از این منظر می­توان گفت که تجارت در نفس خود بعنوان یک وسیله ارتباط جمعی مهم و موثر عمل کرده و فرهنگ­های متکثر را به هم پیوند زده ونزدیک می­ کند. پیشرفت تکنولوژی­های ارتباطات و ترابری، رسانه ­ها و فنون اطلاعاتی همگی ابزار مهمی در خدمت تجارت بوده ­اند، اما هیچکدام را نمی­ توان جایگزینی برای آن تلقی کرد. (آل اسحاق،۱۳۹۰: ۷۹)
( اینجا فقط تکه ای از متن درج شده است. برای خرید متن کامل فایل پایان نامه با فرمت ورد می توانید به سایت feko.ir مراجعه نمایید و کلمه کلیدی مورد نظرتان را جستجو نمایید. )

منتقدان فرهنگ تجاری بطور کلی و جهانی شدن بطور خاص بر این نکته تاکید می­ورزند که فرهنگ مسلط تجاری غربی- آمریکایی ازطریق­جهانی­شدن اقتصادی وبه­کمک رسانه­های­جمعی پیشرفته، تیشه به ریشه­هویت­های فرهنگی متکثر می­زند واگر این روند متوقف­نگردد بعیدنیست درآینده نه­چندان دور،ازفرهنگ­های متنوع­جهانی دیگراثری­برجای نماند.این­قضاوت به­دو لحاظ نادرست و بی­پایه است:
اول فرهنگ تجاری را منحصر به غرب و سرمایه­داری جدید بدانیم
دوم مفروض گرفتن نابودی همه فرهنگ­های غیر غربی که هیچ شواهدی برای آن وجود ندارد، زیرا فرهنگ تجاری بخشی از فرهنگ عمومی بشری است و اختصاص به قوم و منطقه خاصی ندارد. (آل اسحاق،۱۳۹۰: ۸۰-۷۹)
آنچه که در اروپای دوران جدید اتفاق افتاد ومنجر به­شکل­ گیری نظام اقتصادی مدرن شددرواقع غالب شدن روابط تجاری برتقریبا کلیه­جوانب زندگی اقتصادی­دراین منطقه ازجهان بود.نظام­اقتصادی مدرن یا سرمایه­داری درماهیت خود پدیده جدیدی نیست، بلکه در شکل و شیوه عملکرد خود تازگی دارد.
امروزه علت اینکه روابط تجاری به آسانی و به سرعت در همه جوامع دنیا گسترش می­یابد و به روابط غالب و حاکم اقتصادی تبدیل می­ شود، ناشی از این واقعیت است که فرهنگ همه جوامع فعلی دنیا با ارزش­های تجاری کم و بیش مانوس است. (غنی نژاد،۲۰۰۷: سایت اینترنتی، ۵/۱/۹۳)
درغیراین صورت فرآیندجهانی شدن­اقتصادی باموانع­جدی روبرومی­شد.آنچه درغرب­اتفاق افتاد، ابداع فرهنگ وتجارت­نبود بلکه ارتقای­آن به نظام اقتصادی­حاکم بود.یک­فیلسوف فرانسوی معاصر می­گوید:
اگر بپذیریم که همه فرهنگ­ها کم و بیش دارای ارزش­های تجاری هستند، نگرانی درباره اضمحلال فـرهنگ­های بـومی در برابر فـرهنگ تجاری وارداتـی (غربی) بی­مورد خواهد بود. مـدرن­ترین روابط
تجاری- اقتصادی درجوامعی مانندهنگ­کنگ، سنگاپور وژاپن اکنون حاکم است، اماهیچ کس­نمی­تواند
ادعاکندکه­فرهنگ­های بومی­اینها ازبین رفته یادرمعرض­خطرجدی­است.(Comte Sponville, 2004: 1)
فرهنگ فرانسوی امروزی نسبت به فرهنگ فرانسه دو سده قبل بطور یقین تفاوت­های بسیاری کرده و همانند دیگر جوامع پیشرفته دنیا، فرهنگ تجاری در آن وجه غالب یافته، اما هویت فرانسوی همچنان ویژگی­های خاص خود را دارد که آنرا از دیگران متمایز می­ کند. به عبارت دیگر، پیدایش وجوه مشترک زندگی اجتماعی میان جوامع مختلف نه تنها باعث ازبین رفتن هویت فرهنگی آنها نمی­ شود بلکه آشنایی وپیوند هرچه بیشتر آنها با یکدیگر برغنای فرهنگی آنها می­افزاید. درمجموع چنانچه هماهنگی درحوزه بازرگانی و فرهنگی بصورت راهبردی در یک کشور ایجاد گردد این دو مقوله به شکل دو متغیر مستقل با اثرات متقابل می­توانند مکمل یکدیگر گشته و رابطه­ای دو سویه ایجاد کنند بطوریکه اتخاذ فرهنگ مناسب موجب رونق تجاری می­گردد ومتقابلا گسترش تعاملات تجاری نیز به غنای فرهنگی و افزایش حوزه نفوذ یک کشور کمک کرده و موجب توسعه و صدور فرهنگ کشور صادرکننده خواهد شد. (آل اسحاق،۱۳۹۰: ۸۱-۸۰)
۲-۲-۷-۳ الگوی فرهنگ- امنیت
بخش اعظمی از مدافعان این الگو که بیشتر از نظریه پردازان فرهنگی و سازه­انگاران هستند معتقد به نوعی رابطه علت و معلولی میان عناصر امنیت ملی و عناصر محیط نهادی و فرهنگی می­باشند. در این میان دیدگاه ­ها و نقطه نظرات آنان در تحلیل محیط امنیتی را می­توان بر اساس مدل ارائه شده از سوی سازه­انگاران توضیح داد.(عبداله خانی، ۱۳۸۳: ۸۵)

1. 1. تاثیر هنجارها بعنوان یکی از عوامل محیط فرهنگی و نهادی بر منافع امنیت ملی و سیاست امنیت ملی.

1. 1. تاثیر هنجارها بعنوان یکی از عوامل محیط فرهنگی و نهادی داخلی، ملی و جهانی بر شکل گیری هویت کشورها.

1. 1. تاثیر نوسان یا تغییر هویت کشور بر منافع امنیت ملی و سیاست­های امنیت ملی.

1. 1. تاثیر پیکربندی هویت کشور بر ساختارهای هنجاری بین کشوری.

1. 1. نقش سیاست­های دولت در تولید و بازسازی ساختارهای فرهنگی و نهادی.(گروه مطالعات وتحقیقات راهبردی، ۱۳۸۸: ۶۵-۶۴)

