۱-۹- جامعه آماری
با توجه به اینکه تحقیق در زمینه انتخاب مدل برنامه جامع فناوری اطلاعات برای اداره کل فناوری اطلاعات و ارتباطات کتابخانه ملی است، پس جامعه آماری شامل کلیه مدیران، کارشناسان، همکاران در این سازمان و حتی مراجعین و مشتریان سازمانی می باشد. در دو مرحله از نظر خبرگان، کارشناسان و صاحب نظران استفاده خواهد شد، ابتدا در انتخاب رویکرد مناسب برنامه جامع فناوری اطلاعات از صاحب نظران بیرون و درون سازمان نظرخواهی شده و مرحله بعد در انتخاب مدل مورد نظر از خبرگان، صاحب نظران و کارشناسان اداره کل فناوری اطلاعات و ارتباطات، که شامل ۲۵ نفر می باشد، بعنوان یک نمونه آماری استفاده خواهد شد. در ضمن از۱۰ نفر از مدیران ارشد و متخصصان و کارشناسان کتابخانه ملی نیز نظرسنجی شده است.

اداره کل فناوری اطلاعات و ارتباطات شامل ۴ گروه به نامهای ذیل می باشد:
اداره خدمات رایانه
اداره ارتباطات و امنیت شبکه
گروه معماری و طراحی
گروه نگهداری سیستم ها
۱-۱۰- تعریف کلیدواژه های تحقیق
مفاهیم و واژه های کلیدی بکار رفته در این تحقیق به شرح ذیل می باشد:
فناوری اطلاعات
فناوری اطلاعات دارای تعاریف متعددی می باشد که در ذیل به شرح بعضی از آنها پرداخته می شود:

فناوری اطلاعات تلفیقی از دستاورد های مخابراتی، روشها، و راهکارهای حل مساله و توانایی راهبری با بهره گرفتن از دانش کامپیوتری است.
فناوری اطلاعات شامل موضوعات مربوط به مباحث پیشرفته علوم و فناوری کامپیوتری، طراحی کامپیوتری، پیاده سازی سیستم های اطلاعاتی و کاربردهای آن است.
فناوری اطلاعات تلفیقی از دانش سنتی و فناوری اطلاعات به منظور ذخیره و تبادل هر گونه داده اعم از متن، صوت، تصویر ، و .. است.
فناوری اطلاعات واژه های کلی است که برای وسعت بخشیدن به محصولات و خدمات الکترونیکی حاصل از نو آوریهای مخابراتی و رایانه ای استفاده می شود.
فناوری اطلاعات مجموعه ای از سخت افزار، نرم افزار، و فکر افزار است که گردش و بهره برداری از اطلاعات را امکان پذیر می سازد.
فناوری اطلاعات عبارت است از همه شکل های فناوری که برای ایجاد، ذخیره سازی و استفاده از شکل های مختلف اطلاعات شامل: اطلاعات تجاری، مکالمات صوتی، تصاویر متحرک، داده های چند رسانه ای و .. به کار می رود.
و اما تعریف جامع فناوری اطلاعات عبارت است از: شاخه ای از فناوری است که با بهره گرفتن از سخت افزار، نرم افزار و شبکه افزار، مطالعه و کاربرد داده و پردازش آن را در زمینه های: ذخیره سازی، دستکاری، انتقال، مدیریت، کنترل و داده آمایی خودکار امکان پذیر می سازد]۱[.
برنامه ریزی استراتژیک
تعاریف بسیاری توسط نظریه پردازان علم مدیریت برای این مفهوم ارائه شده است. چند نمونه از تعاریف برنامه ریزی استراتژیک عبارتند از:
الف) برنامه ریزی استراتژیک عبارت است، ازفرایند دستیابی به اهداف بلند مدت وحیاتی سازمان در محیط رقابتی.
ب) برنامه ریزی استراتژیک عبارت است از فرایندی برای تدوین این استراتژی و در صورت لزوم به روز کردن آن. (جمزای.اف.استونرآر.ادواردفری من.دانیل آر.گیلبرت، مدیریت،ص۴۴۶)
ج) طبق نظر پیتر دراکر‌برنامه ریزی استراتژیک، فرایند پیوسته ای از تصمیمات سیستماتیک و ریسک پذیر و با حداکثر دانش و آگاهی از نتایج آینده است که به طور سیستماتیک تلاشها و کوشش هایی را که برای انجام این تصمیم ها مورد نیاز است سازماندهی می کند و نتایج این تصمیم گیری ها را در مقابل انتظارات، از طریق بازخورد سیستماتیک و سازمان دهی شده اندازه گیری می کند.
