معادله نخست: درصد واردات هند از پاکستان   نسبت به کل واردات این کشور   به طور میانگین در دوره ۲۰۱۰-۱۹۹۸ را میتوان از قاعده زیر به دست آورد:

بر این اساس میتوان نتیجه گرفت که:
معادله دوم: درصد واردات پاکستان از هند   نسبت به کل واردات این کشور   به طور میانگین در دوره ۲۰۱۰-۱۹۹۸ را میتوان از قاعده زیر به دست آورد:
بر این اساس میتوان نتیجه گرفت که:
بنابراین، همان طور که روشن است سهم واردات پاکستان از هند در کل واردات این کشور حدود چهل برابر سهم واردات هند از پاکستان در کل واردات این کشور میباشد (نک. نمودارهای ۱، ۲ و ۳).
معادله سوم: درصد صادرات هند به پاکستان   نسبت به کل صادرات این کشور   به طور میانگین در دوره ۲۰۱۰-۱۹۹۸ را میتوان از قاعده زیر به دست آورد:
بر این اساس میتوان نتیجه گرفت که:
معادله چهارم: درصد صادرات پاکستان به هند   نسبت به کل صادرات این کشور   به طور میانگین در دوره ۲۰۱۰-۱۹۹۸ را میتوان از قاعده زیر به دست آورد:
بر این اساس میتوان نتیجه گرفت که:
بنابراین، مشخص میشود که سهم صادرات پاکستان به هند در کل صادرات این کشور نیز بیشتر از سهم صادرات هند به پاکستان در کل صادرات آن بوده و حدود دو برابر میباشد (نک. نمودارهای ۴، ۵ و ۶).
دوم، مقایسه سطح تجارت میان هند و پاکستان در دوره مورد بررسی با تجارت آنها با بقیه جهان نشان میدهد که تجارت میان آنها تمایلات منطقهگرایانه داشته و رشد تجارت میان این دو کشور بیش از رشد کلی تجارت آنها است. این امر در معادلات و نمودارهای زیر به خوبی روشن میگردد.
معادله اول: درصد رشد تجارت هند و پاکستان   با همدیگر در دوره ۲۰۱۰- ۱۹۹۸ را میتوان از طریق زیر به دست آورد:
بنابراین میتوان نتیجه گرفت که:
معادله دوم: درصد رشد کل تجارت هند و پاکستان   در دوره ۲۰۱۰- ۱۹۹۸ را میتوان از طریق زیر به دست آورد:
بنابراین میتوان نتیجه گرفت که:
همان طور که مشخص است رشد تجارت کلی این دو کشور در دوره مورد بررسی حدود ۵/۲ درصد کمتر از رشد تجارت دوجانبه میان آنها است (نک. نمودارهای ۷ و ۸).
سوم، علیرغم نتایج مثبت بالا باید اذعان کرد که سهم تجارت هند و پاکستان با همدیگر در کل تجارت آنها هنوز هم بسیار پایین و حتی ناچیز است. درصد سهم تجارت و هند و پاکستان   از کل تجارت آنها   در دوره ۲۰۱۰-۱۹۹۸ را میتوان به طریق زیر به دست آورد:
بنابراین میتوان نتیجه گرفت که:
همان طور که روشن است سهم تجارت میان هند و پاکستان در کل تجارت آنها طی دوره مورد بررسی حدود ۴/۰ درصد بوده و مجموع تجارت آنها با همدیگر هرگز از نظر حجمی به بالای سه میلیارد دلار امریکا نرسیده است (نک. نمودار ۹).
چهارم، لیبرالها بر این باورند که تجارت بدون توجه به بستر پیوندهای بیندولتی باعث صلح میشود. هرچه پیوندهای تجاری بیشتر باشد، موانع منازعه بیشتر است (Barbieri, 1996: 34). تجارت میان هند و پاکستان هرچند بسیار اندک است اما این امر را تأیید میکند. به طور مشخص، میتوان گفت که روند رو به رشد تجارت میان هند و پاکستان بعد از سال ۲۰۰۲ در مدیریت منازعه آنها طی مواجهه ناتمام ۲۰۰۸ و جلوگیری از تشدید آن به جنگ در همین سال بیتأثیر نبوده است (نک. نمودار ۱۰).