شکل ۲-۲ الگوی تحلیل فرهنگی محیط امنیتی
۲-۲-۷-۴ محیط فرهنگی و سیاست امنیت ملی
در چارچوب این الگو محیط امنیتی که کشورها در آن قرار دارند بیشتر و در وجه مهمتر، فرهنگی و نهادی تلقی گردیده است و نه مادی، از سوی دیگر تاکید شده است که؛ محیط­های فرهنگی نه تنها بر انگیزه­ های رفتارهای گوناگون کشورها، بلکه بر خصلت اصلی کشورها (آنچه که ما آن را هویت کشور می­نامیم) نیز تاثیر می­ گذارد.(گروه مطالعات و تحقیقات راهبردی،۱۳۸۸: ۶۶-۶۵)
البته­مدافعان این الگو اصراری ندارندکه تاثیربازیگران برمحیط فاقداهمیت است­برعکس، آنان می­گویند که بازیگر و محیط، متقابلا موثرند و این تاثیرات هم محیط داخلی و هم بین ­المللی را شامل می­گردد.
در الگوی فرهنگ- امنیت، سه نوع رابطه میان محیط فرهنگی و بازیگران امنیتی می­توان برشمرد: اول، محیط­ها ممکن است فقط بر رفتار بازیگران تاثیر داشته باشند. دوم اینکه محیط­ها ممکن است بر خواص احتمالی (و نه قطعی) بازیگران (هویت، علایق، توانمندی­ها)تاثیر کند وبالاخره اینکه محیط­ها
ممکن است بطور کلی، وجود بازیگران را تحت تاثیر قرار دهند.(گروه مطالعات و تحقیقات راهبردی،
۱۳۸۸: ۶۶)
از سوی دیگر در این الگو محیط­های فرهنگی بین ­المللی که سیاست­های امنیت ملی در آنها شکل می­گیرد در سه طبقه ­بندی جای می­گیرد، طبقه اول شامل نهادهای رسمی یا رژیم­های امنیتی مانند ناتو، سازمان امنیت و همکاری اروپا، اتحادیه اروپای غربی و رژیم­های کنترل تسلیحات مانند قرارداد منع گسترش سلاح­های هسته­ای، کنترل تسلیحات شیمیایی و قراردادهای سالت و غیره است. (گروه مطالعات و تحقیقات راهبردی،۱۳۸۸: ۶۶)
طبقه دوم که کمتر شناخته شده است وجودنوعی فرهنگ سیاسی­جهانی است که عناصری مانند قواعد
حاکمیت و حقوق بین­الملل، هنجارهای مدیریت صحیح کشور دارای حاکمیت، فناوری­های اجتماعی و سیاسی استاندارد شده مورد استفاده شبکه ­های تخصصی و مشورتی مانند نظریه سازمان و مدل­های سیاست اقتصادی و گفتمان سیاسی فراملیتی توسط جنبش­های اجتماعی بین ­المللی مانندعفو بین­الملل وصلح سبز را شامل می­ شود و بالاخره درحلقه سوم، الگوهای بین ­المللی دوستی ودشمنی دارای ابعاد فرهنگی مهم هستند. بطور مثال از لحاظ قدرت مادی، کانادا و کوبا نسبت به ایالات متحده در وضعیت تقریبا مشابهی قرار دارند اما در حالیکه یکی از آنها یک تهدید است دیگری یک متحد است که درچارچوب­تحلیل فرهنگی محیط امنیتی این­وضعیت نتیجه عوامل فکری درسطح بین ­المللی است.
در الگوی فرهنگ- امنیت، علاوه برفرهنگی و نهادی دانستن محیط امنیتی کشورها بر تاثیر محیط­های فرهنگی بر هویت کشورها (در مقابل صرفا رفتار کشورها) نیز تاکید شده است. آنان در استدلال­های خود حداقل سه اثری که محیط­های فرهنگی- خارجی ممکن است بر هویت کشورها در نتیجه بر سیاست­ها و منافع امنیت ملی داشته باشند مورد توجه قرارداده­اند، اول اینکه این محیط­ها می­توانند برتلقی کشورها از بقا بعنوان موجودیت، تاثیرگذار باشند. (گروه مطالعات و تحقیقات راهبردی،۱۳۸۸: ۶۷-۶۶)
دوم اینکه، محیط­ها ممکن است خصلت بارز کشور بودن درسیستم را درطی زمان تغییردهند. امروزه، بر خلاف اواخر قرن نوزدهم، برای یک کشور تقریبا غیر قابل تصور است که به مستعمره شدن خود رای بدهد. از سوی دیگر تا اواخر قرن نوزدهم، جنگ اعمال قدرت کشور دانسته می­شدبی­آنکه امری غیر اخلاقی دانسته شود ولی امروزه با اینکه کشورها هنوز برای جنگیدن سازماندهی می­ کنند ولی
عوامل داخلی و هنجارهای بین ­المللی در حال تغییر، تکانش­های تهاجمی بسیاری از کشورها را مهار
کرده به این ترتیب این وضع بوجود آمده که جنگ، دربهترین حالت، یک شرضروری دانسته می­ شود.
سرانجام اینکه محیط­های فرهنگی می­توانند در ماهیت یک کشور در یک نظام مفروض بین ­المللی تغییراتی بوجود آورند. مثلا از فردای جنگ جهانی دوم، آلمان و ژاپن شاهد نقش­آفرینی مسلط هویت در سیاست خارجی خود بودند. چنانچه توماس برگر آن را در چارچوب هویت کشورهای تاجر تحلیل کرده است و یا بر همین اساس تحلیل نموده که فرانسه، برخلاف بریتانیا، تاحدی به این علت به سازوکار نرخ تبدیل نظام پولی اروپا متعهد باقی مانده است. که این کشور از بنیانگذاران آن نظام بوده، یعنی در واقع به علت منافع هویتی. (گروه مطالعات و تحقیقات راهبردی،۱۳۸۸: ۶۷)
۲-۲-۷-۵ ارزش­ها و امنیت
ارزش­ها بعنوان زیرمجموعه مباحث فرهنگی، اشتراک یا عدم اشتراک ارزش­های مورد استفاده از طرف مردم با ارزش­های حاکمیت و از سویی دیگر دوگانگی ارزشی در درون جوامع هریک به نوبه خود در روند امنیتی و کارکردهای ثبات و بی­ثباتی دارای تاثیر زیادی می­باشد. در مجموعه مطالعات در این زمینه بخصوص مطالعاتی که پیرامون نظریات نوسازی صورت گرفته، مقوله رابطه تحولات ارزشی و ثبات سیاسی مورد توجه جدی بوده است. بدین سان انقلاب­ها و ناآرامی­های جوامع بر اثر ناهمگونی­های ارزشی نیز زمینه ساز نظریات زیادی بوده است. ارزش­های سنتی، منشا و خاستگاه اصلی فرهنگ­های ملی جوامع را تشکیل داده و هویت­های ملی بر آن اساس شکل می­یابند. فلسفه وجودی برای هر جامعه متکی بر این ارزش­ها شکل می­گیرند. نکته مهم در ارتباط میان تحولات ارزشی با مساله امنیت در ظهور یک خواست نهفته است: ارزش­های فرهنگی سنتی همواره خواهان احیای مجدد و در پی جویی نزاکت فرهنگی و بازگشت به وضعیت ایده­آل گذشته می­باشند. این خواست بازگشت به وضعیت قبلی، ریشه بسیاری از تعارضات پیش­گفته را تشکیل می­دهد.(آل اسحاق،۱۳۹۰: ۹۳)
نخست،این وضعیت درزمانی که فلسفه وجودی نظام­های سیاسی بامردم متفاوت باشد،تشدید می­ شود و همچنین بخشی از این ناامنی­ها و تعارضات سیاسی درجهان سوم ناشی از ارزش­های متفاوت درون جامعه با نظام سیاسی و با ارزش­های کشورهای قدرتمند جهانی رخ می­ دهند. (آل اسحاق،۱۳۹۰: ۹۴)
دوم، مساله نقصان فلسفه وجودی و ایدئولوژی برای دولت­های جهان سوم، یک عامل بی­ثباتی و تهدید امنیت فرهنگی محسوب می­ شود و فلسفه وجودی موضوع مهمی است که ضمن نشان دادن اهمیت نقش فرهنگ، نیازمندی دولت­های جهان سوم به ضرورت داشتن چیزی را که بوزان از آن بعنوان ایده دولت نام می­برد، آشکار می­سازد. شاید هیچ دولتی را نتوان یافت که از یک ایدئولوژی بعنوان پایه­ های مشروعیت حکومت خود استفاده نکند، اما این وضعیت در کشورهای توسعه نیافته تا حدود زیادی متفاوت است. بسیاری از دولت­ها از ایدئولوژی و فرهنگ، بعنوان ابزاری برای ماندگاری خویش و نیز سرکوب مخالفان بهره ­برداری می­ کنند. (آل اسحاق،۱۳۹۰: ۹۴)
در نظام­های سیاسی نسبتا باثبات که تمامی کارویژه­ها و فرآیندهای آن به تقویت و حمایت از یکدیگر متمایل هستند، احتمالا فرهنگ سیاسی یکپارچه­ای وجود دارد که در آن سمت­گیری­های شهروندان و
رهبران بطور دو جانبه با یکدیگر همخوانی دارند. (آل اسحاق،۱۳۹۰: ۹۴)
در عین حال حتی در باثبات­ترین نظام­ها و متجانس­ترین ترکیب­های جمعیتی بین دیدگاه­ های رهبران سیاسی و شهروندان عادی تفاوت­های مهمی وجود دارد. آنانکه بطور روزمره با قدرت در ارتباط هستند و در یک نظام سیاسی به استخدام نقش­های مهم مسئولیت و نفوذ درآمده­اند لاجرم باید سیاست را با چشم­اندازی بسیار متفاوت­تر ازکسانی ببینند که اساسا ناظر و یاشهروندان مشارکت­کننده صرف هستند. از نظر لوسین پای در تمام نظام­های سیاسی حداقل دو فرهنگ سیاسی وجود دارد:

1. 1. فرهنگ سیاسی نخبگان

1. 1. فرهنگ سیاسی توده­ها. (آل اسحاق،۱۳۹۰: ۹۴)

نقش فرهنگ همواره از مباحث قابل توجه در حوزه نظری توسعه بوده و هر روز به اهمیت آن افزوده می­ شود. در این حوزه گابریل آلموند و سیدنی وربا در بررسی­های خود در مورد پنج کشور انگلستان، آلمان، آمریکا، ایتالیا ومکزیک به این نتیجه می­رسند که علت عمده توسعه نیافتگی سیاسی در کشورهای جهان سوم مربوط به مسائل روانی، تاریخی و فرهنگی است. به این معنی که در طول تاریخ در این نظام­ها نوعی فرهنگ پدید آمده است که مانع از پیشرفت توسعه سیاسی می­ شود. (آل اسحاق،۱۳۹۰: ۹۵-۹۴)
تاثیر فرهنگ در توسعه به نحوی قابل توجه بوده که برخی بطور افراطی جوامع توسعه ­یافته و جهان
سوم را صرفا با معیارهای فرهنگی تحلیل نموده و داشتن فرهنگ­های دیگر نسبت به فرهنگ غربی را عامل عقب­ماندگی دانسته ­اند. صرف نظر از اشکالاتی که از جنبه تاریخی بر این نظریه وارد است، این دیدگاه افراطی دربطن خود، نقش ارزشوفرهنگ را درمسیر توسعه نشان می­دهد.(ربیعی، ۱۳۸۴: ۲۸۰)
۲-۲-۷-۶ هنجارها- منافع و سیاست امنیت ملی
هنجارها یکی ازمهمترین مفاهیم مورد توجه درتحلیل فرهنگی محیط امنیتی می­باشد. دراین چارچوب هنجارها، انتظارات دسته جمعی درباره رفتار صحیح برای یک هویت مفروض است. گاهی هنجارها مانند قواعدی که یک هویت را تعریف می­ کند عمل می­ کنند. این موارد عوامل تشکیل­دهنده هستند زیرا در این موارد، هنجارها اقداماتی را که باعث می­ شود دیگران مرتبط، هویت ویژه­ای را بشناسند، اعتبار آن راتصدیق کنند وبه او واکنش مناسب نشان دهند مشخص می­سازد. مانند اینکه مشخصات یک اقدام اعتراضی امنیتی را در برابر یک اقدام اعتراضی عادی و غیرامنیتی مشخص کرد. (گروه مطالعات و تحقیقات راهبردی،۱۳۸۸: ۶۸)
در موارد دیگر، هنجارها از لحاظ اثر، خود تنظیم کننده هستند. آنها برای وضع صحیح یا ارائه یک هویت مشخص، بعنوان معیار به کار می­روند مانند معیارهایی که مشخص می­ کند در اوضاع و احوال خاص، وقتی حادثه امنیتی اتفاق می­افتد نیروهای امنیتی چگونه با آن مواجه خواهند شد. (گروه مطالعات و تحقیقات راهبردی،۱۳۸۸: ۶۸)
بنابراین، هنجارها در وهله اول هویت­ها را تعریف می­ کنند (تشکیل می­ دهند) یعنی انتظارات مربوط به

جز در این شهر ز اهل ایامش
بر منش حکم برتری دادند
می‌توانستیش چو از جا جست
از تو یک زهر چشم اگر دیدی

که نگنجد به هیچ حوصله‌ای
که در او بود خلق شهر تمام
جای ندهند جز به صف نعال ^[۷]
نشنیده است هیچ‌کس نامش…
به شکست منش فرستادند
کس نشانی به یک اشاره‌ی دست
به خدا اگر کسش دگر دیدی
(دیوان:۲۵۴)

وحشی از ممدوحش میر میران به طور کنایه آمیز در خواست لطف و رحمت می‌کند ولی سخن خودش را در قالب شکایتی بر دشمنان و شاعران نالایق عنوان می‌کند و اینکه این شاعران لایق لطف و رحمت نیستند.

