی بکاررفته در این حوزه محاسبه بهای تمام شده خدمات فرودگاهی را از واقعیت دور خواهد ساخت. طبق استانداردهای موجود در این صنعت فرودگاه ها بسته به شرایط عملیاتی و تعاریف تخصصی، دسته بندی شده و محاسبه بهای تمام شده یک خدمت واحد در فرودگاههای مختلف الزاما بایستی تفاوت محسوس داشته باشد. توجه به ظرفیت پذیرش و اعزام پرواز در یک فرودگاه امری کاملا گریز ناپذیر در حوزه حسابداری مدیریت و بهایابی خدمات محسوب می شود. پیچیدگی فرآیند ارائه خدمات در صنعت هوانوردی و فرودگاهی و ضعف سیستم های هزینه یابی سنتی در درک و تأثیر آن بر بهای تمام شده خدمات، نیاز به یک سیستم کاملا پویا و هوشمند برای محاسبه بهای تمام شده را بیش از پیش اثبات می کند. اشکالات موجود در سیستم هزینه یابی سنتی و عدم توانایی این سیستم در ارائه اطلاعات دقیق، بهنگام و مربوط در حوزه بهای تمام شده منجر به معرفی سیستم بهای تمام شده برمبنای فعالیت[1] در دهه 1980 گردید. ایجاد ارتباط علت و معلولی بین فعالیت های انجام شده در واحد تجاری برای ارائه خدمات و منابعی که صرف این فعالیت ها شده مهمترین وجه تمایز سیستم هزینه یابی بر مبنای فعالیت با سیستم های سنتی هزینه یابی است.
با توجه به طبقه بندی هزینه ها در شرکت فرودگاه های کشور و تحقق بخش عمده ای از هزینه های سربار غیر مستقیم در ستاد شرکت، بکارگیری سیستم هزینه یابی بر مبنای فعالیت در ستاد اطلاعات ذی قیمتی از جمله شناسایی فعالیت های بدون ارزش افزوده را در اختیار مدیران این شرکت قرار خواهد داد. ضمن اینکه مهم ترین گام در جهت محاسبه دقیق بهای تمام شده خدمات فرودگاهی در سطح فرودگاههای کشور، هزینه یابی و تسهیم هزینه های سربار غیر مستقیم در ستاد می باشد. به همین دلیل کلیه فعالیت ها و مطالعات بر سیستم هزینه یابی ستاد متمرکز گردیده است.
بیان مسئله
تعریف مشکل
مباحث هزینه یابی و محاسبه بهای تمام شده در صنعت هوانوردی و فرودگاهی در ابتدای راه خود قرار دارند. ملموس نبودن خدمات در فرودگاههای کشور، حاکمیت بخش دولتی، تفکر هزینه ای در مدیران، الزامات قانونی و تعهدات بین المللی در خصوص ارائه خدمات هوانوردی و فرودگاهی در کشور باعث عدم توجه جدی به مبحث هزینه یابی و بهای تمام شده خدمات شده است. با توجه به انحصار کامل شرکت در حوزه فرودگاهی و البته الزامات قانونی که بر این انحصار تأکید دارند، عملا بازار رقابتی برای خدمات فرودگاهی وجود ندارد و همین انحصار موجب کم توجهی به مباحث حسابداری مدیریت از جمله بهای تمام شده گردیده است. سیستم های حسابداری موجود به دلیل دیدگاه سنتی صرفا به ثبت منابع صرف شده در سازمان جهت ارائه خدمات می پردازند و طبقه بندی، تفکیک و تسهیم هزینه ها الگوی علمی و رابطه منطقی با فعالیت های انجام شده برای ارائه خدمات ندارد. همچنین درک مشترکی در میان کارشناسان صنعت در خصوص سیستم هزینه یابی، روش تسهیم هزینه ها و مبانی و معیارهای تسهیم دیده نمی شود. به همین دلیل مباحثی همچون تجزیه و تحلیل هزینه ها، شناسایی فعالیت های فاقد ارزش افزوده، شناسایی ظرفیت های بلا استفاده و هزینه فرصت از دست رفته ناشی از آن، ارزیابی عملکرد بخش های مختلف، افزایش کارآیی و بهره وردی و استفاده بهینه از منابع محدود موجود موضوعاتی است که کمتر به آن پرداخته شده و در صورت تصمیم مدیریت برای شروع فعالیت ها در این حوزه زیرساخت اساسی که سیستم بهای تمام شده و اطلاعات حاصل از آن می باشد، وجود ندارد و یا در مراحل طراحی نظری مغفول مانده است.
