بهمن 1394
 

فهرست

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

عنوان
صفحه
چکیده
1
(1) فصل اول: کلیات پژوهش
(1-1) مقدمه .
3
(1-2) بیان مسأله .
4
(1-3) اهمیت و ضرورت انجام پژوهش .
9
(1-4) اهداف پژوهش .
9
(1-4-1) هدف کلی
9
(1-4-2) اهداف فرعی
9
(1-5) سؤالات پژوهش
10
(1-6) تعاریف، مفاهیم و اصطلاحات .
10
(1-6-1) تعاریف نظری
10
(1-6-2) تعاریف عملیاتی
11
                              (2) فصل دوم: ادبیات پژوهش
(2-1) مقدمه .
14
(2-2) مبانی نظری پژوهش .
14
(2-2-1) نیاز آموزشی (تعریف و تقسیم بندی)
14
(2-2-2) نیاز آموزشی (اهمیت و کاربرد) .
15
(2-2-3) تقسیم بندی نیاز آموزشی
15
(2-2-4) نیازسنجی آموزشی (تعاریف و مفاهیم) .
16
(2-2-5) نیازسنجی آموزشی (اهمیت و کاربرد) .
16
(2-2-6) روش ها و فنون تعیین نیازهای آموزشی .
17
(2-2-7) الزامات نیازسنجی آموزشی
20
(2-2-8) خود اشتغالی (مفهوم و تعاریف) .
21
(2-2-9) اهمیت خوداشتغالی .
22
(2-2-10) ارتباط آموزش و اشتغال
23
(2-2-11) ارتباط بیکاری و خوداشتغالی
24
(2-2-12) وضعیت خوداشتغالی در ایران .
25
(2-2-13) نقش آموزش های مهارتی در پرورش نیروی کار ماهر .
26
(2-2-14) مفهوم کارآفرین و کارآفرینی .
26
(2-2-15) چالش های کارآفرینی روستایی در ایران .
29
(2-2-16) نقش آموزش در ایجاد تفکر کارآفرینی .
30
(2-2-17) نقش و اهمیت آموزش کارآفرینی در توسعه پایدار روستایی
32
(2-2-18) نقش زنان در توسعه روستایی و وضعیت آموزش آنان .
33
(2-2-19) جمع بندی مبانی نظری .
33
(2-3) پیشینه تجربی پژوهش
34
(2-3-1) پیشینه تجربی در داخل کشور
34
(2-3-2) پیشینه تجربی در خارج کشور .
36
                                          (3) فصل سوم: روش شناسی پژوهش
 
 
(3-1) مقدمه .
40
(3-2) نوع و روش پژوهش
40
(3-3) جامعه آماری، روش نمونه گیری و حجم نمونه  .
40
(3-4) متغیرهای پژوهش
41
(3-5) ابزار اندازه گیری متغیرها .
41
(3-6) تعیین روایی و پایایی ابزار سنجش .
42
(3-7) روش‌ها و ابزار تجزیه و تحلیل داده‌ها .
44
 
                   (4) فصل چهارم: تجزیه و تحلیل یافته‌ها
 
 
(4-1) مقدمه .
46
(4-2) توصیف افراد نمونه آماری .
46
(4-3) آماری توصیفی .
51
(4-4) آمار استنباطی .
60
(4-5) رتبه بندی نیازهای آموزشی
64
 
                             (5) فصل پنجم: تفسیر یافته‌ها
 
 
(5-1) مقدمه .
66
(5-2) خلاصه نتایج پژوهش
66
(5-3) بحث و تفسیر یافته‌ها
70
(5-4) پیشنهادهای پژوهش .
71
(5-4-1) پیشنهادهای کاربردی .
71
(5-4-2) پیشنهادهایی پژوهشی
72
(5-5) محدودیت‌های پژوهش
72
منابع
 