عدل باشد که من به صف نعال
حضم من کیسه پر ز مهره‌ی خر
نظر لطفت ار به من بودی

جا کنم یا هزار عقد لآل
بر سر صف نهد بساط هنر
غیر بیرون انجمن بودی
(دیوان:۲۵۹)

فصل چهارم
موضوعات اجتماعی در
شعر وحشی بافقی
از آنجایی که انسان‌ها در مسائل مهم اشتراک دارند، اعتقاد شاعر بر این است که شعر باید همه‌ی وجوه ژرف زندگانی را در بر گیرد و به مشترکات اندیشه‌ی بشری برگردد و اینجاست که نقش مخاطب و گروهی که خواهان شعر و شاعرند تعیین کننده‌ی نوع بیان او می‌شوند، زیرا از دیدگاه جامعه شناسی ادبیات هنرمند (و از جمله شاعر) نیز یکی از همین انسان‌های جامعه زاد و جامعه زی و برخوردار از همه‌ی فرآورده‌های فکری و فرهنگی جامعه و مرهون کار و فعالیّت نسل‌های انسان‌های فعّال بوده و هست و به همین خاطر، هستی اجتماعی و حیات فکری و فرهنگی و شخصیّت اجتماعی و هنری خود را به جامعه مدیون است و «اثرش نیز عصاره‌ای از فرهنگ جامعه است که هنرمند در آن پرورش فکری و ذوقی و فرهنگی یافته و به اثر خود شکل و محتوا بخشیده است. شعر کنش خلاّق شاعر است که در میان شبکه‌ای از کنش‌های متقابل اجتماعی، صورت «بیانی عاطفی و تکامل یافته از واقعیّت» پیدا می‌کند. بیانی که طیّ آن انسان آگاه اجتماعی با تکیه بر شناخت عاطفی، اندیشه‌ی خود را در قالب تصاویر ذهنی ریخته، ارائه می‌دهد (ترابی، ۱۳۷۹: ۱۷). این بازتاب استعاری از واقعیّت و یا بازآفرینی آن در پرتو تصویرهای هنری در واقع شکلی از فرهنگ معنوی جامعه است که به بیان رابطه‌ی انسان با محیط طبیعی و اجتماعی، با دنیای ذهنی و به عبارتی، با واقعیّت درون و بیرون می‌پردازد.
موضوعات اجتماعی در اشعار وحشی بافقی مدح شاهان و درباریان و انتقاد را شامل می‌شود که به ذکر و بیان هرکدام در جای خود می‌پردازیم.
۴-۱. مدح
مدیحه در لغت به معنی ستایش و در اصطلاح شعری ستایش آمیز باشد که آن می‌تواند شخص، گروه، بانیان حکومت و یا حتی یکی از حالات و خلقیات نفسانی انسان باشد. مدیحه سرایی در ادب فارسی یکی از قدیمی‌ترین انواع شعر است که از دیرباز مورد توجه سخن سرایان بوده است. شاید هنگامی که گویندگان فارسی زبان پس از ظهور شعر و شاعری در ایران سخنوری را آغاز کردند و نخستین موضوع رسمی مدح و ستایش سلاطین و امرا بود (مدح) در اصطلاح شعر آن است که نویسنده یا گوینده کسی را به صفات نیک و پسندیده متصف سازد و بستاید. «این‌گونه ادبی از رایج‌ترین مضامین و موضوعات نخستین شعر فارسی در ۱۲ قرن پیش می‌باشد موضوع این نوع ادبی می‌تواند حتی یک از حالات و خلقیات نفسانیِ انسان نیز باشد» (داد، ۱۳۷۸: ۲۶۶).
در تاریخ ادبیات فارسی مدح یکی از موضوعات شعری شاعران بوده است که اغلب شامل ستایش پادشاهان و درباریان بوده است . « مداحی و ستودن سلاطین و بزرگان و اربابان زر و زور که ظاهراً از سال ۲۵۱ هجری آغاز شد، اندک اندک یکی از موضوعات اصلی و مهم و گستره‌ی کلام منظوم فارسی گردید و در برخی زمان‌ها به اوج خود رسید . گاه در طول تاریخ از رونق آن کاسته شد، امّا این بلا، هیچ گاه از گریبان شعر و ادب فارسی دست برنداشت و قرن‌ها ادامه یافت و حتّی تا روزگار ما رسید » ( وزین پور، ۱۳۷۴: ۳۴) .
دکتر ذبیحالله صفا در مورد مدیحهسرایی در عهد صفوی میگوید« در عهد صفوی مدح شاهان، سرداران و امیران و وزیران در قصیده‌های مدحی که در سراسر این عهد نیز رواج داشت سنتی بود دیرین در شعر پارسی و وسیله ای ثمر بخش برای انتجاع و اعاشه شاعران و دنباله‌ی کار در این راه به ترکیب‌ها و ترجیع‌ها و قطعه‌ها و حتی رباعی‌ها و غزل‌ها نیز می‌کشید و مطلبی بود که تازگی نداشت» ( صفا، ۱۳۷۱، ج ۵، بخش اول: ۶۰۷ ).
(( اینجا فقط تکه ای از متن درج شده است. برای خرید متن کامل فایل پایان نامه با فرمت ورد می توانید به سایت feko.ir مراجعه نمایید و کلمه کلیدی مورد نظرتان را جستجو نمایید. ))

اگر چه مدح به نوعی از ارزش سخن می‌کاهد و در راستای اهداف ارزشمند سخنوری پیش نمی‌رود ؛اما عرصه را برای خود نمایی و تاخت و تاز اندیشه گسترش داده تا شاعر با ساختن اشعاری زنده و پویا مضامینی فریبا بیافریند و در شعر جریانی سیّال برای ادبیات ما رقم زند و در هر صورت این نوع شعر به نفع ادبیات و در مسیر رشد آن حرکت کند و باید گفت مدح شاهان و درباریان موضوعی است که بعد از عشق بیش ترین بسامد را در میان موضوعات شعری وحشی دارد او در دیوانش حدود هشت ممدوح پ را مدح کرده که ضمن ستایش ممدوحان به ذکر اوصاف نیک و پسندیده‌ی آن‌ها می‌پردازد مانند نمونه‌های زیر:
۴-۱-۱. مدح غیاث‌الدین محمد میرمیران
غیاث الدین محمد میر میران پسر شاه نعمت الله باقی پسر امیر نظام الدین از نوادگان دختری شاه نعمت الله ولی بود.امیر نظام الدین چندی وزارت شاه اسماعیل اول را برعهده داشت و در جنگ چالدران کشته شد.پسرش
نعمت الله باقی شوهر خانش بیگم دختر شاه اسماعیل بود که به فرمان شاه تهماسب در عقد ازدواج او درآمد وحکومت یزد یافت ،غیاث الدین محمد میر میران پسر او از دختر شاه اسماعیل است وپسر او شاه خلیل الله نیز صفیه سلطان، دختر شاه اسماعیل دوم را به زنی داشت .میر میران و شاه خلیل الله هر دو ممدوح وخشی بوده اند(صفا،ج۵بخش دوم:۱۳۷۸،۵-۷۶۴)به نظر می‌رسد که میر میران ممدوح اصلی وحشی بوده که حدود ۱۵ قصیده را به ستایش او اختصاص داده است، وحشی در یکی از قصیده‌هایش شاعران را مشتی گدا می‌داند که برای دریافت صله و انعام پادشاهان را مدح می‌کند و خودش را هم گدا می‌داند ولی دلیل مدح‌های بی شمارش از میرمیران را بزرگی و عظمت او می‌داند و نه مسائل مادی و خودش را سگ درگاه ممدوح می‌خواند :

در میان عقیده من و عقیده غیر
من نمی‌خواهم از تو غیر از تو
همت هر کس از تو چیزی خواست
من سگ این درم اگر دگران
به خدا کز پی گدایی نیست
از در مدح و زیور نامت
چون بگویم گدا نیم، هستم

هست شاها تفاوت بسیار
او نمی‌خواهد از تو جز دینار
غیر دینار جست و ما دیدار

به طور کلی نتایج تجزیه‌وتحلیل متن، فعالیت‌ها و تصاویر مطالعات اجتماعی مقطع ابتدایی ازنظر میزان درگیری ذهن فراگیر با مطالب (یادگیری فعال) با توجه به روش ویلیام رومی نشان می‌دهد که در کل مطالب و محتوای کتب جدید تألیف یعنی مطالعات پایه سوم با ۱٫۲۰ و چهارم با ۰٫۵۷ و ششم با ۱٫۰۶ کاملاً فعال بوده و دارای محتوای مناسبی می‌باشند ولی محتوای کتاب مطالعات پایه پنجم با ۰٫۳۶ ازنظر ویلیام رومی غیرفعال است و به خاطر تأکید بیشتر به بیان حقایق، تعاریف حفظی و آمرانه بودن محتوا ضعیف و نامطلوب تلقی می‌گردد.
فصل پنجم
بحث و نتیجه‌گیری
فصل پنجم: بحث و نتیجه‌گیری
۵-۱ مقدمه
همان طور که در فصل دوم گفته شد کتاب مطالعات اجتماعی از جمله کتاب‌هایی است که تقریب در تمام کشورهای دنیا آموزش داده می‌شود؛ و در یک دهه اخیر به‌موازات لزوم پاسخ‌گویی به نیازهای نو در عرصه آموزش این درس و لزوم برون رفت از رویکردهای سنتی برای این حوزه یادگیری تدوین شده است. بر این اساس در سه سال گذشته محتوای این کتاب‌ها در مقطع ابتدایی بر اساس سند تحول بنیادین تغییر کرده و محتوای جدید تدوین شده است و تحلیل این کتاب‌ها به جز کتاب پایه پنجم ابتدایی که قرار است ویرایش جدید آن در سال تحصیلی ۹۵/۹۴ از آن رونمایی می‌شود بر اساس اهداف مهم کتاب مطالعات اجتماعی جدید تألیف از جمله (زمان، تداوم و تغییر، فضا و مکان، نظام اجتماعی، فرهنگ و هویت، منابع و فعالیت‌های اقتصادی) انجام گرفته است. در این بخش ابتدا تحلیل محتوای کتاب‌ها درزمینه کارآفرینی برای هر مؤلفه به تفکیک پایه صورت می‌گیرد و سپس نتیجه‌گیری کلی در خصوص میزان توجه به مؤلفه‌ها در کل کتاب‌های مطالعات اجتماعی مقطع ابتدایی تفسیر می‌گردد و سپس به بیان نتایج تحلیل محتوا بر اساس تکنیک ویلیام رومی پرداخته می‌شود و در پایان پیشنهاد‌ها بیان می‌گردد.
(( اینجا فقط تکه ای از متن درج شده است. برای خرید متن کامل فایل پایان نامه با فرمت ورد می توانید به سایت feko.ir مراجعه نمایید و کلمه کلیدی مورد نظرتان را جستجو نمایید. ))