پنجم، هم نظریههای لیبرال و هم نظریههای واقعگرا به این فرضیه میرسند که شیوع جنگ میان شرکای تجاری سطح تجارت را حداقل در دوران جنگ به طور اساسی کاهش میدهد (Barbieri and Levy, 1999: 465). به عبارت دیگر، منازعه بر دوره های تجاری تأثیر میگذارد. به ویژه، منازعههای شدیدتر تجارت را دشوارتر میکنند. از جمله علتهای این امر میتوان به تعرفههای تلافیجویانه، تحریمها، سهمیهبندیها و سایر موانع تجاری اشاره کرد (Polachek, 1980: 60). این امر در مورد تجارت میان هند و پاکستان صدق میکند. روابط تجاری دو کشور بعد از تنشزدایی پس از جنگ محدود کارگیل در سال ۲۰۰۰ اوج میگیرد اما بحران ۲- ۲۰۰۱ به آن آسیب زده و به پایینترین حد ممکن افت میکند. مجدداً پس از نشست سران اسلامآباد و هند در حاشیه دوازدهمین اجلاس سارک در اسلامآباد و پس از آن برگزاری گفتگوهای مرکب، تجارت میان دو کشور رونق گرفته اما باز هم بحران سال ۲۰۰۸ به آن ضربه میزند (نک. نمودار ۱۰).
در مجموع، نوعی همبستگی منفی میان تجارت و منازعه وجود دارد. هرچه تجارت دو دولت با یکدیگر بیشتر باشد انتظار میرود که منازعه بین آنها کمتر و همکاری آنها بیشتر شود (Polachek, 1980: 59). اما در مورد روابط هند و پاکستان این قاعده دو استثنا دارد. همان طور که در نمودارهای ۷، ۸، ۹ و ۱۰ پیدا است، روابط تجاری این دو کشور در جریان جنگ محدود کارگیل ۱۹۹۹ کمتر از آن بوده است که تأثیری بر سرنوشت منازعه آنها داشته باشد (رابطه پوچ بین تجارت و منازعه)؛ در بنبست بزرگ ۲-۲۰۰۱ نیز تجارت هند و پاکستان از منازعه آنها تأثیر پذیرفته است (نتیجه منازعهآمیز تجارت)؛ اما در مواجهه ناتمام ۲۰۰۸ میتوان نوعی روند منطقی رشد تجاری را مشاهده کرد که از این مواجهه تأثیر چندانی نپذیرفته و به مسیر خود ادامه داده است. بنابراین، میتوان گفت روابط تجاری دهلی نو و اسلامآباد در پرهیز آنها از ورود به جنگ در جریان این مواجهه تأثیر داشته است (نتیجه صلحآمیز تجارت).
سرمایه ­گذاری
کشورهای آسیای جنوبی در ابتدا رویکرد محافظهکارانه و محدودکنندهای نسبت به سرمایه ­گذاری مستقیم خارجی داشتند اما این خطمشی از دهه ۱۹۹۰ به بعد تغییر یافت (Sahoo, 2006: 9). این مسأله با
عث رشد سرمایه ­گذاری مستقیم خارجی در منطقه آسیای جنوبی شده است.^([۷۱]) با وجود این، پدیدهای که در اینجا مدنظر است سرمایه ­گذاری متقابل هند و پاکستان در یکدیگر و در نتیجه پیوند بیشتر اقتصادهای آنها است. اگر این اتفاق رخ داده باشد، میتوان گفت که به مدیریت منازعه آنها کمک کرده است.

