شهریور ماه 1394
 

 

 

 

 

(ممکن است هنگام انتقال از فایل اصلی به داخل سایت بعضی متون به هم بریزد یا بعضی نمادها و اشکال درج نشود ولی در فایل دانلودی همه چیز مرتب و کامل است)

 

چکیده

 

.  این پژوهش راه کار بندر خرمشهر را در مورد معضل کانتینر های خالی، بررسی می کند و علل اتخاذ استراتژی ها و عوامل مؤثر بر میزان و مدیریت کانتینر های خالی را شناسایی می کند. برای انجام این پژوهش ابتدا با مراجعه به ترمینال کانتینری خرمشهر ضمن مشاهده ی روند مدیریت کانتینرهای خالی و مصاحبه با مسوولان بندر خرمشهر و همچنین نمایندگی کشتیرانی کانتینری هوپاد دریا در مورد استراتژی کانتینرهای خالی موجود در این بندر، اطلاعات جمع آوری گردید و با تکنیک سایپک شمایی از جریان کانتینر های خالی ترسیم شد. پس از تعیین استراتژی های مدیریتی ممکن برای کاهش میزان جابه جایی و هزینه کانتینرهای خالی با کمک جامعه ی خبرگان صنعت و با بهره گرفتن از تکنیک تحلیل سلسله مراتبی به رتبه بندی آن ها پرداخته شد. با بهره گرفتن از تکنیک آنالیز حالات خرابی به تجزیه و تحلیل مشکلات مدیریت کانتینرها ی خالی پرداخته شد. در نهایت میزان صادرات و عدم تعادل تجاری کانتینری بندر خرمشهر به عنوان مهم ترین عوامل به وجود آورنده ی کانتینرهای خالی شناخته شد.این پژوهش از نظر هدف، پژوهش کاربردی می باشد و از نظر ماهیت، در دسته ی پژوهش های آمیخته قرار می گیرد.نتایج تحقیق نشان دهنده ی آن است که مطلوب ترین روش های مدیریت کانتینرهای خالی ایجاد یاردهای اختصاصی در محوطه های خارج از بندر خرمشهر و تکمیل بندر خشک و انتقال زمینی کانتینرهای خالی به بندر امام خمینی می باشد.

 

 بر اساس نتایج به کارگیری تکنیک آنالیز حالات خرابی، بیشترین میزان مشکلات در چرخه ی حرکت کانتینرها از ناحیه ی آسیب وارده به کانتینرها به دلیل عدم توجه به مسایل تخلیه ی بار و برخورد لیفتراک های وارد شده به درون کانتینر و مسایل گمرکی مربوط به بار کانتینرمی باشد

 

کلمات کلیدی:کانتینر خالی،بندر خرمشهر،ترمینال کانتینر خرمشهر،عدم تعادل تجاری.

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

فهرست مطالب 

 

 
 
 
فصل اول کلیات تحقیق
 
 
1-1 مقدمه
2
 
 
1-2 بیان مسأله
3
 
 
1-3 ضرورت انجام تحقیق
5
 
 
1-4پیشینه تحقیق
6
 
 
1-5 اهداف تحقیق
7
 
 
1-6 فرضیه ها و سوالات تحقیق
8
 
 
 
1-6-1 فرضیه ها
8
 
 
 
1-6-2 سؤالات
8
 
 
1-7 مواد و روش انجام تحقیق
8
 
 
 
1-7-1 روش انجام تحقیق
8
 
 
 
1-7-2 روش و ابزار گردآوری اطلاعات
9
 
 
 
1-7-3 جامعه آماری و تعداد نمونه
10
 
 
 
1-7-4 روش تحلیل داده ها
10
 
 
 
1-7-5 جنبه جدید بودن و نو آوری
10
 
 
1-8 محدودیت های تحقیق
11
 
 
1-9 ساختار تحقیق
11
 
 
            1-10 خلاصه فصل                                                                                                   
11
 
 
فصل دوم ادبیات و پیشینه ی تحقیق
 
 
2-1 مقدمه
13
 
 
2-2 بررسی لزوم جا به جایی کانتینر خالی
15
 
 
                2-2 معرفی بندر خرمشهر(تاریخچه)
20
 
 
2-3 معرفی ترمینال کانتینر خرمشهر
21
 
 
2-4 تجهیزات ترمینال کانتینر
23
 
 
 
2-4-1 تجهیزات ساحلی
23
 
 
 
2-4-2 تجهیزات محوطه ای
23
 
 
2-5 سیستم مدیریت امور ترمینال های کانتینری
24
 
 
2-6 عوامل مؤثر بر میزان کانتینرهای خالی یک بندر
25
 
 
 
2-6-1عوامل ریشه ای ایجاد معضل کانتینر خالی
25
 
 
 