۵-۲ نتایج تحلیل محتوای کتب مطالعات اجتماعی از نظر میزان توجه به مؤلفه‌های کارآفرینی
در تحلیل محتوای کتب مطالعات اجتماعی در زمینه کارآفرینی در کل به این مؤلفه‌ها در حد خیلی کم توجه شده است ولی در بین مؤلفه‌ها بیشترین میزان توجه به مؤلفه‌های عقلانی می‌باشد و سپس به ترتیب به مؤلفه‌های اقتصادی، اجتماعی، سازمانی و کمترین میزان توجه به مؤلفه عاطفی بوده است.
۵-۲-۱ تحلیل محتوای کتاب‌های مطالعات اجتماعی ازنظر میزان توجه به مؤلفه‌های اقتصادی
در تحلیل محتوای کتب مطالعات اجتماعی میزان توجه به مؤلفه‌های اقتصادی در حد خوب می باشد میزان توجه به مؤلفه‌های اقتصادی به ترتیب از بیشترین به کمترین در بین پایه‌ها در پایه ششم در حد خوب و در پایه سوم در حد متوسط در پایه پنجم در حد کم و پایه چهارم در حد خیلی کم می‌باشد در پایه سوم در مجموع متن، فعالیت و تصویر بیشترین میزان توجه به زیر مؤلفه‌های سودگرایی، اهل کار و عمل بودن، تلاش و کوشش و نتیجه‌گیری بوده است که با اهداف اقتصادی پایه سوم شامل شناسایی فعالیت‌های اقتصادی و لزوم تلاش و کوشش و اهل کار و عمل بودن برای تأمین نیازها و نتیجه‌گیری برای بیان الگوهای صحیح مصرف همخوانی دارد و در پایه چهارم بیشترین میزان توجه به زیر مؤلفه‌های سودگرایی، افزایش درآمد، اهل کار و عمل بودن، تلاش و کوشش، و نتیجه‌گیری می‌باشد و این مؤلفه‌ها با اهداف اقتصادی کتاب مطالعات اجتماعی پایه چهارم مانند تأثیر کار و تلاش در پیشرفت کشور و اهل کار و عمل بودن و درآمدزایی و رفع نیازهای اقتصادی همخوانی دارد و در پایه پنجم بیشترین میزان توجه به زیر مؤلفه‌های افزایش درآمد، انرژی و پشت‌کار، و تلاش و کوشش بوده است که با اهداف اقتصادی کتاب هم‌خوانی دارد و در پایه ششم بیشترین میزان توجه به زیر مؤلفه‌های ثروت گرایی، سودگرایی، افزایش درآمد، اهل کار و عمل بودن، تلاش و کوشش و نتیجه‌گیری بوده است. که با اهداف اقتصادی کتاب ازجمله استفاده از منابع و امکانات، تولید، توزیع و مصرف، کارآفرینی، استفاده بهینه از منابع و آشنایی با برخی از مشاغل و نهادها همخوانی دارد. و در همه پایه‌ها به بقیه زیر مؤلفه‌ها در حد خیلی کم‌توجه شده است.
۵-۲-۲ تحلیل محتوای کتاب‌های مطالعات اجتماعی ازنظر میزان توجه به مؤلفه‌های اجتماعی
بعد از مؤلفه‌های اقتصادی بیشترین میزان توجه به مؤلفه‌های کارآفرینی در کتب مطالعات اجتماعی مقطع ابتدایی مؤلفه‌های اجتماعی می‌باشد میزان توجه به مؤلفه‌های اجتماعی به ترتیب از بیشترین به کمترین در بین پایه‌ها، پایه سوم بیشترین میزان توجه، پایه چهارم در حد متوسط، پایه پنجم در حد کم و پایه ششم در حد خیلی کم می‌باشد در پایه سوم بیشترین میزان توجه به زیر مؤلفه‌های همکاری، سازگاری با دیگران، انعطاف‌پذیری و حساسیت نسبت به دیگران می‌باشد و این با اهداف تدریس کتاب مطالعات اجتماعی جدید تألیف توجه به اهداف اجتماعی شامل همکاری، انعطاف‌پذیری، سازگاری با دیگران و حساسیت نسبت به دیگران می‌باشد همخوانی دارد. در پایه چهارم بیشترین زیر مؤلفه‌هایی که به آن‌ها توجه شده است همکاری و سازگاری با دیگران می‌باشد که با اهداف کتاب مطالعات اجتماعی پایه چهارم شامل نظام اجتماعی که در آن به روابط انسان‌ها و لزوم سازگاری با دیگران و احترام و روابط بین افراد و همکاری اشاره دارد، همخوانی دارد. در پایه پنجم بیشترین میزان توجه به زیر مؤلفه‌های همکاری، حساسیت نسبت به دیگران، قدرت‌طلبی رهبری و پویایی می‌باشد که با اهداف فرهنگ و هویت نظام اجتماعی هم خوانی دارد. و در پایه ششم بیشترین میزان توجه به زیر مؤلفه‌های همکاری، سازگاری با دیگران، و حساسیت نسبت به دیگران بوده است که با اهداف کلی کتاب از جمله نظام اجتماعی و فرهنگ و هویت هم خوانی دارد. و به بقیه زیر مؤلفه‌ها در کل کتب در حد خیلی کم توجه شده است.
۵-۲-۳ تحلیل محتوای کتاب‌های مطالعات اجتماعی ازنظر میزان توجه به مؤلفه‌های عاطفی
کمترین میزان توجه به مؤلفه‌های کارآفرینی در بین مجموعه کتب مطالعات اجتماعی، مؤلفه‌های عاطفی می‌باشد و در بین پایه‌ها میزان توجه به مؤلفه عاطفی از بیشترین به کمترین به ترتیب در پایه سوم بیشترین، پایه پنجم خوب، پایه ششم کم و پایه چهارم در حد خیلی کم توجه شده است. در پایه سوم بیشترین میزان توجه به زیر مؤلفه‌های عاطفی عشق، همدلی، صداقت، وقف و عزم و اراده می‌باشد در پایه چهارم به همه زیر مؤلفه‌های عاطفی در حد خیلی کم توجه شده است و در پایه پنجم بیشترین میزان توجه به زیر مؤلفه‌های وقف، عزم و اراده، همدلی و آرمان‌گرایی بوده است و در پایه ششم بیشترین میزان توجه به زیر مؤلفه‌های همدلی، عشق، وقف، عزم و اراده و آرمان‌گرایی بوده است که این زیر مؤلفه‌ها با اهداف کلی کتاب فرهنگ و هویت همخوانی دارد.
۵-۲-۴ تحلیل محتوای کتاب‌های مطالعات اجتماعی ازنظر میزان توجه به مؤلفه‌های عقلانی
در مجموعه کتب مطالعات اجتماعی مقطع ابتدایی بیشترین میزان توجه به مؤلفه‌های عقلانی می‌باشد و در بین پایه‌ها میزان توجه از بیشترین به کمترین به ترتیب در پایه سوم در حد خیلی خوب، پایه چهارم خوب پایه پنجم کم و پایه ششم در حد خیلی کم توجه شده است. در پایه سوم بیشترین زیر مؤلفه‌های عقلانی که به آن‌ها توجه شده است شامل: توجه به جزئیات، دانش، آینده‌نگری، قدرت تخیل، نظم جویی، کنجکاوی و حل مسئله می‌باشد و با اهداف کتاب جدید مانند افزایش سطح دانش و انگیزش تفکر دانش‌آموزان نظم جویی و افزایش قدرت حل مسئله و کنجکاوی برای حل مسئله می‌باشد همخوانی دارد چرا که کتاب جدید به‌گونه‌ای طراحی ‌شده است که دانش‌آموز را به فعالیت‌های گروهی و مسئولیت‌پذیری و حل مسئله تشویق می‌کند. در پایه چهارم بیشترین میزان توجه به زیر مؤلفه‌های دانش، توجه به جزئیات، قدرت حل مسئله و کنجکاوی می‌باشد که در حد خوب و خیلی خوب به آن‌ها توجه شده است که با اهداف مطالعات اجتماعی پایه چهارم شامل افزایش آگاهی و دانش فراگیران و افزایش قدرت حل مسئله و تشویق دانش‌آموز به کنجکاوی در محیط پیرامون برای توجه به جزئیات و درک جهان پیرامون است کاملاً هم‌خوانی دارد. در پایه پنجم ازجمله زیر مؤلفه‌های عقلانی که در این کتاب بیشترین توجه به آن‌ها شده است اول مؤلفه (دانش) که بیشترین توجه را داشته است و سپس مؤلفه‌های (توجه به جزئیات، دانش، حل مسئله، کنجکاوی) دارای بیشترین میزان توجه بوده‌اند و به بقیه زیر مؤلفه‌ها در حد خیلی کم توجه شده است و در پایه ششم ازجمله بیشترین میزان توجه به زیر مؤلفه‌های عقلانی (توجه به جزئیات، تفکر واگرا، حل مسئله، دانش، آینده‌نگری، کنجکاوی) می‌باشد که در حد خوب به آن‌ها توجه شده و با اهداف کتاب ازجمله فرهنگ و هویت، نظام اجتماعی و فرایند کاوشگری محیطی و اجتماعی و فرایند توسعه و درونی سازی ارزش‌ها همخوانی دارد و به سایر زیر مؤلفه‌ها در حد خیلی کم توجه شده است.
۵-۲-۵ تحلیل محتوای کتاب‌های مطالعات اجتماعی ازنظر میزان توجه به مؤلفه‌های سازمانی
