برای از بین بردن این بیش برازش، باید ورودی‌های شبکه عصبی را کاهش داد. به عبارتی باید اجازه بیش برازش را به شبکه‌های عصبی نداد. در این مقاله برای این کاهش تعداد متغیرها از داده کاوی استفاده شده است. داده کاوی علم کاوش داده‌ها جهت کشف دانش است. علم داده کاوی با ارائه راهکارهای مختلف، اولین رکن استفاده از داده‌ها جهت کشف دانش را حذف داده‌های اضافی و شاخ و برگ‌های غیر ضروری می‌داند و لذا در این مقاله از چند تکنیک داده کاوی که در ادامه شرح داده خواهد شد استفاده گردیده است. همچنین، همانگونه که ذکر شد، مدل‌هایی که برای پیش بینی‌های کوتاه مدت مورد استفاده قرار می‌گیرند، مدل ‌های سری زمانی و تحلیل‌های تکنیکال می‌باشند. از آنجا که ما قصد پیش بینی قیمت بسته شدن سهام را به صورت روزانه داریم نیز، با تلفیق این دو مدل، با بهره گرفتن از اندیکاتورهای تحلیل تکنیکال و قیمت‌های روزهای قبل به پیش بینی می‌پردازیم.

قسمت دوم این مقاله به تحقیقات مشابه، قسمت سوم به تعریف فرایند و روش انجام تحقیق، قسمت چهارم به نتایج تحقیق، قسمت پنجم نتیجه گیری و قسمت ششم به منابع تخصیص یافته است.

۱-۴- پژوهش‌های مشابه

لو و همکاران^[۹] (۲۰۱۴) پس از بررسی دلایل بیش برازش^[۱۰] و تعمیم نامناسب شبکه‌های عصبی^[۱۱]، با اعمال تغییراتی در شبکه عصبی و به کار بردن کلاسی از تأخیر سازنده RBF^[12] شبکه‌های عصبی؛ موفق شده است که شبکه عصبی با دقت بیشتر و البته تعداد نرون های^[۱۳] کمتر در لایه پنهان^[۱۴] شبکه عصبی ساخته و نتایج آن را در دنیای واقعی امتحان کرده است.
لاهمیری^[۱۵] (۲۰۱۳) با به کاربردن تبدیلات گسسته ویولت (SWT)^[16] و تقسیم سری زمانی^[۱۷] قیمتی به دو بخش ماژور^[۱۸] و مینور^[۱۹]، نتیجه می‌گیرد که بخش ماژور در واقع دارای فراوانی و پراکندگی پایین تری بوده و برای پیش بینی روند بلند مدت قیمت سهام مناسب است. وی پس از تبدیلات مذکور، با بهره گرفتن از شبکه‌های عصبی بازخور برگشتی^[۲۰]، به پیش بینی قیمت سهام پرداخته و با بررسی تئوری خود در ۱۵ پایگاه داده^[۲۱]، نتیجه می‌گیرد که الگوریتم پیشنهادی وی از مدلهای ARMA ^[۲۲]و RW^[23] عملکرد بهتری دارد.
تیکنور^[۲۴] (۲۰۱۳) با در نظر گرفتن قیمت‌های روزانه و اندیکاتورهای^[۲۵] تحلیل تکنیکال^[۲۶] به عنوان ورودی شبکه عصبی، قیمت بسته شدن^[۲۷] روز بعد را پیش بینی می‌کند. وی با بیان پیچیدگی‌های موجود در روند^[۲۸] تغییرات قیمت سهام و مشکلات پیش بینی آن، برای جلوگیری از بیش برازش و بیش آموزش^[۲۹] پیشنهاد می‌کند که شبکه عصبی توسط الگوریتم بیزین^[۳۰] کنترل شده^[۳۱] و برای مدل‌های با پیچیدگی بالا جریمه هایی^[۳۲] تعیین گردد تا از بیش برازش و بیش آموزش جلوگیری شود. وی صحت ادعای خود را در سهام‌های مایکروسافت^[۳۳] و گلدمن^[۳۴] به بوته آزمایش می‌گذارد.
بیسون^[۳۵] (۲۰۱۴) با بیان این مسئله که سرمایه گذاری در بازار سهام، به دلیل بازده خوب آن همواره مورد توجه سرمایه گذاران بوده است؛ کسب بازده و سود مناسب در این بازار را منوط به دانستن و پیش بینی کردن نقاط بازگشت^[۳۶] قیمت می‌دانند. لذا پیش بینی قیمت سهام در روزهای آینده را مهمترین امر در راه رسیدن به این مهم می داند. وی با بهره گرفتن از فیلتر کلمن^[۳۷]، داده ها را پیش پردازش کرده و با شبکه‌های عصبی دینامیک^[۳۸] به پیش بینی قیمت می پردازد. وی برای اثبات کارایی مدل پیشنهادی، چهار سهم از بازار سهام هند؛ بمبئی^[۳۹] را انتخاب و بررسی کرده است.
الیویرا^[۴۰] (۲۰۱۳) با مهم دانستن این مسئله که پیش بینی جهت تغییر قیمت سهام سهم به سزایی در تنظیم سیاست‌های^[۴۱] معامله گران دارد، پیشنهاد می‌کند که با بهره گرفتن از داده‌های تاریخی^[۴۲] در مدل‌های ریاضی^[۴۳] می‌توان به صحت و دقت خوبی در پیش بینی رسید. وی با بیان این مسئله که سه نوع تحلیل سری زمانی، تکنیکال و فاندمنتال^[۴۴] برای تحلیل داده های تاریخی به کار گرفته می شوند، شبکه عصبی طراحی می‌کند که داده‌های ورودی آن، از ورودی های هر سه تحلیل ذکر شده می‌باشد. در واقع وی هر سه تحلیل را با هم یکی کرده و از قابلیت های هر کدام استفاده می‌کند. همچنین پیشنهاد می‌کند که استفاده محض از تمام داده‌ها باعث بیش برازش و پایین آمدن دقت شبکه می‌شود و لذا با بهره گرفتن از تکنیک های متعدد داده کاوی، داده ها را پیش پردازش^[۴۵] می‌کند. وی صحت گفته‌های خود را در بازار سهام برزیل تأیید می‌کند.
کارا و همکاران^[۴۶] (۲۰۱۱) با بیان این مسئله که پیش بینی جهت تغییرات قیمت سهام امری چالش برانگیز^[۴۷] و در صورت صحت بسیار پر سود است، بسط مدل‌های ریاضی برای این مهم را به دلیل پیچیدگی‌های ذاتی بازار سهام بسیار مشکل می‌داند. وی با بهره گرفتن از اندیکاتورهای تحلیل تکنیکال به عنوان ورودی، کارکرد و نتایج عملکرد دو الگوریتم دسته بندی شبکه های عصبی و ماشین های بردار پشتیبان^[۴۸] را بررسی کرده و با مقایسه نتایج، کارکرد شبکه های عصبی را بهتر و مفید تر می‌یابد.
جاسمی و همکاران^[۴۹] (۲۰۱۱) شبکه‌های عصبی را به همراه تحلیل تکنیکال و نمودارهای شمعی ژاپنی^[۵۰] به کار می برد، وی در پژوهشی به جای اینکه با شبکه‌های عصبی قیمت و یا اندیکاتورها را پیش بینی کند، در صدد پیش بینی و برازش یک مدل رگرسیون^[۵۱] می‌باشد که متغیرهای مستقل آن، اندیکاتورهای تکنیکی و متغیر مستقل آن روند کوتاه مدت قیمت است. اندیکاتورهای تکنیکی توسط دو روش داده‌های خام^[۵۲] و تحلیل تکنیکال به ترتیب به تعداد پانزده و بیست و چهار عدد تعریف شده‌اند. در نهایت با آزمایش بر روی داده‌های حاضر در یاهو فایننس^[۵۳] به این نتیجه می‌رسد که نتایج پیش بینی به این روش بسیار کارآمدتر از متدهای کلاسیک است.
چانگ^[۵۴] (۲۰۱۲) با ارائه مدل جدیدی از شبکه‌های عصبی تحت عنوان شبکه عصبی نیمه متصل^[۵۵] به پیش بینی قیمت سهام به وسیله اندیکاتورهای تکنیکال می‌پردازد. این شبکه جدید، از نظر تابع فعال سازی^[۵۶]، تعداد لایه‌ها و اتصال نرون‌ها با شبکه های عصبی معمول تفاوت دارد. نخست اینکه اتصال داشتن یا نداشتن دو نرون با هم تصادفی تعیین می‌گردد. تفاوت دوم در تصادفی بودن تعداد لایه ها نیز می‌باشد و سرانجام تابع فعال سازی نیز به جای سیگموید^[۵۷]، تابع سینوسی^[۵۸] انتخاب می‌گردد. وی برای اثبات کارآمدی الگوریتم پیشنهادی، آن را از سه نظر امتحان می‌کند. اوّل دقت پیش بینی آن را یعنی تفاوت مقادیر پیش بینی شده و مقادیر واقعی سنجیده، سپس از نظر بیش برازش با مدل‌های معمولی شبکه عصبی مقایسه کرده و در نهایت عملکرد آن را با سایر الگوریتم‌های رقیب مقایسه کرده است.
لو^[۵۹] (۲۰۱۰) با این مقدمه که پیش بینی قیمت سهام و اساسا پیش بینی در تمام بازارهای مالی کاری سخت و چالش برانگیز است، استدلال می‌کند که این امر به دلیل وجود اغتشاش^[۶۰] فراوان در میان داده‌های پیش بینی کننده است. وی پیشنهاد می‌کند که با به کار بردن آنالیز متغیر مستقل یکپارچه^[۶۱]؛ در ابتدا باید در میان داده‌های پیش بینی کننده آنهایی که مستقل هستند را یافته، اغتشاش موجود در آنها را از بین برده و پس از آن ورودی ها را به منظور پیش بینی قیمت به شبکه عصبی داد. وی برای اثبات مدعای خود دو شاخص بازار بورس تایلند^[۶۲] و نیکی^[۶۳] را انتخاب کرده و با مقایسه عملکرد الگوریتم پیشنهادی با اغتشاش زدایی توسط امواج ویولت و سپس به کار بردن شبکه‌های عصبی بازخور بازگشتی و همچنین با شبکه‌های عصبی معمولی بدون فیلترینگ و همچنین قدم زدن تصادفی؛ الگوریتم پیشنهادی را کارا می‌یابد.
وانگ و همکاران^[۶۴] (۲۰۱۱) نیز اظهار می‌دارد که پیش بینی قیمت سهام به دلیل بالا بودن تعداد متغیرهای مستقل امری مشکل و چالشی است. وی پیشنهاد می‌کند در ابتدا توسط الگوریتم^[۶۵] WDBP با بهره گرفتن از ویولت اغتشاشات موجود میان داده ها از بین رفته و توسط شبکه‌های عصبی پس خور بازگشتی، پیش بینی انجام گیرد. همچنین برای اثبات الگوریتم پیشنهادی خود، آن را در بازار شانگهای^[۶۶] به بوته آزمایش گذاشته و عملکرد بهتر الگوریتم پیشنهادی را نسبت به شبکه عصبی پس خور بازگشتی تصدیق می کند.

۱-۵- ضرورت انجام تحقیق و اهمیت تحقیق

همانگونه که پیش‌تر و در ادبیات موضوعی دیده شد، پیش بینی قیمت بالا و قیمت پایین برای یک دوره جلوتر، پیش از این انجام نشده است و خلاء وجود مدلی برای پیش بینی که به طور عملی قابل استفاده باشد، احساس می شود. پیش از این، در پژوهش های مشابه، تنها قیمت بسته شدن پیش بینی می شده است و این در حالی است که پیش بینی کننده سهم، ممکن است مالک سهام نباشد. در این حالت، پیش بینی کننده توانایی عملی برای استفاده از مدل را ندارد. دلیل این امر این است که وی احتمالا مجبور است، سهام را با همان قیمتی که پیش بینی می کند، خریداری کند. لذا در این پژوهش، به پیش بینی دو قیمت بالا و پایین پرداخته شده و توسط آن، پیش بینی کننده این فرصت را دارد که در قیمت پایین سهام را خریداری کرده و در قیمت بالا آن را بفروشد.