2-6-1-1عدم تعادل در تجارت
26
 
 
 
 
2-6-1-2عدم تعادل در نرخ کرایه
27
 
 
 
2-6-1-3قیمت کانتینر جدید در مقابل هزینه حرکت خالی
28
 
 
 
2-6-1-4هزینه انبارداری بالا در نواحی با تقاضای زیاد
29
 
 
2-7 پیشینه ی تحقیق
30
 
 
2-8 خلاصه فصل
53
 
 
فصل سوم روش شناسی تحقیق
 
 
 
3-1 روش و نوع تحقیق
55
 
 
3-2 ابزارها و روش های جمع آوری داده ها
56
 
 
 
 
 
 
 
3-2-1.فرآیند تحلیل سلسله مراتبی
56
 
 
 
3-2-2.نمودار سایپک
60
 
 
 
3-2-3تکنیک آنالیز حالات خرابی
61
 
 
 
 
            3-2-3-1معرفیتکنیکآنالیز حالات خرابی و اهداف آن
64
 
 
3-4 خلاصه فصل                                                                                                                 
65
 
 
 
 
 
 
 
 
 
        فصل چهارم تجزیه و تحلیل داده های تحقیق
 
 
 
 
4-1 مدیریت کانتینرهای خالی موجود در بندر خرمشهر                                                                    
67
 
 
4-2 استراتژی های بندر و کشتیرانی درمورد کانتینرهای خالی موجود در بندر خرمشهر                               
71
 
 
4-3.نمودار سایپک جریان کانتینرهای خالی                                                                                  
73
 
 
4-4-رتبه بندی استراتژی های ممکن در مدیریت کانتینرهای خالی 

 

 موجود در بندر خرمشهر با بهره گرفتن از فرایند تحلیل سلسله مراتبی             
74
 
 
4-5-فاکتورهای مؤثر بر میزان کانتینرهای خالی موجود در بندر خرمشهر
87
 
 
 
 
 
4-6-تحلیل و بررسی مشکلات مدیریت کانتینرهای خالی  با در نظر گرفتن تمام عوامل درگیر در زنجیره و با بهره گرفتن از 

 

تکنیک آنالیز حالات خرابی

 

 
  

 

89
 
 
4-7-خلاصه فصل                                                                                                                
102
 
 
            فصل پنجم نتیجه گیری و پیشنهادات
 
 
 
5-1 نتیجه گیری
104
 
 
5-2.پیشنهادات
110
 
 
 
5-2-1پیشنهادات کاربردی به خطوط کشتیرانی
110
 
 
 
5-2-2پیشنهادات کاربردی به  جامعه ی بندری و دولت
113
 
 
5-3.پیشنهادات برای محققان آتی
120
 
 
منابع و مآخذ
121
 
 

 

 

 

مقدمه:

 

حمل و نقل کانتینری در سراسر دنیا طی سالهای2001 تا 2011 دو برابر شده است و از 59 میلیونتی ای یو[1]به 118 میلیون تی ای یو رسیده است(شرکت مشاوره ی حمل و نقل دِرِوری[2]، 2012 و گلوبال اینسایت[3]، 2011). فرستندگان کالا برای برقراری جریان حمل و نقل کانتینری به کانتینر خالی نیاز دارند که در صورت عدم وجود آن در محل صادرات، ناچار به بازآوری آن ها به مکان های مورد نظر می باشند(دی فرانسسکوو همکاران، 2009). بازآوری کانتینرهای خالی به جذب عدم تعادل حمل و نقلی و تجاری، به وسیله ی جابه جایی کانتینرهای خالی از نواحی دارای مازاد به نواحی دارای کمبود آ نها،کمک می کند(مون و همکاران، 2013). به هر حال میزان بازآوری کانتینرهای خالی مهم است:یک پنجم کانتینرهای دریایی  و 40 درصد از تمام کانتینرهایی که حمل زمینی می شوند خالی هستند(کارملیک و همکاران، 2012 و کونینگس، 2001). در سال 2005 تقریبا 82 میلیون کانتینر خالی در بنادر تخلیه و بارگیری شده اند(وجدانی و همکاران، 2011). هزینه ی مستقیم ناشی از لجستیک کانتینرهای خالی تنها برای متصدیان حمل و نقل به 33 بیلیون دلار در سال 2011 رسیده است(نتبوم و همکاران، 2008 و وجدانی و همکاران، 2011). این هزینه های مستقیم شامل هزینه ی حمل و نقل، هزینه ی ترمینال و تعمیر و نگهداری می باشد(لون و همکاران، 2010) که این مساوی 10-7 درصد هزینه های عملیاتی متصدیان حمل و نقل است و به دلیل درآمد های پایین اخیر متصدیان حمل و نقلی، سودآوری کلی آن ها به لجستیک و مدیریت کانتینرهای خالی بستگی دارد(فلامیگ و همکاران، 2011، الیوو و همکاران، 2005، فنگ و همکاران، 2008، لام و همکاران، 2007 و سانگ و همکاران، 2009). بازآوری کانتینرهای خالی هزینه های غیر مستقیم دیگری مانند ناوگان بزرگتر و تأثیر بر روی دیگر بازیگران زنجیره مانند شرکت های اجاره دهنده ی کانتینر و ترمینال ها و اپراتور دپو ها(لون و همکاران، 2010) و حتی مصرف غیرقابل بازگشت سوخت کشتی ها  را منجر می گردد(هاتمن، 2013).