منابع فارسی
74
منابع انگلیسی
78
پیوست‌ها
 
 
پرسشنامه محقق ساخته نیازهای آموزشی مهارت های خوداشتغالی زنان
80
 
 
فهرست جداول
 
جدول شماره (1-2) : خلاصه نتایج مطالعات انجام شده در رابطه با موضوع
37
جدول شماره (1-3) : پایایی پرسشنامه نیازسنجی آموزشی زنان روستایی بر اساس آلفای کرونباخ
43
جدول شماره (1-4) : ویژگی سنی زنان مورد مطالعه بر اساس سال
46
جدول شماره (2-4) : ویژگی وضعیت مدت زمان اسکان زنان در روستا
47
جدول شماره (3-4) : ویژگی وضعیت اقامت زنان مورد مطالعه از نظر دائمی یا فصلی بودن .
47
جدول شماره (4-4) : ویژگی وضعیت تأهل زنان مورد مطالعه
48
جدول شماره (5-4) : ویژگی وضعیت سرپرستی زنان مورد مطالعه .
48
جدول شماره (6-4) : ویژگی میزان و سطح سواد زنان مورد مطالعه
49
جدول شماره (7-4) : ویژگی زنان مورد مطالعه از نظر تعداد فرزندان .
49
جدول شماره (8-4) : ویژگی زنان مورد مطالعه از نظر وضعیت اشتغال
50
جدول شماره (9-4) : ویژگی زنان مورد مطالعه از نظر وضعیت درآمدی
50
جدول شماره (10-4) : ویژگی زنان مورد مطالعه از نظر وضعیت مالکیت .
51
جدول شماره (11-4) : توزیع فراوانی میزان نیاز آزمودنی ها در زمینه خیاطی و دوزندگی .
52
جدول شماره (12-4) : توزیع فراوانی میزان نیاز در زمینه فرآوری و بسته بندی محصولات غذایی
53
جدول شماره (13-4) : توزیع فراوانی میزان نیاز در زمینه بافندگی
54
جدول شماره (14-4) : توزیع فراوانی میزان نیاز در زمینه ساخت، طراحی و چاپ
56
جدول شماره (15-4) : توزیع فراوانی میزان نیاز در زمینه تولید محصولات زراعی باغی
57
جدول شماره (16-4) : توزیع فراوانی میزان نیاز در زمینه پرورش دام و تولید فراورده های دامی
58
جدول شماره (17-4): نتایج آزمون کولموگراف اسمیرنف برای بررسی وضعیت توزیع نمرات
60
جدول شماره (18-4) : نتایج آزمون تی تک نمونه ای مهارت خیاطی و دوزندگی
61
جدول شماره (19-4) : نتایج آزمون تی تک نمونه ای مهارت فرآوری و بسته بندی محصولات
61
جدول شماره (20-4) : نتایج آزمون تی تک نمونه ای مهارت بافندگی .
62
جدول شماره (21-4) : نتایج آزمون تی تک نمونه ای مهارت ساخت، طراحی و چاپ
62
جدول شماره (22-4) : نتایج آزمون تی تک نمونه ای مهارت تولید محصولات زراعی باغی .
63
جدول شماره (23-4) : نتایج آزمون تی تک نمونه ای مهارت پرورش دام و تولید فراوردهای دامی
63
جدول شماره (24-4): نتایج آزمون فریدمن برای اولویت بندی نیازهای آموزشی .
64
فهرست شکل ها:
 
شکل (1-1): مدل نیازسنجی مماس
7
فهرست نمودارها
 
نمودار (1-4): میزان نیاز آموزشی افراد آزمودنی به مهارت خیاطی و دوزندگی .
53
نمودار (2-4): میزان نیاز آموزشی افراد آزمودنی به مهارت فرآوری و بسته بندی محصولات غذایی .
54
نمودار (3-4): میزان نیاز آموزشی افراد آزمودنی به مهارت بافندگی .
55
نمودار (4-4): میزان نیاز آموزشی افراد آزمودنی به مهارت ساخت، طراحی و چاپ
56
نمودار (5-4): میزان نیاز آموزشی افراد آزمودنی به مهارت تولید محصولات زراعی باغی .
58
نمودار (6-4): میزان نیاز آموزشی افراد آزمودنی به مهارت پرورش دام و تولید فراورده های دامی .
59
 
 
 
 
 
 
 