هند به علت فقر منابع همواره دریافتکننده سرمایه ­گذاری خارجی بوده است. بحران ارز خارجی در سال ۸-۱۹۵۷ تا حدودی بر رویکرد دهلی نسبت به سرمایه ­گذاری مستقیم خارجی تأثیر گذاشت و در اواخر دهه ۱۹۸۰ تا حدود زیادی در این زمینه آزادسازی شد. نهایتاً در سال ۱۹۹۱، اقدامات جدیدی برای آزادسازی فضا برای سرمایه ­گذاری مستقیم خارجی اعلام شد و در در نتیجه آن، هند اکنون یکی از جذابترین کشورهای آسیای جنوبی برای این سرمایهگذاریها است (Sahoo, 2006: 9). اما هنوز هم محدودیتهایی در این زمینه وجود دارد. این سرمایهگذاریها به کمتر از ۱۰۰ درصد در بانکهای بخش خصوصی، بیمه، ارتباطات راه دور، شرکتهای تجاری عمدهفروش، معادن زغالسنگ، الماس و سایر سنگهای قیمتی، و فرودگاهها محدود میشود. اما سرمایه ­گذاری در بخشهایی مانند تجارت خردهفروشی، مسکن و املاک، کشاورزی با برخی استثنائات، و مزارع از جمله مزارع چای مجاز نیست (Dutz, 2010: 201).
نخستین گام پاکستان برای آزادسازی سرمایه ­گذاری مستقیم خارجی در سال ۱۹۸۴ و طی بیانیهی خطمشی صنعتی بود که سهم برابری به بخشهای خصوصی و دولتی میداد. در نتیجه، سرمایهگذاران خصوصی خارجی برای مشارکت با سرمایهگذاران محلی در پاکستان تشویق شدند. با وجود این، گام عملی پاکستان برای آزادسازی سرمایه ­گذاری مستقیم خارجی در اواخر دهه ۱۹۸۰ و با ارائه بسته جدید خطمشی صنعتی برداشته شد. بر این اساس، یک هیأت سرمایه ­گذاری^([۷۲]) به راه افتاد و تحت نظر نخستوزیری این کشور برای ارائه خدمات سرمایه ­گذاری به فعالیت پرداخت. پاکستان برای تسهیل سرمایه ­گذاری با ۴۶ کشور موافقتنامههای دوجانبه امضا کرده است (Sahoo, 2006: 12). پاکستان سرمایه ­گذاری مستقیم خارجی در بخشهای خدمات، زیرساختها، حوزه های اجتماعی و کشاورزی را مجاز کرده است؛ مشروط بر اینکه سهم سرمایه ­گذاری خارجی حداقل سیصد هزار دلار امریکا یا معادل آن باشد. اما این کشور سرمایه ­گذاری مستقیم خارجی در مشروبات الکلی را اجازه نمیدهد (Dutz, 2010: 201).

با وجود این، سرمایه ­گذاری مستقیم خارجی در آسیای جنوبی عمدتاً از منابع خارج از این منطقه بوده و سرمایه ­گذاری درونمنطقهای سهم چندانی در این زمینه ندارد. از این رو، بدیهی است که سرمایه ­گذاری متقابل میان هند و پاکستان نیز کمتر از آن است که بتواند نقشی در مدیریت منازعه بین آنها ایفا کند. البته، همان میزان اندک سرمایه ­گذاری درونمنطقهای در سالهای گذشته رو به رشد بوده است. بخش عمدهای از سرمایه ­گذاری مستقیم خارجی درونمنطقهای را شرکتهای هندی تأمین میکنند. پاکستان بعد از سریلانکا دومین مقصد سرمایه ­گذاری مستقیم خارجی شرکتهای هندی در منطقه آسیای جنوبی بوده است. در حالی که بزرگترین سرمایهگذاران درونمنطقهای در هند به ترتیب بنگلادش، سریلانکا، نپال و مالدیو بودهاند و پاکستان در رده های نخست این سرمایهگذاریها در هند جایی ندارد (Alam, 2010: 115-6).
هند و پاکستان برای افزایش همگرایی در زمینه سرمایه ­گذاری باید حداقل مراحل زیر را طی کنند: الف) مقرراتزدایی مشترک در حوزه های منتخب، مانند حذف نظاممند موانع تجارت و سرمایه ­گذاری، حذف محدودیتهای سهمبندی و مجاز کردن سهم ۱۰۰ درصدی برای تمام سرمایهگذاران، و …؛ ب) همگرایی بخش مالی با رفع محدودیتهای سرمایهای؛ ج) افزایش تبادل اطلاعات میان ناظران زیرساختهای منطقهای با ایجاد مشاوران ناظر منطقهای برای تسهیل مشاوره نامحدود در موضوعات مشترک؛ د) راهاندازی نوعی کانون منطقهای در سطح سارک برای هماهنگسازی ابتکارات بازرگانان فردی در سطح منطقه و در نتیجه، تقویت تعاملات بخش خصوصی و دولتی در این موضوعات (Dutz, 2010: 196). در هر حال، میتوان پیشبینی کرد که این مقوله طی سالهای آینده بتواند به متغیر قابل ملاحظهای در روابط هند و پاکستان تبدیل شود.