۱-۶- اهداف تحقیق

اهداف اصلی این پژوهش عبارتند از :

• • شناسایی مؤثرترین اندیکاتورهای تحلیل تکنیکال برای پیش بینی قیمت سهام مورد نظر

• • داده کاوی سری های زمانی برای تشخیص شبیه ترین سری زمانی به سری زمانی هدف، جهت پیش‌بینی تغییرات آینده سهام هدف، با بهره گرفتن از تغییرات گذشته قیمت سهم مشابه

• • طراحی و ساخت شبکه عصبی برای پیش بینی قیمت‌های بالا و پایین سهام مورد نظر

۱-۷- ساختار تحقیق

در ادامه این پژوهش و در فصل دوم، به معرفی شبکه های عصبی و انواع آن، داده کاوی و نقش آن در پیش پردازش داده ها و داده کاوی سری‌های زمانی و اندیکاتورهای تحلیل تکنیکال می‌پردازیم. در فصل سوم به بیان روش تحقیق انجام شده با جزئیات کامل، شامل مراحل سه گانه پیش پردازش و ساخت اطلاعات و ابزارهای به کارگرفته شده در هر مرحله، معماری شبکه عصبی و الگوریتم‌های فعال سازی و همچنین الگوریتم‌های رقیب خواهیم پرداخت. در فصل چهارم، نتایج عملی به دست آمده از داده کاوی سری‌های زمانی و ساخت شبکه عصبی، به تفصیل توضیح داده می‌شود و نتایج به دست آمده، با نتایج الگوریتم‌های رقیب مقایسه می گردد. در انتها و در فصل پنجم، به بررسی نتایج و پیشنهادات برای تحقیقات آتی خواهیم پرداخت

فصل دوم

ادبیات تحقیق

۲-۱- مقدمه

بازارهای مالی به دلیل خصوصیات منحصر به فردی نظیر عدم نیاز به سرمایه کلان، سادگی و کم هزینه بودن معاملاتشان و عدم وجود ریسک نکول^[۶۷]، در عصر اخیر به یکی از پرطرفدارترین حوزه‌های سرمایه گذاری تبدیل شده‌اند. حکومت‌ها و دولت‌ها نیز به این دلیل که می‌توانند با گرد هم آوردن سرمایه‌های اندک و سرمایه های کلان، بودجه‌های عظیمی برای امور کشوری فراهم کنند، همواره به گسترش این بازارها کمک کرده و با تصویب قوانین متعددی از جمله معافیت‌های مالیاتی در تلاش برای کشاندن پس اندازهای مردم به این بازارها بوده اند. به دلیل همین خصوصیات، حجم عظیمی از سرمایه گذاران به این حوزه وارد شده و این بازارها با سرعت چشمگیری نیز در حال رشد هستند. این حجم زیاد سرمایه گذاران، برای کسب سود از این بازارها وارد آن شده و لذا همواره به دنبال راه‌هایی برای افزایش دامنه سود خود بوده اند. این مسئله باعث شده است که سرمایه گذاران همواره به دنبال پیش بینی اتفاقات آینده و قیمت ها در بازار بوده و از این طریق کسب سود کنند؛ به همین دلیل است که همزمان با رشد این بازارها، مدل های بسیار متنوعی برای پیش بینی بوجود آمده و در حال گسترش نیز هستند. به طور کلی شاید بتوان سرمایه گذاران را به دو دسته تقسیم کرد، آنها که به مدل کارایی بازار سرمایه اعتقاد داشته و به پیش بینی این بازارها معتقد نیستند؛ و آنهایی که به روش های مختلفی به پیش بینی در این بازارها می پردازند. در مورد نظریه کارایی بازار در ادامه به تفسیر سخن گفته خواهد شد و لذا در ادامه به مرور روش های متنوعی که برای پیش بینی قیمت سهام بوجود آمده و به کار گرفته شده اند خواهیم پرداخت. به صورت کلی می‌توان گفت که تلاش برای پیش بینی بازارهای مالی در سه حوزه اتفاق افتاده است، حوزه اول به بررسی ساختار بازار، سهام موجود در آن و صنایع پرداخته و با شناسایی ویژگی های خاص این بازارها به تشخیص و معرفی صنایع و یا سهام برتر پرداخته و سرمایه گذاران را از این طریق یاری می‌کنند. حوزه دوم به ایجاد یک مدل برای استراتژی‌های سرمایه گذاری پرداخته و سعی دارند با شناسایی نقاط خرید و فروش سهام، کاری کنند که سرمایه گذاران در کمترین قیمت خرید و در بیشترین قیمت اقدام به فروش نمایند. حوزه سوم اما به پیش بینی قیمت سهام می‌پردازند، جایی که بیشترین گستردگی استفاده از الگوریتم‌ها و مدل‌های مختلف در آن وجود دارد. این حوزه را می‌توان به صورت کلی در سه بخش یا سه دیدگاه دید؛ تحلیل تکنیکال^[۶۸]، تحلیل بنیادین^[۶۹] و تحلیل با مدل‌های هوش مصنوعی^[۷۰]. در ادامه به توضیح مختصری در مورد هر یک از این دیدگاه ها خواهیم پرداخت.

۲-۱-۱- تحلیل تکنیکی

روشی برای پیش‌بینی قیمت‌ها در بازار از طریق مطالعه وضعیت گذشته بازار است. در این تحلیل از طریق بررسی تغییرات و نوسان‌های قیمت‌ها و حجم معاملات و عرضه و تقاضا می‌توان وضعیت قیمت‌ها در آینده را پیش‌بینی کرد. این روش تحلیل در بازار ارزهای خارجی، بازارهای بورس اوراق بهادار و بازار طلا و دیگر فلزات گران‌بها کاربرد گسترده‌ای دارد.
این نوع تحلیل با بهره گرفتن از مطالعه رفتار و حرکات قیمت و حجم سهام در گذشته و تعیین قیمت و روند آینده سهم صورت می‌پذیرد. تغییرات قیمت سهم با بهره گرفتن از پیشینه تاریخی و نمودار توسط تحلیل گر تکنیکی مورد تجزیه و تحلیل قرار می‌گیرد. این روش بیشتر مورد استفاده سفته‌بازان قرار می‌گیرد و بدین صورت قصد دارند تا بازده مورد نظر خود را در هنگام بالا رفتن قیمت سهم افزایش دهند. در واقع سرمایه گذاران با دیدگاه کوتاه مدت از این روش بهره می‌جویند.
تحلیل تکنیکی (فنی)، با آزمون قیمت‌های گذشته و حجم مبادلات حرکت‌های آینده، قیمت را پیش بینی می‌کند. اساس این تحلیل‌ها بر استفاده از نمودار و رابطه‌های ریاضی و هندسی متمرکز است تا بدین گونه روندهای کوچک و بزرگ بدست آید. در این راستا فرصت‌های خرید یا فروش از راه برآورد محدوده نوسانات بازار مشخص می‌شود.

۲-۱-۲- تحلیل بنیادین

تحلیل بنیادین یک شرکت شامل تحلیل گزارشات مالی و سلامت مالی شرکت، مدیریت و امتیازات رقابتی، رقبا و بازارهای مربوطه‌ است. هنگامیکه این تحلیل در بازارهای آتی^[۷۱] و فارکس^[۷۲] به کار می‌رود، تمرکز اصلی بر شرایط اقتصادی، نرخ بهره، تولید، سودآوری و مدیریت است. وقتی سهام، قراردادهای آتی یا ارز مورد تحلیل بنیادین قرار می‌گیرد، دو رویکرد اساسی وجود دارد: تحلیل پایین به بالا و تحلیل بالا به پایین. این عبارات جهت تمیز دادن چنین تحلیلهایی از سایر تحلیل‌های سرمایه گذاری نظیر تحلیل‌های کمی و تکنیکی است. تحلیل بنیادین بر اساس داده‌های گذشته و فعلی با هدف پیش بینی مالی انجام می‌پذیرد. اهداف متعددی برای این تحلیل وجود دارد. تعیین ارزش سهام شرکت و پیش بینی تغییرات آتی قیمت، برآورد عملکرد تجاری و ارزیابی مدیریت و اتخاذ تصمیمات داخلی جهت محاسبه ریسک اعتباری در تحلیل بنیادین اساس پیش بینی بر مبنای وقایع و رخدادهای واقعی پایه گذاری شده‌است. معامله گر با تحلیل اتفاقات و اخبار دنیای واقعی و بر اساس دانش و استراتژی خود، به پیش بینی بازار می‌پردازد. استراتژی روش محاسبه نقاط ورود به بازار و خروج از آن است. پایه نظر تحلیل گران بنیادی این است که تمام تغییرات در قیمتها حتماً یک علت اقتصادی بنیادی دارد.

۲-۱-۳- تحلیل توسط مدل‌های علمی

مدل‌های علمی بسیار متنوعی برای استفاده در پیش بینی، در چند دهه اخیر معرفی و به کارگیری شده‌اند. از مدل‌های کلاسیک پیش بینی رگرسیونی^[۷۳] گرفته تا متدهای متنوع و به روزی که در سری‌های زمانی^[۷۴] معرفی می شوند؛ از جمله کارهای ارزشمند استفاده شده در این عصر هستند. در سال های اخیر اما، استفاده از الگوریتم های کلاسیک معرفی شده کمتر شده و خبرگان مالی به استفاده از روش‌های نوین معرفی شده توسط علم هوش مصنوعی روی آورده‌اند. دلیل این امر این است که پیچیدگی بسیار زیاد بازار سهام، استفاده از مدل‌های خطی را محدود کرده است. در واقع رفتار غیر خطی کاملا در قیمت سهام مشخص بوده و تخمین آن با متدهای خطی باعث ایجاد خطای زیادی می‌گردد. در این میان، استفاده از الگوریتم‌های کلاسیک غیر‌خطی نیز کارایی چندانی ندارند. دلیل این امر نیز این است که در این متدها باید مدلی که قرار است به داده‌ها برازش شود باید از قبل معلوم باشد و همچنین این مدل‌ها دارای محدودیت زیادی در شکل و پیچیدگی هستند و لذا استفاده از این مدل‌ها، به مراتب حتی از مدل‌های خطی نیز کارایی کمتری دارند. در این میان، حجم بالای داده‌های موجود و محدودیت‌های مدل‌های کلاسیک نیز از جمله مشکلات دیگری است که این حوزه را به سمت استفاده از مدل‌های هوش مصنوعی سوق داده است.
علم هوش مصنوعی با معرفی ابزارهای بسیار متنوعی مثل شبکه‌های عصبی^[۷۵] ، ماشین بردار پشتیبان^[۷۶] و الگوریتم‌های فراابتکاری^[۷۷] امکانات بی نظیری را برای کار با داده های فراوان، تخمین مدل‌های بسیار پیچیده و سرعت عمل بالا در برازش فراهم آورده و به همین دلایل با اقبال بسیار زیادی روبرو شده است. در این میان، قابلیت استفاده از شبکه‌های عصبی برای پیش بینی قیمت بسیار بالاتر از ابزارهای دیگر است. دلیل این امر این است که این شبکه‌ها قابلیت تخمین مدل‌های پیچیده تر و کار با تعداد داده های بسیار زیادتر را دارد. در تحقیقات انجام شده عصر حاضر نیز بیشترین استفاده از مدل‌های هوش مصنوعی در حوزه پیش بینی سهام، به استفاده از این شبکه ها باز می‌گردد.
نکته مهمی که در مورد این شبکه‌ها وجود دارد این است که این شبکه‌ها اغلب دارای بیش برازش می‌گردند. به این معنا که مدل را حتی از حد واقعی خود نیز پیچیده تر تخمین می‌زنند. برای جلوگیری از این اتفاق، باید معماری‌های مناسبی را برای شبکه انتخاب کرده و الگوریتم های یادگیری را نیز به درستی استفاده کرد. علاوه بر این لازم است که میزان اطلاعات ورودی به این شبکه نیز محدود شده و پیچیدگی‌های احتمالی را از بین ببرد. در مورد شبکه های عصبی و معماری ها و الگوریتم‌های یادگیری آنها در ادامه به تفصیل پرداخته خواهد شد، اما در مورد کاهش حجم ورودی ها و به گزین کردن آنها، از علم داده کاوی استفاده می شود. این علم میان رشته ای با ابزارهای بسیار متنوعی که تعریف می‌کند، قابلیت های بی نظیری را برای پیش پردازش داده ها و توصیف مجموعه داده ها معرفی می‌کند. این علم نیز در ادامه به تفصیل توضیح داده خواهد شد. شکل (۱) مروری کلی بر بخش مقدمه و تحلیل های ممکن در بازار سرمایه را نشان می دهد :
شکل ۱-۱ : دسته بندی کلی تحلیل های کاربردی در بازار سرمایه
همانگونه که ذکر شده؛ بررسی‌های انجام شده در بازار سرمایه در سه حوزه کلی شناسایی سهام مناسب برای سرمایه گذاری، شناسایی و به کارگیری استراتژی مناسب برای خرید و فروش در بازار و پیش بینی قیمت‌های آینده سهام قرار می‌گیرند. همچنین، به صورت کلی تحلیل‌های ممکن در مورد قیمت سهم در آینده در سه بخش تحلیل تکنیکی، تحلیل بنیادین و تحلیل توسط متدهای ریاضی قرار می‌گیرند. متدهای ریاضی نیز در دو دسته متدهای کلاسیک و متدهای هوش مصنوعی قرار گرفته و بررسی می شوند. در ادامه این تحقیق، در ابتدا به بررسی امکان پیش بینی و نظریه کارایی بازار سرمایه پرداخته و سپس به توضیح شبکه عصبی و داده کاوی پرداخته خواهد شد.