 
چکیده
هدف این پژوهش بررسی نیازهای آموزشی زنان روستایی در راستای مهارت های خوداشتغالی کارآفرینانه بود. مطالعه ی حاضر، از نظر هدف کاربردی و در شیوه‌ی اجرا جزء گروه پژوهش های توصیفی پیمایشی است. جامعه‌ی آماری پژوهش شامل کلیه‌ی زنان روستایی تحت پوشش مراکز جهاد کشاورزی شهرستان کرمانشاه در نیمه دوم سال مالی 1393 بود. نمونه ی مورد مطالعه تعداد 270 نفر از افراد جامعه ی آماری بود که به دو شیوه ی خوشه ای چند مرحله ای و سپس تصادفی انتخاب گردید. ابزار اندازه‌گیری متغیرها یک پرسشنامه ی محقق ساخته با تعداد 148 سؤال بود. این پرسشنامه نیازهای آموزشی زنان روستایی در سه بخش کلی تولیدات خانگی، تولید محصولات زراعی باغی و پرورش دام و تولید فرآورده های دامی، در یک طیف 5 گزینه‌ای مورد ارزیابی قرار می‌داد.برای معتبرسازی پرسشنامه از رویه استخراج اجزای معتبر مورد اندازه گیری از ادبیات موضوعی پژوهش و بومی سازی با بهره گیری از نظرات متخصصان و نیز نمونه ای مقدماتی استفاده گردید. پایایی پرسشنامه نیز با بهره گرفتن از روش آلفای کرونباخ تعیین گردید. نتایج تحلیل داده‌ها با بهره گرفتن از آمار توصیفی (فراوانی، درصد فراوانی، درصد فراوانی تجمعی، میانگین و انحراف معیار) و در بخش آماری استنباطی با بهره گرفتن از آزمون تی تک گروهی و آزمون رتبه بندی فریدمن صورت گرفت. این تحلیل‌ها نشان داد که نیازهای آموزش مهارت های خوداشتغالی زنان در حوزه ی تولیدات خانگی شامل (خیاطی و دوزندگی «1.706-=t و 0.089=Sig»، فرآوری و بسته بندی محصولات غذایی «1.48=t و 0.140=Sig»، بافندگی «1.551-=t و 0.122=Sig»، و ساخت و طراحی و چاپ «4.145-=t و 0.000=Sig»، به نسبت حد وسط میانگین ها غیر معنادار و در دو زمینه ی تولید محصولات زراعی باغی «11.465=t و 0.000=Sig»، و پرورش دام و تولید فراوردهای دامی «7.723=t و 0.000=Sig» معنادار بود.
واژه های کلیدی:  نیازسنجی آموزشی، مهارت های خوداشتغالی، کارآفرینی، زنان روستایی.
فصل اول
کلیات پژوهش
مقدمه:
آموزش یک سرمایه گذاری پربازده در فرآیند توسعه، به ویژه توسعه ی انسانی در بخش کشاورزی و روستایی می باشد. ولی این امر زمانی تحقق می یابد که آموزش متناسب با نیازهای واقعی کشاورزان و منطبق با شرایط خاص، همراه با بازدهی و کارایی معقول باشد. برای طراحی یک برنامه ریزی آموزشی اثربخش و کارآمد اعتقاد بر این است که این آموزش باید از جنبه های گوناگون پاسخگوی نیازهای فراگیران باشد تا آنها انگیزه لازم برای شرکت فعال در آموزش را داشته باشند (عمانی و چیذری، 1381). نیاز و توجه به آموزش به عنوان یکی از اصول اساسی در کلیه نظام های آموزشی، به ویژه ترویج و آموزش کشاورزی که شالوده اساسی آن مبتنی بر تغییرات برنامه ریزی شده برای تغییر رفتار مطلوب فراگیران از طریق برنامه های آموزشی است، می باشد. یکی از دلایلی که ضرورت تعیین نیازهای آموزشی را توجیه می کند آن است که تا سرحد امکان اطمینان حاصل شود که هم محتوی و هم روش های آموزشی و هم سطحی که برای تدریس موضوع انتخاب شده است، مناسب ترین باشد (سوانسون[1] و همکاران، 1997).
عباس زادگان و ترک زاده (1388) اعتقاد دارند که به منظور کارایی و اثربخشی، همه برنامه های آموزشی باید با نیازسنجی آموزشی آغاز شوند. قبل از اینکه آموزش واقعی اتفاق بیفتد، آموزشگر باید این موضوع را مشخص نماید که چه کسی، چه چیزی، چه جایی، چه وقتی، چرا و چگونه باید آموزش دهد (به نقل از صبوری و عمانی، 1389، ص 46). نیازسنجی آموزشی در طرح هایی که به منظور آموزش مهارت های حرفه ای صورت می گیرد به دلیل بالا بودن هزینه های آموزشی، از اهمیتی دو چندان برخوردار است.
بخش عظیمی از افراد ساکن در روستاها را زنان تشکیل می دهند که علاوه بر انجام وظایف مادری، در اقتصاد خانواده نیز سهیم اند. زنان روستایی با چالش ترکیب نقش های خانوادگی و غیر خانوادگی مواجه اند، آنها به طور همزمان هم وظایف خانه داری را انجام می دهند و هم به کارهای اقتصادی مشغولند. لذا در طول قرن گذشته نقش زنان در بازار کار تغییر یافته است. زنان در کشورهای در حال توسعه بخش بزرگی از کل نیروی کار را به خصوص در بخش کشاورزی تشکیل می دهند و از آنجا که این نقش مهم است، آنان یک منبع اقتصادی مهم را تشکیل می دهند (جایاواردهانا[2]، 1992، ص 243). و با وجود این واقعیت که وظایف خانگی آنها در همه ی جوامع حیاتی است، آنها به طور فزاینده ای درگیر فعالیت و کارهای اقتصادی گردیده اند (هانداراگاما[3] و همکاران، 2013، ص 2).
توجه به این تغییر عملکرد، اهمیت توجه به شکل دهی صحیح فعالیت های اقتصادی آنان را دوچندان می کند. شکل دهی به فعالیت های اقتصادی نیازمند آموزش فعالیت های اقتصادی است و آموزش صحیح در وهله ی اول، مستلزم شناسایی نیازهای آموزشی است. بنابراین به منظور آموزش مهارت های خوداشتغالی به این قشر عظیم، در ابتدا لازم است تا نیازهای آموزشی آنان به طور مشخص در تمام فعالیت هایی که امکان اجرای آنها در روستاها فراهم است تعیین گردد. بر این اساس مطالعه ی حاضر در پی بررسی نیازهای آموزشی زنان روستایی در راستای مهارت های خوداشتغالی با هدف کارآفرینی است.