آنچه که در تمام تعاریف مشترک است: برنامه ریزی استراتژیک یک تلاش منظم برای ارائه الگو و چارچوبی جهت اتخاد تصمیم هایی است که با تمرکز بر آیند ه و با توجه به منابع و فعالیت های درون سازمان، عوامل، متغیرها و روندهای محیطی، خواسته ها و منافع گروه های ذینفع، مدیران را در سازماندهی هماهنگ منابع، تصمیم گیری ها و اداره هرچه موفق تر سازمان در محیط های پویا و نامطمئن در راستای دستیابی به اهداف سازمان یاری می نماید ]۶و۳۸[.
برنامه ریزی استراتژیک فناوری اطلاعات
اکثر سازمانها در مواجه با فناوری اطلاعات غافلگیر شده و بنا به ضرورت و به صورت بخشی به استقرار سیستمهای اطلاعاتی و فناوری اطلاعات پرداخته اند. اما به تدریج بخشهای مختلف به جزیره های اطلاعاتی که مستقیماً به طراحی، تجهیز، بهره برداری و پشتیبانی سیستمهای اطلاعاتی خود اقدام می نمایند تبدیل شده اند که موجب تعامل نامناسب بین بخشهای سازمان، افزایش دوباره کاری، عدم هماهنگی توسعه فناوری اطلاعات با اهداف کلان و استراتژی سازمان و … شده است، این مضرات سازمانها را به فکر واداشته که این جزایر سرگردان و پراکنده را تحت یک نظام واحد سازماندهی نمایند و برای فناوری اطلاعات در سازمان خود برنامه ریزی نمایند.
برنامه‌ریزی استراتژیک فناوری اطلاعات برای هر سازمان، سندی است که معماری اطلاعات سازمان را در پرتو ملاحظات استراتژیک مانند ماموریت، اهداف و اولویت های سازمان تعیین کرده و برنامه اجرایی لازم برای دستیابی به سیستم ها و پایگاه های اطلاعاتی را در سطح سازمان تعیین می کند. به عبارت دیگر، برنامه‌ریزی استراتژیک فناوری اطلاعات منشور و برنامه کلان سازمان در زمینه سیستم‌های اطلاعاتی و به طور کلی، فناوری اطلاعات است]۱۹[.
طرح جامع فناوری اطلاعات
طرح جامع فناوری اطلاعات عبارت است از یک توصیف عینی از ارتباطات فعلی و مطلوب فرآیندهای مدیریتی و سازمانی با فناوری اطلاعات که شامل موارد زیر می باشد:
انطباق نیازمندیها برای سیستم اطلاعاتی با فرآیندهایی که ماموریت سازمانی را پشتیبانی می نمایند.
تعامل کافی، تکرارپذیری و امنیت سیستمهای اطلاعاتی
کاربرد و نگهداری مجموعه ای از استانداردها(شامل استانداردهای فنی) که توسط سازمان ارزیابی و اجرا می گردند]۲[.
معماری سازمانی
زکمن معماری سازمانی را اینگونه تعریف می کند:
مجموعه ای از ارائه های توصیفی (مدل ها) در ارتباط با تشریح یک سازمان چندان که بتواند منطبق بر نیازمندی های مدیریت (کیفیت) تولید شده باشد و در دوره حیات مفیدش قابل نگهداشت باشد(تغییرکند).
قانون دولت الکترونیک امریکا در سال ۲۰۰۲ معماری سازمانی را اینگونه تشریح می کند:
- یک پایگاه از اطلاعات راهبردی که ماموریت را تعیین می کند.
- اطلاعاتی که برای انجام ماموریت لازم است.
- فناوری هایی که برای انجام ماموریت مورد احتیاج است.
- فرآیندهای انتقالی برای پیاده سازی فناوری های جدید در پاسخگویی به تغییر نیازها که شامل سه قسمت کلیدی معماری موجود، معماری مطلوب و یک برنامه انتقالی می باشد.