همکاری هند و پاکستان در قالب نهادها
مسائل متعددی در آسیای جنوبی وجود دارد که به طور یکجانبه یا حتی دوجانبه نمیتوان به آنها پرداخت و مستلزم همکاری منطقهای است. از جمله این مسائل میتوان به بلایای طبیعی، تقسیم آبها، سهمبندی منابع انرژی، حفظ محیط زیست، آموزش، فقر، تروریسم و … اشاره کرد (Mazhar, 2011: 742). اما حل این مسائل مستلزم شرایط و عوامل متعددی است که از جمله آنها میتوان به الف) وجود هژمون خیرخواه؛^([۷۳]) ب) وجود حکومتهای قدرتمند در دولتهای عضو؛ ج) تعهد عمیق میان نخبگان حاکم به آزادسازی اقتصادی (Dash, 2001: 201) اشاره کرد. اما سیاست دوجانبهگرایی که مورد حمایت کشورهای بزرگتر آسیای جنوبی به ویژه هند است، اغلب در تضاد با رویکرد منطقهای است (Mohsin, 2005: 36).

در ادامه، دو مورد از برجستهترین مصادیق رفتار نهادین در آسیای جنوبی یعنی سارک و نهادهای تجاری یعنی موافقتنامه تجارت ترجیحی آسیای جنوبی (سپتا)^([۷۴]) و موافقتنامه تجارت آزاد آسیای جنوبی (سفتا)^([۷۵]) مورد بررسی قرار میگیرند. البته طبیعی است که هدف نهایی، بررسی روابط هند و پاکستان در قالب این نهادها و برآیند آن برای مدیریت منازعه میان آنها میباشد.
سارک
همکاری منطقهای نوعی فرایند عملی است که از ابتکارات بازیگران دولتی و واکنش حمایتی یا تقابلی گروه های اجتماعی
داخلی به آن تشکیل میشود (Dash, 2008: 40). هر گونه طرح همکاری منطقهای یا فرومنطقهای در آسیای جنوبی برای دستیابی به موفقیت باید متضمن دو ویژگی باشد: الف) مورد پذیرش مردم کشورهای عضو باشد؛ ب) حمایت سیاسی مثبت و قدرتمند داشته باشد (Nuruzzaman, 1999: 319). اما در فرایند منطقهگرایی، آسیای جنوبی نوعی استثنا به حساب میآید. این تفاوت تا حدی بوده است که بعضاً از آن به عنوان «منطقه بدون منطقهگرایی»^([۷۶]) یاد میشود (Maass, 1996: 262). با وجود این، میتوان از سارک به عنوان برجستهترین تلاش کشورهای آسیای جنوبی در جهت همکاری نهادین برای تقویت منطقهگرایی یاد کرد^([۷۷])- که البته در مورد قدرت و ضعف آن با توجه به بسترهای موجود در آسیای جنوبی رویکردهای گوناگونی وجود دارد که در زیر به آن پرداخته خواهد شد.
پاکستان از عضویت در سارک دو هدف را دنبال میکرد: الف) پاکستان فکر میکرد که این سازمان میتواند برای تقویت روابطش با سایر کشورهای کوچکتر منطقه مورد استفاده قرار گیرد؛ ب) پاکستان میخواست از این سازمان برای کاهش میزان نفوذ هند استفاده کند. اما به طور همزمان اسلامآباد نسبت به دو مسأله نگران بود: الف) هند این سازمان را در جهت تقویت هژمونی خود مورد استفاده قرار دهد؛ ب) پیوستن اسلامآباد به سارک به روابط نزدیک این کشور با آسیای غربی آسیب بزند (Pattanaik, 2004: 427-8). به عبارت دیگر، سران اسلامآباد بر این باور بودند که سازمان منطقهای سارک ممکن است به آزادی آنها در امور خارجی لطمه زند و تبدیل به ابزار هند برای متحد کردن شبهقاره علیه پاکستان، تضمین بازار منطقه برای کالاهای هندی و در نتیجه تحکیم سلطه اقتصادیاش بر منطقه شود (Dash, 2008: 87). همین امر باعث شده است که اسلامآباد رغبتی به رشد سارک نداشته (Dash, 1996: 193) و از راهاندازی روابط تجاری گسترده با هند خودداری کند (Pattanaik, 2004: 433).