در تحلیل محتوای کتب مطالعات اجتماعی به مؤلفه‌های سازمانی کارآفرینی در کل در حد خیلی کمی توجه شده است و در بین پایه‌ها میزان توجه به این مؤلفه به ترتیب از بیشترین به کمترین، پایه سوم در حد خوب، پایه ششم در حد خوب، پایه پنجم در حد کم و پایه چهارم در حد خیلی کم توجه شده است. در مورد میزان توجه به مؤلفه‌های سازمانی در پایه سوم بیشترین میزان توجه به زیر مؤلفه‌های (تعهد و مسئولیت‌پذیری، کارآمد بودن، مهارت طلبی) بوده است که با اهداف کتاب کاملاً مطابقت دارد. و در پایه چهارم و در ارتباط با مؤلفه‌های سازمانی بیشترین میزان اشاره به زیر مؤلفه‌های (تعهد و مسئولیت‌پذیری و مهارت طلبی) می‌باشد که با اهداف مطالعات اجتماعی چهارم شامل ارزش‌ها و نگرش‌ها و نظام اجتماعی که بر مسئولیت‌پذیری و پیشرفت در همه زمینه‌های اجتماعی و کشف واقعیت‌ها تأکید دارد همخوانی دارد؛ و در پایه پنجم بیشترین میزان توجه به زیر مؤلفه‌های سازمانی (تعهد و مسئولیت‌پذیری، دانش فنی، مخاطره پذیری، کارآمد بودن) بوده است که با اهداف کلی کتاب پایه پنجم از جمله ارزش‌ها و نگرش‌ها مانند مسئولیت‌پذیری و نظام اجتماعی چون کارآمد بودن و تکالیف همخوانی دارد؛ و در پایه ششم بیشترین میزان توجه به زیر مؤلفه‌های سازمانی (تعهد و مسئولیت‌پذیری، مهارت طلبی، دانش فنی و کارآمد بودن) بوده است که با اهداف کلی کتاب از جمله اهداف اقتصادی و نظام اجتماعی همخوانی دارد. و به سایر مؤلفه‌ها سازمانی در حد خیلی کم توجه شده است.
با عنایت به پژوهش دهقان پور و همکاران (۱۳۹۰) درزمینه توجه به مؤلفه‌های کارآفرینی نتایج یافته‌ها به شرح زیر خلاصه می‌گردد.
درزمینه میزان توجه به مؤلفه‌های کارآفرینی در پایه سوم نتایج پژوهش دهقان پور و همکاران (۱۳۹۰) نشان می‌دهد که در کتاب چاپ قدیم به بیشترین میزان توجه به مؤلفه‌های اقتصادی بوده است و به مؤلفه‌های اجتماعی و عقلانی در حد متوسط توجه گردیده است و به مؤلفه‌های عاطفی و سازمانی در حد کم توجه شده است. ولی در مقایسه با این پژوهش و کتاب جدید تألیف میزان توجه به مؤلفه‌های کارآفرینی پایه سوم بیشترین میزان توجه به مؤلفه اجتماعی می‌باشد که در کتاب چاپ قدیم مؤلفه اقتصادی می‌باشد؛ و در کتاب جدید تألیف به مؤلفه‌های عقلانی، سازمانی و اقتصادی در حد متوسط توجه شده است و به مؤلفه عاطفی در حد کم توجه شده که نشان می‌دهد؛ که نشان می‌دهد در هر دو کتاب چه چاپ قدیم و چه چاپ جدید به مؤلفه‌های عاطفی در حد خیلی کم توجه شده است.
در کتاب پایه چهارم دهقان پور و همکاران به این نتایج رسیده‌اند که بیشترین میزان توجه به مؤلفه‌های عقلانی بوده است و به مؤلفه‌های اقتصادی، اجتماعی و سازمانی در حد متوسط توجه شده است و به مؤلفه عاطفی در حد کم توجه شده است؛ و در مقایسه با این پژوهش و در کتاب جدید تألیف بیشترین میزان توجه به مؤلفه‌های عقلانی و اقتصادی بوده است و به مؤلفه‌های اجتماعی و سازمانی در حد متوسط و به مؤلفه عاطفی در حد خیلی کم توجه شده است که نشان می‌دهد به مؤلفه‌های اقتصادی در کتاب جدید تألیف بیشتر توجه شده و همچنین عدم توجه به مؤلفه‌های عاطفی در هر دو کتاب می‌باشد.
در کتاب پایه پنجم چون تاریخ چاپ هر دو کتاب یکی می‌باشد و کتاب جدید تألیف در دست چاپ می‌باشد در پژوهش دهقان پور و همکاران (۱۳۹۰) نتایج نشان می‌دهد که بیشترین توجه به مؤلفه‌های عقلانی بوده و به مؤلفه‌های اقتصادی و اجتماعی در حد متوسط و به مؤلفه‌های عاطفی و سازمانی در حد کم توجه شده است و در این پژوهش نتایج نشان می‌دهد که بیشترین میزان توجه به مؤلفه‌های عقلانی و اقتصادی بوده است و به مؤلفه‌های اجتماعی و سازمانی در حد متوسط و به مؤلفه عاطفی در حد کم توجه شده است که نشان می‌دهد در هر دو پژوهش به مؤلفه عاطفی کمتر توجه شده است.
۵-۳ تحلیل محتوای کل کتاب‌های اجتماعی مقطع ابتدایی درزمینه کارآفرینی
در مجموع تحلیل کل کتاب‌ها درزمینه کارآفرینی نتایج نشان داد که بیشترین میزان توجه به مؤلفه‌های عقلانی بوده است که به ترتیب بیشترین زیر مؤلفه‌هایی که در مؤلفه عقلانی به آن‌ها توجه شده است (توجه به جزئیات و دانش در حد خیلی خوب)(حل مسئله و کنجکاوی در حد خوب) بوده است و کمترین میزان توجه به مؤلفه‌های (انگیزش و استعداد در حد خیلی کم) و به بقیه مؤلفه‌ها در کم توجه شده است.
به مؤلفه‌های اقتصادی و اجتماعی در حد متوسط توجه گردیده است؛ که در این میان بیشترین میزان توجه به زیر مؤلفه‌های (سودگرایی و افزایش درآمد، تلاش و کوشش، اهل کار و عمل بودن) بوده است و کمترین میزان توجه به مؤلفه‌های (پیش قدم بودن و تحمل ابهام) بوده است و به بقیه مؤلفه‌ها در حد کم و متوسط توجه شده است.
میزان توجه به زیر مؤلفه‌های اجتماعی نسبت به بقیه مؤلفه‌ها در حد متوسط می باشد و بیشترین میزان توجه به زیر مؤلفه‌های اجتماعی (همکاری، سازگاری با دیگران) بوده است و کمترین میزان توجه به مؤلفه‌های (بلوغ و تعادل، پاسخ به پیشنهاد‌ها و انتقادات) بوده و به بقیه مؤلفه‌ها در حد کم توجه شده است.
در تحلیل کتاب‌های مطالعات اجتماعی درزمینه کارآفرینی به مؤلفه‌های سازمانی در حد کم توجه شده است و بیشترین زیر مؤلفه‌هایی که مورد توجه قرار گرفته‌اند (تعهد و مسئولیت‌پذیری، مهارت طلبی، دانش فنی) بوده است و کمترین میزان توجه به زیر مؤلفه‌های (تازگی و نیاز به موفقیت) بوده است و به مؤلفه‌های دیگر در حد خیلی کم توجه شده است.
و در تحلیل محتوای مطالعات اجتماعی مقطع ابتدایی به مؤلفه‌های عاطفی در حد خیلی کم توجه شده است که در این راستا بیشترین میزان توجه به زیر مؤلفه‌های (همدلی و عزم و اراده) بوده است و کمترین میزان توجه به زیر مؤلفه‌های (آرزومندی، رؤیا، خودمختاری، پافشاری، تحمل شکست) بوده است و به بقیه مؤلفه‌ها در حد کم و خیلی کم توجه شده است.
آنچه از نتایج بالا واضح به نظر می‌رسد با توجه به اهداف کتب مطالعات اجتماعی مقطع ابتدایی و سند تحول بنیادین در تمام مؤلفه‌های که بیشترین میزان توجه به آن‌ها شده است با اهداف کتاب مطابقت و هم‌خوانی دارد.و همچنین نتایج پژوهش نشان داد که بیشترین میزان توجه به مؤلفه‌های کارآفرینی در تصاویر و سپس متن بوده و کمترین میزان توجه به این مؤلفه‌ها در فعالیت ها بوده است.
درزمینه میزان توجه متون، تصاویر و فعالیت‌ها به مؤلفه‌ها، نتایج نشان داد که در کل کتاب‌های مقطع ابتدایی بیشترین میزان توجه به مؤلفه‌های کارآفرینی در بخش تصاویر (در حد خوب) متون (در حد متوسط) و فعالیت‌ها (در حد کم) بوده است.
۵-۴ نتایج تحلیل محتوای کتب مطالعات اجتماعی مقطع ابتدایی با بهره گرفتن از تکنیک ویلیام رومی
همان طور که در فصل‌های پیشین گفته شد تحلیل محتوا به روش ویلیام رومی بر میزان درگیری محتوا با ذهن فراگیر یعنی یادگیری فعال تأکید دارد و ضریب درگیری محتوا را با ذهن فراگیر بین (۰٫۴) تا (۱٫۵) مطلوب می‌داند و ضریب کمتر از (۰٫۴) را به علت تأکید بیش از حد بر حفظیات و آمرانه بودن محتوا ضعیف می‌داند و ضریب درگیری بیشتر از (۱٫۵) را به علت تأکید بیش از حد به فعالیت و تفکر نامطلوب می‌داند و معتقد است که گرچه یادگیرنده را به فعالیت و تفکر کشانده است، اما خوراک لازم برای فعالیت و خمیرمایه موردنیاز را برای درک و پاسخ به فعالیت‌ها در اختیار فراگیر قرار نداده است.
۵-۴-۱ نتایج کتاب مطالعات اجتماعی پایه سوم ابتدایی از مجموع ۲۶ متن، ۴۰ تصویر و ۴۲ فعالیت بررسی شده با روش ویلیام رومی نشان داد که ضریب درگیری در متن برابر (۰٫۴۱) بوده است که از نظر ویلیام رومی مطلوب قرار دارد و در تصاویر ضریب درگیری برابر (۱٫۲۶) می‌باشد که (۰٫۴< ضریب درگیری< ۱٫۵) از نظر ویلیام رومی در حد مطلوب قرار دارد و در فعالیت‌ها ضریب درگیری برابر (۲٫۲۳) می‌باشد که از نظر ویلیام رومی به خاطر تأکید بیش از حد بر فعالیت و تفکر خوراک لازم برای فعالیت و خمیرمایه موردنیاز را برای درک و پاسخ به فعالیت‌ها در اختیار فراگیر قرار نداده است؛ و در مجموع کل مؤلفه فعال و غیرفعال در (متن، تصاویر و فعالیت‌ها) ضریب درگیری برابر (۱٫۲) می‌باشد که در کل کتاب از نظر ویلیام رومی در حد مطلوب قرار دارد.
