است)

 

چکیده 

 

     این پژوهش با توجه به اهمیت و ضرورت موضوع خلاقیت و نیز به دلیل کمبود ابداعات در محیط­های اداری, مالی و آموزشی انتخاب شده است. کمبود ابداعات و اندیشه­های بدیع  و تازه این شک را در ذهن تقویت می­ کند که یا افراد شاغل از درجه خلاقیت پایینی برخوردار هستند یا اینکه عواملی در کار است که مانع شکوفایی خلاقیت آنها است. بنابراین مسئله اصلی در این پژوهش شناسایی درجه خلاقیت افراد و موانع احتمالی است. از اهدافی که این پژوهش در نظر دارد. پیداکردن یک شناخت کلی نسبت به موضوع خلاقیت و ارائه راهکارهایی که بتواند با برطرف کردن موانع موجود بر سر راه  بروز خلاقیت, سازمان را جهت پاسخگویی به تغییر و تحولات محیطی و پایدارماندن در شرایط متلاطم و یا موقعیت­های جدید کمک کند.

 

با توجه به موضوع پژوهش و نیز روش بدست آوردن داده­های مورد نیاز این پژوهش که از نوع توصیفی و میدانی است برای تحلیل داده­ ها از آمار استنباطی و توصیفی ( با بهره گرفتن از نرم افزار آماری spss) استفاده شده است. در این پژوهش سعی شده است که از مشخصه­های توصیفی برای تجزیه و تحلیل داده­های بخش سوم پرسشنامه و از مشخصه­های استنباطی برای تجزیه و تحلیل داده­های بخش اول ,دوم و سوم پرسشنامه استفاده شود.

 

ابزار گردآوری اطلاعات و داده ها مدارک , کتابها, مقالات و رساله­هاست که با مراجعه به کتابخانه­ها و مراکز علمی و نیز استفاده از پرسشنامه­ای در سه بخش بدست آمده است. بخش اول پرسشنامه میزان خلاقیت را با۵۵ سئوال اندازه ­گیری  می­ کند. بخش دوم پرسشنامه موانع خلاقیت را رتبه­بندی می­ کند و بخش سوم به منظور تعیین نقش متغیرهای تعدیل­کننده در نحوه پاسخگویی پاسخگویان است. روایی و اعتبار پرسشنامه در دو مرحله سنجیده شده است که در مرحله مقدماتی بخش اول پرسشنامه اعتبارa=.77 وبخش دوم پرسشنامه اعتبار a=.85 را بدست داده است و در محاسبه نهایی این اعتبار به ترتیب a=.87 و a=.96 است. یافته های پژوهش بر اساس تجزیه و تحلیل اطلاعات و داده­های پرسشنامه بدست آمده است. یافته­ های حاصل از بخش اول پرسشنامه میزان خلاقیت را در جامعه مورد نظر بسیار بالا نشان داده است.    یافته­ های حاصل از تحلیل بخش دوم پرسشنامه که به کمک آمار استنباطی (آزمون فریدمن) انجام شده است. هفت مانع را شناسایی و رتبه­بندی نموده است این موانع به عنوان موانع خلاقیت فردی در جامعه مورد نظر است. یافته­ های حاصل از بخش سوم پرسشنامه نشان داده است که تمام متغیرها به جز متغیر تحصیلات نقشی در نحوه پاسخگویی پاسخگویان ندارد. تأثیرگذاری متغیر تحصیلات در پاسخگویی پاسخگویان که به وسیلۀ تحلیل واریانس انجام شده است, به این صورت که هرچه سطح تحصیلات بالاتر می­رود , میزان خلاقیت افراد نیز بالا می­رود. این یافته­ها به افراد در برخورد با مسئله خلاقیت و برداشتن موانع از سر راه کارمندان برای بروز خلاقیت کمک خواهد نمود.

 

 

 

فهرست مطالب

 

فصل اول:مقدمه پژوهش. 1

 

مقدمه. 2

 

بیان مسئله پژوهش. 2

 

سؤالات اصلی پژوهش:. 3

 

اهمیت پژوهش:. 3

 

اهداف پژوهش:. 4

 

تعریف مفاهیم. 5

 

سازمان کار پژوهش. 6

 

 

 

فصل دوم:پیشینه پژوهش. 7

 

مقدمه. 8

 

اهمیت خلاقیت. 8

 

تاریخچه خلاقیت. 11

 

مبانی نظری مرتبط با خلاقیت. 12

 

ماهیت خلاقیت. 20

 

تعریف خلاقیت:. 22

 

فرآیند (مراحل) خلاقیت:. 24

 

عوامل مؤثر بر خلاقیت. 26

 

تأثیرات عوامل خاص برخلاقیت. 27

 

اول ـ عوامل پیش برنده خلاقیت:. 30

 

1- عوامل فردی. 37

 

2- محیط ( عوامل پیرامونی ):. 39

 

دوم ـ عوامل بازدارنده خلاقیت:. 40

 

عوامل فردی:. 42

 

عوامل پیرامونی:. 44

 

عوامل مؤثر برخلاقیت:. 49

 

اول: عوامل پیش برنده. 49

 

1- عوامل فردی:. 49

 

2- عوامل بیرونی:. 51

 

دوم: عوامل بازدارنده. 52

 

1- عوامل درونی:. 52

 

2- عوامل بیرونی:. 55

 

 

 

فصل سوم:روش پژوهش. 56

 

مقدمه. 57

 

روش پژوهش. 57

 

جامعه آماری. 59

 

گروه نمونه. 59

 

روش  و ابزار گردآوری اطلاعات. 60

 

روایی و پایایی پرسشنامه. 61

 

توزیع پرسشنامه. 63

 

روش تحلیل داده­ ها. 63

 

فصل چهارم:یافته های پژوهش. 66

 

مقدمه. 67

 

توصیف داده­های آماری. 67

 

1ـ توصیف داده­های مربوط به متغیرهای جمعیت شناختی. 67

 

1ـ1ـ اطلاعات مربوط به جنسیت پاسخ ­دهندگان. 67

 

2-1- اطلاعات مربوط به سن پاسخ ­دهندگان. 69

 

3-1- اطلاعات مربوط به تحصیلات پاسخ ­دهندگان. 70

 

4-1- اطلاعات مربوط به تجربه کاری پاسخ ­دهندگان. 71

 

5-1- اطلاعات مربوط به ماهیت کار پاسخ ­دهندگان. 72

 

6-1- اطلاعات مربوط به هویت فرهنگی پاسخ ­دهندگان. 73

 

2ـ تشریح میزان خلاقیت فردی. 74

 

بطور خلاصه:. 75

 

3 – توصیف داده­ ها به منظور تعیین نمودن ترتیب تقدم و تأخّر متغیرها (موانع). 81

 

4ـ بررسی نقش متغییرهای تعدیل­کننده در نحوۀ پاسخگویی افراد   83

 

 

 

فصل پنجم:بحث  و تفسیر. 88

 

مقدمه. 89

 

نتیجه­گیری. 89

 

پیشنهادها. 91

 

الف- پیشنهادی مبتنی بر یافته­ های پژوهش. 91

 

ب- پیشنهادات مبتنی بر تجربه پژوهشگر. 94

 

ج – توصیه به دیگر پژوهشگران. 94

 

محدودیت­های پژوهش. 95

 

الف- محدودیت­های پژوهشگر. 95

 

ب- محدودیت­های پژوهش. 96

 

منابع و مآخذ. 98

 

منابع فارسی. 99

 

منابع انگلیسی. 102

 

مقدمه

 

آنچه تحت عنوان فصل یکم پیش رو دارید کلیات یا مقدمه پژوهش است؛ در این فصل شما با مطالب زیر آشنا خواهید شد:

 

امید است آنچه در این فصل مطالعه می­کنید سرآغاز گویایی بر درک پژوهش موردنظر باشد.