هند نیز در ابتدا در مورد سارک از دو مسأله هراس داشت: نخست اینکه، دست غرب در این سازمان باشد؛ دوم اینکه، سازمان مزبور باعث متحد کردن همسایگان این کشور و فشار بر دهلی نو شود (Pattanaik, 2004: 427). به بیان دقیقتر، هند نگران بود که تشکیل سارک فرصتی را برای همسایگان کوچکتر فراهم آورد تا تمام مسائل دوجانبه را منطقهای کنند و از طریق پیوند با پاکستان علیه هند متحد شوند. علاوه بر این، سیاستمداران هند بر این باور بودند که اگر همکاری منطقهای نهادینه شده و تصمیمات بر مبنای اکثریت آراء اتخاذ شوند، هند جایگاه خود را از دست میدهد (Dash, 2008: 87).
در هر صورت، سارک در سال ۱۹۸۵ در کلمبو تأسیس شد. اعضای اولیه آن هند، پاکستان، مالدیو، بوتان، نپال، بنگلادش و سریلانکا بودند و سپس در سال ۲۰۰۷ افغانستان نیز به جمع آنها افزوده شد. هدف اولیه سارک حفظ صلح در آسیای جنوبی و ایجاد فرصت تعامل میان اعضای آن بود اما بعداً پنج هدف عمده برای آن در نظر گرفته شد که عبارتند از: الف) ارتباطات بهتر؛ ب) هموار کردن مسیر تجارت و سرمایه ­گذاری؛ ج) گسترش توریسم؛ د) همکاری در بخش برق و انرژی؛ و هـ) تقویت بخش خصوصی (Zaman et al. 2011: 1). در مجموع، هدف سارک این بوده و هست که با تقویت همکاری منطقهای و بهبود رفاه و کیفیت زندگی باعث ثبات در منطقه شود (Khan, et al., 2009: 73). اما آیا در این زمینه موفق شده است؟
رفتار هند و پاکستان در توفیق یا ناکامی سارک از اهمیت ویژهای برخوردار است. زیرا از یکسو این دو کشور بزرگترین و مهمترین کشورهای آسیای جنوبی هستند که بدون حضور و فعالیت آنها هر گونه طرح منطقهای تقریباً فاقد معنا است. از سوی دیگر، هند و پاکستان شدیدترین رقابت را در آسیای جنوبی رقم زده و تأثیرگذاری مثبت سارک در رفتار آنها را میتوان به عنوان موفقیت سارک تلقی کرد. همین امر باعث شده است که برخی سارک را «قربانی» آشتیناپذیری هند و پاکستان معرفی کرده (Sridharan, 2008: 12) و پیشنهاد دهند که برای گسترش تجارت درونمنطقهای باید مسأله کشمیر یا حل شود یا به دغدغهی دوجانبهی هند و پاکستان تقلیل یافته و از فرایند چندجانبه خارج شود (Faizal, 2004: 352). با وجود این، سارک موفقیتهایی نیز کسب کرده که میتوان آنها را در چند دسته مورد توجه قرار داد.
نخست، سارک تا اندازهای هرچند مختصر در مدیریت منازعه هند و پاکستان نقش ایفا کرده است. هرچند مسائل دوجانبه در دستور کار این سازمان نیست اما سارک به طور غیررسمی فضای مناسبی را برای ملاقات سران کشورها در مورد مسائل دوجانبه فراهم میکند،^[۷۸] زیرا هرگونه تصمیم برای اجلاس رسمی بین آنها باعث بالا رفتن انتظارات و دشواری تصمیمگیری در این مورد میشود (Pattanaik, 2004: 434). به عبارت دیگر، گفتگوهای غیررسمی میان رهبران در نشستهای منظم سارک باعث مصالحه نخبگان در بسیاری از موضوعات حساس شده و نتایج ارزشمندی را برای آسیای جنوبی به همراه آورده است (Dash, 1996: 189).