 

بیان مسأله:
روستاییان بنیادی ترین افراد اقتصادی-اجتماعی یک کشور به شمار می روند، به گونه ای که توسعه ی آنها نقشی اساسی در فرآیند توسعه ی ملی دارد. بنابراین توسعه روستایی و کشاورزی با توسعه کشور در همه ی ابعاد همراه است (پاپلی یزدی، 1382، ص 56). از آن جا که در اکثر مناطق جهان، روستاها از جمله نواحی فرسایش محسوب می شوند، اندیشمندان و سیاست گزاران تمامی کشورهای دنیا توجه خاصی به امر توسعه ی روستایی و رفع مشکلات و معضلات آن ها دارند. مشکلات و معضلات روستاها در تمامی جهان ناشی از دو مسأله ی اساسی است: یکی کمبود امکانات اجتماعی (ضعف زیرساخت ها) و دیگری کمبود درآمد (ضعف اقتصادی) (قمبرعلی و زرافشانی، 1387، ص 132).
بررسی آمارها نیز نشان دهنده ی آمار بالای نرخ بیکاری در روستاهاست. به گونه ای که بر اساس نتایج سرشماری عمومی نفوس و مسکن سال 1385، نرخ بیکاری مناطق روستایی برابر 74/14 درصد و نرخ مشارکت نیروی کار بر ابر 85/40 درصد بوده است. این موضوع در ارتباط با بیکاری زنان اوضاع اسف بارتری را نشان می دهد به