۲-۲- آیا بازار سرمایه پیش بینی پذیر است؟

۲-۲-۱- نظریه کارایی بازار سرمایه

بیش از ربع قرن است که توجه استادان مالی و اقتصادی دانشگاه‌ها متوجه کارایی بازار سرمایه (Capital Market Efficiency) در کشورهای مختلف شده است. برای کشورهای سرمایه‌داری، کارا بودن بازار از اهمیت زیادی برخوردار است، چرا که در صورت کارا بودن بازار سرمایه، هم قیمت اوراق بهادار به درستی و عادلانه تعیین می‌شود و هم تخصیص سرمایه که مهم‌ترین عامل تولید و توسعه اقتصادی است، به صورت مطلوب و بهینه انجام می‌شود. در دنیای مالی سه سطح کارایی بازار وجود دارد:

• • کارایی اطلاعاتی^[۷۸]

• • کارایی تخصیصی^[۷۹]

• کارایی عملیاتی^[۸۰]

۱-۵-مقدمه
همواره کشورها در عرصه‌ی بین‌الملل و نظام جهانی در مواجه با سایر بازیگران بین‌المللی از اهداف و سیاست‌های کلان بلند مدت برخوردارند این اهداف و سیاست‌ها با تغییر دولت‌ها تغییر نمی‌یابد و تنها روش و راهبرد تأمین این اهداف تغیر می‌یابد. آمریکا نیز به عنوان ابر قدرت جهانی از این قاعده مستثنا نمی‌باشد. پس از حوادث ۱۱ سپتامبر آمریکا وارد دوران جدیدی شد و ما شاهد شکل گیری سیاست خارجی نوین آمریکا که همان مبارزه با تروریسم، ترویج ارزش‌های آمریکایی و دموکراسی، مبارزه با سلاح‌های کشتار جمعی و دولت‌ها یاغی و طرفدار تروریسم، افزایش نظامی گری و استراتژی تهاجمی بودیم.
این همان سیاست کلان آمریکا در عرصه‌ی جهانی است که با تغییر رؤسای جمهور دولت‌ها تغییر نمی‌یابد اما از آنجا که رؤسای جمهور جدید دنباله رو دولت‌های قبلی در چگونگی تأمین اهداف مزبور نمی‌باشند و هر کدام روش و راهبرد خاص خویش را دارند که این مهم نیز از طریق شناخت عوامل تأثیر گذار بر شکل گیری راهبرد های سیاست خارجی قابل شناخت است. در فصل پیش رو تلاش شده شباهت‌ها و تفاوت‌های راهبرد های سیاست خارجی بوش و اوباما را در خاورمیانه مورد بررسی قرار گیرد و در جمع بندی به تأثیر عوامل مشترک و مؤثر در شکل گیری و ایجاد شباهت‌ها و تفاوت‌ها اشاره شده است.
۲-۵-نقاط مشترک راهبردهای بوش و اوباما
در تحلیل اشتراکات راهبرد های بوش و اوباما نسبت به مسائل خاورمیانه نقاط زیر قابل توجه است:
- در دوره بوش پسر تلاش آمریکا بر این بود تا در منطقه‌ی خاورمیانه مروج ارزش‌های آمریکایی بوده و دفاع از این ارزش‌ها حتی به قیمت مداخله در کشورهای هدف را مشروع جلوه دهد. طرح خاورمیانه بزرگ در دوره بوش در همین راستا می‌باشد. اوباما نیز در راستای سیاست‌هایش در خاورمیانه همواره سعی در ترویج ارزش‌های آمریکایی داشته و سعی کرده از طریق حضور پر رنگ در کشورهای منطقه این مهم را به سر انجام برساند.
- مبارزه با تروریسم و رسالت پاک‌سازی جهان از نیروهای شر که در دوره بوش مطرح بود در دکترین اوباما نیز از اهداف اصلی سیاست خارجی اوباما مطرح گردیده و مبارزه با القاعده و طالبان به عنوان تروریست‌های منطقه و برخورد با کشورهای حامی تروریسم از برنامه‌های اوباما در این راستا قلمداد می‌شود.
- افزایش نظامی گری و روحیه‌ی تهاجمی در دوره بوش و اوباما. از آنجا که تروریسم دشمن اصلی و جدید آمریکا در دوران جدید می‌باشد و از لحاظ قدرت با شوروی دشمن سابق آمریکا توان برابری ندارد بنابراین آمریکا از وضعیت توازن قوا خارج و به وضعیت تهاجمی وارد شد که از نقاط مشترک در دوران بوش و اوباما می‌باشد.