 

بیان مسئله پژوهش

 

خلاقیت از جمله موضوعاتی است که در طول دورانهای مختلف مورد توجه قرار­گرفته، می­گیرد و خواهد گرفت. تمام پیشرفت­های بشر محصول خلاقیت اندیشمندانی بوده است که با پردازش اندیشه­ها، نظریه و ابتکارات به شکل امروزین خود در آمده است. در دنیای پیشرفته امروز، برای پاسخگویی به نیازهای محیطی و داخلی، فکر خلاق و وجود افراد خلاق در سازمان­ها ضروری است؛ خلاقیت ماهیتی است که به چشم دیده نمی­ شود(یک مفهوم یا سازه است) اما ماحصل آن بصورت راه حلهای نو، اندیشه های جدید و محصولات تازه، قابل مشاهده(عینی) است. خلاقیت به نظر اکثر محققان و اندیشمندان کم و بیش در تمام افراد وجود دارد و می­توان آن را با تشویق و ترغیب نمودن به منصۀ ظهور رساند. اما فقدان ابداعات در محیط­های اداری، مالی و آموزشی جامعه موردنظر بنا به اظهار نظر چندین تن از افراد جامعه و نیز ثابت بودن رویه­ ها و روش­های موجود، این ظنّ را تقویت می کند که یا افراد شاغل از درجه خلاقیت پائینی برخوردار هستند، یا اینکه عواملی در کار است که مانع شکوفایی خلاقیت آنها است. بنابراین مسأله اصلی در این پژوهش شناسایی درجه خلاقیت افراد و رتبه بندی عوامل بازدارنده احتمالی است. در ظهور خلاقیت عوامل بسیاری نقش دارند که از جمله می­توان به متغیرهای محیطی، اجتماعی اقتصادی، شخصیتی، فیزیکی و فیزیولوژیکی (مانند هوش، وراثت، جنسیت و.) اشاره کرد. اما بایستی توجه داشت که علاوه بر عواملی که در پرورش و بروز خلاقیت نقش دارند عواملی هم وجود دارند که در شکوفایی این استعداد ذاتی نقش بازدارنده را ایفا می­ کنند. عدم توجه به این عوامل بازدارنده و عدم تلاش در جهت برطرف نمودن این موانع پیامدهای ناگواری برای انسان و جامعه خواهد­­­ داشت. لذا می­توان با شناسایی درجه خلاقیت و آگاهی از موجودیت و نوع موانع، سعی در برطرف نمودن آنها کرده تا راه برای پیاده شدن عوامل ترغیب کننده و پیش برنده خلاقیت هموار شود. بنابراین با توجه به اهمیت خلاقیت، در این پژوهش سعی بر آن است که عوامل مؤثر و نیز موانع (که هدف اصلی پژوهش نیز است) شکوفایی خلاقیت فردی کارکنان اداره آموزش و پرورش استان قم رتبه بندی شده و با ارائه یافته­ها به برنامه­ریزان نیروی انسانی در آموزش و پرورش خلاقیت فردی کارکنان (که نتیجه آن پیشرفت سازمانها و اجتماع است) با برطرف نمودن موانع موجود تسهیل نمود.

 

سؤالات اصلی پژوهش:

 

درجه خلاقیت افراد (کارکنان اداره آموزش و پرورش استان قم) در چه سطحی است؟
 

ترتیب تقدم و تأخر موانع خلاقیت چگونه است؟
 

متغیرهای تعدیل کننده در نحوۀ پاسخگویی افراد چه نقشی دارند؟
اهمیت پژوهش:

 

تمام سازمان­ها، ادارات، کارخانجات، مؤسسات و. برای ابقاء نیازمند اندیشه­های نو هستند. در طی زمان سازمان­های غیرخلاق از صحنه محو می­شوند. برای آنکه بتوان در دنیای متغیر امروز به حیات ادامه داد باید در خلاق نمودن سازمان­ها اقدامات جدی انجام گیرد. خلاقیت سازمان­ها جزء، با خلاقیت افراد بدست نمی­آید. پس می­توان گفت ترغیب و برطرف نمودن موانع در راه بروز خلاقیت فردی بسیار حیاتی خواهد بود. اگر استفاده از فرصت­ها چندان جدّی تلقی نگردد؛ در این صورت می­توان گفت نسبت به مسأله خلاقیت و نوآوری توجه نشده اما از آنجا که پاسخگویی به نیازهای محیطی ضروری است، لذا می­توان در مورد یکی از مهترین عواملی که باعث پیشرو بودن و

 

فصلاول 6

 

کلیاتتحقیق 6

 

1-1 مقدمه 7

 

2-1 بیانمسأله 8

 

3-1 اهمیتوضرورتانجامتحقیق 9

 

4-1 سؤالاصلیتحقیق 10

 

5-1 اهدافمشخصتحقیق 10

 

5-1-1 هدفاصلی 10

 

5-1-2 اهداففرعی 11

 

6-1 قلمرویتحقیق 12

 

7-1 تعاریفنظریوعملیاتی 12

 

7-1-1 تعریفنظری 12

 

فصلدوم 14

 

ادبیاتوپیشینهتحقیق 14

 

2-1 مقدمه 15

 

2-2 چارچوبنظریتحقیق 15

 

2-4 عواملزمینه‌سازنشاطاجتماعی 16

 

2-5 نقشمحیطدرایجادنشاطاجتماعی 17

 

نظریهامید 17

 

نظریهلذت‌گرایی 20

 

طیف‌نگارینظریه‌هایلذت‌گرا 20

 

نظریهخواسته‌ها 22

 

نظریهدستیابیبهارزش‌ها 22

 

نظریهنشاطوخوشبختیواقعی 24

 

مفهومخوشبختی 26

 

ردنظریهخوشبختیذاتی 28

 

متغیرهایمؤثردرخوشبختی 31

 

نظریهبسطوساخت(نشاط،خلاقیتوباروری) 31

 

نظریهبرابری 32

 

نظریهمحرومیتنسبی 34

 

نظریه‌هایمربوطبهامنیتاجتماعی 35

 

نظریه‌هایدین‌داری 46

 

مدیریتدرسازمان،سرمایهانسانی،عواملدرونسازمانی،روشMCDM. 49

 

هواپیماییبریستول 52

 

رنکسهاویسمکدوگال 53

 

پبوککلابآسوشیتس 54

 

مفاهیمکلیتصمیم‌گیریچندمعیاره 54

 

تعریفانواعراه‌حل‌ها 55

 

شاخص‌هایتصمیم‌گیریچندمتغیرهMCDM. 56

 

روشTOPSIS. 59

 

پیشینهتحقیق 61

 

فصلسوم 64

 

روشتحقیقوابزارگردآوریاطلاعات 64

 

3-1 مقدمه 65

 

3-2 روشتحقیق 65

 

3-3 مدلمفهومی 66

 

3-4 جامعهآماری 67

 

3-5 نمونهگیری 67

 

3-6 روشهایگردآوریاطلاعات 68

 

3-7 روشتجزیه‌وتحلیلاطلاعات 73

 

فصلچهارم 74

 

گردآوریوتجزیهوتحلیلدادهها 74

 

1-4 مقدمه 75

 

4-2 توصیفدادهها 75

 

4-3 جداولونمودارها 76

 

4-4. شناساییورتبهبندیعواملموثربرنشاطکارکناندرسازمان 80

 

4-5 .رتبه‌بندیمولفه‌هایعواملموثربرمدیریتدانشبااستفادهتکنیکTOPSIS. 81

 

فصلپنجم 85

 

نتیجهگیریوپیشنهادات 85

 

مقدمه 86

 

. تجزیهوتحلیلنتایجتحقیق 86

 

پیشنهادات کاربردی90

 

پیشنهادات برای تحقیقات اتی.91

 

محدودیتهای تحقیق.91

 

فهرست منابع فارسی.92

 

فهرست منابع غیر فارسی.94

 

چکیده انگلیسی96

 

چکیده:

 

پژوهش حاضر به شناسایی و رتبه‌بندی عوامل مؤثر  بر میزان نشاط کارکنان با بهره گرفتن از روش Topsis (مطالعه موردی: شرکت آب و فاضلاب تهران) پرداخته و با مروری بر ادبیات نظری و کاربردی موضوع، عوامل تأثیرگذار را و یک مدل مفهومی ارائه می‌کند و سپس با بهره گرفتن از تحلیل‌های آماری روابط بین متغیرهای مدل مورد بررسی قرار گرفته است. در این تحقیق با بهره گرفتن از روش کتابخانه‌ای شامل مطالعه کتب و اسناد و همچنین پرسشنامه (روش میدانی) داده‌های موجود استخراج و جمع‌‌آوری گشته و به کمک تکنیک‌های آماری تجزیه و تحلیل شده‌است.

 

نتایج بررسی نشان می‌دهد که در سازمان‌ آب و فاضلاب شهر تهران، عوامل موثر بر میزان نشاط کارکنان عبارتند از: امید به آینده، عوامل روانشناختی، مقبولیت اجتماعی، امنیت اجتماعی، احساس محرومیت، احساس عدالت اجتماعی، کار با محتوا و پایبندی به اعتقادات دینی. پس از آن عوامل مذکور، از نظر اهمیت و میزان تاثیر رتبه بندی گردیدند.

 

نتایج رتبه بندی نشان داد که بیشترین تاثیر را عامل کار با محتوا بر میزان نشاط کارکنان دارد. عوامل احساس عدالت اجتماعی، عوامل روانشناختی کارکنان، مقبولیت اجتماعی، امید به آینده، احساس محرومیت، امنیت اجتماعی، پایبندی به اعتقادات دینی به ترتیب دارای تاثیر بیشتری برنشاط کارکنان می باشند.