۵-۴-۲ نتایج کتاب مطالعات اجتماعی پایه چهارم از مجموع ۴۵ متن، ۵۳ تصویر و ۳۵ فعالیت بررسی شده با بهره گرفتن از روش ویلیام رومی نشان داد که ضریب درگیری در متن برابر (۰٫۲۴) می‌باشد که از نظر ویلیام رومی به خاطر تأکید بیش از حد بر حفظیات و آمرانه بودن محتوا ضعیف می‌باشد و در تصاویر ضریب درگیری (۰٫۴۴) می‌باشد که از نظر ویلیام رومی در حد مطلوب قرار دارد و در فعالیت‌ها ضریب درگیری برابر (۱٫۹۱) می‌باشد که از نظر ویلیام رومی به خاطر تأکید بیش از حد بر فعالیت و تفکر خوراک لازم برای فعالیت و خمیرمایه موردنیاز را برای درک و پاسخ به فعالیت‌ها در اختیار فراگیر قرار نداده است؛ و در مجموع کل ضریب فعال و غیرفعال در (متن، تصاویر، فعالیت‌ها) ضریب درگیری برابر (۰٫۵۷) می‌باشد که از نظر ویلیام رومی در حد مطلوب قرار دارد.
۵-۴-۳ نتایج کتاب مطالعات اجتماعی پایه پنجم از مجموع ۵۸ متن، ۶۰ تصویر و ۵۶ فعالیت بررسی شده با بهره گرفتن از روش ویلیام رومی نشان داد که ضریب درگیری در متن برابر (۰٫۰۹) می‌باشد که از نظر ویلیام رومی به خاطر تأکید بیش‌ازحد بر حفظیات و آمرانه بودن محتوا بسیار ضعیف می‌باشد و در تصاویر ضریب درگیری (۰٫۵۶) می‌باشد که از نظر ویلیام رومی در حد مطلوب قرار دارد و در فعالیت‌ها ضریب درگیری برابر (۰٫۵۳) می‌باشد که از نظر ویلیام رومی در حد مطلوب قرار دارد و در مجموع کل ضریب فعال و غیرفعال در (متن، تصاویر، فعالیت‌ها) ضریب درگیری برابر (۰٫۳۶) می‌باشد که از نظر ویلیام رومی به خاطر تأکید بیش از حد بر حفظیات و آمرانه بودن محتوا نامطلوب می‌باشد.
۵-۴-۴ نتایج کتاب مطالعات اجتماعی پایه ششم ابتدایی از مجموع ۶۰ متن، ۵۴ تصویر و ۵۰ فعالیت بررسی شده با روش ویلیام رومی نشان داد که ضریب درگیری در متن برابر (۰٫۳۷) بوده است که از نظر ویلیام رومی به خاطر تأکید بیش از حد بر حفظیات و آمرانه بودن محتوا در حد نامطلوب قرار دارد و در تصاویر ضریب درگیری برابر (۰٫۷۷) می‌باشد که (۰٫۴< ضریب درگیری< ۱٫۵) از نظر ویلیام رومی در حد مطلوب قرار دارد و در فعالیت‌ها ضریب درگیری برابر (۸٫۲۳) می‌باشد که از نظر ویلیام رومی به خاطر تأکید بیش از حد برفعالیت و تفکر خوراک لازم برای فعالیت و خمیرمایه موردنیاز را برای درک و پاسخ به فعالیت‌ها در اختیار فراگیر قرار نداده است؛ و در مجموع کل مؤلفه فعال و غیرفعال در (متن، تصاویر و فعالیت‌ها) ضریب درگیری برابر (۱٫۰۶) می‌باشد که در کل کتاب از نظر ویلیام رومی در حد مطلوب قرار دارد.
تا کنون پژوهش‌های زیادی با بهره گرفتن از تکنیک ویلیام رومی در زمینه کتاب های مقطع ابتدایی صورت گرفته همان طورکه در بالا گفته شد کتاب های مطالعات اجتماعی پایه سوم و چهارم و ششم از نظر ویلیام رومی در حد مطلوب قرار دارند ولی کتاب مطالعات اجتماعی پنجم به خاطر تأکید بر مفاهیم در حد ناطلوب قرار دارد که باید بازنگری گردد و پژوهش های که با بهره گرفتن از تکنیک ویلیام رومی صورت گرفته نشان می دهد که محتوای کتاب های جدید تألیف ضریب درگیری بیشتری نسبت به کتب قدیمی دارند برای نمونه با عنایت به پژوهش ایمانی و مظفر (۱۳۸۳) در زمینه تحلیل محتوای کتاب هدیه های آسمان و کتاب کار در مقایسه با محتوای کتاب تعلیمات دینی سال دوم دبستان که نتایج آن نشان داد که به طور کلی، ضریب درگیری دانش‌آموزان با محتوای کتاب تعلیمات دینی ۴۱/۰ و با کتاب هدیه‌های آسمان و کتاب کار ۲/۱ است. نتیجه اینکه کتاب هدیه‌ها موجب درگیری بیشتر دانش‌آموزان با محتوا شده و کتاب دینی ضریب درگیری پایینی داشته است. و همچنین در پژوهشی گلزاری و مزیدی (۱۳۹۰) در زمینه بررسی میزان برخورداری کتاب‌های فارسی دوره‌ی ابتدایی از مؤلفه‌های خلاقیت که با بهره گرفتن از تکنیک ویلیام رومی صورت گرفته و نتایج آن نشان داد که ضریب درگیری کتاب‌های فارسی پایه‌های اول و دوم کمتر از یک بوده است و ضریب درگیری در کتاب‌های فارسی سوم، چهارم، پنجم بیشتر از یک بوده است که از نظر رومی در حد مطلوب قرار دارند؛ و این مطلب نشان می‌دهد که در کتاب‌های جدید تألیف در مقطع ابتدایی به فعال بودن فراگیران و ضریب درگیری محتوا با فراگیران بیشتر توجه شده است.
۵-۵ پیشنهادها:
۵-۵-۱ با توجه به سؤال کلی شماره ۱ میزان توجه به مؤلفه‌های کارآفرینی در مجموعه کتب مطالعات اجتماعی مقطع ابتدایی پیشنهاد می‌گردد:
با توجه به این که نتایج پژوهش نشان می‌دهد که میزان توجه به مؤلفه‌های کارآفرینی در مجموعه کتب مطالعات اجتماعی مقطع ابتدایی در بیشتر مؤلفه‌ها در حد کم و خیلی کم می‌باشد و همچنین با توجه به این که حوزه‌های محتوایی کتب مطالعات اجتماعی شامل تاریخ، جغرافیا، زمان و مکان، فرهنگ و هویت می باشد این کتاب‌ها نتوانسته است که مفاهیم و مؤلفه‌های کارآفرینی را به‌خوبی ارائه دهد لذا پیشنهاد می‌گردد که یک کتاب مستقل در زمینه کارآفرینی به دروس مقطع ابتدایی اضافه گردد و یا در کتاب‌های مقطع ابتدایی در هر کتاب چند درس با مفهوم کارآفرینی ارائه گردد.
بازنگری در هدف‌ها و محتوای کتاب‌های مطالعات اجتماعی مقطع ابتدایی درزمینه کارآفرینی، به‌ویژه به مؤلفه‌های عاطفی و سازمانی بیشتر توجه شود.
با توجه به نتایج پژوهش کمترین میزان توجه در بین متن، فعالیت ها و تصاویر مربوط به فعالیت‌ها می باشد لذا پیشنهاد می‌گردد که در فعالیت‌های کتب مطالعات اجتماعی مقطع ابتدایی به همه مؤلفه‌های کارآفرینی بیشتر توجه شود چرا که با توجه به اینکه فعالیت‌ها نقش مهمی در یادگیری دانش‌آموزان دارند افزایش فعالیت‌ها، جهت بالا بردن انگیزه و یادگیری بیشتر دانش‌آموزان درزمینه کارآفرینی می‌تواند مؤثر و مفید باشد.
ارائه فعالیت‌هایی ویژه درزمینه کارآفرینی در کتاب‌های مطالعات اجتماعی مقطع ابتدایی جهت انجام عملی مانند بازدید از بنگاه‌های کارآفرینی و یا دعوت از کارآفرینان نمونه پیشنهاد می‌گردد.
۵-۵-۲ با توجه به سؤال جزئی شماره ۱ این پژوهش ،میزان توجه به مؤلفه‌های اقتصادی کارآفرینی در مجموعه کتب مطالعات اجتماعی پیشنهاد می‌گردد:
با استناد به نتایج پژوهش ، میزان توجه به مؤلفه‌های اقتصادی کارآفرینی نسبت به بقیه مؤلفه‌ها در حد خوب می‌باشد و در کل به این مؤلفه‌ها در حد کم و خیلی کم توجه شده است لذا توجه بیشتر به مؤلفه‌ها و زیر مؤلفه‌های اقتصادی کارآفرینی در مجموعه کتب مطالعات اجتماعی پیشنهاد می‌گردد.
توجه بیشتر به زیر مؤلفه‌های پیش‌قدم بودن، تحمل ابهام در مجموعه کتب مطالعات اجتماعی که نسبت به سایر زیر مؤلفه‌ها در حد خیلی کم به آن‌ها توجه شده است.
۵-۵-۳ با توجه به سؤال جزئی شماره ۲ این پژوهش ،میزان توجه به مؤلفه‌های اجتماعی کارآفرینی در مجموعه کتب مطالعات اجتماعی پیشنهاد می‌گردد:
با استناد به نتایج این پژوهش میزان توجه به مؤلفه‌های اجتماعی نسبت به سایر مؤلفه‌ها در حد متوسط می‌باشد و در کل میزان توجه به این مؤلفه‌ها در حد کم و خیلی کم می‌باشد لذا توجه بیشتر به مؤلفه‌ اجتماعی و زیر مؤلفه‌های آن در مجموعه کتب مطالعات اجتماعی پیشنهاد می‌گردد.
توجه بیشتر به زیر مؤلفه‌های بلوغ و تعادل و پاسخ به پیشنهادها و انتقادات در مجموعه کتب مطالعات اجتماعی که نسبت به سایر زیر مؤلفه‌ها در حد خیلی کم به آن‌ها توجه شده است.

در مبانی نظری تحقیق حاضر سعی می­ شود، مفاهیم، ابعاد و نظریات مربوط به حس تعلق مکانی مورد مطالعه قرار گیرد. با توجه به اینکه مفاهیم بسیاری در رابطه با این مفهوم مطرح شده، بحث را از مفاهیم ملموس­تر آغاز کرده تا زمینه برای درک بهتر مفهوم حس تعلق مکانی فراهم آید.
(( اینجا فقط تکه ای از متن درج شده است. برای خرید متن کامل فایل پایان نامه با فرمت ورد می توانید به سایت feko.ir مراجعه نمایید و کلمه کلیدی مورد نظرتان را جستجو نمایید. ))

مفاهیم مشابه بسیاری مانند دلبستگی اجتماع، هویت مکانی، وابستگی به مکان، حس­مکان، حس­اجتماع، تعلق به مکان و غیره وجود دارد که به طرز مشابهی با یکدیگر در ارتباط بوده و عمدتاً به جای هم مورد استفاده قرار گرفته­اند، بدون اینکه تلاشی برای تعریف مرزهای جداکننده و ایجاد تمایز میان این مفاهیم شده باشد(Van der Graff,2008:36).
جداسازی این مفاهیم به دلیل قرابت مرزهای آنها در سطح تجربی بسیار دشوار است. لذا در پژوهش حاضر، مفهوم حس تعلق به مکان که بر پایه حس­مکان قرار دارد و به عنوان سطحی فراتر از آن است، مبنای کار قرار می­گیرد.
مبانی نظری از سه بخش عمده تشکیل شده است. در بخش اول، ۱) تعاریف مرتبط با مفاهیم مکان، حس­ مکان، حس ­تعلق و حس ­تعلق ­مکانی بیان می­گردد؛ ۲) ابعاد و مؤلفه­ های حس ­تعلق مکانی مورد توجه و بررسی قرار می­گیرند؛ و ۳) نظریه­ های حس تعلق مکانی در قالب دو رویکرد روانشناختی(روانشناسی­محیطی) و جامعه­شناختی(پدیدارشناختی) مطرح می­شوند. برای سنجش عوامل مؤثر بر حس­ تعلق­ مکانی، در بخش دوم، عوامل اجتماعی- فرهنگی(سرمایه ­های اجتماعی و فرهنگی) و در بخش سوم، عوامل فضایی- کالبدی(نگرش به ویژگی­های فضایی و کالبدی) مورد توجه قرار گرفته و در نهایت یک جمع­بندی از مجموعه مبانی نظری ارائه می­ شود.
۲-۲ حس­تعلق­مکانی
۱-۲-۲ تعریف مفاهیم مرتبط با حس­تعلق­مکانی
۱-۱-۲-۲ مکان
مِرلوپونتی^[۱](۲۶۴:۱۹۶۲) معتقد است که “فضا وجودی است و وجود فضایی". به عبارت دیگر، معنای ادراک شده از محیط، دارای جنبه­ های فضایی است که به گفته شولتز^[۲](۱۳۸۱) چارچوبی را برای اعمال انسان مشخص می­ کند. چنین فضایی، فضای جغرافیایی به مفهوم فیزیکی نیست، بلکه با ویژگی­ها، رویدادها و روابط حاکم بر مکان پیوند دارد، بنابراین خنثی و یکنواخت نیست. هیچ دو نقطه در فضا شبیه یکدیگر نبوده و هر یک با ویژگی محتوای آن تعریف می­ شود(کاسیرر،۱۳۷۸). مکان جایی است ورای یک نقطه­ی جغرافیایی که قابل مشاهده بر روی نقشه باشد و یا یک دورنما و منظره که در عکس و نقاشی بگنجد. مکان به طور جدایی­ ناپذیری بر ساحت زندگی انسان و وقایعی که در آن اتفاق افتاده و به آن شکل داده، پیوند دارد. جایی است که سخنان گفته شده، آراء و نظریات رد و بدل شده، پیمان­ها بسته شده و تقاضاها خواسته شده است. اساس مفهوم مکان با مفهوم حضور انسان­ها در آن همراه است. اعتبار مکان­ها به انسان­هایی است که در آنها زیسته­اند. زمانی که انسان فضایی را می­شناسد و یا احساس می­ کند، هرچند لمس­ناشدنی و بی­شکل باشد، حس و یا ایده مکان شکل گرفته است."انسان­ها به صورت فردی یا گروهی با الصاق معنا به فضا آن را به مکان تبدیل می­ کنند"(Carmona & Tiesdell,2007:110). در همین خصوص رِلف^[۳](۱۹۷۶) مکان را در پیوند با سرنوشت انسان و موجودیت او می­داند. انسان بودن یعنی زندگی در دنیایی پر از مکان­های متمایز و مشخص، یعنی داشتن مکان خود و شناختن اینکه زندگی در درون مکان رخ می­دهد.
به اعتقاد تیلور^[۴](۱۹۹۹) نخستین وجه تمایزی که در “جریان هم­سنجی مکان و فضا” برجسته می­ شود، سطح انتزاع آن دو مفهوم است. تقریباً هر انسان، مکان را آسان­تر از فضا درک و تجربه می­ کند و در مقایسه با فضا، ضرورت مکان برای زندگی فردی و اجتماعی را به سادگی احساس می­ کند. افراد حتی فضا را هم به واسطه مکان درک می­ کنند و فضایی جدا از مکان را غیر قابل تصور می­دانند. این تفاوت در درک مکان و فضا از آنجا ناشی می­ شود که در واقع فضا انتزاعی­تر از مکان است(سرمست و متوسلی،۱۳۵:۱۳۸۹). انتزاعی­تر بودن فضا نسبت به مکان از جنبه­هایی دیگر نیز قابل بحث است. فضا عبارت است از همه­جا، ولی مکان جایی معین است. بدون شک، تصور همه­جایی باید دشوارتر از تصور جایی معین باشد. مکان محتوا دارد ولی فضا نوعی خلاء است. مکان بسیار آسان­تر از فضا مرزپذیر و قابل تحدید است، درحالیکه فضا بی­مرکز و مرزناپذیر است (Morley & Robins,1996:115). آنچه در خصوص ماهیت مکان مورد تایید است، جدای از تفاوت ماهوی با مفهوم فضا، رابطه وثیق آن با مفاهیم انسانی، ادراکات، تجربیات و تعاملات اجتماعی و از سویی، اتفاق نظر بر ماهیت چندبُعدی و فهم کلی­نگرانه از “مکان” است(مظلومی،۷:۱۳۸۹).
مکان، عنصر اصلی هویت ساکنان آن است. انسان با شناخت مکان می ­تواند به شناخت خود نائل شود. انسان از مکان­های متفاوت تصویرهای متفاوتی در ذهن دارد. احساسات او می ­تواند بر روی ادراکاتش از محیط و شکل­ گیری تصویر ذهنی از مکان تاثیرگذار باشد. همین تصاویر ذهنی انسان­ها است که به مکان هویت می­دهد. علاوه بر ساختار کالبدی مکان، خاطرات افراد در هویت بخشیدن به مکان مؤثر است. بحران مکان به مفهوم بحران اجتماعی از فضا و زمان، از بارزترین مشکلات شهرسازی معاصر است، بحرانی که در ایجاد فضاهای شهری فاقد هویت، فاقد تاریخ و ارتباط تبلور یافته است(پرتوی،۴۲:۱۳۸۲).
مکان، مرکز عمل آگاهانه و ارادی انسانها است. مرکزی است که در آن از رویدادهای مختلف، تجربه می­آموزیم. رویدادها و عملکردهای آگاهانه، تنها در ساخت مکان­های معین پراهمیت جلوه می­ کنند. علت افتراق مکان­ها، تمرکز ارزش­ها، دیدگاه ­ها، هدف­ها و تجربه ­های مختلف در آنها است. از این­ رو مکان­ها، عوامل اصلی در سامانمندی تجربیات و قضاوت­های ما از جهان می­باشند (شکویی،۲۷۵:۱۳۸۳).
مکانی که یک گروه در آن زندگی می­ کنند، تخته سیاهی نیست که بتوان بر روی آن نشانه­هایی نوشت و بعد پاک کرد. مکان از گروه تاثیر می­پذیرد و بر گروه تاثیر می­ گذارد. “هرگونه فعالیت گروه، بیانی فضایی پیدا می­ کند و مکانی که گروه در آن زندگی می­ کند، تنها گردآمده­ای از این بیان­ها خواهد بود. هر جنبه و هر جزئیاتی از این مکان، دارای معناهایی است که تنها برای اعضای همان گروه ادراک پذیر است"(پاکزاد،۴۲۲:۱۳۸۸).
مکان جایی است که انسان به آن حس تعلق دارد و آن را قسمتی از وجود خود می­پندارد. چرا که زندگی بشر در هرجایی قرار نمی­گیرد. مکان، محل و سرزمین برای مردم بسیار اهمیت دارند، چرا که توانایی هویت­سازی بسیار بالایی دارند. حس تعلق به مکان در درجه­ نخست به معنای خاص و متمایز بودن، ثابت و پایدار ماندن - تداوم داشتن- و به جمع تعلق داشتن است. مکان، مهم­ترین عاملی است که این نیازهای هویتی را تامین می­ کند. به عبارتی روشن­تر، مرزپذیری و قابل تحدید بودن مکان این امکان را فراهم می­ کند که انسان­ها با احساس متمایز بودن، ثبات داشتن و تعلق به جمع داشتن، امنیت و آرامش لازم را برای زندگی کسب کنند(گل­محمدی،۲۳۰:۱۳۸۱).
احساس متمایز بودن از دیگران، نیازمند وجود مرزهای پایدار و کم و بیش نفوذناپذیر است. هر اندازه این مرزها و تفاوت­های مبتنی بر آنها شفاف­تر و دقیق­تر باشد، نیاز به متمایز بودن از دیگران به خوبی تامین می­ شود. از آنجا که ترسیم چنین مرزها و تفاوت­هایی روی قلمرو مکانی و بازتولید و حفظ آنها آسانتر است، مکان و سرزمین به صورت بستری بسیار مناسب برای هویت­سازی و احساس تعلق داشتن به مکان در می ­آید(گل­محمدی،۲۳۰:۱۳۸۱). مکان علاوه بر مرزپذیر و قابل تحدید بودن، ثبات نیز دارد، بنابراین با تامین نیاز به تداوم داشتن و پایدار بودن، منبعی مهم در تامین هویت به شمار می ­آید(Morley & Robins,1992:121). ویژگی دیگر مکان، تامین انسجام اجتماعی که احساس تعلق داشتن به جمع را ممکن می­ کند، می­باشد(تاجیک،۵۰:۱۳۸۴-۵۳). مکان، به واسطه محدود کردن روابط اجتماعی در قلمرویی نسبتاً کوچک و بسته، احساس تعلق به گروه را پدید آورده، تقویت می­ کند و بدین ترتیب بر تراکم روابط بی­واسطه و چهره به چهره می­افزاید، بنابراین مکان به عنوان مؤثرترین عامل در هویت­یابی به شمار می ­آید(گل­محمدی،۲۳۱:۱۳۸۱).
از سوی دیگر کانتر و مونتگومری با اتخاذ رویکرد اثباتی به دنبال دست­یابی به الگویی قابل تعمیم از مفهوم مکان هستند که توانایی خلق مکان و بهره ­برداری از آن را ممکن کند. مونتگومری^[۵] (۱۹۹۸) مکان را فصل مشترک از فرم، فعالیت و تصویر ذهنی می­داند. معیارهای مقیاس، تراکم، نفوذپذیری، بافت، عرصه و نسبت توده و فضا در ماهیت کالبد یا فرم تاثیرگذار است. فعالیت در مکان تابع سرزندگی، تنوع، برنامه ­های جمعی، سنن و آداب محلی؛ و تصویر ذهنی کاربران نیز متاثر از نماد و نشانه موجود، خوانایی، تجربیات حسی، تداعی­ها و دسترسی روانی است. مونتگومری معتقد است، درحالیکه معانی مکان، ریشه در خصوصیات کالبدی و فعالیت­های وابسته به آن دارد، ولی آنها خصوصیات کالبدی مکان را شکل نمی­دهند؛ بلکه مقاصد و تجربیات انسانی هستند که خصوصیات مکان را شکل می­ دهند. بنابراین آنچه را که محیط ارائه می­دهد، عملکردی است که عمل ارزنده­ی خود ما آن را شکل می­دهد"(مدیری،۷۶:۱۳۸۷).
شکل ۱- ۲ مدل مونتگومری برای مکان (ماخذ: Montgomery,1998:98)
کانتر^[۶] در تکمیل ایده مونتگومری مدلی از مکان را ارائه می­دهد که تبیین­کننده رابطه میان مؤلفه­ های سازنده هر مکان است. وی برای هر مکان سه مؤلفه می­شناسد: ویژگی­های فیزیکی، فعالیت­ها و تصورات. به باور او ما نمی­توانیم مکانی را کاملاً بشناسیم یا بیافرینیم تا هنگامی که بدانیم: انتظار چه “رفتاری” را در آن مکان داریم؛ “ویژگی­های فیزیکی” آن مکان چگونه باید باشد؛ و “تصورات” یا ذهنیتی که مردم از آن “رفتار” در آن “محیط فیزیکی” دارند چگونه است (پاکزاد، ۲۴۰:۱۳۸۸). وی در کتاب روانشناسی مکان، می­ کوشد تا پیوند میان انسان و محیط پیرامونش را به کمک مفهوم “مکان” و تشریح و گسترش آن به حیطه قلمرو فیزیکی تبیین نماید(پاکزاد،۲۲۴:۱۳۸۸).
کانتر در توضیح کاربرد مدل ارائه شده، تاکید می­ کند که برای تعریف مکان­ها از هر یک از مؤلفه­ های “ویژگی­های فیزیکی، فعالیت­ها و تصورات” می­توانیم آغاز کنیم. اگر ساختار فیزیکی وجود ندارد می­توان با تعریف فعالیت­ها و گروه­بندی فعالیت­هایی که قرار است در طرح مورد نظر رخ بدهد آغاز کرد و پس از شناسایی این فعالیتها به تعریف و شناخت تصورات و انتظاراتی که از این فعالیتها وجود دارد، ارتباط میان آنها و فرم­های فیزیکی متناسب این رفتارها پرداخت(پاکزاد،۲۴۱:۱۳۸۸).
علاوه بر مباحث فوق، یکی دیگر از موضوعات عمده در خصوص مکان، بحث ساختار مکان و دیالکتیک درون و برون است که عامل اصلی در چگونگی حضور انسان در مکان و تجربه مکان می­باشد. رِلف(۱۹۷۶) ارتباط بین عرصه درون و بیرون را دیالکتیکی زیربنایی برای تجربه و رفتار محیطی انسان می­داند. مکان­ها از طریق درجات مختلفی از “در درون بودن” و “در بیرون بودن"، هویت­های مختلفی را نزد مردم کسب می­ کنند(پرتوی،۱۳۸۷). نوع ارتباط فرد با مکان و تجارب انسانی منجر به شکل­ گیری طیف متنوعی از شناخت و ادراک آن می­گردد. بر این اساس، رِلف مجموعه ­ای از این روابط را در سلسله مراتبی هفت گانه از تجربه حضور فرد در یک مکان به شرح زیر طبقه بندی می­ کند:
جدول ۱- ۲ سطوح مختلف تجربه مکان بر اساس دیالکتیک درون/ بیرون

بسیار پایین

ایمنی دوچرخه سوار

بسیاربالا

پایین

بسیاربالا

پایین

احترام به حقوق دوچرخه سوار

۸۰-۷۰

۵۵-۱۰

۸۰-۷

۴۵-۱۰

متوسط سن دوچرخه سواری

بسیاربالا

پایین

بسیاربالا

پایین

شاخص کمی امکانات

بسیاربالا

پایین

بسیاربالا

بسیار پایین

شاخص کیفی امکانات

۲-۱۲-۱-سیاست های گردشگری با دوچرخه در کشور هلند
در کشور هلند به علت وجود رودها کانال ها برکه ها و دریاچه و فضاهای آبی زیاد و همچنین مناطق جنگلی و روستایی که همگی دارای چشم اندازهای طبیعی با جذابیت بالا هستند دولت و وزارت گردشگری هلند در جهت انجام تبلیغات گسترده در جهت جذب گردشگران در این زمینه سرمایه گذاری و تلاش زیادی انجام داده اند. از طرف دیگر وجود مزارع گلهای تزینی زیبا و رنگارنگ در کشورهلند همچنین وجود آسیاب های بادی معروف که نماد این کشور هستند و اجرای برنامه های گردشگری^[۹۹] مزرعه کمک بسیار زیادی به رونق گرفتن گردشگری طبیعت گردی در این کشور کرده است.(www.Holland.nl)
از جدیدترین برنامه های اجرا شده توسط دولت هلند که با همکاری بخش خصوصی در حال اجراست برنامه(B&B) جدیدی است که این بار به جای آنکه در برنامه ای متداول (Bed & Breakfast) جای خواب و صبحانه ارائه شود در اینجا جای خواب و دوچرخه (Bed & Bikes) ارائه می گردد. این برنامه توسط مدارس و دانشگاه های کشور هلند مورد حمایت قرار گرفته است تا دانش آموزان و دانشجویان بتوانند در طول تعطیلات آخر هفته و تعطیلات تابستانه با انجام سفر های کم هزینه به گشت و گذار در طبیعت هلند بپردازند. به علت ایجاد یک فرهنگ یکپارچه دوچرخه سواری درکشور هلند در طول تعطیلات آخر هفته خانواده ها و یا گروه های دوستان بصورت گسترده با همدیگر به گردشگری با دوچرخه به صورت خانوادگی و گروهی می پردازند که اغلب در مناطق طبیعی و در حاشیه رودها و دریاچه ها انجام می شود. مسیر های دوچرخه سواری هلند به گونه ای طراحی و مهندسی شده اند که از مکان های سر سبز و با پوشش درختی عبور می کنند دلیل این نوع طراحی مسائل آب و هوایی است به نحوی که در طول روز وجود سایه درختان از آفتاب سوختگی و گرم شدن و تعرق زیاد در دوچرخه سواران جلوگیری می کند، در حین بارندگی هم از خیس شدن دوچرخه سواران جلوگیری می نماید(همان منبع).
کشور هلند از اوایل دهه ۱۹۸۰ با یک برنامه ریزی بلند مدت و با انجام تبلیغات و بازاریابی مناسب برای جذب گردشگران خارجی برای انجام فعالیت های ورزشی همچون دوچرخه سواری و انجام قایق سواری، موج سواری و دیگر ورزش های آبی سرمایه گذاری های وسیعی را انجام داده است. برخی از قوانین کار که در اواخر دهه ۱۹۹۰ در کشور هلند تصویب شد تأثیر بسیار بالایی بر روی میزان اوقات فراغت و ساعت های غیر کاری افراد در هلند داشته اند، قوانینی همچون دور کاری و کار در خانه و امکان انجام کارهای پاره وقت در هلند باعث شده هلند دارای بالاترین سرانه اوغات فراغت در میان کشورهای اروپایی گردد که خود تأثیر زیادی در گرایش افراد به انجام فعالیت های سرگرم کننده و تفریحی ورزشی همچون گردشگری با دوچرخه داشته است.
(( اینجا فقط تکه ای از متن درج شده است. برای خرید متن کامل فایل پایان نامه با فرمت ورد می توانید به سایت feko.ir مراجعه نمایید و کلمه کلیدی مورد نظرتان را جستجو نمایید. ))

وجود مسیر های مخصوص دوچرخه سواری کشور هلند را به بهترین و امن ترین کشور جهان برای دوچرخه سواری بدل کرده است زیرا این کشور به لحاظ میزان حمایت و دوستدار دوچرخه بودن در بالاترین سطح در جهان قرار دارد.در شهر آمستردام حدود ۴۰۰ کیلومتر فضای مخصوص دوچرخه سواری وجود دارد و گردشگران می توانند با بهره گرفتن از مسیر های طراحی شده بدون استثنأ از تمامی مناطق شهر دیدار کنند. دولت هلند برای حمایت از دوچرخه سواران با نصب علایم راهنمایی و رانندگی و تابلوهای بزرگی که مسیر های دوچرخه سواری را به خوبی نشان می دهند که"knooppuntrottes” نامیده می شوند فاصله شهر ها و روستاهای همجوار را به خوبی مشخص نموده تا گردشگران هم به راحتی مسیر خود را پیدا کرده و هم اینکه راه بازگشت را به راحتی پیدا کنند.( www.wiekipwdia.org)
دولت هلند با کمک افراد محلی به خصوص کشاورزان دست به احداث مراکز کمپینگ گسترده ای در تمام نقاط روستایی و ویلایی کشور هلند زده است، اغلب این مراکز به گونه ای طراحی شده اند که بهترین وسیله برای دسترسی به آنها دوچرخه است. البته لازم به ذکر است در کشور هلند امکان بردن دوچرخه به داخل قطارهای شهری و برون شهری و بسیاری از اتوبوس ها وجود دارد که فقط در بعضی از زمان های خاص و ترافیکی در طول سال بردن دوچرخه به داخل این گونه وسایل با محدودیت ها همراه است. این قابلیت به گردشگران و طرفداران دوچرخه سواری این امکان را می دهد تا بتوانند در نقاط مختلف با حمل دوچرخه به مکان های دیگر از آن استفاده کنند (همان منبع)
شکل (۲-۹) سیاست های حمایتی دولت هلند از گردشگری و استفاده دوچرخه
شکل (۲-۱۰) تغییرات سیستم حمل و نقل در گذر زمان در کشورهای شرقی وغربی جهان از چپ به راست
۲-۱۳-گردشگری با دوچرخه بر سر چهار راه گردشگری
از آنجایی که ماهیت رشته جهانگردی علمی بین رشته ایست و در ارتباط تنگاتنگ با دیگر رشته هاست و مباحث مطرح در آن چند بعدی هستند موضوع این تحقیق هم به تبع با ابعاد اقتصادی، فرهنگی، ورزشی، تاریخی، جغرافیایی و زیست محیطی در ارتباط است. از همین رو گردشگری با دوچرخه در چند بعد قابل بررسی است و در دسته بندی های موجود هم یک شکل از حمل و نقل است و هم یک ورزش و در بعد گردشگری بر سر چهار راهی از چند نوع گردشگری قرار دارد، هم گردشگری ورزشی هم در قالب اکوتوریسم هم گردشگری هیجانی و گردشگری سرشار از فعالیت و هم گردشگری شهری است از این رو در این بخش از پایان نامه به بررسی گردشگری با دوچرخه با ابعاد برشمرده شده در بالا می پردازیم (استراتن,۲۰۰۹, ۱۰۲).
شکل (۲-۱۱) گردشگری با دوچرخه بر سر چهاراه گردشگری
۲-۱۳-۱-پتانسیل های گردشگری با دوچرخه در شهر اصفهان در قیاس با شهر آمستردام