- افزایش حضور نظامی در منطقه خاورمیانه و تقویت نظامی کشورهای منطقه از طریق انعقاد قرارداد های فروش تسلیحات نظامی به کشورهایی از جمله عربستان، امارات، قطر، کویت و…
بوش با حمله نظامی به افغانستان و عراق نیروهای خود را در منطقه مستقر ساخت و با آمدن اوباما گرچه نیروها از عراق خارج شدند اما شمار نیروها در افغانستان و سایر پایگاه‌ها از جمله پایگاه العدید افزایش یافت و حضور غیر علنی و نامحسوس آمریکا را در عرصه‌ی امنیتی و سیاسی عراق شاهد هستیم.
- حمایت از اسرائیل به عنوان محور نظم مورد نظر آمریکا در خاورمیانه و پیوند خوردن منافع ملی آمریکا با منافع اسرائیل و حمایت از این رژیم بدون تردید از مشترکات راهبرد های سیاست خارجی کاخ سفید در دوران بوش و اوباما بوده است.
- مدرنیزه کردن هر چه بیشتر قوای نظامی و دفاعی آمریکا با افزایش و بالا بردن خرید وسائل الکترونیکی حمایت کننده هواپیماهای جنگی، گسترش پروژه ساخت زیر دریایی و کشتی‌های جنگی، خرید هلیکوپتر و ماشین‌های سبک جنگی برای ارتش، حفظ برتری هسته‌ای و اتمی، توسعه و به کار گذاردن موشک‌های قاره پیما در نقاط مختلف جهان، کنترل وسایل ارتباطات بین‌المللی نظیر تلفن، اینترنت و ماهواره، تقویت بخش‌های جدید نیروی فضایی، افزایش پرسنل نظامی، مستقر کردن و جایگزینی قوای نظامی آمریکا در خاورمیانه از سیاست‌های مشترک بوش و اوباما می‌باشد. (۱)
- تلاش برای تحکیم رهبریت جهانی فعلی آمریکا که در دوران بوش و اوباما از اولویت‌های مهم راهبرد های سیاست خارجی آن‌ها شمرده می‌شود. در یک‌جانبه گرایی بوش مشارکت دیگران پذیرفته نمی‌شد و آمریکا هژمون بود در چند جانبه گرایی نیز کماکان حفظ و تداوم قدرت هژمون وجود دارد اما در پی مشارکت دیگران تحت لوای رهبری خود می‌باشد.
- موضوع تقویت دیپلماسی عمومی در دوران بوش به خصوص در دور دوم ریاست جمهوری‌اش به طور جدی در دستور کار نو محافظه کاران قرار گرفت و اوباما نیز از روزهای آغازین حضور در کاخ سفید بهره گیری از دیپلماسی عمومی را رهیافت دولت خود برای تحقق اهداف فرا ملی اعلام کرد. هر دو دوره بوش و اوباما مکرراً از اهمیت تأثیر بر افکار عمومی و اصطلاحاً دیپلماسی خیابانی صحبت شد و توجه جدی به دیپلماسی عمومی بعد از ۱۱ سپتامبر و آگاهی آمریکا از شدت احساسات ضد آمریکایی در جهان نمودار شد ادامه یافت. اوباما از دیپلماسی عمومی به عنوان یک مکمل که می‌تواند برداشت منفی ملت‌ها نسبت به آمریکا را به یک برداشت مثبت مبدل سازد استفاده نمود.
- استفاده از قدرت نرم که برای اولین بار توسط جوزف نای^[۸۸] در سال ۱۹۹۰ مطرح شد در دوره دوم ریاست جمهوری جرج بوش نیز مطرح شد و کابینه بوش زمانی که دست‌یابی به اهداف سیاست خارجی آمریکا از طریق نظامی را غیر ممکن یافتند استفاده از جنگ نرم را مطرح کردند که این امر در دوره اوباما نیز بخشی از برنامه‌های او در قبال مخالفین خود بوده است. (۲)
- احیای طرح سناتور جی ویلیام فولبرایت برای تک فرهنگی کردن جهان که این هدف در کشورهای اسلامی خاورمیانه با جدیت بیشتری دنبال می‌شود. این طرح که آموزش محور می‌باشد مد نظر دستیاران بوش و اوباما بوده است. در برنامه فولبرایت گفته شده که تبادلات هنری و ادبی بیشترین توانایی را در پیروزی بر قلب‌ها و ذهن‌های جهانیان دارد و نقش اصلی را در تک فرهنگی کردن جهان و تثبیت باورهای غربی در دنیا بر عهده دارد.
- اندیشمندان نو محافظه کار آمریکا در دوره بوش همانند توماس فرید من و چایکن پس از انجام پژوهش‌های تحقیقاتی خود اعلام کردند که دنیای غرب اگر به امنیت آتی خود می‌اندیشد باید از هیچ تلاشی برای جلوگیری از یکپارچگی مسلمانان فرو گذار نکند. این دو اگر چه نو محافظه کار بودند اما به اوباما نیز پیشنهاد کردند در سخنرانی‌ها از مفهوم جهان اسلام که نشانه یکپارچگی دارد اجتناب کرده و به جای آن از مفهوم مسلمانان استفاده کنند لذا ایجاد تفرقه در جهان اسلام همانند بوش در دستگاه مدیریتی اوباما نیز در اولویت می‌باشد.
- در رابطه با ایران اولویت بوش و اوباما مهار قدرت ایران و حفظ توازن منطقه‌ای به نفع امنیت و منافع ملی رژیم صهیونیستی است. موضوع انزوای ایران، متهم کردن ایران به حمایت از تروریسم و نقض حقوق بشر، تحریم‌های بین‌المللی، تداوم پروژه ایران هراسی و حمایت از مخالفین به خصوص پس از سال ۸۸ در دستور کار بوش و اوباما قرار داشته است.
- امنیت و تأمین انرژی از دیگر سیاست‌های مشترک بوش و اوباما در خاورمیانه می‌باشد. نفت و انرژی یکی از دلایل حضور آمریکائیان از ابتدا در خاورمیانه بوده و همواره این موضوع در سیاست‌های کلان و خرد مورد توجه قرار می‌گرفته است. بدیهی است که در دوران بوش و با توجه به سوابق خانوادگی او به صورت پر رنگ‌تر و در دوران اوباما نیز به عنوان یکی از اولویت‌های منافع ملی کشور مد نظر قرار گرفته است.
۳-۵-نقاط تفاوت راهبردهای بوش و اوباما
مقایسه رؤسای جمهور آمریکا از جمیع جهات روشن کننده تشابه‌ها و تفاوت‌ها است. اوباما و بوش بی تردید دو رئیس جمهور متفاوت با یکدیگرند هر چند در مسئولیت و اداره نقش دستگاه حکومتی آمریکا نقش مشترکی را دارا هستند. اما شاید مهم‌ترین تفاوت‌های آن‌ها را بتوان در موارد ذیل بر شمرد:
- در دولت بوش مسائل عمدتاً یک‌جانبه گرایانه پیگیری می‌شدند و ایالات متحده در مقام قدرت برتر و هژمون به تنهایی و بدون هماهنگی با دیگر قدرت‌های بزرگ اقدام می‌کرد و عدم همراهی دیگران مانعی در مقابل آمریکا برای دنبال کردن سیاست‌هایش نبود. اما دولت اوباما اصلاحات اساسی را در دیپلماسی یک‌جانبه گرایانه دوران بوش اعمال کرده و در واقع دیپلماسی انعطاف پذیر چند جانبه ای را به نمایش گذارده است. رویکرد اوباما نه تنها سبب شد که در بحران سوریه متحدین اروپایی این کشور اعتماد داشته باشند و به او اعتماد کنند بلکه سبب کاهش هزینه‌های آمریکا نیز شد.
با تغییر رویکرد یک‌جانبه گرایی به چند جانبه گرایی باید به ضلع مکمل آن مبنی بر توجه و تأکید بر بهره گیری از ظرفیت‌های نوین منطقه‌ای که برای حل بحران‌ها و همچنین فرصت سازی‌های جدید است اشاره داشت. برخلاف استراتژی یک‌جانبه گرایی که اقدام به صورت سریع و بدون فوت وقت صورت می‌گیرد ضرورت چند جانبه گرایی این است که به تدریج تلاش شود سایر دولت‌ها با دولت هژمون همراه شوند. (۳)
بدیهی است هنگامی که به یک جانبه گرایی در یک دوره و چند جانبه گرایی در دوره دیگر اشاره می‌شود این امر به معنی جایگزینی کامل هر یک از آن‌ها نسبت به یکدیگر نیست بلکه صرفاً تأکید بر رویه و روند غالب در سیاست گذاری‌ها و کارکردها دارد.
گرچه باراک اوباما بر رویکرد های چند جانبه در روابط بین‌الملل تأکید دارد اما بر حسب سنت‌های سیاسی خارجی و امنیتی هرگز در هنگام ضرورت از اقدامات یک‌جانبه پرهیز نخواهد کرد تصور دولت اوباما به عنوان دولتی که با نظامی گری مخالف است تصوری اشتباه است.
- سیاست خارجی آمریکا در دوران بوش بدون برنامه رها شده است به شکلی که تکیه بیش از حد بر قدرت نظامی و بی توجهی به دیپلماسی و مراعات نکردن وضعیت متحدان از ویژگی‌های آن است. اما اوباما با تجربه گرفتن از سیاست‌های یک‌جانبه گرایی بوش سیاست خارجی آمریکا را به سوی احیای تعهد واشنگتن به دیپلماسی و اجتناب از کاربرد اصلاحاتی چون شرارت و دولت سرکش هدایت کرد. در واقع بوش در سیاست خارجی نوعاً از ابزار های مبتنی بر زور و اعمال اراده آمریکایی استفاده می‌کرد در حالی که اوباما می‌تواند از ابزار سازمان‌های بین‌المللی و همچنین دیپلماسی گفت و گو بهره بگیرد و با تصحیح رویکردهای آمریکا در نقاطی که سیاست خارجی آمریکا مرتکب بزرگ‌ترین اشتباهات گردید زمینه را برای بازگشت به حال تعامل فراهم آورد.
این نکته را نیز نباید از نظر دور داشت که اوباما هرگز بیان نداشته که اگر فرصت حراست از امنیت آمریکا ایجاب کند دست به حمله نظامی نخواهد زد. به عنوان نمونه اوباما در قبال ایران غالباً جمله همه گزینه‌ها روی میز قرار دارند را تکرار می‌کند. بنابراین اوباما بسته به موقعیت‌های مختلف تغییر را هم به مثابه راهبرد و هم تاکتیک به کار گرفته است.
- در خصوص حل مناقشات منطقه‌ای در خاورمیانه بوش به راه حل‌های نظامی یک‌جانبه و سریع روی آورده بود در حالی که مذاکرات اوباما با حامد کرزای، مقامات کویتی، رهبران دولت عراق، ملک عبدالله و ایهود اولمرت نشان می‌دهد که وی از الگوی مشارکت منطقه‌ای و چند جانبه گرایی در حل بحران‌های امنیتی منطقه‌ای پیروی خواهد کرد. اوباما همواره تأکید می‌کند که کشورهای ذی‌نفع باید در روند بحران‌های منطقه‌ای مشارکت فعال داشته باشند در غیر این صورت بحران‌های منطقه‌ای می‌تواند جایگاه و موقعیت آمریکا را تضعیف کند. (۴)
- در حالی که بوش در حمله به عراق تروریست‌ها را بهانه‌ای اساسی قرارداد اوباما سعی را بر آن داشت تا روند مبارزه با تروریست‌ها را در عراق تغییر دهد. اوباما با مهیا کردن بستر داخلی در عراق برای مبارزه با تروریست سعی کرد تا هزینه‌های این مبارزه را متوجه حکومت عراق کند. اوباما با بیرون کشیدن نیروهای نظامی خود از عراق از سویی شکل داخلی به مبارزه با تروریست در عراق داد و از سوی دیگر هزینه‌های نیروهای نظامی خود را به حداقل رسانید. اوباما با تن دادن به تشکیل حکومت ملی در عراق که ریاست آن را با توجه به اکثریت عراق شیعیان در دست دارند به مراتب بیشتر از بوش به دموکراسی در عراق محوریت داد.
- طرح خاورمیانه بزرگ در کابینه بوش بر این مفروض استوار است که انجام اصلاحات اقتصادی، بهبود حقوق بشر و استقرار دموکراسی در خاورمیانه با افزایش مشارکت مردم منطقه در دستاوردهای توسعه‌ی اقتصادی و سرنوشت سیاسی کشورهای خود موجب کاهش نا رضایتی و محو بستر رشد بنیاد گرایی و تروریسم خواهد شد. اما این مسئله خصوصاً با اشغال دراز مدت عراق نتیجه معکوس داشته و منجر به تضعیف قدرت یک‌جانبه گرای ایالات متحده شده است. تحلیل بیانیه‌های انتخابات تشکیل دولت اوباما و اعمال آن از سال ۲۰۰۸ تا کنون این امکان را می‌دهد که مفهوم کلی سیاست خارجی دکترین اوباما را تشخیص دهیم. این دکترین استفاده از قدرت هوشمند و گفتگو همراه با امتیاز دهی برای حفظ صلح خاورمیانه است.
- فلسفه اوباما در نگرش وی نسبت به دو جنگ اخیر خاورمیانه بازتاب یافته است. اوباما جنگ عراق را به مثابه جنگی یک جانبه، باز دارنده و خلاف اصول حقوق بین‌المللی تعریف کرد و در عین حال جنگ افغانستان را به مثابه جنگی که با مجوز شورای امنیت سازمان ملل متحد در پاسخ به حملات مستقیم به ایالات متحده و با حمایت ائتلاف بین‌المللی گسترده انجام شد در نظر گرفت و توجیه نمود. (۵)
در حالی که بوش با انگیزه‌ی مبارزه با تروریسم و تغییر رژیم صدام به عنوان حامی تروریسم و در قالب جنگ پیشگیرانه به عراق حمله کرد و در حمله به افغانستان نیز مبارزه با تروریسم و عاملان حادثه ۱۱ سپتامبر را مد نظر قرار داد و سیاست‌هایش در افغانستان مبتنی بر سیاست‌های نظامی و امنیتی و نظامی گری صرف و سرکوب و کشتار غیر نظامیان بود و گرچه با سقوط طالبان افغانستان را در مسیر پیشرفت قرار داد اما نداشتن برنامه‌ای قوی در جهت دولت-ملت سازی و امنیت مرزهای افغانستان و پاکستان و به عبارتی سیاست قوی منطقه‌ای از نقاط ضعف سیاست بوش در افغانستان می‌باشد. (۶)
- بوش بر آن بود که ایالات متحده قادر است به صورت فعال آینده امنیتی جهان را بر اساس منافع خود شکل دهد و این فرایند به وسیله استفاده آمریکا از قدرت و استراتژی‌های سخت افزاری نظیر تغییر رژیم میسر می‌گردد. بر عکس دولت فعلی، ایالات متحده را به عنوان قدرت پیشتاز و نه انحصاری در جامعه بین‌المللی می‌نگرد و در نتیجه بر استفاده از قدرت نرم افزاری برای شکل دهی به ائتلاف‌های مطلوب جهت مدیریت محیط بین‌المللی تأکید دارد. (۷)
اوباما برای ترمیم چهره آمریکا به جایگزینی سیاست خارجی یک جانبه گرا، غیرت ساز و متکی به سخت افزار بوش با سیاست‌های مد نظر خویش نظیر جنگ پیشگیرانه با بهره گرفتن از دیپلماسی چند جانبه و همکاری نزدیک با هم پیمانان و سازمان‌های بین‌المللی از جمله سازمان ملل متحد وعده گفتگو با کشورهایی نظیر ایران، سوریه حل معضلات پیچیده بین‌المللی نظیر مناقشه اعراب و اسرائیل را طرح ریزی نمود.
اوباما بر خلاف بوش برنامه عمل خود را بر محوریت قدرت نرم افزاری قرار داد و دست کم در مواضع اعلامی خود تمامیت زیادی به استفاده از قدرت سخت افزاری ندارد. برای مثال اوباما می‌گوید: «من در پی آغازی نوین برای رابطه میان آمریکا و اسلام بر اساس علایق و احترام متقابل در اینجا حاضر شده‌ام».وی تصریح می‌کند اسلام و آمریکا در تقابل یکدیگر نبوده و تشبهاتی در زمینه عدالت و پیشرفت، تساهل و تحمل و کرامت انسانی دارند. (۸)
- بوش و اوباما مخالف با سیاست هسته‌ای ایران یعنی تأکید بر چرخه مستقل سوخت هسته‌ای هستند اما با دو شیوه و دو نوع دیپلماسی. دیپلماسی هسته‌ای بوش در قبال ایران دیپلماسی اکراه و اجبار و یا به عبارتی زور و تهدید (قدرت سخت) بود؛ و دیپلماسی هسته‌ای اوباما اقناع یا زبان مذاکره و تهدید (قدرت هوشمند).یکی به دنبال تغییر رژیم بود و دیگری به دنبال تغییر رفتار جمهوری اسلامی ایران اما با یک هدف مشترک:جلوگیری از استقلال هسته‌ای ایران. (۹)
دولت بوش همواره ملت و دولت ایران را از هم جدا دانسته و به مردم ایران پیام می‌داد؛ و در مورد ایران از واژه رژیم صحبت می‌کرد اما اوباما در رابطه با ایران علاوه بر مردم رهبران ایران را نیز مخاطب قرار داده و از عبارت کامل جمهوری اسلامی ایران نام می‌برد یعنی مشروعیت حکومت ایران را پذیرفته و سخن از تغییر رژیم نیست و به نوعی از این طریق به مردم ایران احترام می‌گذارد. (۱۰)
گرچه اوباما نیز پس از ماجرای سال ۸۸ گاه و بیگاه از ایران به عنوان رژیم مانند بوش یاد می‌کرد. (۱۱)
اوباما همچنین غنی سازی تا سقف ۲۰ درصد را در نامه نگاری خود به رؤسای جمهور برزیل و ترکیه می‌پذیرد و جنگ سرد را به جنگ نرم در عرصه تقابل با ایران تبدیل می‌کند و به جای تکیه بر گزینه نظامی به اعمال هم‌زمان مهار و هم زیستی می‌پردازد.
به طور کلی می‌توان راهبرد اوباما در خصوص ایران را نسخه‌ای بهبود یافته از راهبرد سه ساله دولت بوش دانست:
همراهی با متحدان اروپایی، روسیه، ارائه مشوق‌های اقتصادی و سیاسی به ایران در عوض قطع برنامه‌های هسته‌ای و تهدید آن با خطر تحریم در صورت عدم قطع برنامه‌هایش.
اوباما ایالات متحده را همواره با اروپایی‌ها به مذاکره با ایران کشاند و در عوض خواهان حمایت اروپا و شورای امنیت برای تحریم‌های شدید تر از دولت بوش مانند قطع واردات بنزین ایران شد. (۱۲)
۴-۵-نتیجه گیری
همان‌گونه که در ابتدای فصل آمد همواره کشورها در عرصه‌ی سیاست خارجی و روابط بین‌الملل از استراتژی کلان و بلند مدت برخوردارند که با تغییر رؤسای جمهور این اصول تغییر نمی‌یابد. اما نباید فراموش کرد که رئیس جمهور جدید دنباله رو رویکردهای دولت قبلی در عرصه‌ی سیاست خارجی نیست و جا پای رئیس جمهور قبلی نمی‌گذارد اما آرایش زمین بازی را هم بر هم نمی‌زند.
کشور آمریکا پس از ۱۱ سپتامبر اصول سیاست خارجی کلان خویش را این‌گونه تعریف کرد: مبارزه با تروریسم، ترویج ارزش‌های آمریکایی، افزایش نظامی گری، مبارزه با اشاعه سلاح‌های کشتار جمعی و دولت‌های یاغی طرفدار تروریسم.
بوش در راهبرد سیاست خارجی خویش از طریق یک‌جانبه گرایی، جنگ پیشگیرانه، حمله‌ی نظامی به کشورهای حامی تروریسم و تغییر رژیم آن‌ها و… سعی در تأمین این اهداف داشت. اما با شکست راهبرد بوش و نا رضایتی عمومی از وضع موجود اوباما با شعار تغییر توانست انتخابات سال ۲۰۰۸ را به نفع خود به پایان برساند.
بنابراین راهبرد های سیاست خارجی اوباما چند جانبه گرایی، دیپلماسی گفتگو، مقابله با افراط گرایی، تجدید نیرو علیه تروریسم، درگیر سازی استراتژیک و جلوگیری از تکثیر تسلیحات هسته‌ای و کشتار جمعی و اشاعه‌ی دموکراسی قرار گرفت.
با اندک تأملی می‌توان دریافت که این رئوس همان رئوس راهبردی بوش در قالب طرح خاورمیانه بزرگ هستند. به عبارت دیگر اوباما در تعریف استراتژی و منافع آمریکا در خاورمیانه بر اساس فضای کلی حاکم بر سیاست گذاری آمریکا پس از جنگ سرد حرکت می‌کند؛ و شعار تغییر اوباما در روش‌های دست‌یابی اهداف و به صورت محتاطانه است نه تغییر سیاست‌های کلان چرا که اهداف کوتاه برد و متغیر به دلیل کیفیات ذاتی و تحت تأثیر شرایط و تحولات قابلیت تجدید نظر دارند اما تغییر کیفی و کمی در اهداف ثابت یا دراز مدت با موانع، هزینه‌ها و فشارها و مقاومت‌های ساختاری در دو طرف محیط درونی و بیرونی مواجه است که تحت چنین شرایطی اصولاً شعار تغییر به معنای حقیقی کلمه فرصت تجلی و تبلور نمی‌یابد.
البته نباید فراموش کرد که اوباما در مسیر راهبردی‌اش بر خلاف بوش نه بر اساس سخت افزار قدرت بلکه با تکیه بر آموزه‌های آرمانی و لیبرالی از قدرت نرم در این راه بهره برداری می‌کند؛ لذا برنامه‌های اوباما نه یکسره تداوم برنامه‌های رهبران پیشین است و نه تغییر کامل در مبانی و اصول قدرت هژمونیک آمریکا.
نکته قابل بحث آن است که این تغییرات مورد اشاره از طریق شناخت عوامل مشترک و تأثیر گذار بر شکل گیری راهبرد های سیاست خارجی آمریکا در هر دوره‌ای قابل شناخت می‌باشد. عوامل مد نظر این پژوهش عبارتند از شخصیت رئیس جمهور، کنگره و نظام جهانی.
با نگاهی دیگر به تفاوت‌های راهبردی بوش و اوباما و مد نظر قرار دادن عوامل فوق می‌توان به نکته‌ی مورد اشاره پی برد. یک‌جانبه گرایی بوش در قبال چند جانبه گرایی اوباما را می‌توان در تفاوت نظام جهانی در هر کدام از ادوار مشاهده کرد. نظام جهانی در دوران بوش عبارت بود از نظام تک قطبی با محوریت آمریکا که شاهد هیچ قدرت یا ابر قدرت دیگری نبودیم اما در دوران اوباما اوضاع متحول گردید. روسیه قدرت خویش را باز یافته و با چین وارد پیمان همکاری در راستای موازنه سازی در مقابل آمریکا بر آمده اروپا در نظام جهانی خواستار همکاری بیشتر با سایر قدرت‌ها و آمریکا می‌باشد و با تک روی‌های آمریکا مخالف است. همچنین تحولات خاورمیانه شرایط را از شرایط دوران بوش متمایز می‌سازد و این خود، اوباما را ملزم به اتخاذ چند جانبه گرایی در دوران جدید می‌سازد.
ترجیح قدرت نرم بر قدرت سخت در دوران اوباما را نه تنها در باز سازی چهره آمریکا و کسب مشروعیت دوباره بلکه در شخصیت این دو رئیس جمهور می‌توان دریافت که اوباما به عنوان فردی که در دوران کودکی شاهد مردان قوی در زندگی‌اش نبوده و مشاهده زندگی سخت مردمان کنیا و سیاه پوستان آمریکا در منطقه شیکاگو اوباما را بر آن داشت تا از قدرت نرم در ازای قدرت سخت یا جنگ که نتیجه‌ای اسفبار بر زندگی مردمان دارد بهره جوید. خدمت به مردم در قالب سازمان گر اجتماعی برای حل مشکلات مردم و ساعت‌ها گوش دادن به صحبت‌های آنان روحیه‌ی جمع گرایی برای حل مشکلات را در او به ودیعه گذاشت.
نا گفته نماند برخی از تغییرات مد نظر در دوره اوباما ناشی از شکست راهبرد های بوش و در جهت جبران آن‌ها می‌باشد. برای مثال کسری بودجه به دلیل هزینه‌های جنگ باعث شد اوباما در قالب جمع گرایی هزینه‌ها را با دیگران تقسیم کند و یا تک روی‌های بوش که باعث تخریب وجهه آمریکا گردیده بود در نتیجه رفتار در قالب جمع سرپوشی بر این شکست ها بود.

