گفتار دوم: مهر. 5
گفتار سوم: اثرانگشت 6
فصل دوم: تاریخچه و پیشینه. 7
گفتار اول: تاریخچه امضا 10
گفتار دوم: تاریخچه مهر. 12
مبحث اول: تاریخچه مهر در آموزه های دینی. 13
بند اول- پیشینه مُهر در کلام الله مجید. 13
بند دوم- پیشینه مهر در نهج البلاغه. 14
مبحث دوم: تاریخچه مهر در نظام اداری و حقوقی. 15
بند اول- پیشینه مهر در اعتبار بخشی به اسناد و نامه های رسمی. 15
بند دوم- رسم شکستن مهر. 16
بند سوم- گم شدن مهر. 18
گفتار سوم: تاریخچه اثرانگشت 19
فصل سوم: انواع امضا، مهر و اثرانگشت 22
گفتار اول: انواع امضا 22
مبحت اول: امضای دیجیتال. 22
بند اول- مواد قانونی تجارت الکترونیکی در باب امضا 25
بند دوم- مسائل حقوقی ناشی از امضای الکترونیکی (دیجیتال) 26
بند سوم- جایگاه امضا در نظام سنتی ثبت اسناد 27
بند چهارم- امضای الکترونیکی در اسناد و مقررات بین المللی. 28
بند پنجم- مشکلات حقوقی روند امضای الکترونیکی در اسناد 31
بند ششم- امضای الکترونیکی از منظر قوانین کشورها 34
مبحث دوم: امضای دستی. 35
بند اول- برخی از خواص مهم امضاهای دستی. 36
بند دوم- تفاوت امضای الکترونیکی با امضای دستی. 37
گفتار دوم: انواع مهر. 41
مبحث اول: مهر شناسایی. 41
مبحث دوم: مهرِ امضا 42
گفتار سوم: انواع اثرانگشت (از حیث شکل) 42
بخش دوم:     ماهیت و آثار امضا، مهر و اثرانگشت 44
فصل اول: ماهیت  امضا، مهر و اثرانگشت 45
گفتار اول: ماهیت امضا، مهر و اثرانگشت در حقوق مدنی. 45
مبحث اول: لفظ امضا، مهر و اثرانگشت در مواد قانون مدنی و نکات آن. 45
گفتار دوم: ماهیت امضا، مهر و اثرانگشت در حقوق تجارت 49
مبحث اول: لفظ امضا، مهر و اثرانگشت در مواد قانون تجارت و نکات آن. 49
فصل دوم: آثار امضا، مهر و اثرانگشت 57
گفتار اول: آثار امضا، مهر و اثرانگشت در حقوق مدنی. 57
مبحث اول: آثار شکلی و ماهوی امضا در حقوق مدنی (در بحث وصیت) 57
بند اول- جایگاه امضا در شکل های وصیت نامه. 57
بند دوم- امضا در وصیت نامه ی خود نوشت 58
بند سوم– تشریفات لازم در تنظیم وصیت نامه. 58
بند چهارم- نقش امضای موصی در وصیت نامه. 58
بند پنجم- محل امضا در وصیت نامه. 59
بند ششم- موقع امضا در وصیت نامه. 60
بند هفتم- اثر امضا بر دگرگونی ها و افزوده های وصیت 61
بند هشتم- امضا در وصیت نامه ی رسمی. 62
بند نهم– تشریفات تنظیم وصیت نامه. 62
بند دهم- امضا در وصیت نامه سری 63
بند یازدهم- تشریفات وصیت نامه سری 63
بند دوازدهم- لاک و مهر وصیت نامه. 65
بند سیزدهم- ضمانت اجرای تشریفات 65
بند چهاردهم- تنظیم وصیت نامه در موارد فوق العاده 66
مبحث دوم: آثار شکلی و ماهوی امضا در حقوق مدنی، موضوع ادله اثبات دعوا(در بحث اسناد) 67
بند اول- مفهوم سند در مرحله اثبات 67
بند دوم-  تعریف و ارکان سند. 67
بند سوم- سند رسمی و عادی و نقش امضا در هرکدام : 70
بند چهارم- سند رسمی. 71
بند پنجم– تنظیم سند در معامله ی به نمایندگی. 72
بند ششم- اعتبار و قدرت اثباتی. 72
الف– اماره ی رسمی بودن سند. 72
ب- اعتبار سند تصدیق امضا شده 72
بند هفتم- سند عادی 73
بند هشتم- تعریف رکن اساسی امضاء 73
بند نهم- سند سفید امضاء 75
بند دهم- آزادی در تنظیم سند. 77
بند یازدهم- اثر امضا بر دگرگونی ها و افزوده های سند. 77
مبحث سوم: آثار شکلی و ماهوی مهر در حقوق مدنی (در بحث مهر و موم ترکه) 79
بند اول- مهر و موم ترکه. 79
بند دوم- رفع مهر و موم ترکه. 86
گفتار دوم: آثار امضا، مهر و اثرانگشت در حقوق تجارت 88
مبحث اول: اصل استقلال امضاها و عدم توجه ایرادات در اسناد تجاری 88
مبحث دوم: اثر امضا و مهر درفته طلب (سفته) 104
مبحث سوم: اثر امضا و مهر در چک 108
نتیجه. 122
فهرست منابع. 125

چکیده
 

اصولا هیچ نوشته‏ای بدون امضا یا ابزار جایگزین آن مثل اثر انگشت یا مهر، اعتبار و سندیت ندارد و انتساب آن به شخص یا اشخاص معین ممکن نیست. با امضا، مهر و یا اثر انگشت است که نوشته سندیت پیدا می‏کند و می‏توان آن را به شخص معینی منتسب نمود. لذا با توجه به اهمیت موضوع، در این تحقیق سعی شده ابتدا به تعاریف، تاریخچه و انواع امضا، مهر و اثرانگشت و سپس به ماهیت و آثار آنها در حقوق مدنی و تجارت پرداخته شود. نتیجه تحقیق بیانگر اینست که پس از بررسی مواد مربوط به امضا، مهر و اثرانگشت در قانون مدنی و تجارت در مباحث وصیت، ادله اثبات دعوا، مهر و موم ترکه، اصل استقلال امضاها، برات، سفته و چک، امضا از ارکان اصلی این موارد به شمار می رود و با یک امضا است که تمام این موارد چهره واقعی به خود می گیرند و منشاء اثر می شوند. به دلیل نبود منابع اختصاصی در این موضوع، سعی شده بسیاری از آثار حقوقی امضا، مهر و اثرانگشت به صورت یکجا آورده شود تا از این ره آورد منبعی مناسب در اختیار محققین قرار گیرد.
واژگان کلیدی: امضا، مهر، اثرانگشت، آثار حقوقی

مقدمه
 

هر سندی از امضا، مهر و یا اثر انگشت کسانی متأثر است که در تنظیم و نوشتن آن دخالت داشته اند و بدون عوامل مذکور هیچ نوشته ای از دید قانونی و قضایی دارای اعتبار قابل قبولی نیست و از لحاظ حقوقی هم اثری بر آن مترتب نمی باشد. عوامل فوق را طبیعت عمل، رسوم و قانون یکی از ارکان اساسی سند قرار داده است و ما در جریان زندگی اجتماعی هرروز شخصاً با عوامل مذکور سر و کار داریم. اما خیلی به ندرت در کیفیت و کمّیّت آنها فکر می کنیم و اطلاعات ما درباره ی آنها محدود است. بعضی اوقات اعمال بزرگ ما در اثر تکرار و تعدد بقدری ساده و بی اهمّیّت جلوه می کند تا حدودی که به عدم خاصیت وجودی وحتی ذهنی ما می گراید. غافل از اینکه همین بی اعتنایی و عدم توجه چه عواقب ناگواری برای ما دارد.[1] به همین علت لازم دانستم که به این موضوع پر اهمیت بپردازم. در این تحقیق موضوع مورد مطالعه را به دو بخش تقسیم نموده ام، بخش اول به شناخت موضوع اختصاص پیدا کرده که شامل مفهوم شناسی، تاریخچه و انواع امضا، مهر و اثر انگشت می شود و بخش دوم به ماهیت و آثار حقوقی امضا مهر و اثرانگشت در حقوق مدنی و تجارت پرداخته شده است.
بیان مسأله در این تحقیق اینست که آیات قرآن تمام حقوق انسان ها را نسبت به خدا، خود انسان و دیگر انسان ها و موجودات عالم هستی بیان کرده است تا از مشکلات و گرفتاری های انسان ها کاسته شود و همه انسان ها بتوانند در سایه عمل به دستورات ارزشمند الهی و رعایت حقوق موجودات با آرامش زندگی کنند و سعادت دنیا و آخرت خویش را کسب نمایند. قرآن به عنوان کتاب راهنمای زندگی انسان در سوره بقره آیه 282 که طولانی ترین آیه قرآن نیزهست به یکی از این حقوق  که در داد وستد ها و روابط اجتماعی لازم و ضروری است به صراحت تأکید نموده است وفرموده است: (یا أیهاالذین آمنوا اذا تداینتم بدَین الی أجَلٍ مُسمّی فاکتُبوه .) ای کسانی که ایمان آورده اید هرگاه به یکدیگر وامی تا مدت معینی دادید آن را بنویسید. . صراحت و تأکید خداوند بر نوشتن و شاهد گرفتن بر قرارداد در امور معاملاتی و قراردادی و روابط اجتماعی؛ و بطور ضمنی اشاره به تأیید قرارداد توسط طرفین دارد که در فرهنگ امروزی همان امضا، مُهر و اثر انگشت است که لازم است صورت امروزی این تأیید و تقریر مورد تحلیل و بررسی قرار گیرد و مسائل مربوط به آن شناسایی شده و به عنوان یک حق مهم و اساسی که ریشه در آزادی و اختیار انسان دارد مورد تحقیق و پژوهش قرارگیرد و از اضطراب، نزاع، بی اعتمادی و گسستگی روابط اجتماعی بین افراد و خانواده ها جلوگیری نماید. 
اهمیت و ضرورت موضوع این تحقیق به این دلیل است که با توجه به این که انسان های امروزی به دنبال آرامش هستند ولی با درگیری هایی که ناشی از عدم اطلاع آنان به حقوق و قوانین حقوقی مربوط به معاملات و روابط اجتماعی در موضوع آثار حقوقی امضا ودیگرموارد تاییدی افراد می باشد و روز به روز بر این اضطراب ها و نزاع ها افزوده می شود و شاید بعضی به همین دلیل به دام های انحرافی مانند اعتیاد ، گرایش به خرافات و سحر و جادو، رباخواری، بی اعتمادی و دروغگویی نیز بیافتند. بنابراین با بررسی و تحلیل این موارد در حقوق مدنی و تجارت و آگاهی بخشیدن به اشخاص و بیان اهمیت امضا، مهر و اثرانگشت و آثار حقوقی آن و اهمیت دادن به جایگاه آن در زندگی آرامش خاطر واعتماد سازی را به ارمغان خواهد آورد.
اهداف این تحقیق عبارت است ازآگاهی بخشی به افراد جامعه درباره حقوق و اختیاراتشان در امور امضا، مهر و اثرانگشت ، تحلیل و بررسی آن در حقوق مدنی و تجارت، بیان آثار حقوقی آن برای جلوگیری و پیشگیری از نزاع و بی اعتمادی در سطح جامعه، جمع آوری مطالب پراکنده پیرامون آثار حقوقی موارد مذکور و ارائه آن به صورت اثری مستقل که سبب شفاف سازی در تعاملات خواهد بود.
درباره پیشینه ی این موضوع متاسفانه اثر مستقل و منبع اختصاصی ندیدم و از همین رو نگارش این تحقیق سخت تر شد، تنها مباحث پراکنده ای از این موضوع در کتب مختلف حقوقی دیده می شود که با توجه به پراکندگی برای همه امکان جستجو و تحقیق در میان صدها کتاب حقوقی نیست و نیاز است که این موضوع مهم در ابعاد مختلف در اثر مستقلی در اختیار محققان و عموم مردم قرار گیرد. به همین دلیل این موضوع دارای نوآوری خوبی می باشد که امیدوارم تلاش حقیر گامی موثر برای شروع یک اثر مستقل در این زمینه باشد.
روش این تحقیق نظری است که با بهره گرفتن از شیوه ی کتابخانه ای انجام شده که از نتایج آن می توان در جنبه ی کاربردی نیز استفاده کرد.
[1]. میثاقی ممقانی، ابراهیم خلیل، تیر1354، نقش امضا و اثرانگشت از نظر قانونی، مجله کانون، دوره اول، شماره 186، ص 28.
تعداد صفحه :138
قیمت :37500 تومان