 

1-2-بیان مساله:

 

تا چند دهه ی گذشته حمل و نقل کالاها به ویژه در مسیر های طولانی دریایی با دشواری های بسیاری همراه بود. یکسان نبودن شکل بسته ها و مشکلات مربوط به چیدمان کالاها در فضای محدود و در آمدزای انبار کشتی به گونه ای که حداکثر سود حاصل گردد، مهار کالاها در انبار، چیدمان کالاها در محوطه ها، تخلیه و بارگیری توسط نیروی انسانی و آسیب رسیدن به کالاها، زمان بر بودن عملیات، دزدی و آبدیدگی کالاها و . . . نمونه هایی از مسایلی هستند که متصدیان حمل و نقل با آن رو به رو بودند. اما با ورود کانتینر،  صنعت حمل و نقل دگرگون شد. کانتینر، کاهش خسارات، کاهش وابستگی به نیروی انسانی و افزایش سرعت را به ارمغان آورد که مؤلفه های کلیدی در گسترش به کارگیری آن هستند(جلال کمالی،1389). ابعاد استاندارد کانتینر به بنادر سراسر جهان این امکان را داد تا منطبق با ابعاد استاندارد و از پیش تعریف شده ی کانتینر، به دستگاه های اتوماتیک مجهز شوند و خدمات تخلیه و بارگیری بسیار سریعتری را ارائه دهند. این بسته ی مقاوم نیاز به انبار مسقف ندارد و چیدمان و مهار آن مشکل نیست و به دلیل استفاده از تجهیزات اتوماتیک و نیز یکسان بودن شکل بسته ها،  هزینه های بندری آن به ازای هر تن کالا کاهش می یابد. با قرار گرفتن کالا ها در بسته ای بزرگتر تعداد فهرست های بسته بندیکاهش می یابد و به همان نسبت تعداد اسناد گمرکی نیز کاهش می یابند. به خاطر این مزیت هاست که امروز کشتی های غول پیکر کانتینری در آبهای جهان در حرکت اند و مفهوم اقتصاد مقیاس و جابه جایی انبوه کانتینرها را به وجود آوردند و تجارت کانتینری این گونه در سراسر جهان فراگیر شد.

 

اما کانتینرها معایبی نیز دارند،کانتینرها شبیه یکدیگر هستند و در سراسر جهان با سرعت در حال جابه جایی؛که این کنترل کانتینرها و محتوای آنها را مشکل می سازد اما معضل نگران کننده تر این است که کانتینرها می بایست پس از تخلیه در بندرمقصد به مبدأ کالا فرستاده شوند و اغلب مواقع، مسیر برگشت را خالی طی می کنند و حرکت کانتینر خالی یعنی هزینه. کانتینرها حدود 56 درصد از عمر خود را خالی طی می کنند و یا بیکار و بدون بار هستند. این واقعیت، اهمیت مطالعه در مورد بازگرداندن کانتینرهای خالی به چرخه ی درآمد زایی را نشان می دهد. اگر کانتینر می توانست در هر دو مسیر رفت و برگشت درآمدزایی کند بسیار به صرفه تر می شد. صاحبان کانتینر و خطوط کشتیرانی از روشهایی برای کاهش تعداد حرکات کانتینرهای خالی استفاده می کنند که استفاده از کانتینرهای تاشو و یکبار مصرف و یا جمع آوری آنها در مراکز دپو یا همان ایستگاه های توزیع در مسیر های پر تردد از جمله ی آن هستند.

 

در برخی از بنادر، برای کاهش هزینه های اقتصادی کانتینر خالی،  اقداماتی نظیر بارگیری کانتینر با زباله های تر یا خشک همانند پلاستیک یاآهن قراضه،  امضاء تفاهمنامه با خطوط کشتیرانی برای ارائه تخفیف برای حمل کالاهای صادراتی و یا تخفیف در هزینه [4]THC (تخلیه و بارگیری کانتینر) انجام می شود. ایجاد شهرک های صنعتی در اطراف بنادر و تبدیل مواد اولیه وارداتی به کالای نهایی که زمینه صادرات مجدد و ایجاد ارزش افزوده را برای کشور رقم خواهد زد، از دیگر اقدامات مدیریت های بنادر جهان برای کاهش معضل “کانتینر خالی ” می باشد. ایجاد مناطق ویژه اقتصادی نیز در همین راستا می باشد که توجه بیشتر مسوولین امر را به تسهیل قوانین و تکمیل زیر ساخت های این مناطق می طلبد. حال اقدامات بنیادی تری که می تواند مورد عنایت مسوولین وزارت راه و سازمان بنادر قرار گیرد و تا امروز مورد کم توجهی و غفلت واقع شده است، توجه بیشتر به مقوله حمل و نقل چند وجهی و ایجاد بنادر خشک در نقاط مختلف کشور، به خصوص در مناطقی که علاوه بر نزدیکی به مراکز اصلی تولید کالا،  به کریدورهای اصلی کشور نیز متصل است، از نکات دیگر می باشد.

 

در بین بنادرکشور، بنادر صادراتی با کمبود کانتینر خالی روبه رو هستند؛ از طرفی دیگر بنادر وارداتی به دلیل اینکه میزان واردات کالاها نسبت به صادرات آن بیشتر است،  با مازاد کانتینر خالی رو به روهستند که تکمیل بندر خشک در اطراف این بنادر را ضروری می سازد؛ همچنین جابه جایی کانتیرهای خالی خطوط کشتیرانی مختلف توسط کشتیرانی جمهوری اسلامی به و از بنادر امام (ره)،  خرمشهر و عسلویه،  می تواند از دیگر اقدامات اثر بخش باشد. در پایان باید اضافه کرد، مهمترین دلیل بروز معضل “کانتینرخالی”، صادرات ناچیزغیرنفتی کشور(بدون احتساب میعانات گازی) است که افزایش کانتینرخالی را در پی دارد. این نکته در خور توجه است که،  افزایش صادرات در گرو تصحیح بسیاری از مباحث کلان اقتصادی از جمله بهبود فضای کسب وکار ،  توجه به بخش خصوصی و ایجاد فضای غیر رانتی و ثبات در قوانین و. . . است.

 

پژوهش حاضر به بررسی استراتژی مدیریت کانتینرهای خالی موجود در بندر خرمشهر می پردازد و مدیریت این معضل را در این بندر به عنوان یکی از بنادر فعال تجاری ایران مورد تجزیه و تحلیل قرار می دهد.

 

1-3- ضرورت انجام تحقیق‌:

 

نتیجه وقوع معضل کانتینرهای خالی در بندر خرمشهر،  علاوه براینکه هزینه های واردات را افزایش می دهد، وابستگی به بنادر دیگر کشورها را در پی دارد و عملاً استقلال اقتصادی کشور نیز با مخاطره روبه رو خواهد شد. از زمانی که با ورود کانتینر به عرصه حمل و نقل کالا، این حوزه دچار تحول شد تا به امروز همچنان مشکل عدم توازن بین ورودی و خروجی کانتینر به بنادر، پا بر جاست این ناهماهنگی بین واردات و صادرات کالا، معضل کانتینر خالی را بوجود آورده است. مهمترین آسیب اقتصادی از این ناحیه، متوجه خطوط کشتیرانی است؛ از آنجایی که کانتینر جزو دارایی های این خطوط بوده و برای تهیه آن هزینه های بسیاری صرف شده است،  زمانی که کانتینرهای یک کشتی در اسکله بندر تخلیه می شود،اگر ظرف مدت کوتاهی این کانتیرها مجدداً به چرخه عملیاتی خطوط کشتیرانی باز نگردند، این شرکت ها از سرمایه خود نمی توانند بهره برداری درستی داشته باشند،  لذا ناگزیر تصمیم به ترک آن بندر می گیرند،  که در این صورت،  بازنده اصلی مناطق اطراف این بنادر یا حتی کشوری که دچارعدم توازن در صادرات و واردات است، خواهد بود(وبسایت نیوز هاب،1394).البته معضل کانتینرهای خالی درهمه بنادر جهان وجود دارد، اما میزان موفقیت این بنادر در کاهش این پدیده، نیز با هم متفاوت است.

 

بندرخرمشهر یکی از بنادر مهم و کلیدی در کشور ایران است که با برخورداری از موقعیت استراتژیک نقشی اساسی در اقتصاد کشور دارد.ترمینال کانتینری بندرخرمشهر به عنوان یکی از ترمینال های مهم این بندر، عاملی تاثیرگذار بر اقتدارو توسعه ی این بندر می باشد و با گسترش تجارت کانتینری نقش مهمی در فعالیت تجاری بندر خرمشهر بازی می کند، چرا که در دنیای  امروز می توان گفت تقریبا تمام کالاها با انواع کانتینرها حمل می شوند و در سراسر دنیا در حال حرکت اند و عدم