آموزش نامناسب یکی از مهمترین دلایل شکست بسیاری از پروژه های ERP می باشند. به رغم سرمایه گذاری میلیونها دلار و هزاران ساعت کار در پروژه های پیاده سازی ERP این پروژه ها به دلیل عدم آموزش با شکست مواجه می شوند. یک مسئله خاص و ویژه در پیاده سازی سیستم ERP، گزینش برنامه مناسب آموزش و تعلیم کاربر نهایی می باشد. اما بهر حال یادآوری این نکته مهم است که هدف عمده و اساسی از آموزش ERP، درک صحیح و مؤثر از فرآیندهای کسب وکاری مختلف نهفته شده در سیستم ERP می باشد. برنامه آموزش دربرگیرنده تمام جنبه های سیستم بوده و به طور مستمر ادامه می یابد (نلسون و چنی^[۷۸]، ۱۹۸۷).
۲-۱۲-۶-۶ ارتباطات
پینتو و اسلوین^[۷۹] (۱۹۹۸) ، ارتباطات را به عنوان یک جزء کلیدی در طول ۱۰ فاکتور پیاده سازی پروژه فرض کرده و عنوان می کنند که ارتباطات در داخل تیم پروژه، بین تیم و بقیه سازمان و همچنین خدمت گیرنده ضروری می باشد. ارتباطات ضعیف بین اعضای تیم مهندسی مجدد(جزئی از سیستم پیاده سازی ERP) و سایر اعضای سازمان باعث بروز مشکلات در پیاده سازیهای مهندسی مجدد فرآیندهای کسب و کاری می گردد.
۲-۱۲-۶-۷ ارزیابی سیستم موجود
سیستم­های سنتی، سیستم های اطلاعاتی موجود در سازمان هستند که فرآیندهای تجاری فعلی، ساختار سازمانی، فرهنگ و فناوری اطلاعاتی سازمان را پوشش می دهند. این سیستمها منبع مناسبی برای اطلاعات مورد نیاز چهت پیاده سازی سیستمهای ERP می باشند. در فرایند پیاده سازی سیستم های ERP مطالعه سیستم های سنتی موجود بایستی انجام شود تا در مورد اینکه کدامیک از سیستمها جایگزین شوند و کدامیک از سیستم های سنتی را می­ شود دوباره مورد استفاده قرار داد،تصمیم گیری گردد (استیوز و پاستور^[۸۰]، ۲۰۰۰).