راهنمای کاربردی معماری سازمانی فدرال، معماری سازمانی را اینگونه تعریف می کند:
ساختار مولفه ها، روابط بین آنها و قوانین و راهنمائی هائی که حاکم بر روند طراحی و تکامل آنها می باشد.
امروزه برداشت حداقلی بر روی کلیات معماری سازمانی وجود دارد به این گونه که معماری سازمانی شامل مدل های کسب و کار، فرآیندها، داده ها، سیستم های پشتیبانی کننده حرفه و همچنین زیرساختارهای فناوری برای هر دو معماری موجود و مطلوب تعریف می شود، همچنین در معماری سازمانی نیاز به استانداردها، ملاحظات امنیتی و یک طرح انتقال می باشد]۱[.
معماری سرویس گرا
سبکی از معماری است که از اتصال سست سرویس ها جهت انعطاف پذیری و تعامل پذیری حرفه و بصورت مستقل از فناوری پشتیبانی می کند و از ترکیب مجموعه ای از سرویس های مبتنی بر حرفه تشکیل شده که این سرویس ها انعطاف پذیری و پیکربندی پویا را برای فرآیندها محقق می کنند]۱۲[.
ادبیات موضوع
۲-۱- مقدمه
در عصری که فناوری اطلاعات در تمام عرصه های زندگی و سیستمهای اجتماعی، راه یافته و باعث پیدایش الگوهای نوینی از کسب و کار و تعاملات اجتماعی شده است، سازمانها با چالشهای جدی روبه رو هستند که برای همگامی و یا رهبری در عصر تحول و فناوری، به برنامه ریزی و بازنگری خود نیاز دارند. بررسی این تحولات فناوری نشان می دهد، در گذشته فناوری اطلاعات یک مزیت رقابتی بوده اما امروزه استفاده از آن یک ضرورت اجتناب ناپذیر می باشد. بکارگیری فناوری اطلاعات بدون توجه به همراستای استراتژی فناوری اطلاعات و سازمانی، زیان های زیادی متوجه سازمان می کند. پس وجود ‌یک‌برنامه‌سیستم‌اطلاعاتی‌جامع‌برای‌توسعه‌و استفاده‌موفقیت‌آمیز سیستم‌های‌اطلاعاتی‌در سازمانها ضروری‌و حیاتی‌است.
در این فصل ابتدا مروری بر فناوری اطلاعات و ضرورت پذیرش آن داشته، سپس برنامه های راهبردی و برنامه جامع فناوری اطلاعات مفصل بحث خواهد شد، در انتها مطالعه تطبیقی برنامه ریزی راهبردی فناوری اطلاعات در کتابخانه ها و پیشینه پژوهش بررسی خواهد شد.
۲-۱-۱- فناوری اطلاعات
به موازات تسری کاربرد کامپیوتر در دوره های اخیر، مدیران به فکر استفاده از آن در کسب و کار خود به عنوان یک نیاز افتادند. تا دهه ۱۹۷۰ مدیریت IT در راه اندازی واحدهای پردازش داده ها در سازمان ها خلاصه می شد. هدف اولیه این کار افزایش کارایی و اثربخشی اطلاعات در سازمان ها بود. از دهه ۷۰ تا اواسط ۸۰، با افزایش رقابت در سطح کشورها، سازمان ها بر آن شدند تا اصول و استراتژی های خود را به سمت استفاده از فناوری کامپیوتر، جهت دهی نمایند. بنابراین فناوری اطلاعات به عنوان گزینه مزیت رقابتی برای سازمان ها قرار گرفت. در ۱۹۸۵ مفاهیم ارزشمندی چون زنجیره ارزش و نیروهای رقابتی پنجگانه در مدیریت استراتژیک توسعه داده شد. در دهه ۹۰ بحث همراستاییIT با روندهای کسب و کار سازمانی و چگونگی انجام این کار علی رغم پیچیدگیهای موجود بوجود آمد. اکنون اقدامات مرتبط با فناوری اطلاعات در سازمان ها شامل اهداف زیر می باشد]۲[:
فناوری اطلاعات برای پشتیبانی عملیاتی: شامل نرم افزار، سخت افزار، شبکه های مخابراتی و تخصص فنی برای کنترل عملیات و کار برای اطمینان از این که کارکنان با مهارت پایینتر مسئولیت های خود را به طور مداوم با کیفیت بالا برای بهبود عملیات به انجام می رسانند.