 

کلمات کلیدی : نشاط کارکنان، عوامل موثر بر نشاط کارکنان، Topsis

 

 

 

بیان مسأله

 

نشاط در محیط کار حسی درونی است که مانند احساسات دیگر به‌راحتی قابل‌تعریف نیست. اگرچه یک تعریف عموماً پذیرفته‌شده از شادی وجود ندارد اما مردم درواقع آن را احساس می‌کنند و دقیقاً تشخیص می‌دهند که چه زمانی شاد هستند (گندومی و همکاران[1]، 2012). نشاط در کار پس از یک پیروزی در انجام وظایف حاصل می‌شود که باعث می‌گردد فرد به کاری که انجام داده افتخار کند. وقتی کارکنان به اینکه کار مهمی دارند اعتقاد داشته باشند، وظایفشان را ارزشمند بدانند، مسئولیتشان را بپذیرند، یادگیری و بهبود در کار داشته باشند، احساس باانگیزگی و پرانرژی بودن دارند و کارشان را لذت‌بخش حس می‌کنند (کرالف[2]، 2007). اندمان و دواتن[3] (2007) نیز بیان می‌دارند که نشاط در کار زمانی که فرد استعدادها و توانایی‌های خود را به کار می‌گیرد، درک می‌شود. درگذشته بسیاری بر این باور بودند که محیط کار، محیطی جدی و در تضاد با شادی است و این تصور نادرستی است که فرد فکر کند می‌تواند هم کار کند و هم شاد باشد؛ اما امروزه، بعد از سال‌ها تلاش، بسیاری از شرکت‌ها به‌منظور یافتن راهی در جهت بهبود سود و منافع کارکنان و افزایش کیفیت زندگی کاری آنان، به ایجاد شادی در محل کار توجه کرده‌اند و افزایش شادی در سازمان را به‌عنوان یکی از اولویت‌های اساسی شناسایی کرده‌اند.

 

براساسنتایجپژوهش‌هایانجام‌شدهدرزمینهخوشبختیونشاط،ازنظر50درصد مردماحساسشادکامیونشاطمهم‌ترینمسئله‌یزندگیبهشمارمی‌رود (صفریشالی، 1387). ازسال2000بهبعددرنگاهسازمانمللبرایتعیینسطحتوسعه‌یافتگیکشورهامتغیرهاینشاط، امیدبهآینده،خشنودیورضایتمندیافرادجامعهنیزبه‌عنوانیکمتغیرکلیدیوارد محاسباتشدهاست.بهاینصورتکهاگرمردمیکجامعهاحساسنشاط،خشنودیو رضایتمندینکنندنمی‌توانآنجامعهراتوسعه‌یافتهقلمدادکرد (صفریشالی، 1387) کهایننشان‌دهندهاهمیتشادیونشاطاست. امروزهباتوجهبهاینکهافرادبیشترینوقتخود رادرسازمان‌هاسپریمی‌کنند،اگرمحیطکاریبانشاطیداشتهباشندمی‌توانندازمزایای ناشیازآنبهره‌مندشوند (زارعی متین و همکاران، 1388).

 

آنچه بر نگرش انسان تأثیرگذار است باورها و اعتقادات وی چون ایمان و اعتقاد به خدا، تشکر از نعمت‌های الهی، راز و نیاز باخدا، امید به آینده و . است؛ این عوامل تعیین‌کننده میزان آرامش فردی و به‌تبع آن تمایل خود کارمند به افزایش نشاط در محیط کار خواهد بود.

 

عدم وجود انگیزه کاری و روحیه نامناسب کارکنان در سازمان اب و فاضلاب شهر تهران، محقق را بر آن داشته است که به بررسی عوامل این بی‌انگیزگی بپردازد. تحقیقات نشان‌دهنده این است که عدم وجود روحیه مناسب کاری در این سازمان به دلیل عدم ارتباط مناسب مافوق با کارکنان، ارتباطات همکاری نامناسب در بین کارکنان، عدم استفاده صحیح از مهارت‌های کارکنان، دستمزد پایین، قراردادی بودن برخی کارکنان، عدم توجه به ایجاد محیط کار ارگونومیک، مبناهای نادرست ارتقای شغلی از منظر کارکنان و . است. و در این راه به دنبال پاسخ به این سؤال هستیم که چرا نشاط کاری در بین کارکنان شرکت آب و فاضلاب پایین است؟ آیا فاکتورهای نامبرده بر نشاط سازمانی در شرکت آب و فاضلاب استان تهران تأثیر دارد؟ این تأثیر به چه میزان است؟ کدام‌یک تأثیر بیشتری دارد؟ در این تحقیق برای شناسایی عوامل از نتایج تحقیقات پیشین و برای بررسی میزان اثرگذاری از روش‌های کمی تصمیم‌گیری چند معیاره (MCDM) استفاده خواهد شد.

 

 

 

3-1 اهمیت و ضرورت انجام تحقیق

 

امروزه نشاط اجتماعی یکی از مهم‌ترین نیازهای جوامع بشری است چراکه شهروندان به‌ویژه ساکنین کلان‌شهرها فرصت کمتری برای اندیشیدن به خودشان و نیازهایشان دارند و به‌شدت مستعد افسردگی‌اند.

 

افسردگی یکی از مهم‌ترین دلایل افت شادی جمعی و نشاط اجتماعی است. البته لازمه و مهم‌ترین عامل شاد بودن نیز چیزی نیست جز مثبت و جست‌وجوی خوبی‌ها و زیبایی‌ها‌. به تجربه ثابت‌شده شادی و نشاط، عامل تغییر جامعه و تحول و تکامل درونی انسان‌هاست. یکی از مباحثی که اگر به آن درست و مبنایی پرداخته شود می‌تواند موجب انبساط خاطر و تحرک و آرامش فردی و اجتماعی شود و فرایند رشد و توسعه جامعه را شتاب بیشتری بخشد، بحث شادی و نشاط است. منظور از نشاط در جامعه آرامش فکری به‌دوراز هرگونه دغدغه اضافه و یا افکار پریشان در بین مردم است که آسیب‌های اجتماعی و هیاهوی زندگی شهری باعث شده است این نشاط به‌تدریج در جامعه کمتر از گذشته شود. ‌نشاط و شادی در یک جامعه آن‌قدر بااهمیت است که در دین اسلام هم‌بارها به آن اشاره‌شده است. ‌از دید اسلام زندگی بانشاط، ‌نعمت و رحمت خداست وزندگی توأم با گریه و زاری و ناله و افسردگی، ‌خلاف رحمت و نعمت خداست، ‌چراکه شادی باعث نشاط و امید و غم و اندوه باعث افسردگی و یأس و ناامیدی است. ‌اسلام همواره به زدودن اندوه از دل افراد مؤمن سفارش می‌کند.

 

شادی یک هیجان است که در اثر محرک‌های درونی و بیرونی ارگانیسم را در جهت انبساط عضلانی، انبساط و بهجت روحی سوق می‌دهد و تمایل فرد برای تداوم چنین احساسی زیاد است؛ برعکس اندوه که تمایل انسان به عدم تداوم آن است. ذات شادی در انسان، اولیه است اما نوع شادی کردن آن به یادگیری و متغیرهای محیطی و فرهنگی بستگی دارد. هر انسانی یک یا چند مطلوب دارد که رسیدن به آن‌ها برای وی مهم و لذت‌بخش خواهد بود. گاهی انتظار و امید برای رسیدن به مطلوب‌ها نیز لذت‌بخش است. رسیدن به مطلوب و یا نزدیک شدن به آن در انسان احساس شادی می‌آفریند و نرسیدن و عدم امید به آن اندوه و حزن ایجاد می‌کند. طبیعی است مطلوب آدم‌ها با یکدیگر متفاوت خواهد بود.