۲-۱۲-۶-۸ آرمان پروژه
نظر به اینکه پیاده سازیهایERP از چهارچوب زمانی یک پروژه معمولی کسب و کاری فراتر می روند، بنابراین اهداف روشن، طرح کسب وکاری و آرمان برای جهت دهی تلاشهای مستمر سازمانی لازم می باشند. برنامه کسب و کاری باید دارای منافع استراتژیک و مشهود در سازمان بوده و منابع، هزینه ها، ریسکها و خطوط زمانی را در نظر داشته باشد (ناه و همکارانش، ۲۰۰۱).
۲-۱۲-۶-۹ استراتژی پیاده سازی
گرایش سازمان به تغییر، گزینه استراتژی ERP را تحت تاثیر قرار می دهد. به طور مثال، ابتدا می توان چهار چوب کلی بسته نرم افزاری را پیاده سازی کرد و با عملیاتی شدن سیستم و آشنا شدن کاربران با آن، به تدریج می توان قابلیت‌های دیگر را اضافه کرد. مزیت عمده این نوع پیاده سازی سرعت و سادگی آن می باشد. نوع دیگر استراتژی، پیاده سازی کل سیستم به صورت همزمان می باشد . همچنین رویکردهای مختلفی برای مرتبط کردن سیستم های موجود در سازمان با ERP وجود دارد (هولند و لایت، ۱۹۹۹).
۲-۱۲-۶-۱۰ استخدام مشاوران
بسیاری از سازمانها از مشاوران در جهت تسهیل فرایند پیاده سازی استفاده می کنند. مشاوران ممکن است در صنایع خاصی مجرب بوده، دانش کافی درباره ماژولهای خاصی داشته باشند و بتوانند نرم افزار مناسب سازمان را تعیین کنند. این مشاوران در مراحل مختلف پیاده سازی از جمله: تجزیه و تحلیل الزامات، توصیه و سفارش نرم افزار مناسب و مدیریت پیاده سازی بکار گرفته شوند. دلایل مختلفی از جمله توصیه فروشنده نرم افزار، فقدان متخصصان ERP و متخصصان کسب و کار در سازمان منجر به استفاده از مشاوران می گردد (سورمز و نلسون، ۲۰۰۱).
۲-۱۲-۶-۱۱ محک زنی
در محک زنی روش های بکار گرفته شده در یک سازمان با سایر سازمان های هم خانواده مقایسه می شود و هدف آن شناختن بهترین اقداماتی است که عملکرد بهتری را بدست می دهد. بهترین اقدامات اغلب در هنگام فاز محک زنی مهندسی مجدد شناسایی می شوند.
بهترین اقدامات اغلب جو سازمانی را تغییر می دهد و تلاش می کند تا بهبودهای چشمگیری را در عملکرد به همراه داشته باشد (استیوز و پاستور، ۲۰۰۰).
۲-۱۲-۶-۱۲ تغییر فرایند کسب و کارBPC ^[۸۱]
BPC به عنوان اقدام سازمانی برای طراحی فرآیندهای کسب و کاری جهت نیل به بهبود در عملکرد (مانند کیفیت، قابلیت پاسخگویی، هزینه، انعطاف پذیری، رضایت مندی و سایر معیارهای بحرانی فرایند) از طریق تغییرات در روابط بین مدیریت، فناوری اطلاعات، ساختار سازمانی و افراد تعریف می گردد. در بررسی نتایج BPC ملاحظات زیر صورت می گیرد:
الف) توانایی سازمان برای مدیریت تغییر در این شرایط
ب) شرایط محیطی برای تغییر(موتوانی و همکاران^[۸۲]، ۲۰۰۲).
۲-۱۲-۶-۱۳ انتخاب نرم افزار
انتخاب ERP مناسب، مستلزم تصمیم گیری مهم درباره بودجه، چارچوبهای سازمانی، اهداف و خروجی های پروژه می باشد. انتخاب صحیح ERPکه مطابقت بیشتری با نیازهای اطلاعاتی و فرآیندهای سازمانی داشته باشد، برای اطمینان از تغییر کمتر و پیاده سازی موفق مهم می باشد. انتخاب ERPغلط به معنای تعهد به برنامه های کاربردی و معماری می باشد که تطابقی با اهداف استراتژیک یا فرآیندهای کسب و کار سازمان ندارند (سورمز و نلسون، ۲۰۰۱).
۲-۱۲-۶-۱۴ رویکرد پیاده سازی
به طور معمول برای پیاده سازی سیستم های ERP رویکردهای مختلفی وجود دارد که هر رویکردی که برای پیاده سازی انتخاب شود باید بیان روشنی از کار و حوزه پروژه داشته باشد. این حوزه باید شامل سلولهای انتخاب شده برای پیاده سازی و مشخص نمودن فرآیندهای کسب و کار درونی و بیرونی حوزه باشد.
نتایج مطالعات انجام شده بر روی شرکت هایی که سیستم ERP را بکار گرفته اند نشان می­دهد که نوع رویکرد پیاده سازی انتخاب شده بر مدت زمان، هزینه پیاده سازی و میزان رضایت از آن تاثیر دارد (استیوز و پاستور، ۲۰۰۰).
۲-۱۲-۶-۱۵ آزمایش سیستم
هر یک از کارکردهای سیستم ERP هم به تنهایی و هم در ارتباط با بقیه کارکردها مورد تست قرار می گیرد. بعد از پیاده سازی کل سیستم،آزمایش و تست کامل آن ضروری و مهم می باشد و بدون آن گذر به مرحله دیگر باعث ایجاد مشکلات اساسی می گردد. تست و معتبر سازی سیستم ERP، به منظور حصول از اطمینان کار سیستم از لحاظ فنی و عملی بودن پیکربندی های کسب و کاری می باشد.
زمانیکه فرآیندهای کسب و کار اجرا می گردند، یک تست مهم از چگونگی تطابق فرآیندهای ارائه شده به وسیله سیستم با فرآیندهای مورد نظر سازمان انجام می گیرد (المشاری و همکاران، ۲۰۰۳).
۲-۱۲-۶-۱۶ یکپارچه سازی سیستم ERP
یکی از پیچیدگی های پیاده سازی ERP، موضوع یکپارچه سازی ماژولهای آن می باشد. تکنولوژی میان افزاری (نرم افزاری که بین دو یا بیش از دو نوع نرم افزار قرار می گیرد واطلاعات را در بین آنها ترجمه می کند) برای یکپارچه سازی نرم افزارهای مختلف ERP مورد استفاده قرار می­گیرند. اما این تکنولوژی برای همه سیستم­های ERP موجود نمی باشند. علاوه بر این اغلب فروشندگان میان افزار تمایل به تمرکز بر جنبه های فنی آن دارند و از ابعاد فرآیندهای کسب وکار غافل می مانند. در بسیاری از اوقات، سازمانها خود اقدام به توسعه رابط هایی برای برنامه های کاربردی تجاری می نمایند. تحقیقات نشان می دهد که سازمانها بیش از ۵۰٪ بودجه IT خود را به یکپارچه سازی برنامه های کاربردی اختصاص می دهند (المشاری و همکاران، ۲۰۰۳).
۲-۱۲-۷ مدل Umble، Haft،Umble
پیاده سازی سیستم های ERP هزینه بر و دارای ریسک بالا می باشد. این سیستم ها باعث تغییراتی در فرآیندهای کسب و کار سازمانها می گردند. بنابراین بررسی عواملی که در حد وسیع تعیین کننده موفقیت پیاده سازی این سیستم ها می باشند، امری ارزشمند می باشد (امبل و همکاران^[۸۳]، ۲۰۰۳).
۲-۱۲-۷-۱ عوامل کلیدی موفقیت
۲-۱۲-۷-۱-۱ درک و فهم روشن از اهداف استراتژیک
یکی از الزامات پیاده سازی ERP این است که افراد کلیدی در سراسر سازمان آرمان روشن و واضحی از چگونگی عملیات سازمان در جهت ارضاء مشتریان، رشد و توانمندی کارکنان و تسهیل امور تأمین کنندگان در طی سه تا پنج سال آینده داشته باشند. همچنین باید تعاریفی از اهداف، انتظارات و خروجی ها وجود داشته باشد. در نهایت، سازمان به طور دقیق چگونگی پیاده سازی سیستم ERP و نیازهای کسب و کار مورد بررسی توسط سیستم ERP را مشخص می سازد.
۲-۱۲-۷-۱-۲ حمایت مدیریت عالی سازمان
پیاده سازی موفق نیازمند رهبری قوی، حمایت و مشارکت مدیریت عالی سازمان می باشند. از آنجائیکه تجزیه و تحلیل و تفکر مجدد در مورد فرآیندهای کسب و کاری موجود امری بحرانی می باشد، پروژه پیاده سازی دارای کمیته ای می باشد که متعهد به یکپارچه سازی کسب و کار، درک و فهمERP ، پشتیبانی کامل از هزینه ها و پشتیبان پروژه می باشد. علاوه بر این هر پروژه دارای قهرمان (پشتیبان) پروژه می باشد.
۲-۱۲-۷-۱-۳ مدیریت پروژه
پیاده سازی موفق ERP نیازمند مدیریت قوی پروژه می باشد. مدیریت پروژه شامل تعریف روشن از اهداف، ایجاد و توسعه برنامه کاری، برنامه ریزی منابع و پیگیری دقیق پیشرفت پروژه می باشد . در مدیریت پروژه، حوزه پروژه(ماژولهایی که باید پیاده سازی شوند) به طور واضع مشخص می شود. اگر مدیریت تصمیم به پیاده سازی یک نرم افزار استاندارد ERP بگیرد، نیاز به تغییر کد پایه ای ERP کمتر خواهد بود. این موضوع به نوبه خود، پیچیدگی پروژه را کاهش داده و پیاده سازی در درون زمان بندی مورد نظر انجام می گیرد.
۲-۱۲-۷-۱-۴ مدیریت تغییر سازمانی
ساختار سازمانی و فرآیندهای کسب و کار موجود در بسیاری از سازمانها با ساختار ابزارها و انواع اطلاعات ارائه شده به وسیله سیستم های ERP سازگار نیستند. حتی انعطاف پذیری سیستم ERP نیز منطق خود را به استراتژی سازمان و فرهنگ سازمانی تحمیل می کند. بنابراین، پیاده سازی سیستم ERP نیازمند مهندسی مجدد فرآیندهای کلیدی کسب و کار و حتی توسعه و ایجاد فرآیندهای کسب و کار جدید پشتیبانی اهداف سازمانی می باشد.
متأسفانه بسیاری از مدیران اجرایی به ERP به عنوان یک سیستم نرم افزاری ساده و به پیاده سازی ERP به عنوان یک چالش تکنولوژیکی ابتدایی می نگرند. آنها نمی دانند که ممکن است به طور اساسی راه و روش عملیاتی سازمان را تغییر دهد. هدف نهایی از پیاده سازی ERP بهبود کسب و کار می باشد و این موضوع صرفاً پیاده سازی یک نرم افزار نمی باشد. به طور واضح پیاده سازیهای ERP باعث تغییرات عمیقی در فرهنگ سازمانی می گردند. اگر افراد به طور مناسب برای تغییرات سریع آماده نشوند، افکارها، مقاومت ها و هرج و مرج از نتایج قابل پیش بینی تغییرات ایجاد شده بوسیله پیاده سازی خواهند بود. اما اگر تکنیکهای مناسب مدیریت تغییر بکار گرفته شود، سازمان می تواند از فرصتهای فراهم شده بوسیله سیستم جدید ERP (ERP که موجب بهبود در کسب وکار گشته واطلاعات زیادی را در دسترس قرار می دهد) بهره مند گردد. انعطاف پذیری سازمان در جهت بهره مندی از مزایای کامل سیستم ERP ضروری می باشد.
۲-۱۲-۷-۱-۵ تیم پیاده سازی
تیم پیاده سازی ERP مرکب از افرادی می باشد که دارای مهارت، موفقیتهای قبلی، شهرت وانعطاف پذیری می­باشند. مسئولیت تصمیم گیری بحرانی بر عهده این افراد می باشد. مدیریت به طورمستمر با تیم پیاده سازی ارتباط دارد. تیم پروژه به خاطر مسئولیش در ایجاد برنامه اولیه تفصیلی پروژه با زمان بندی کلی پروژه، تخصیص مسئولیتها برای فعالیتهای مختلف و تعیین زمان های خروجی دارای اهمیت ویژه ای است.
۲-۱۲-۷-۱-۶ صحت داده ای^[۸۴]
صحت داده ها برای کارکرد مناسب سیستم ERP ضروری می باشد. اگر شخصی داده های اشتباهی وارد سیستم ERP بکند، به جهت ماهیت یکپارچه ERP باعث بروز اشکال در سراسر سازمان می گردد. بنابراین آموزش کاربران بر اهمیت صحت داده ها و ورود داده های صحیح از اولویت بالایی در پیاده سازی ERP برخوردار می باشد. تمامی افراد در سازمان در داخل سیستم ERP کار می کنند. این افراد مطلع هستند که سازمان متعهد به استفاده از سیستم جدید و قبول تغییرات ناشی از آن بوده و نمی توانند به استفاده از سیستم قدیمی ادامه دهند. در جهت پایبندی به این تعهد، تمامی سیستم های غیر رسمی و قدیمی موجود در سازمان کنار گذاشته می شوند.
۲-۱۲-۷-۱-۷ آموزش و تعلیم گسترده
اگر افراد در مورد نحوه کار سیستم ERP آموزش نبینند، سیستم را به طور دلخواه خویش دستکاری خواهند کرد. پیاده سازیERP نیازمند دانش کافی در مورد سیستم برای کمک به افراد (برای حل مسأله) در چار چوب سیستم می باشد.
منافع کامل ERP حاصل نخواهدشد، مگر اینکه کابران نهایی بتوانند به طور مناسب از سیستم استفاده کنند. در جهت اطمینان از آموزش موفق کاربر نهایی، برنامه آموزشی در شروع و ترجیحاً قبل از شروع پروژه آغاز می­ شود. اغلب مدیران اجرایی سطح آموزش و تعلیم مورد نیاز برای پیاده سازی ERPرا همانند هزینه های آن به صورت کمتری تخمین می زنند. مدیریت عالی سازمان باید دارای تعهد کامل در زمینه تخصیص بودجه کافی برای آموزش وتعلیم کاربران نهایی باشد. معمولاً ۱۵-۱۰ درصد کل بودجه پیاده سازی را به عنوان هزینه های آموزش فرض می کنند.
۲-۱۲-۷-۱-۸ اندازه گیری عملکرد
برای ارزیابی اثر سیستم جدید بر کسب وکار سازمان، معیارهای اندازه گیری عملکرد به طور دقیق تعریف و معین می گردند. این معیارها نشان دهنده چگونگی عملکرد سیستم هستند. همچنین این معیارها طوری طراحی می شوند که تشویق کننده رفتارهای مطلوب باشند. این معیارها ممکن است شامل خروجی های بی موقع، حاشیه سود خالص، زمان سفارش تا تحویل به مشتری، گردش موجودیها، عملکرد فروشنده و غیره باشند.
معیارهای ارزیابی پروژه قبل از شروع تعیین می گردند. اگر پیاده سازی سیستم، پاداشی نداشته باشد، موفق نخواهد بود. داشتن درک روشن از هدف مشتری برای مدیریت، فروشندگان، تیم پروژه و کاربران سیستم ضروری می باشد. زمانیکه تیمها به اهداف مشخص شده نائل می آیند، پاداش ها به روش خیلی واضحی تخصیص می یابند.
۲-۱۲-۷-۱-۹ استفاده چند محلی^[۸۵] از ERP

