• • اکوتوریسم بیابان و صحرا

اکوتوریسم بیابان و صحرا از جمله آن اکوتوریسم هایی است که نسبت به سایرموارد طرف داران خاصی را به دنبال دارد . برخی از این مواهب که می‌توانند افرادی رابه خود جذب کنند عبارت‌اند از : تماشای بیابان ، چکونگی زندگی در شرایط سخت ، تماشای اشکال بوجود آمده توسط باد ، شناسایی گونه‌های گیاهی وجانوری بیابان ، شتر سواری ، مسابقات ورزشی و ……. (ارمغان ،۱۳۸۶: ۸۷-۸۳)

• • نوع شناسی اکوتوریسم

طبقه بندی‌های متعدد از اکوتوریسم به عمل آمده است . در اینجا به چند طبقه بندی اصولی تر ومعروف تر از اکوتوریسم اشاره می‌شود .
۱ – لیرمن و دارست ، ازاولین افرادی بودند که به درجه سختی اکوتوریسم توجه کردند . این دو درجه سختی و سهولت اکوتوریسم را به دونوع Bو A تقسیم نمودند . لیرمن ودارست معتقدند که برخی از اکوتوریست ها حاضرند سختی و ریاضت بیشتری را برای تجربه مستقیم طبیعت تحمل کنند و لذا در گروه B قرارمی گیرند . در این نوع اکوتوریسم تعامل بیشتر و مستقیم تری بین اکوتوریست ومحیط برقرار است و حداقل تسهیلات پشتیبانی ، مورد استفاده قرارمی گیرد . در اکوتوریسم نرم یا آسان تلاش چندانی برای تجربه مستقیم طبیعت انجام نمی‌شود . در این نوع اکوتوریسم تسهیلات پشتیبانی بیشتری برای استفاده اکوتوریست در نظر گرفته می‌شود . (زاهدی ، ۱۳۸۵ : ۹۳)

به طور کلی می‌توان چنین نتیجه گرفت که اکوتوریسم سخت مورد استقبال اکوتوریست هایی قرارمی گیرد که در گروه‌های کوچک سفرهای ویژه ای را با محدوده زمانی طولانی انجام می‌دهند و ترجیح شخصی آنان این است که خود را به طبیعت بسپارند ودر محیط زیست یک روطبیعی رها کنند.ودرطول سفر از خدمات و امکانات محدودی بهره مند شونددر طرف دیگر اکوتوریسم نرم شامل گروه های وسیع تری از اکوتوریست ها می شوند که تعهد کمتری نسبت به محیط زیست داشته و بخش اکوتوریسم صرفاً بخش محدودی از سفر کلی آن‌ها را تشکیل می‌دهد . این عده ازتوریست هابه اقامت در نواحی مناسب تربا خدمات بیشتر علاقه مندند . اغلب سفرهای اکوتوریستی درفاصله بین این دو طیف قرار دارند .
۲ – اکوتوریسم فعال و غیرفعال
در اکوتوریسم فعال برفعالیتها و اقداماتی تاکید می‌شود که موجب تغییررفتارتوریست هاشده و به حفظ محیط زیست کمک می‌کند . دراکوتوریسم غیرفعال فقط رضایت توریست و رفاه اومد نظر قرار می‌گیرد و همین که فعالیت توریستی اثربد و مملوسی برمحیط زیست نگذارد کفایت می‌کند . او را مز درجه فعال یا غیر فعال بودن اکوتوریسم را با میزان مسئولیت انسان‌ها ارتباط داده است . ( زاهدی، ۱۳۸۵: ۹۴ )
۳ – اکوتوریسم درست و نادرست
اکوتوریسم را می‌توان از منظر میزان اثرگذاری برمحیط طبیعی نیز طبقه بندی کرد . در اکوتوریسم ، کاری درست است که به یکپارچگی ، ثبات و زیبایی مجموعه زیستی خدشه ای وارد نکند ودر غیر این صورت کاری غلط و نادرستی خواهد بود . اورامز اکوتوریستی را مثبت و مسئولانه قلمدادمی کند که به بهبود محیط کمک کند و فعالیت‌های که از کیفیت محیط طبیعی بکاهد را تا مسئولانه و استشمار گرایانه تلقی می کند . به این ترتیب ازبین انواع متعدد اکوتوریسم ، مسئولان و دست اندرکاران صنعت جهان گردی باید انواع مناسب تر و بهتر راتشویق و ترغیب کنند ودرباره پیامدهای منفی انواع نامناسب و مخرب هشدار دهند . ( زاهدی ، ۱۳۸۵: ۹۵)

• • انواع اکوتوریست

در برخی ازمتون ، نویسندگان سعی کرده‌اند تعریف خاصی از اکوتوریست ارائه دهند و آن‌ها را برمبنای وضعیت ، میزان تجربه ، درجه پویایی و تحرکشان طبقه بندی کنند . به طور کلی « اکوتوریست کسی است که برای بهره گیری از طبیعت به چالش های فیزیکی و فکری می پردازد »
کالوین به واژه « اکوتوریست علمی » اشاره می‌کند وویژگی هایی را برای او برمی شمارد . از نظر کالوین یک اکوتوریست علمی دارای این خصوصیات است :
- در جستجوی تجربه ای ژرف وموثق .
- این تجربه را ازنظر شخص و اجتماعی باارزش می‌داند
- با گروه‌های توریستی بزرگ و برنامه‌های از پیش تعیین شده میانه خوبی ندارد
- درطلب چالش‌های فیزیکی و فکری است .
- علاقه مند به تعامل با مردم بومی است ودوست دارد از خصوصیات فرهنگی آنها مطلع شود .
- انعطاف پذیر است و خود را با شرایط وفق داده ، تسهیلات ساده و بی تکلف را ترجیح می‌دهد .
- ناراحتی سفر راتحمل می‌کند .
- مشارکت فعال را بررفتار منفعلانه ترجیح می‌دهد .
- به جای هزینه کردن برای راحتی ، ترجیح می‌دهد برای کسب تجربه خرج کند . ( زاهدی ، ۹۷:۱۳۸۵ )
کاسلر ،اکوتوریست رادرسه دسته طبقه بندی کرده است :

1. 1. - اکوتوریست های آزاد ، افرادی که پویایی و تحرک کافی برای دیدار از نواحی بکرو طبیعی دارند و از انعطاف پذیری بالایی نیز وجود دارند .این افراد اگر چه تعدادشان زیاداست ، اما ناشناخته‌اند .