 

اگر برای یک کودک تغذیه یک مطلوب باشد برای یک بزرگ‌سال رسیدن به یک موفقیت مشخص یک مطلوب خواهد بود. بر این اساس شادی و نشاط همبستگی زیادی با عمق نگرش و سازمان‌یابی شخصیت فرد دارد. طبیعی است هراندازه شخصیت فرد از غنای بیشتری برخوردار باشد از نشاط بیشتر و عمیق‌تری برخوردار خواهد بود.می‌توان بین شادی و نشاط تفاوتی قائل شد. شادی یک هیجان انبساطی زودگذر است، اما نشاط یک احساس بهجت و شادمانی درونی است که پایدار و بادوام است. شادی همیشه با هیجان‌های لبخند و خنده همراه است اما در نشاط احساس بهجت و سرور لزوماً با خنده همراه نیست ولی احساسی است که موجب لذت فرد می‌شود. تفاوت دیگر این است که می‌توان شادی منفی و یا کاذب هم در نظر گرفت، اما نشاط در انسآن‌همیشه مثبت است. به‌عبارت‌دیگر شادی مثبت می‌تواند به نشاط تبدیل

 

فهرست مطالب

 

 

 

فصلاول 2

 

مقدمه 2

 

مقدمه 2
 

1. بیانمسئله 3
 

2. اهمیتوضرورتانجامتحقیق 4
 

3. سؤالاتتحقیق 5
 

4. اهدافمشخصتحقیق 6
5.1.قلمرویتحقیق 6

 

6.تعریفمتغیرهایتحقیق 6
 

6. 1 تعریفمفهومیمتغیرهایتحقیق 6
فصلدوم 8

 

مروریبرادبیات 9

 

مقدمه: 9
 

1. چارچوبنظریتحقیق 9
 

1. 1 تعریفعزت‌نفس: 9
 

1. 2 رابطهعزت‌نفسواعتمادبه‌نفس: 10
 

1. 3 طبقه‌بندیعزت‌نفس: 14
 

1. 4 ابعادعزت‌نفس 16
5.1.2نحوهشکل‌گیریعزت‌نفس: 18

 

1. 6 عواملمؤثربرعزت‌نفس: 20
 

1. 7 ویژگی‌هایشخصیکهعزت‌نفسبالادارد: 20
8.1.2ویژگی‌هایشخصیکهعزت‌نفسپایین دارد: 21

 

1. 9 عواملمؤثربرعزت‌نفس: 22
 

1. 10 تأثیراتبیرونی 23
2.2.مدیریتدرسازمان،سرمایهانسانی،عواملدرون‌سازمانی،روشMCDM 23

 

3. مفاهیمکلیتصمیم‌گیریچندمعیاره 30
 

3. 1 تعریفانواعراه‌حل‌ها 31
 

3. 2 راه‌حلایدئال 31
 

3. 3 راه‌حلمسلط 31
 

3. 4 راه‌حلرضایت‌بخش 31
 

3. 5 راه‌حلکارا 32
 

3. 6 راه‌حلمرجح 32
2.4.شاخص‌هایتصمیم‌گیریچندمتغیرهMCDM 32

 

4. 1 تصمیم‌گیریچندشاخصهبایکهدف(MADM): 34
2.4.2.تصمیم‌گیریباچندهدف(MODM) 35

 

2.5. روشTOPSIS. 35

 

2.5.1.الگوریتمTOPSIS. 36

 

6. پیشینهتحقیق 37
فصلسوم 40

 

روشتحقیق 40

 

مقدمه: 40
 

1.روشتحقیق 40
2.3.مدلمفهومی 42

 

3. جامعهآماری: 43
 

3. 1نمونهگیری 43
 

4.روشهایگردآوریاطلاعات 43
 

5. پرسشنامه1: 44
 

5. 1 نوعپرسشنامه: 44
 

5. 2 روایی1تحقیق: 45
 

5. 3اجزایپرسشنامه 46
 

5. 4 پایایی1تحقیق: 46
 

6. روشتجزیه‌وتحلیلاطلاعات 48
 

7.آزمون‌هایمورداستفاده 49
فصلچهارم 50

 

(گردآوریوتجزیهوتحلیلدادهها) 50

 

1.4مقدمه 51

 

2.4توصیف داده ها52

 

3.4 جداول و نمودارها52

 

4.4 شناسایی و رتبه بندی عوامل موثر برعزت نفس کارکنان57

 

5.4 رتبه بندی شاخص های عوامل موثر بر عزت نفس کارکنان58

 

 

 

فصلپنجم 62

 

نتیجه گیری و پیشنهادات62

 

1.5 مقدمه.62

 

2.5 تجزیه وتحلیل نتایج تحقیق.63

 

3.5 پیشنهادات کاربردی.67

 

4.5 پیشنهادات برای تحقیقات اتی67

 

5.5محدودیتهای تحقیق.68

 

چکیده انگلیسی.69

 

منابع.70

 

 

 

چکیده:

 

پژوهش حاضر به عوامل مؤثر درون‌سازمانی بر میزان عزت‌نفس کارکنان با بهره گرفتن از روش MCDM (مطالعه موردی: شرکت آب و فاضلاب تهران) پرداخته و با مروری بر ادبیات نظری و کاربردی موضوع، عوامل تأثیرگذار را و یک مدل مفهومی ارائه می‌کند و سپس با بهره گرفتن از تحلیل‌های آماری روابط بین متغیرهای مدل مورد بررسی قرار گرفته است. در این تحقیق با بهره گرفتن از روش کتابخانه‌ای شامل مطالعه کتب و اسناد و همچنین پرسشنامه (روش میدانی) داده‌های موجود استخراج و جمع ‌آوری گشته و به کمک تکنیک‌های آماری تجزیه و تحلیل شده‌است.

 

نتایج بررسی نشان می‌دهد که در سازمان‌ آب و فاضلاب شهر تهران، عوامل موثر بر میزان عزت‌نفس کارکنان عبارتند از: کار با محتوا، ساختار سازمانی، حمایت و احترام مافوق عوامل روانشناختی، حکایت همکاران، منابع کافی. نتایج رتبه بندی نشان داد که بیشترین تاثیر را عوامل روانشناختی بر میزان عزت نفس کارکنان دارد. عوامل حمایت و احترام مافوق ، کار با محتوا ، حکایت همکاران، منابع کافی ساختار سازمانی به ترتیب دارای تاثیر بیشتری بر عزت نفس کارکنان می باشند.

 

کلمات کلیدی : عزت نفس کارکنان، عوامل موثر بر عزت نفس کارکنان، MCDM

 

1.    مقدمه

 

اساساً، ﻧﺤﻮﻩ ﻧﮕﺮﺵ ﻛﺎﺭﻛﻨﺎﻥ ﺑﻪ ﺧﻮﺩ ﺩﺭ ﻣﺤﻴﻂ ﻛﺎﺭ می‌تواند ﻃﺮﺯ ﺗﻠﻘﻲ، ﺍﻧﮕﻴﺰﺵ ﻭ ﺭﻓﺘﺎﺭﻫﺎﻱ ﻛﺎﺭﻱ آن‌ها ﺭﺍ ﺗﺤﺖ ﺗﺄﺛﻴﺮ ﻗﺮﺍﺭ ﺩﻫﺪ.ﻛﺎﺭﻛﻨﺎﻥ ﺩﺭ ﻣﻮﺭﺩ ﺧﻮﺩ قضاوت‌هایی ﺩﺍﺭﻧﺪ ﻛﻪ ﺑﺮﺍﻱ ﺳﺎﺯﻣﺎﻥ ﺩﺍﺭﺍﻱ ﭘﻴﺎﻣﺪﻫﺎﻱ ﻣﻬﻤﻲ ﺍﺳﺖ. ﺩﺭﻳﻚ ﻧﮕﺮﺵ ﻛﻠﻲ، عزت‌نفس ﺍﺭﺯﻳﺎﺑﻲ ﻛﻠﻲ ﺍﺯ ﺍﺭﺯﺵ ﻫﺮ ﻓﺮﺩ ﺑﻮﺩﻩ ﻭ ﻣﻴﺰﺍﻥ ﺁﮔﺎﻫﻲ ﺍﻓﺮﺍﺩ ﺍﺯ ﺗﻮﺍﻧﺎﻳﻲ، ﺍﻫﻤﻴﺖ ﻭ ارزشمند بودن آن‌ها بر اساس ﺗﺠﺮﺑﻴﺎﺕ ﮔﺬﺷﺘﻪ ﻣﺤﺴﻮﺏ می‌شود. ﺍﺯ ﺳﻮﻱ ﺩﻳﮕﺮ، عزت‌نفس ﻛﺎﺭﻱ، ﺳﻄﺢ ﺧﻮﺩﺁﮔﺎﻫﻲ ﺷﺨﺺ ﺭﺍ ﺑﺮﺍﻱ ﺍﻧﺠﺎﻡ ﻭﻇﺎﻳﻒ ﺧﺎﺹ ﻧﺸﺎﻥ می‌دهد. عزت‌نفس ﺳﺎﺯﻣﺎﻧﻲ ﺗﺼﻮﺭﻱ ﺍﺳﺖ ﻛﻪ ﺍﻓﺮﺍﺩ ﺍﺯ ﺍﺭﺯﺵ ﺧﻮﺩ به‌عنوان ﻋﻀﻮ ﺳﺎﺯﻣﺎﻥ ﺩﺍﺭﻧﺪ. ﺍﻓﺮﺍﺩﻱ ﻛﻪ ﺩﺍﺭﺍﻱ عزت‌نفس ﺳﺎﺯﻣﺎﻧﻲ ﺑﺎﻻﻳﻲ ﻫﺴﺘﻨﺪ، نوعاً ﺧﻮﺩ ﺭﺍ ﻣﻬﻢ، معنی‌دار ﻭ ﺍﺭﺯﺷﻤﻨﺪ می‌دانند. این‌گونه ﺍﻓﺮﺍﺩ عمیقاً اعتقاددارند ﻛﻪ ﻋﻀﻮ ﻣﻬﻤﻲ ﺍﺯ ﺳﺎﺯﻣﺎﻥ ﺧﻮﺩ ﺑﻪ ﺷﻤﺎﺭ می‌روند. ﺗﺤﻘﻴﻘﺎﺕ ﺍﺧﻴﺮ ﻧﺸﺎﻥ می‌دهد ﻛﻪ ﺍﻳﻦ ﺳﻴﺴﺘﻢ ﺍﻋﺘﻘﺎﺩ ﺷﺨﺼﻲ، ﺩﺍﺭﺍﻱ ﺗﺒﻌﺎﺕ ﻣﻬﻢ ﺳﺎﺯﻣﺎﻧﻲ ﺍﺳﺖ. ﻛﺎﺭﻛﻨﺎﻧﻲ ﻛﻪ ﺩﺍﺭﺍﻱ عزت‌نفس ﺳﺎﺯﻣﺎﻧﻲ ﺑﺎﻻ ﻫﺴﺘﻨﺪ، به‌طور ﻣﺘﻮﺳﻂ، اثربخش‌تر ﺍﺯ ﻛﺎﺭﻛﻨﺎﻧﻲ ﻫﺴﺘـــﻨﺪ ﻛﻪ عزت‌نفس ﺳﺎﺯﻣﺎﻧﻲ ﻛﻤﺘﺮﻱ ﺩﺍﺭﻧﺪ ﭼﺮﺍﻛﻪ ﺑﻬﺘﺮ ﻛﺎﺭ می‌کنند، ﺩﺭ ﻣﻮﺭﺩ ﻛﺎﺭﻓﺮﻣﺎﻱ ﺧﻮﺩ ﻧﮕﺮﺵ ﻣﺴﺎﻋﺪﺗﺮﻱ ﺩﺍﺭﻧﺪ ﻭ ﻛﻤﺘﺮ ﺑﻪ رها کردن ﻛﺎﺭ ﺧﻮﺩ می‌اندیشند. ﻋﻼﻭﻩ ﺑﺮ ﺍﻳﻦ، به‌طور ﺩﺍﻭﻃﻠﺒﺎﻧﻪ ﺭﻓﺘﺎﺭﻫﺎﻱ ﺳﺎﺯﻧﺪﻩ ﺑﻴﺸﺘﺮﻱ ﺩﺍﺭﻧﺪ ﻭ ﺑﺮﺍﻱ ﺍﺭﺗﻘﺎﻱ ﻋﻤﻠﻜﺮﺩ ﺧﻮﺩ ﺑﻴﺸﺘﺮ ﺗﻼﺵ می‌کنند.