۴-۱-۱٫ معیارهای پیشنهادی اولیه ۸۶
۴-۱-۲٫ معیارهای نهایی انتخاب پیمانکار ۹۹

ارزیابی اوزان برای معیارهای موثر در انتخاب پیمانکار ۱۰۰

ارزیابی پیمانکاران با بهره گرفتن از تکنیک TOPSIS فازی فاصله­ای ۱۰۱
خلاصه فصل ۱۱۰
فصل پنجم: نتیجه گیری و پیشنهادات
مقدمه ۱۱۳

یافته های تحقیق ۱۱۴
۵-۱-۱٫ شناسایی و تعیین معیارهای انتخاب پیمانکار ۱۱۴
۵-۱-۲٫ تعیین اهمیت وزن معیارها ۱۱۵
۵-۱-۳٫ رتبه بندی شرکت­های پیمانکاری ۱۱۶

پیشنهادهای تحقیق ۱۱۷
۵-۲-۱٫ پیشنهادهای کاربردی ۱۱۷
۵-۲-۲٫ پیشنهادها برای تحقیقات آتی ۱۱۷
ج
عنوان جداول شماره صفحه
جدول شماره ۲-۱: مدلهای به کارگرفته شده به منظور انتخاب پیمانکار ۲۸
جدول شماره ۲-۲: مشخصات روش شناسی های انتخاب پیمانکار ۳۳
جدول شماره ۲-۳: مدلهای ارزیابی مقدماتی پیمانکاران ۳۷
جدول شماره ۲-۴: نمونه ­ای از اعداد فازی تعریف شده در روش تحلیل سلسله مراتبی فازی ۵۶
جدول شماره ۲-۵: نمونه­هایی از کاربرد روش تحلیل سلسله مراتبی فازی ۵۶
جدول شماره ۳-۱: داده های فاصله ای ۷۵
جدول شماره ۴-۱: مهم ترین معیارهای مؤثر در انتخاب پیمانکار، منتج از آزمون فرض فازی ۹۵
جدول شماره ۴-۲: وزن نهایی مهم­ترین عوامل مؤثر در انتخاب پیمانکاران ۹۶
جدول شماره ۴-۳ : ماتریس تصمیم فازی ۹۸
جدول شماره ۴-۴: جدول داده ­های فاصله­ای با در نظر گرفتن ۹۹
جدول شماره ۴-۵: ماتریس نرمالایز شدۀ فاصله­ای ۱۰۰
جدول شماره ۴-۶: ماتریس فازی نرمالایز شدۀ وزن­دار ۱۰۱
جدول شماره ۴-۷: فاصله هر گزینه از حل ایده آل مثبت ۱۰۲
جدول شماره ۴-۸: فاصله هر گزینه از حل ایده آل منفی ۱۰۲
جدول شماره ۴-۹: ضریب نزدیکی ۱۰۳
جدول شماره ۴-۱۰: رتبه بندی گزینه­ ها ۱۰۳
جدول شماره ۴-۱۱ : رتبه بندی نهایی پیمانکاران ۱۰۵
جدول شماره ۵-۱: وزن نهایی مهم­ترین عوامل مؤثر در انتخاب پیمانکاران ۱۰۹
جدول شماره ۵-۲: رتبه بندی نهایی پیمانکاران ۱۱۰
د
فصل اول
کلیات تحقیق
مقدمه:
در این تحقیق تلاش گردیده است تا با مروری وسیع بر ادبیات موضوع انتخاب پیمانکار، شاخص های جامعی برای انتخاب پیمانکار پروژه های فضای سبز شهرداری معرفی گردند. این امر نخستین گام برای ارائه یک مدل کاربردی و اثر بخش انتخاب پیمانکار می باشد. معیار­ها و شاخصهای فوق باید به گونه ­ای تدوین گردند که مفاهیم هزینه، زمان و کیفیت را به خوبی و با حاشیه اطمینان بالایی پوشش دهند. بر مبنای این سه مفهوم اصلی فهرستی از معیارها را می­توان به وجود آورد. از میان این سه شاخص، کیفیت مقوله­ای پیچیده­تر می­باشد که تعیین میزان و چگونگی آن نیز مستلزم تحقیقات وسیعی می­باشد. دامنه زمانی اجرای یک پروژه طی یک جدول زمانبندی توسط کارفرما تعیین می­گردد که عدول از این بازه زمانی، معمولا جریمه های سنگینی را برای پیمانکار در پی خواهد داشت. از هزینه به طور کلی به عنوان بهایی که کارفرما به طور نهایی برای انجام پروژه پرداخت می­ کند تعبیر می­ شود ولی هزینه می ­تواند علاوه بر این شامل مواردی همچون عدم توانایی پیمانکار در اتمام قرارداد، اجرای مجدد بخشهایی از پروژه، انجام مناقصه مجدد و… نیز گردد.
همچنین در دنیای واقعی، به دلیل وجود اطلاعات ناقص و مبهم، داده های مورد نیاز برای تصمیم ­گیری معمولا نادقیق هستند. در چنین شرایطی جهت تصمیم گیری واقعی­تر، تئوری مجموعه­های فازی کارساز­تر می­باشد. در این پژوهش، رویکرد تصمیم گیری گروهی چند معیاره فازی مبتنی بر متد TOPSIS فاصله­ای^[۵] برای ارزیابی و انتخاب پیمانکار به کار گرفته می­ شود.
در این فصل، سعی بر آن است تا تعریف مناسبی از مسئله تحقیق، اهداف و سئوالات ارائه گردد.
۱-۱ بیان مسئله
انتخاب پیمانکار مناسب و واجد شرایط تضمین کننده موفقیت در اجرای پروژه خواهد بود و بالعکس عدم توانایی در شناسایی و انتخاب پیمانکار مناسب عدم اثربخشی و ضرر و زیان را در پی­خواهد داشت. هر کارفرما با توجه به استراتژی خود، انتظارات از پیمانکار و جنبه­ های مختلف یک پروژه را تعریف می کند. استراتژی یک سازمان تعیین کننده نگرش یک سازمان به مفاهیم اولیه انتخاب یک پیمانکار یعنی زمان، هزینه و کیفیت می­باشد و در نهایت انتظارات کارفرما از پیمانکار یک پروژه، چارچوب نحوه انتخاب را تعیین می­ کند.
نحوه و چگونگی انتخاب از دیرباز موضوع بحث فلاسفه و دانشمندان بوده است، آنچه مسلم است این است که حصول نتایج رضایت بخش نیازمند طی کردن یک مسیر عقلایی و منطقی در فرایند انتخاب است. تعهد کارفرما بر اجرای موفقیت آمیز پروژه و تلاش در راه ایجاد هماهنگی در مجموعه کارفرما - پیمانکار عاملی مهم در دستیابی به نتایج مورد انتظار می­باشد.
روند رشد و توسعه در چند دهه اخیر و همچنین رقابتی تر شدن بازار کسب و کار، باعث گشته است تا سازمانها و شرکتهای بزرگ نگرشی تخصصی و علمی به فرایند انتخاب پیمانکار و نیز اجرای پروژه­ ها پیدا کنند و مفاهیمی همچون کاهش هزینه­ها، در مدیریت و سازمان­دهی برتر پروژه­ ها تعریف گردند. امروزه می­توان آگهی­های فراخوان برای مناقصات پروژه­هایکوچک و بزرگ دولتی و خصوصی را به طور روزانه در جراید و روزنامه­ها مشاهده کرد. برای یک سازمان اولین گام برای رسیدن به نتایج مطلوب در مورد پروژه­ های برون سپاری شده، انتخاب پیمانکار مناسب می­باشد. یک پروژه زمانی با موفقیت به ثمر می­رسد که در زمان معین به بهره برداری برسد، هزینه های آن در چارچوب تعیین شده باشد و نهایتاً کیفیت مورد انتظار را برآورده سازد. بر مبنای این سه مفهوم اصلی فهرستی از معیارها را می­توان به وجود آورد.
زمان: زمان تکمیل پروژه به معنی ممکن ساختن استفاده از طرح در نزدیکی روز معینی که به واسطه طرحهای آتی کارفرما معین شده، تعریف می­ شود. درجه تمایل کارفرمایان در به کار گرفتن صرفاً پیمانکارانی که با تاریخ هدف مطابقت داشته باشند، آنها را از یکدیگر متمایز می­سازد. بعضی از قراردادها، دارای بندی برای پاداش به منظور تشویق پیمانکاران برای بالا بردن سرعت فرایند ساخت و ساز و احراز از هر گونه تاخیر می­باشند.

در جهان رسانه ای شده امروز، با وجود هزاران اجتماع انسانی در نقاط مختلف دنیا، تنوع فرهنگی بدین معنا خواهد بود که تمامی افراد و گروه ها بتوانند از حقوق فرهنگی خود برمبنای حقوق بشر و آزادی های اساسی انسان بهره مند شوند.
همه فرهنگ ها امکان فعالیت مساوی همگام با سایرین را داشته باشند و هیچ گونه تبعیض و نابرابری تحت هیچ عنوانی وجود نداشته باشد. در این تنوع و کثرت، فرهنگ و مولفه های آن باید همچون ” تنوع زیستی ” به عنوان و گنجینه سرشار تجربه ، خرد و رفتار تمام انسان ها مورد حفاظت و حمایت قرار گیرد.
اصل کثرت گرائی به معنای دیگرپذیری و احترام به کثرت فرهنگ ها، هم در داخل کشور ها و روابط بین قومی و هم ذر مناسبات بین کشور ها حائز اهمیت بسیار است. در این راستا حق برخورداری از فرهنگ خاص خود ، داشتن آموزش و پرورش به زبان و فرهنگ خود در حفظ و نگهداری گوشه ای از میراث بشری، حق ابراز ایمان و اجرای مراسم دینی خاص خود، حق استفاده از زبان خاص خود، حق شرکت در زندگی فرهنگی و … از جمله موارد قابل توجه می باشند.(سپهری،1385: 67 فرهنگ و رسانه )
جمع بندی
اين چارچوب نظری به ما کمک می‎کند تا پيش از ورود به بحث شبكه‌هاي اجتماعی كه به لحاظ ماهيتي، ماهيتاً کاربردهايی بسيار فراتر از يک ارتباط ساده از طرق چت، ايميل و وبلاگ فراهم می‎کنند، با کارکردهای جماعت‌ها و گروه‎های اينترنتی آشنا شويم. هرچند تحقيقات در حوزه‌ی ارتباطات با واسطه‌ی كامپيوتر به طور عمده بر مفهوم گمنامی متمرکز شده است ولي بايد توجه داشت که پايه‌ی شكل‌گيري شبکه‎های اجتماعی مجازی در سير تاريخی آن‌ها عمدتاً با هدف تداوم شبکه‎های اجتماعی واقعی و دوستی‎های واقعی بوده است؛ هرچند که در ادامه رشد اين شبکه‎ها، ارتباط غريبه‎ها و بحث گمنامی نيز به شکلی جدی‎تر مطرح شد.
با اين توصيف، شكل گيري و توسعه زندگي در اجتماعات شبكه‌اي اعم از برخط^[75] و كنارخط^[76] نسبت به گروه‌هاي سنتي تفاوت‌هاي آشكاري دارد كه مهم‌ترين آنها عبارتند از:

1. 1. زندگي در شبكه‌هاي اجتماعي كامپيوتري، توان اتصال با تعداد بزرگتري از گروه‌هاي اجتماعي را فراهم مي‌آورد، در حالي‌كه ميزان گرفتار شدن در هر يك از اين گروه‌ها را كاهش مي‌دهد.