۲– اکوتوریست های سازمان یافته، افرادی که از طریق تورهای برنامه ریزی شده به مناطق ویژه سفر می‌کنند ، مانند کسانی که برای دیدار از جذابیت‌های قطب جنوب به آن منطقه عزیمت می‌نمایند .
۳- گروهای علمی و دانشگاهی ، افرادی که در چهارچوب تحقیقات علمی برای موسسات پژوهشی ودانشگاهی به مناطق طبیعی سفر می‌کنند و مدت نسبتاً زیادی در مقصد اقامت دارند و بیش از اکوتوریست های عادی به کشف رازهای طبیعت علاقه نشان می‌دهند « زاهدی ، ۹۷:۱۳۸۵)
لیندبرگ طبقه بندی دیگری از اکوتوریست ارائه می‌دهد . وی اکوتوریست ها رابا توجه به میزان وقتی که برسفر اختصاص می‌دهند . انتظاری که از سفر دارند ، و وسیله ای که با آن به سفر می‌پردازند به چهار دسته تقسیم بندی کرده است :
۱- محققان علمی و افرادی که برای آموزش و یادگیری ، پاکسازی محیط وهدف های مشابه به مناطق طبیعی سفر می‌کنند .
۲- افرادی که شخصاً برای دیدارازمناطق حفاظت شده سفر می‌کنند و علاقه مندند با محیط طبیعی محلی وتاریخچه و سوابق وویژگی های فرهنگی مردم بومی آشنا شوند .
۳-کسانی که به سفرهای غیر معمول وغیرمتداول علاقه مندند ، مانند افرادی که جنگل‌های آمازون ، پارک گوریل ها در روآنداد و …… از این قبیل مکان سفر می‌کنند.
۴- افرادی که دریک برنامه مسافرتی ، به طور اتفاقی به دیدار طبیعت نیز می‌پردازند ودربخشی از مسافرت اصلی خود از مناطق نیز دیدار می‌کنند .

• • اکوتوریسم پایدار

توریسمی که از نظر اکولوژیکی پایدار باشد یعنی به نیازهای فعلی اکوتوریست ها پاسخ دهد و به حفظ و بسط فرصت‌های اکوتوریستی برای آینده بپردازد و به جای صدمه زدن به اکولوژی در جهت پایداری آن تلاش ورزد ، اکوتوریسم پایدارخوانده می‌شود . در اکوتوریسم پایدارانگیزه اصلی مسافرت به طبیعت ، دیدار از جذابیت‌های طبیعی یک منطقه شامل ویژگی‌های فیزیکی وفرهنگ بومی است . و اکوتوریست پس از مشاهده جذابیت‌ها ، بدون اینکه خللی در آن‌ها وارد آورد و به تخریب آن‌ها بپردازد ، محل را ترک می‌کند . به این ترتیب ضمن شناخت فرهنگ ، سوابق تاریخی .نمودهای طبیعی منطقه شأن وجایگاه اکوسیستم را حفظ کرده ، فرصت‌های اقتصادی ودرآمدزایی را برای مردم محلی ایجاد می‌کند .
دراکوتوریسم پایدار ، برای حفظ و حمایت جدی از جذابیت‌ها وزیبایی های طبیعی ، منابع مالی و اعتبارات موردنیاز فراهم می‌شود.به این ترتیب می‌توان گفت که اکوتوریسم پایدار آنتی تزی برای توریسمی است که صرفاً به منافع کوتاه مدت می‌اندیشد.
در اکوتوریسم پایدار ، استمرار بلند مدت مطرح است ودر این رابطه اکوتورریست کسی است که درصدد کسب تجربه صحیح ومعتبر از طریق چالش‌های فکری و فیزیکی است وحاضر است سختی‌ها و ناراحتی‌ها سفر را برای اکتساب تجربه و آگاهی تحمل کند . اکوتوریسم پایدار یک رویکرد مدیریتی است که باتوجه به هدف‌های ارزشی ، اقتصادی ، اجتماعی ومحیط زیستی با همکاری و همیاری مسئولان ومردم جامعه ازطریق وضع قوانین و مقررات مناسب و اعمال موثر آن‌ها به طور مستقیم و غیر مستقیم به حفظ طبیعت بیانجامد.اکوتوریسم باید با محیط زیست سازگار باشد و به تخریب منابع طبیعی و کاهش آن‌ها منجر نشود . با آموزش و یادگیری برای کلیه طرف‌های دخیل اعم از مردم محلی ،اکوتوریست ، مسئولان دولتی ، متصدیان صنعت توریسم و…….همراه باشد ومنافع بلندمدت جامعه محلی رااز طریق محافظت مستمر از منابع طبیعی تأمین کند . به این ترتیب ، در اکوتوریسم پایدار علاوه برمحافظت از محیط زیست وتحقق هدف‌های اجتماعی و اقتصادی ، به مسائل ارزشی و اخلاقیات نیزتوجه می‌شود . ( زاهدی ، ۱۲۱:۱۳۸۵- ۱۱۹ )