 

به‌طور خلاصه، کارکنان دارای عزت‌نفس ﺳﺎﺯﻣﺎﻧﻲ دقیقاً ﻫﻤﺎﻥ ﻛﺎﺭﻛﻨﺎﻧﻲ ﻫﺴﺘﻨﺪ ﻛﻪ ﻳﻚ ﺳﺎﺯﻣﺎﻥ مشارکت‌جو، ﺍﮔﺮ ﻃﺎﻟﺐ ﺗﻮﺍﻥ ﺭﻗﺎﺑﺖ درباز ﺟﻬﺎﻧﻲ ﻏﻴﺮﻣﻄﻤﺌﻦ اﻣﺮﻭﺯﻱ ﺍﺳﺖ، ﺑﻪ آن‌ها ﻧﻴﺎﺯ ﺩﺍﺭﺩ، چراکه این ﻛﺎﺭﻛﻨﺎﻥ فعال‌ترند، ﺩﺭ ﺷﺮﺍﻳﻂ ﺑﺤﺮﺍﻧﻲ ﻣﺴﺎﺋﻞ ﭘﻴﭽﻴﺪﻩ ﺭﺍ حل‌وفصلمی‌کنند، مسئول‌ترند ﻭ خود هدایتگری ﻭ خودکنترلی ﺑﻴﺸﺘﺮﻱ ﺩﺍﺭﻧﺪ.

 

امروزه منابع انسانی یکی از مهم‌تریندارایی‌های سازمان‌ها به شمار می‌روند. انسان‌ها در سازمان‌های دانش‌محور به‌عنوان کلیدی‌ترین مسئله مدیران مطرح هستند. عزت‌نفس کارمندان و حفظ و ارتقای آن‌یکی از مهم‌ترین راه‌های بالا بردن انگیزه و به‌تبع آن ارزش و کارایی آنان خواهد بود. در کل عزت‌نفس دارای ابعاد بسیاری است و در این تحقیق عوامل درون‌سازمانی مؤثر بر آن را در بین کارکنان شرکت آب و فاضلاب شهر تهران بررسی می‌کنیم.

 

از طرفی هر تحقیق، برای رسیدن به نتایج قابل‌اعتماد، ملزم به رعایت اصول و چارچوب­های از پیش تعریف‌شده‌ای هست. در این پژوهش نیز محقق سعی کرده تا با رعایت این اصول، یافته­ های تحقیق خود را در 5 فصل تدوین و ارائه دهد. بر این اساس، در فصل اول، به اهداف و کلیاتی از موضوع موردبررسی، اشاره و در فصل بعد، مبانی نظری موجود و پیشینه مرتبط به آن شرح داده‌شده است. در ادامه در فصل سوم، روش تحقیق و شیوه تهیه پرسشنامه بیان و در فصل بعد، به آزمون فرضیات تحقیق پرداخته‌شده است. در خاتمه نیز به نتایج تحقیق اشاره و بر اساس آن، پیشنهادانی به مدیران شرکت آب و فاضلاب و محققان آتی ارائه گردیده است. لذا با توجه به آنچه گفته شد؛ در این فصل ابتدا مسئله و مشکلی که زیربنای تحقیق به‌حساب می­آید، شرح داده‌شده است. سپس به‌ضرورت انجام تحقیق بیان گردیده است. در ادامه، اهداف و سؤالات اصلی و فرعی تحقیق تبیین شده است. در پایان متغیرهای تحقیق به‌صورت مفهومی و عملیاتی تعریف گردیده­اند.

 

.1.1بیان مسئله

 

مطالعه و بررسی تاریخچه توسعه و تحول جوامع صنعتی و پیشرفته نشان می‌دهد که نیروی انسانی ماهر علاقه‌مند و تعلیم‌یافته در جوامع صنعتی پیشرفته، تأثیر انکارناپذیری داشته است. از دیدگاه سیستمی، سازمان‌ها دارای دو زیرسیستم (فنی- مادی) و (اجتماعی- انسانی) هستند. این دو زیرسیستم درونی سازمان‌ها در رابطه‌ای موازی و متقابل تأثیر شایانی روی دستیابی به اهداف سازمان دارند. ازآنجاکه زیرسیستم (فنی- مادی) بدون زیرسیستم (اجتماعی- انسانی) منفعل است، لذا توجه به زیرسیستم (اجتماعی- انسانی) یعنی کارکنان در تمام سازمان‌ها امری حیاتی محسوب می‌شود. عوامل درون‌سازمانی، عواملی هستند که محیط پیرامون سازمان در آن نقشی نداشته و خواستگاه آن موضوعات، رویدادها و ساختار سازمانی است. در این تحقیق عوامل درون‌سازمانی مؤثر بر عزت‌نفس کارکنان چون سیستم حقوق و مزایا، سیستم ارتقای شغلی، کار با محتوا، نحوه ارزیابی عملکرد کارکنان، شرایط کاری، میزان توجه مافوق به کارکنان، آموزش و . شناسایی می‌شوند. این امر به کارفرمایان کمک خواهد کرد که محیط کاری مناسب‌تر برای کارکنان ایجاد نمایند و منابع لازم برای رشد و ارتقای نیروی کار و متعاقب آن رشد و شکوفایی سازمان خود را در اختیار قرار دهند.

 

بررسی کارایی کارکنان شرکت آب و فاضلاب شهر تهران نشان‌دهنده روحیه ضعیف کاری، عدم اطمینان به خود در محقق ساختن وظایف محوله، نارضایتی از سیستم‌های ارتقای شغلی، عدم وجود تمایل در بهبود کارایی، آثار افسردگی کاری در کارکنان و عدم وجود نشاط و وجود استرس‌های فیزیکی در محیط کار است. ازاین‌رو بر آن شدیم فاکتورهای مؤثر درون‌سازمانی تأثیرگذار بر کارکنان در سازمان آب و فاضلاب شهر تهران را شناسایی و رتبه‌بندی نماییم و در این راه به دنبال پاسخ به این سؤال هستیم که چرا عزت‌نفس در بین کارکنان شرکت آب و فاضلاب پایین است؟ آیا فاکتورهای نامبرده بر عزت‌نفس سازمانی در شرکت آب و فاضلاب استان تهران تأثیر دارد؟ این تأثیر به چه میزان است؟ کدام‌یک تأثیر بیشتری دارد؟ در این تحقیق برای شناسایی عوامل از نتایج تحقیقات پیشین و برای بررسی میزان اثرگذاری از روش‌های کمی تصمیم‌گیری چند معیاره ([1]MCDM) استفاده خواهد شد.

 

 

 

.2.1اهمیت و ضرورت انجام تحقیق

 

تلاطم، بی‌نظمی، رقابت شتابان و عدم اطمینان از ویژگی‌های مهم محیط کار در قرن بیست و یکم هستند. درنتیجه این وضعیت، امروزه بسیاری از سازمان‌ها با تغییری بی‌سابقه یک سیستم کاری مشارکت‌جو را به کار بسته‌اند. این نگرش مشارکت‌جو شامل سپردن قدرت به کارکنان، تصمیم‌گیری مشارکتی و دموکراسی در محیط کار است. برنامه‌های مشخص این نگرش برای جلب مشارکت کارکنان عبارت‌اند از توسعه شغلی، غنای شغلی، دوایر کنترل کیفیت، کیفیت برنامه‌های زندگی کاری، کمیته‌های مشترک کارکنان و مدیریت، برنامه‌های مدیریت کیفیت جامع، طرح‌های مشارکت کارکنان و گروه‌های خودگردان. هریک از برنامه‌های فوق، به طریقی، بر

 

(ممکن است هنگام انتقال از فایل اصلی به داخل سایت بعضی متون به هم بریزد یا بعضی نمادها و اشکال درج نشود ولی در فایل دانلودی همه چیز مرتب و کامل است)

 

چکیده

 

بهداشت هوا یک مسئله مهم زیست محیطی است و آلودگی هوا به یک منطقه از جهان اختصاص ندارد. جو زمین در منطقه بیوسفر به طور کامل مخلوط می شود و چنان سریع می چرخد که به راحتی آلودگی ها انتشار می یابند. طی سالیان اخیر مشکلاتی در محیط زیست به وجود آمده که معلول استفاده از تکنولوژی پیشرفته جهت تامین رفاه مادی و نسبی انسان ها بوده است که از جمله این مشکلات می توان به تغییر در ترکیب هوا یا به عبارتی دیگر آلودگی هوا اشاره نمود. مهم ترین منابع آلاینده­ی هوا، منابع ناشی از فعالیت­های انسانی هستند که از میان این منابع، منابع آلاینده­ی متحرک شامل انواع وسائط نقلیه و سپس منابع آلاینده­ی ثابت شامل منابع صنعتی، تجاری و­­ در اولویت می­باشند­­­­­­. از یک سو وجود لاینفک جنبه­های زیست محیطی گوناگون از قبیل انتشار گرد و غبار و انتشار گازهای آلاینده در فرآیند تولید سیمان و از سوی دیگر با افزایش رشـد صنعت سیـمان در کشور، کارخانجات سیمان سـهم عمده­ای را در افزایـش آلودگی محیط زیست به خود اختصـاص می­ دهند.

 

استفاده از سیستم­های کنترل آلودگی و روش­های تصفیه دهنده از شیوه ­های عمومی کنترل آلودگی محیط زیست به شمار می­روند. تکنیک های کنترل مختلف و متعددی وجود دارند که به منظور کاهش انتشارات آلودگی هوا به کار می روند. لذا هدف از این تحقیق، طراحی یک مدل تصمیم گیری چند شاخصه فازی برای انتخاب مناسب ترین تجهیزات جهت کنترل آلودگی هوا در شرکت سیمان شرق مشهد می باشد. در این راستا، به کمک روش فرآیند تحلیل سلسله مراتبی در دو محیط قطعی و فازی این امکان فراهم می شود که تمامی عوامل موثر بر فرآیند تصمیم گیری که در این جا مشتمل بر عوامل محیطی، عوامل مهندسی و عوامل اقتصادی است، در نظر گرفته شوند. هم چنین به کمک این متد، اوزان اهمیت معیارهای موثر بر انتخاب تجهیزات کنترل آلودگی و سپس اولویت گزینه های مدل که همان سیستم های مختلف کنترل آلودگی هستند با توجه به معیارهای ذکر شده در بالا، تعیین می شوند. در نهایت مدل ارائه شده که بر پایه روش تحلیل سلسله مراتبی فازی قرار دارد، نشان می دهد که تکنیک مناسب جهت فیلتر کردن گرد و غبار در منابع اصلی انتشار آلودگی در شرکت سیمان شرق، تکنیک بگ هاوس خواهد بود.

 

واژگان کلیدی: آلودگی هوا، تکنیک های کنترل، تصمیم گیری چند شاخصه، فرآیند تحلیل سلسله مراتبی، منطق فازی

 

فهرست مطالب

 

فصل اول: مقدمه و کلیات طرح تحقیق 1

 

1-1 مقدمه 2

 

1-2 بیان مسئله 3

 

1-3 اهداف تحقیق 5

 

1-4 سوالات تحقیق 5

 

1-5 روش انجام تحقیق 6

 

1-6 جامعه آماری 6

 

1-7 سابقه و ضرورت انجام پژوهش 7

 

1-8 جنبه جدید بودن و نوآوری 7

 

فصل دوم: ادبیات موضوع 8

 

بخش اول: مقدمه ای برآلودگی هوا، منابع، اثرات و راه های کنترل آن   9

 

2-1-1 مقدمه 10

 

2-1-2 ترکیب طبیعی هوا 10

 

2-1-3  آلودگی هوا چیست؟ 12

 

2-1-4  تاریخچه آلودگی هوا 12

 

2-1-5 پیامد های هوای آلوده 14

 

2-1-5-1 تاثیر آلودگی هوا بر سلامت انسان 15

 

2-1-5-2 تاثیر آلودگی هوا برگیاهان 16

 

2-1-5-3 تاثیر آلودگی هوا بر اموال و آثار هنری و تاریخی 17

 

2-1-5-4 تاثیرات جهانی آلودگی هوا 17

 

2-1-6 ارزیابی خسارات ناشی از آلودگی هوا 20

 

2-1-7 منابع آلودگی هوا 21

 

2-1-7-1 منابع متحرک 22

 

2-1-7-2 منابع ثابت 23

 

2-1-8 سهم صنعت سیمان در آلودگی هوا 25

 

2-1-9 کنترل آلودگی هوا 25

 

2-1-9-1 شاخص کیفیت هوا 26

 

2-1-10 فناوری و تجهیزات کنترل آلودگی هوا 28

 

2-1-10-1 منابع متحرک 28

 

2-1-10-2 منابع ثابت 28

 

بخش دوم: آشنایی با منطق فازی 30

 

2-2-1 مقدمه 31

 

2-2-2 سیر تطور 31

 

2-2-3 روش های علم مدیریت فازی 33

 

2-2-4 مفاهیم اساسی مجموعه های فازی 36

 

2-2-4-1 تابع عضویت 36

 

2-2-4-2 نمایش مجموعه های فازی 37

 

2-2-4-3 زیرمجموعه های فازی 38

 

2-2-4-4 عملگرهای مجموعه های فازی 38

 

بخش سوم: مروری بر شیوه های تصمیم گیری 40

 

2-3-1 مقدمه 41

 

2-3-2تعریف تصمیم گیری 41

 

2-3-3 ماهیت تصمیم گیری 42

 

2-3-4 شرایط حاکم بر تصمیم گیری 42

 

2-3-4-1 تصمیم گیری در شرایط اطمینان کامل 43

 

2-3-4-2 تصمیم گیری در شرایط ریسک (احتمالی) 43

 

2-3-4-3 تصمیم گیری در شرایط فازی 43

 

2-3-4-4 تصمیم گیری در شرایط عدم اطمینان کامل 44

 

2-3-5 طبقه بندی مدل های تصمیم گیری 44

 

2-3-5-1 طبقه بندی مدل های تصمیم گیری بر اساس نوع مدلسازی 44

 

2-3-5-1-1 فنون تصمیم گیری سخت 44

 

2-3-5-1-2 فنون تصمیم گیری نرم 45

 

2-3-5-1-3 فنون تصمیم گیری ترکیبی 45

 

2-3-5-2 طبقه بندی مدل های تصمیم گیری بر اساس تعداد معیارها 45

 

2-3-5-2-1 فنون تصمیم گیری تک معیاره (تک هدفه) 46

 

2-3-5-2-2 فنون تصمیم گیری چند معیاره (MCDM) 46

 

2-3-5-2-2-1 تصمیم گیری با اهداف چند گانه (MODM) 46

 

2-3-5-2-2-2 تصمیم گیری با شاخص های چند گانه (MADM) 46

 

2-3-6 تصمیم گیری چند شاخصه فازی (FMADM) 50

 

بخش چهارم: پیشینه تحقیقات انجام شده 52

 

2-4-1 مقدمه 53

 

2-4-2 کاربردهای برنامه ریزی قطعی 53

 

4-2-2 کاربردهای برنامه ریزی های احتمالی و فازی 56

 

4-2-3 کاربرد تکنیک های MADM. 59

 

فصل سوم: روش تحقیق 61

 

3-1 مقدمه 62

 

3-2 معرفی شرکت سیمان شرق 62

 

3-2-1 تاریخچه مجتمع 62

 

3-2-2 ماموریت، ارزش ها و اهداف شرکت 63

 

3-2-3 مرکز ایمنی، بهداشت و محیط زیست (HSE) 65

 

3-2-4 فیلتراسیون (کنترل آلودگی هوا) 66

 

3-3 روش تحقیق 67

 

3-4 جامعه آماری 67

 

3-5 روش گردآوری اطلاعات 67

 

3-6 ابزار گردآوری اطلاعات 68

 

3-7 سنجش روایی و پایایی ابزار تحقیق 69

 

3-8  روش تجزیه و تحلیل داده ها 70

 

3-9 فرآیند تحلیل سلسله مراتبی (AHP) 70

 

3-10 فرآیند تحلیل سلسله مراتبی فازی (FAHP) 71

 

3-11 فرآیند تحلیل سلسله مراتبی گروهی فازی (FGAHP) 76

 

3-12 مراحل انجام تحقیق 77

 

فصل چهارم: مدلسازی و حل مدل 79

 

4-1 مقدمه 80

 

4-2 مراحل مدلسازی 80

 

4-2-1 گام اول: تعیین هدف مدل 81

 

4-2-2 گام دوم: تعیین معیارهای مدل 82

 

4-2-3 گام سوم: تعیین زیر معیارهای اولیه مدل 82

 

4-2-4 گام چهارم: تعیین زیرمعیارهای نهایی مدل 84

 

4-2-5 گام پنجم: تعیین گزینه های مدل 85

 

4-2-6 گام ششم: مدل سلسله مراتبی نهایی انتخاب تجهیزات کنترل آلودگی هوا   86

 

4-3 تجزیه و تحلیل داده ها 88

 

4-3-1 تعیین اوزان معیارها، زیرمعیارها و گزینه های مدل 88

 

4-3-1-1 تعیین اوزان معیارهای اصلی 88

 

است)

 

چکیده

 

در دهه اخیر یکی از دغدغه­های مهم در سطح ملّی، عملیاتی کردن بودجه در سازمان­ها و دستگاه­های دولتی بوده است، به گونه­ای که در برنامه چهارم و پنجم توسعه این مسئله مورد تاکید قرار گرفته است. در بند 193 برنامه پنجم صراحتاً ذکر شده­است که وزارتخانه­ها و موسسات دولتی موظف­اند برنامه اجرایی و عملیاتی خود را در قالب بسته­های اجرایی برنامه پنجم تهیه کنند. با توجه به اهمیّت موضوع در این تحقیق با بهره گرفتن از تکنیک انگاره نگاری شناختی و فنون تحلیل سلسله­مراتبی طی دو مرحله مدلی برای عملیاتی کردن بودجه در مرکز آمار ایران ارائه شد. نقشه شناخت بودجه ­ریزی عملیاتی مرکز آمار ایران که حاصل مرحله اول تحقیق بود حاوی 9 پیامد، 22 خروجی یا محصول نهایی، 14 فرایند و 5 دسته عنصر ورودی است. در مرحله دوم یک بار بدون در نظر گرفتن وابستگی میان فرایندها و با بهره گرفتن از فرایند تحلیل سلسله مراتبی اولویت­های بودجه­ای در سطح ورودی­ ها، فرایندها و خروجی­ها مشخص شد و بار دیگر پس از لحاظ نمودن وابستگی­های مذکور، با بهره گرفتن از فرایند تحلیل شبکه­ای اولویت­ها محاسبه شدند. در نهایت بر اساس نتایج به دست آمده پیشنهاداتی کاربردی برای عملیاتی کردن بودجه در مرکز آمار ایران ارائه شد.

 

واژگان کلیدی: بودجه­­ریزی عملیاتی، انگاره نگاری شناختی، فنون تحلیل سلسله­مراتبی، مرکز آمار ایران

 

 

 

فهرست مطالب

 

فصل اول. 1

 

1-1 مقدمه. 2

 

1-2 بیان مسئله. 2

 

1-3  اهداف. 4

 

1-4 سؤالات تحقیق. 5

 

1-5 روش انجام تحقیق. 5

 

1-6 روش گردآوری داده­ ها و اطلاعات. 6

 

1-7 زمان و مکان انجام پژوهش:. 6

 

1-8 مفاهیم و واژگان کلیدی. 6

 

فصل دوم. 9

 

پیشینه نظری پژوهش. 10

 

2-1 -1 مقدمه. 11

 

2-1-2 بودجه و بودجه ­ریزی. 11

 

2-1-2-1 تعریف بودجه. 11

 

2-1-2- 2 تعریف بودجه ­ریزی. 12

 

2-1-2- 3 تفاوت بین بودجه ریزی دولتی با بودجه ریزی خصوصی   13

 

2-1-2-4 فرآیند بودجه ­ریزی در سازمان­های دولتی   14

 

2-1-2-5 روش های بودجه ­ریزی. 15

 

2-1-3 انگاره نگاری شناختی. 31

 

2-1-3-1 تاریخچه نقشه شناخت. 31

 

2-1-3-2 تعریف انگاره نگاری شناختی. 33

 

2-1-3-3 تعریف نقشه شناخت. 34

 

2-1-3-4 انواع نقشه­های شناخت. 34

 

2-1-3-5 تعریف عملگرها در روابط علّی. 36

 

2-1-3-6 نقشه­های شناخت فازی. 41

 

بخش دوم:. 51

 

پیشینه تجربی پژوهش. 51

 

2-2-4-1 تحقیقات کاربردی در زمینه بودجه   52

 

2-2-4-2 حوزه های کاربرد نقشه های شناخت   54

 

2-3 جمع بندی. 59

 

فصل سوم. 60

 

3-1 مقدمه. 61

 

3-2 جامعه و نمونه تحقیق. 61

 

3-3 شیوه ­های جمع­آوری اطلاعات. 61

 

3-4 فنون تحلیل داده­ ها. 63

 

3-4-1 نقشه شناخت. 63

 

3-4-2 فرایند تحلیل سلسله مراتبی. 72

 

3-4-3 فرایند تحلیل شبکه­ای. 88

 

فصل چهارم. 89

 

4-1 مقدمه. 90

 

4-2 فرایند تحلیل سلسله مراتبی. 90

 

4-2-1 محاسبه سازگاری ماتریس­ها. 90

 

4-2-2 تعیین اولویت­ها. 93

 

4-3 فرایند تحلیل شبکه­ای. 96

 

4-3-1 اولویت بندی فرایندها با فرایند تحلیل شبکه   97

 

4-3-2 اولویتبندی ورودی­ ها با بهره گرفتن از فرایند تحلیل شبکه   98

 

فصل پنجم. 100

 

5-1 مقدمه. 101

 

5-2 نتایج تحقیق. 101

 

5-3 پیشنهادات کاربردی. 110

 

5-4 پیشنهادات برای تحقیقات آتی. 111

 

فهرست منابع. 112

 

پیوست. 121

 

1 مقدمه

 

کمبود منابع مالی یک محدودیت عمده در بخش دولتی می­باشد. بدون توجه به جایگاه مالی، هیچ دولتی نمی­تواند از ایجاد نوعی مصالحه بین اهدافش دوری کند. اگر گزینه­های منطقی با آگاهی کامل شکل بگیرند سیاست­های دولتی به اثربخش­ترین شکل، تعیین خواهند شد. برای نیل به چنین آگاهی و دانشی، باید اطلاعات کمی و کیفی به طور منظم گردآوری، سازماندهی و تحلیل گردد تا پیامدهای هزینه­ها از منابع مالی محدود دولت مشخص گردد.

 

توسعه حیطه و افزایش پیچیدگی خدمات دولتی، مشکلاتی را در هدایت و هماهنگی وظایف دولت ایجاد کرده است. در شرایط کمبود منابع دولت برای تأمین اهداف و پوشش کلیه نیازها و تقاضاها، تصمیم­گیرندگان دولتی مجبور هستند بین برنامه ­های گوناگون دست به انتخاب بزنند. یک فرایند منطقی تصمیم گیری برای تأمین مناسب علایق و منافع عمومی تنها از طریق استفاده از ابزار مناسب تصمیم ­گیری دولتی امکان­پذیر است( مهدوی 1386).

 

بودجه ­ریزی عملیاتی روش نوینی در بودجه ­ریزی دولتی است که دو بعد کارایی و اثربخشی را در تخصیص منابع مالی محدود مدنظر قرار می­دهد و از این روی سعی در مرتفع ساختن ضعف نظام بودجه ­ریزی سنتی دارد. این نظام بودجه ­ریزی پیوستاری از ورودی­ ها، فرایندها ، خروجی­ها و پیامدهای یک سازمان را مد نظر قرار می دهد و در پی ایجاد ارتباط بین تخصیص منابع و خروجی­ها و پیامدهای سازمان می­باشد. در راستای شناسایی عناصر ذکر شده و روابط بین آ­ن­ها می­توان از انگاره نگاری شناختی به عنوان ابزاری قدرتمند در این زمینه بهره گرفت.

 

1-2 بیان مسئله

 

مدیران سازمان های انتفاعی و غیر انتفاعی به طور مستمر وظیفه تخصیص منابع به وسیله متوازن کردن هزینه ها، منفعت ها و ریسک­ها را برعهده دارند(بنا و فیلیپس، 2007)[1]. هدف از این مسئله تخصیص آن است که بودجه مورد نیاز هر یک از بخش­های سازمان به گونه­ای تعیین شود که مجموع منفعت­های شرکت یا سازمان حداکثر شود(تنگ، 2009)[2]. اما این کار سخت و پیچیده است زیرا گزینه های زیادی برای تخصیص منابع وجود دارد، سود و ریسک ندرتاً به عنوان تنها اهداف سازمان مطرح می شوند و نهایتاً اینکه ذی­نفعان متعددی با نظرات و منافع متفاوت بر سر منابع با هم رقابت می­ کنند(بنا و فیلیپس، 2007).

 

مسئله­ای که از مدت­ها پیش کشور ما با آن رو­به­رو بوده و مورد توجه محققین و مسئولین امر قرار گرفته است نیز در خصوص همین مقوله می­باشد. امروزه ناکارآمدی نظام سنتی بودجه ­ریزی بر همگان اثبات گشته و تلاش برای تغییر نظام بودجه ­ریزی کشور از اهم امور تلقی می­گردد(جلال آبادی و همکاران 1384، پورطالعی و آتشک 1389) به طوری که نه تنها در برنامه چهارم توسعه این مهم مورد توجه قرار گرفته بلکه در برنامه پنجم توسعه در بند 193 صراحتاً ذکر شده است که وزارتخانه ها و موسسات دولتی موظف­اند برنامه اجرایی و عملیاتی خود را در قالب بسته های اجرایی برنامه پنجم تهیه کنند. علاوه بر این در بند 195 دولت مکلف  شده است که تا پایان سال دوم برنامه زمینه ­های تهیه بودجه به روش عملیاتی را فراهم کند به گونه­ا­ی که بودجه سال سوم برنامه به روش مذکور تهیه گردد.

 

نظام بودجه‌ریزی عملیاتی به عنوان یک نظام مدیریتی برای ارتقای کارایی و اثربخشی مصرف منابع سازمانی مورد توجه جدی دولت ها در سطوح ملی و محلی بوده است. در این نظام اعتبارات بودجه­ای بر مبنای عملکرد واحدهای سازمانی در راستای تولید خروجی‌ها ( محصولات و خدمات ) یا همان اهداف کوتاه مدت و یا دستیابی به پیامدها و یا همان اهداف بلند‌مدت، تخصیص می­یابد و بدین ترتیب سازمان به سمت افزایش شفافیت در نحوه مصرف منابع برای انجام فعالیت­ها، تولید خروجی­ها و دستیابی به اهداف و استراتژی­ها و نیز پاسخگویی بیشتر سوق می­یابد.

 

بر اساس تعریفی که توسط صندوق بین المللی پول از بودجه‌ریزی عملیاتی عنوان شده است، بودجه‌ریزی عملیاتی عبارت است از:

 

روش­ها و ساز وکارهایی که ارتباط بین اعتبارات تخصیص یافته به دستگاه­های اجرایی را با خروجی ها و پیامدهای آنها از طریق بکارگیری اطلاعات عملکردی در تخصیص منابع تقویت می سازد.( گروه پنکو)

 

با توجه به آنچه گفته شد این پژوهش قصد دارد به طراحی مدلی برای بودجه ریزی عملیاتی بپردازد که در این راستا از تلفیق دو تکنیک بهره خواهد گرفت.

 

روش تهیه بودجه فعلی در کشور ما، روش افزایشی بوده و در این روش بودجه هر دستگاه اجرایی و دولتی بدون انجام هیچگونه ارزیابی از عملکرد گذشته ، فقط با افزایش درصدی به بودجه سال قبل تهیه وتصویب می­شود. این نوع اختصاص بودجه به دستگاه­ها دارای توجیهات علمی، عملی و قانونی نبوده و فاقد قانونمندی­های رایج در کشورهای پیشرفته است. لذا تغییر رویکرد بودجه ­ریزی برای دستیابی به اهداف پیش بینی شده و جلوگیری از اسراف و تبذیر و توجه به نتایج مبالغی که هزینه می­شود لازم و ضروری می باشد که با عنایت به خصوصیات و ویژگیهای رویکرد بودجه ­ریزی عملیاتی ، این رویکرد در دستور کار مسئولین کشور قرار گرفته و الزامات قانونی آن نیز در قوانین بودجه سنواتی و برنامه چهارم توسعه آورده شده است تا اولا” ماموریتها و فعالیت­های دستگاه های اجرایی الویت بندی شوند و در ثانی ضمن توزیع مناسب منابع اعم از مادی و معنوی، از به هدر رفتن آنها جلوگیری شود( احمدی،1382).

 

1-3  اهداف

 

این تحقیق در پی تحقق اهداف زیر می باشد:

 

طراحی نقشه شناختی بودجه ریزی عملیاتی مرکز آمار ایران
 

طراحی مدل تصمیم گیری چند معیاره بودجه ­ریزی عملیاتی برای مرکز آمار ایران
1-4 سؤالات تحقیق

 

با توجه به اهداف تحقیق و تعریف مسئله سوالات پیش روی تحقیق بدین شرح می باشند:

 

نقشه بودجه ریزی عملیاتی مرکز آمار ایران با رویکرد شناختی چگونه اشت؟
 

اولویت بندی عناصر نقشه شناختی بودجه ریزی عملیاتی مرکز آمار ایران با رویکرد MADM کدام است؟
1-5 روش انجام تحقیق

 

در این تحقیق تلاش خواهد شد تا با ترکیب دو دسته تکنیک و در دو مرحله مدلی برای بودجه ریزی با رویکرد عملیاتی ارائه شود. در مرحله نخست با بهره گرفتن از تکنیک انگاره نگاری شناختی معیارهای تخصیص بودجه شناسایی می شوند.تکنیک انگاره نگاری شناختی برای اولین بار در سال 1948 مطرح شد(مرچانت، 1999)[3]. یک انگاره شناختی نمایشی است از تفکر درباره یک مسئله که از فرایند انگاره نگاری حاصل می­شود. در سالهای اخیر استفاده از انگاره های شناختی جهت ترسیم و بررسی ساختار شناختی اعضای سازمان ها که با مسایل پیچیده روبرو هستند، مورد توجه بسیار قرار گرفته است. انگاره های شناختی دارای ساختار سلسله مراتبی هستند که اغلب به شکل گراف های وسیله- هدف می باشند که عباراتی از جنس هدف در رأس این سلسله مراتب قرار می گیرد(ادن، 2004)[4].

 

یک انگاره شناختی معمولا به صورت عبارات متنی کوتاهی نمایش داده می­شود که با پیکان­هایی یک سویه به هم مرتبط شده ­اند. به طور کلی فرض بر این است که عبارت واقع شده در انتهای پیکان منجر به عبارتی می­شود که در نوک پیکان قرار دارد یا اینکه لااقل آن را تحت تاثیر قرار می­دهد(ادن، 2004).

 

تحقیق مورد بحث در پی آن است که با بهره گرفتن از این تکنیک معیارهای تخصیص بودجه و گزینه های داوطلب دریافت بودجه را شناسایی کند.

 

از سویی دیگر در اغلب موارد، به نظر می رسد که یکی از رویکردهای مفید در تخصیص بودجه اولویت بندی گزینه­های داوطلب دریافت بودجه از طریق ارزیابی آنها در خصوص مجموعه ­ای از معیارها باشد(تنگ، 2009)[5]، لذا خروجی مرحله اول در واقع ورودی مرحله دوم تلقی می شود، در این مرحله تلاش می شود که با به کارگیری تکنیک­های تحلیل سلسله مراتبی در یک سطح ورودی­ ها و در سطح دیگر فعالیت­های سازمان از منظر تخصیص بودجه اولویت­بندی شوند.

 

1-6 روش گردآوری داده­ ها و اطلاعات

 

در این تحقیق از روش­های کتابخانه­ای ( کتاب، مقالات و متون اینترنتی) و مصاحبه و پرسشنامه برای گردآوری داده­ ها و اطلاعات مورد نیاز استفاده می­شود. بدین ترتیب