1. 1. زندگي در شبكه‌هاي اجتماعي كامپيوتري، كنترل هريك از گروه‌هاي اجتماعي را كاهش مي‌دهد، و در عين حال تعهد هر يك از گروه‌ها را نيز نسبت به تأمين يك وضعيت خوب شخصي پايين مي‌آورد.

1. 1. زندگي در شبكه‌هاي اجتماعي كامپيوتري ايجاب مي‌كند كه افراد به‌طور فعال شبكه‌هاي تكه تكه شده و پيوندهاي تنك بافت را نگه‌دارند. در مقابل، در گروه‌ها، براي افراد راحت‌تر است كه كنار بنشينند و بگذارند پويايي گروه و ساخت‌هاي فشرده‌ی متراكم بافت، كار را انجام دهند. به همين دليل است كه احتمال مقاومت شبكه‌هاي دوستي در مواقع سرريز شدن^[77] بسيار كمتر از شبكه‌هاي خويشي است.

1. 1. زندگي در شبكه‌هاي اجتماعي كامپيوتري، نسبت تعامل‌ها را از تعامل‌هاي مبتني بر ويژگي‌هاي انتسابي افراد در بدو تولد- نظير سن، جنسيت، نژاد و قوميت- به سمت تعاملات مبتني بر ويژگي‌هاي اكتسابي در طول زندگي- نظير سبك‌هاي زندگي، هنجارهاي مشترك و علايق داوطلبانه- سوق مي‌دهد.

1. 1. زندگي در شبكه‌هاي اجتماعي كامپيوتري، مي‌تواند پيوندهاي متقاطع بين‌گروهي^[78] را كه گروه‌هاي اجتماعي را متصل و منسجم مي‌سازد، بسط دهد. به جاي اينكه چنين گروه‌هايي در جعبه‌هاي كوچك به‌شدت در هم تنيده، منزوي باشند.

1. 1. زندگي در شبكه‌هاي اجتماعي كامپيوتري، مي‌تواند گزينه‌ها را افزايش دهد؛ در حالي كه عضويت‌هاي گروهي قابل لمس را كه احساس تعلق ايجاد مي‌كنند، كاهش مي‌دهد.

1. 1. و بالاخره اين‌كه، زندگي در شبكه‌هاي اجتماعي كامپيوتري، هويت و فشارهاي تعلق به گروه‌ها را كاهش مي‌دهد، در حالي كه فرصت، امكان، جهاني‌شدن و عدم قطعيت را از طريق مشاركت در شبكه‌هاي اجتماعي، افزايش مي‌دهد (دوران؛ 1384: 8-27).

در نتيجه، توانايي شبكه‌هاي كامپيوتري در اتصال مردم به يكديگر، راي همسايگي بلا واسطه و گروه سازماني، مي‌تواند مبنايي براي همبستگي مكانيكي پيوند‌هاي بين گروهي را كه دوركيم آرزويش را داشت و هرگز نديد، فراهم آورد (Hampton & Wellman 1999).
فصل سوم: روش تحقیق
3-1 روش انجام پژوهش
در پژوهش فوق از روش پيمايش^[79] استفاده مي‌شود . ويژگي بارز پيمايش عبارت اند از شيوه ی گردآوري داده ها و روش تحليل آنها(دواس، 1382، ص 13)
مشخصه ی پيمايش، مجموعه ساختمند و منظمي از داده هاست كه دواس (1382) آن را ماتريس متغير بر حسب داده‌هاي موردي مي‌نامد.
تحقيق پيمايشي (survey) يا زمينه‌يابي از جمله مهم‌ترين روش‌هاي تحقيق در علوم‌اجتماعي به شمار مي‌روند كه از كاربردهاي فراواني در حوزه مطالعات اجتماعی برخوردار هستند.
پيمايش، روشي است براي بدست‌آوردن اطلاعاتي درباره ديدگاه‌ها، باورها، نظرات، رفتارها، انگيزه‌ها يا مشخصات گروهي از اعضاي يك جامعه اين روش آماري است كه از راه انجام تحقيق و پژوهش علمي ميسر مي‌شود. همچنين پيمايش را مي‌توان روشي علمي در تحقيقات اجتماعي قلمداد كرد كه شامل، روش‌هاي منظم و استاندارد براي جمع‌آوري اطلاعات درباره افراد، خانواده‌ها يا مجموعه‌هاي بزرگ‌تري از گروه‌هاي مختلف جامعه است. در حقيقت پيمايش را مي‌توان هم به ابزار استفاده براي جمع‌آوري داده‌ها و هم به فرايند‌هاي بكار گرفته شده هنگام بهره‌گيري از آن ابزار تلقي كرد.
پيمايش يك فرايند پژوهشي است كه به منظور جمع‌آوري اطلاعات درباره اين موضوعات كه: مردم چه مي‌دانند؟ چه فكر مي‌كنند؟ چه كاري انجام مي‌دهند؟ و… انجام مي‌پذيرد.
پژوهش‌هاي پيمايشي مي‌‌توانند در سه سطح انجام‌پذيرند كه شامل توصيف، تبيين و كشف هستند.
پژوهش حاضر نیز در دو بخش مطالعاتی و عملیاتی صورت‌ گرفته‌است که بخش اول آن به روش اسنادی و کتابخانه‌ای و در بخش دوم نیز از روش پیمایشی بهره جسته‌است.
سطوح مورد استفاده در اين پژوهش، تلفيقي از سطوح توصيفي و تبييني است. ابتدا براي جمع‌آوري مطالب و مباحث مربوط به شبکه‌های اجتماعی و گرایش دینی از طريق روش اسنادي به بررسي منابع مربوطه پرداخته شده‌است و مطالب مربوط با هدف به كارگيري مناسب در امر تحقيق مورد توصيف، تبيين و تفسير قرار گرفته‌اند. سپس در مرحله دوم از روش پيمايش استفاده شده‌است و از طريق ابزار پرسشنامه به جمع‌آوري اطلاعات در مورد جامعه مورد مطالعه اقدام نموده، سپس با بهره گرفتن از آمار استنباطي براي بررسي نوع رابطه و شدت ارتباط متغيرها با يكديگر به آزمون فرضيات مطرح شده در طول تحقيق پرداخته شده است.
3-2 جامعه آماري
جامعه آماري اين تحقيق ،دانشجویان دانشکده هنر های زیبا دانشگاه تهران می باشد.بنابرآمارارائه شده توسط اداره آموزش این دانشکده تعداد دانشجویان این دانشکده 2005 نفرمی باشد وپرسشنامه ها درمیان دانشجویان رشته های مختلف و در سه سطح تحصیلی لیسانس ، فوق لیسانس و دکترا توزیع شده است.
3-3 روش نمونه گيري
در اين تحقيق از روش نمونه گيري تصادفي منظم^[80] استفاده شده است . ارل ببي(1384) در مورد اين روش و تفاوت آن با روش روش تصادفي ساده مي‌نويسد:
براي نمونه گيري تصادفي ساده معمولا به فهرستي از عنصرها نياز است وقتي كه چنين فهرستي در دسترس باشد محققان معمولا به جاي نمونه گيري تصادفي ساده از نمونه گيري منظم(systhematic sampling) استفاده مي‌كننددر نمونه گيري منظم هر عنصر kام در كل فهرست به طور منظم انتخاب مي‌شود تا در نمونه گنجانده شود براي اطمينان از اينكه هنگام استفاده از اين روش دچار سوگيري نشويد بايد عنصر نخست را به صورت تصادفي انتخاب كنيد. (ص445)
دلاور( 1377 ) با يك مثال ،اين روش را اين گونه شرح مي دهد:
از اين روش زماني استفاده مي شود كه تمامي اعضاي جامعه تعريف شده قبلا به صورت تصادفي فهرست شده باشند.فرض مي كنيم 100 نفر دانشجو را از جامعه اي 1000 نفري كه قبلا انتخاب شده اند مي خواهيم انتخاب كنيم براي اين كار تعداد اعضاي جامعه را بر نمونه تقسيم مي كنيم .كه عدد 10 بدست مي آيد سپس به صورت تصادفي شماره اي كه كوچكتر از عدد بدست امده باشد )در اينجا عدد 10) را انتخاب مي كنيم مثلا شماره8. بنابراین شماره ی 8 به عنوان نقطه ی شروع انتخاب نمونه مي باشد. سپس با اضافه کردن فاصله ده تایی به شماره های بعدی سایر نمونه ها به ترتیب افرادي كه در فهرست جامعه آماری هستند (شماره هاي 8،18،28و….) را انتخاب مي كنيم که کل نمونه ها انتخاب می شوند.

3-4 حجم نمونه
در اين تحقيق، حجم نمونه از طريق فرمول كوكران محاسبه شده است. جامعه آماري اين تحقيق همان طور كه قبلا اشاره شد 1005نفر است طبق فرمول نتيجه بدست آمده بیش از 300نفراست كه براي اطمينان بيشتر وكاهش خطاي نمونه گيري حجم نمونه 320 نفر در نظر گرفته شد.:

درفرمول كوكران:
n= نشان دهنده حجم نمونه
N=حجم جمعيت آماري
=Tدر صد خطاي معيار ضريب اطمينان قابل قبول
P= نسبتي از جمعيت دارای صفت معين (مثلا جمعيت مردان)
=Q نسبتي از جمعيت فاقد صفت معين (مثلا جمعيت زنان)
d= درجه اطمينان يا دقت احتمالي مطلوب
طبق فرمول بالا اگر بخواهيم حجم نمونه را با شكاف جمعيتي 5/0 (يعني نيمي از جمعيت حايز صفتي معين باشند .نيمي ديگر فاقد آن)p=0/5, 1 - p = 0/5
و پذيرش خطاي نمونه گيري
(d=0/05)
بدين ترتيب با قرار دادن حجم جمعيت آماري در فرمول بالا و انجام يك محاسبه ساده تعيين حجم نمونه امكان پذير خواهد بود.:
در این تحقیق برای برآورد اندازه نمونه از فرمول کوکران (انواع مختلفی از فرمول‌ها برای تعیین اندازه نمونه وجود دارد) استفاده می‌شود. دلیل استفاده از این فرمول این است که اندازه جامعه آماری در اینجا نامشخص و بزرگ است و در این مواقع از فرمول کوکران برای برآورد اندازه نمونه استفاده می‌شود (در بیشتر تحقیقات پیمایشی از این فرمول برای برآورد تعداد نمونه استفاده می‌شود). از فرمول زیر اندازه نمونه محاسبه می‌گردد: