است)

 

چکیده 

 

     این پژوهش با توجه به اهمیت و ضرورت موضوع خلاقیت و نیز به دلیل کمبود ابداعات در محیط­های اداری, مالی و آموزشی انتخاب شده است. کمبود ابداعات و اندیشه­های بدیع  و تازه این شک را در ذهن تقویت می­ کند که یا افراد شاغل از درجه خلاقیت پایینی برخوردار هستند یا اینکه عواملی در کار است که مانع شکوفایی خلاقیت آنها است. بنابراین مسئله اصلی در این پژوهش شناسایی درجه خلاقیت افراد و موانع احتمالی است. از اهدافی که این پژوهش در نظر دارد. پیداکردن یک شناخت کلی نسبت به موضوع خلاقیت و ارائه راهکارهایی که بتواند با برطرف کردن موانع موجود بر سر راه  بروز خلاقیت, سازمان را جهت پاسخگویی به تغییر و تحولات محیطی و پایدارماندن در شرایط متلاطم و یا موقعیت­های جدید کمک کند.

 

با توجه به موضوع پژوهش و نیز روش بدست آوردن داده­های مورد نیاز این پژوهش که از نوع توصیفی و میدانی است برای تحلیل داده­ ها از آمار استنباطی و توصیفی ( با بهره گرفتن از نرم افزار آماری spss) استفاده شده است. در این پژوهش سعی شده است که از مشخصه­های توصیفی برای تجزیه و تحلیل داده­های بخش سوم پرسشنامه و از مشخصه­های استنباطی برای تجزیه و تحلیل داده­های بخش اول ,دوم و سوم پرسشنامه استفاده شود.

 

ابزار گردآوری اطلاعات و داده ها مدارک , کتابها, مقالات و رساله­هاست که با مراجعه به کتابخانه­ها و مراکز علمی و نیز استفاده از پرسشنامه­ای در سه بخش بدست آمده است. بخش اول پرسشنامه میزان خلاقیت را با۵۵ سئوال اندازه ­گیری  می­ کند. بخش دوم پرسشنامه موانع خلاقیت را رتبه­بندی می­ کند و بخش سوم به منظور تعیین نقش متغیرهای تعدیل­کننده در نحوه پاسخگویی پاسخگویان است. روایی و اعتبار پرسشنامه در دو مرحله سنجیده شده است که در مرحله مقدماتی بخش اول پرسشنامه اعتبارa=.77 وبخش دوم پرسشنامه اعتبار a=.85 را بدست داده است و در محاسبه نهایی این اعتبار به ترتیب a=.87 و a=.96 است. یافته های پژوهش بر اساس تجزیه و تحلیل اطلاعات و داده­های پرسشنامه بدست آمده است. یافته­ های حاصل از بخش اول پرسشنامه میزان خلاقیت را در جامعه مورد نظر بسیار بالا نشان داده است.    یافته­ های حاصل از تحلیل بخش دوم پرسشنامه که به کمک آمار استنباطی (آزمون فریدمن) انجام شده است. هفت مانع را شناسایی و رتبه­بندی نموده است این موانع به عنوان موانع خلاقیت فردی در جامعه مورد نظر است. یافته­ های حاصل از بخش سوم پرسشنامه نشان داده است که تمام متغیرها به جز متغیر تحصیلات نقشی در نحوه پاسخگویی پاسخگویان ندارد. تأثیرگذاری متغیر تحصیلات در پاسخگویی پاسخگویان که به وسیلۀ تحلیل واریانس انجام شده است, به این صورت که هرچه سطح تحصیلات بالاتر می­رود , میزان خلاقیت افراد نیز بالا می­رود. این یافته­ها به افراد در برخورد با مسئله خلاقیت و برداشتن موانع از سر راه کارمندان برای بروز خلاقیت کمک خواهد نمود.

 

 

 

فهرست مطالب

 

فصل اول:مقدمه پژوهش. 1

 

مقدمه. 2

 

بیان مسئله پژوهش. 2

 

سؤالات اصلی پژوهش:. 3

 

اهمیت پژوهش:. 3

 

اهداف پژوهش:. 4

 

تعریف مفاهیم. 5

 

سازمان کار پژوهش. 6

 

 

 

فصل دوم:پیشینه پژوهش. 7

 

مقدمه. 8

 

اهمیت خلاقیت. 8

 

تاریخچه خلاقیت. 11

 

مبانی نظری مرتبط با خلاقیت. 12

 

ماهیت خلاقیت. 20

 

تعریف خلاقیت:. 22

 

فرآیند (مراحل) خلاقیت:. 24

 

عوامل مؤثر بر خلاقیت. 26

 

تأثیرات عوامل خاص برخلاقیت. 27

 

اول ـ عوامل پیش برنده خلاقیت:. 30

 

1- عوامل فردی. 37

 

2- محیط ( عوامل پیرامونی ):. 39

 

دوم ـ عوامل بازدارنده خلاقیت:. 40

 

عوامل فردی:. 42

 

عوامل پیرامونی:. 44

 

عوامل مؤثر برخلاقیت:. 49

 

اول: عوامل پیش برنده. 49

 

1- عوامل فردی:. 49

 

2- عوامل بیرونی:. 51

 

دوم: عوامل بازدارنده. 52

 

1- عوامل درونی:. 52

 

2- عوامل بیرونی:. 55

 

 

 

فصل سوم:روش پژوهش. 56

 

مقدمه. 57

 

روش پژوهش. 57

 

جامعه آماری. 59

 

گروه نمونه. 59

 

روش  و ابزار گردآوری اطلاعات. 60

 

روایی و پایایی پرسشنامه. 61

 

توزیع پرسشنامه. 63

 

روش تحلیل داده­ ها. 63

 

فصل چهارم:یافته های پژوهش. 66

 

مقدمه. 67

 

توصیف داده­های آماری. 67

 

1ـ توصیف داده­های مربوط به متغیرهای جمعیت شناختی. 67

 

1ـ1ـ اطلاعات مربوط به جنسیت پاسخ ­دهندگان. 67

 

2-1- اطلاعات مربوط به سن پاسخ ­دهندگان. 69

 

3-1- اطلاعات مربوط به تحصیلات پاسخ ­دهندگان. 70

 

4-1- اطلاعات مربوط به تجربه کاری پاسخ ­دهندگان. 71

 

5-1- اطلاعات مربوط به ماهیت کار پاسخ ­دهندگان. 72

 

6-1- اطلاعات مربوط به هویت فرهنگی پاسخ ­دهندگان. 73

 

2ـ تشریح میزان خلاقیت فردی. 74

 

بطور خلاصه:. 75

 

3 – توصیف داده­ ها به منظور تعیین نمودن ترتیب تقدم و تأخّر متغیرها (موانع). 81

 

4ـ بررسی نقش متغییرهای تعدیل­کننده در نحوۀ پاسخگویی افراد   83

 

 

 

فصل پنجم:بحث  و تفسیر. 88

 

مقدمه. 89

 

نتیجه­گیری. 89

 

پیشنهادها. 91

 

الف- پیشنهادی مبتنی بر یافته­ های پژوهش. 91

 

ب- پیشنهادات مبتنی بر تجربه پژوهشگر. 94

 

ج – توصیه به دیگر پژوهشگران. 94

 

محدودیت­های پژوهش. 95

 

الف- محدودیت­های پژوهشگر. 95

 

ب- محدودیت­های پژوهش. 96

 

منابع و مآخذ. 98

 

منابع فارسی. 99

 

منابع انگلیسی. 102

 

مقدمه

 

آنچه تحت عنوان فصل یکم پیش رو دارید کلیات یا مقدمه پژوهش است؛ در این فصل شما با مطالب زیر آشنا خواهید شد:

 

امید است آنچه در این فصل مطالعه می­کنید سرآغاز گویایی بر درک پژوهش موردنظر باشد.

 

بیان مسئله پژوهش

 

خلاقیت از جمله موضوعاتی است که در طول دورانهای مختلف مورد توجه قرار­گرفته، می­گیرد و خواهد گرفت. تمام پیشرفت­های بشر محصول خلاقیت اندیشمندانی بوده است که با پردازش اندیشه­ها، نظریه و ابتکارات به شکل امروزین خود در آمده است. در دنیای پیشرفته امروز، برای پاسخگویی به نیازهای محیطی و داخلی، فکر خلاق و وجود افراد خلاق در سازمان­ها ضروری است؛ خلاقیت ماهیتی است که به چشم دیده نمی­ شود(یک مفهوم یا سازه است) اما ماحصل آن بصورت راه حلهای نو، اندیشه های جدید و محصولات تازه، قابل مشاهده(عینی) است. خلاقیت به نظر اکثر محققان و اندیشمندان کم و بیش در تمام افراد وجود دارد و می­توان آن را با تشویق و ترغیب نمودن به منصۀ ظهور رساند. اما فقدان ابداعات در محیط­های اداری، مالی و آموزشی جامعه موردنظر بنا به اظهار نظر چندین تن از افراد جامعه و نیز ثابت بودن رویه­ ها و روش­های موجود، این ظنّ را تقویت می کند که یا افراد شاغل از درجه خلاقیت پائینی برخوردار هستند، یا اینکه عواملی در کار است که مانع شکوفایی خلاقیت آنها است. بنابراین مسأله اصلی در این پژوهش شناسایی درجه خلاقیت افراد و رتبه بندی عوامل بازدارنده احتمالی است. در ظهور خلاقیت عوامل بسیاری نقش دارند که از جمله می­توان به متغیرهای محیطی، اجتماعی اقتصادی، شخصیتی، فیزیکی و فیزیولوژیکی (مانند هوش، وراثت، جنسیت و.) اشاره کرد. اما بایستی توجه داشت که علاوه بر عواملی که در پرورش و بروز خلاقیت نقش دارند عواملی هم وجود دارند که در شکوفایی این استعداد ذاتی نقش بازدارنده را ایفا می­ کنند. عدم توجه به این عوامل بازدارنده و عدم تلاش در جهت برطرف نمودن این موانع پیامدهای ناگواری برای انسان و جامعه خواهد­­­ داشت. لذا می­توان با شناسایی درجه خلاقیت و آگاهی از موجودیت و نوع موانع، سعی در برطرف نمودن آنها کرده تا راه برای پیاده شدن عوامل ترغیب کننده و پیش برنده خلاقیت هموار شود. بنابراین با توجه به اهمیت خلاقیت، در این پژوهش سعی بر آن است که عوامل مؤثر و نیز موانع (که هدف اصلی پژوهش نیز است) شکوفایی خلاقیت فردی کارکنان اداره آموزش و پرورش استان قم رتبه بندی شده و با ارائه یافته­ها به برنامه­ریزان نیروی انسانی در آموزش و پرورش خلاقیت فردی کارکنان (که نتیجه آن پیشرفت سازمانها و اجتماع است) با برطرف نمودن موانع موجود تسهیل نمود.

 

سؤالات اصلی پژوهش:

 

درجه خلاقیت افراد (کارکنان اداره آموزش و پرورش استان قم) در چه سطحی است؟
 

ترتیب تقدم و تأخر موانع خلاقیت چگونه است؟
 

متغیرهای تعدیل کننده در نحوۀ پاسخگویی افراد چه نقشی دارند؟
اهمیت پژوهش:

 

تمام سازمان­ها، ادارات، کارخانجات، مؤسسات و. برای ابقاء نیازمند اندیشه­های نو هستند. در طی زمان سازمان­های غیرخلاق از صحنه محو می­شوند. برای آنکه بتوان در دنیای متغیر امروز به حیات ادامه داد باید در خلاق نمودن سازمان­ها اقدامات جدی انجام گیرد. خلاقیت سازمان­ها جزء، با خلاقیت افراد بدست نمی­آید. پس می­توان گفت ترغیب و برطرف نمودن موانع در راه بروز خلاقیت فردی بسیار حیاتی خواهد بود. اگر استفاده از فرصت­ها چندان جدّی تلقی نگردد؛ در این صورت می­توان گفت نسبت به مسأله خلاقیت و نوآوری توجه نشده اما از آنجا که پاسخگویی به نیازهای محیطی ضروری است، لذا می­توان در مورد یکی از مهترین عواملی که باعث پیشرو بودن و