دوم، سارک علیرغم تمام ناکامیها فرصت مطلوبی را برای کشورهای کوچک آسیای جنوبی فراهم آورده تا دیده شوند و نقش ایفا کنند. برای آنها، حتی سارک ورشکسته بهتر از این است که در روابط دوجانبه تحتالشعاع هژمونی هند باشند (Pattanaik, 2010: 676). به علاوه، هند و پاکستان نیز علیرغم حفظ ملاحظات مخصوص به خود، موفق شدهاند تا از این کانون منطقهای برای تقویت پیوندهای اجتماعی و اقتصادیشان با کشورهای مزبور استفاده کنند (Pattanaik, 2004: 427).
سوم، سارک باعث آگاهی و هویت منطقهای در آسیای حنوبی شده است. این هویت منطقهای میتواند سکویی برای پرداختن به ملاحظات منطقه در سطح جهانی باشد (Zaki, 1996: 64). به عبارت دیگر، هرچند تلاشهای معطوف به ارتقای همگرایی منطقه
ای در آسیای جنوبی از منازعات سیاسی منطقه به ویژه منازعه هند و پاکستان آسیب دیده است اما چشماندازهای همگرایی به آهستگی در حال بهبود هستند (Ahmed and Ghani, 2007: 33).
سرانجام، در حالی که حکومتهای ضعیف، حمایت ناکافی داخلی، فقدان شفافیت داخلی و ارتباطات محدود مانع رشد سارک میشوند، آزادسازی اقتصادی در کشورهای عضو این سازمان باعث خوشبینی به آینده آن میگردد (Dash, 2001: 215). بنگلادش، نپال و سریلانکا به ترتیب آزادترین کشورهای آسیای جنوبی برای واردات منطقهای و هند و پاکستان نیز به ترتیب بستهترین کشورها در این زمینه هستند (Rahman, 2007: 59-60).^([79])
در مجموع، به نظر میرسد سارک به غیر از فراهم کردن فرصت گفتگو در حاشیه اجلاسهای رسمی برای سران هند و پاکستان، نقش قابل ملاحظهای در مدیریت منازعه این دو کشور ایفا نکرده است. در این زمینه نیز میتوان به ملاقات سران هند و پاکستان در حاشیه اجلاس ۲۰۰۴ سارک اشاره کرد که مقدمهای برای مذاکرات گسترده بین این دو کشور در سالهای بعد شد. بنابراین، میتوان گفت سارک نقش محدودی در مدیریت منازعه این دو کشور طی مواجهه ناتمام ۲۰۰۸ داشته است. اما در مورد بحران کارگیل ۱۹۹۹ و بنبست ۲-۲۰۰۱ نقشی ایفا نکرده است. این ضعف از یکسو ریشه در ضعف نهادین سارک در مدیریت منازعه داشته و از سوی دیگر به شدت منازعه هند و پاکستان برمیگردد که مدیریت آن را از توان سارک خارج میکند.
نهادهای تجاری
آسیای جنوبی در زمینه نهادهای تجاری منطقهای با دو مشکل عمده مواجه بود. از یکسو، میزان تجارت درون منطقهای قانونی در آسیای جنوبی بسیار پایین بود (Dash, 1996: 201) و از سوی دیگر تا اواسط دهه ۱۹۹۰ نهاد تجاری ویژه و فراگیری در این منطقه وجود نداشت. این امر تا حدودی از موانع تجاری گسترده در این منطقه نشأت میگرفت. موانع تجاری عبارتند از سیاستها و اتفاقاتی که تجارت بین المللی را محدود میکنند. این موانع شامل تحریمها، محدودیتهای واردات، مجوزهای واردات و … میباشد. از جمله موانع تجاری موجود در آسیای جنوبی میتوان به موارد زیر اشاره کرد: الف) موانع مربوط به مقوله های امنیت و دموکراسی؛ ب) منازعات و تنشهای دوجانبه جاری میان کشورهای عضو(Alam et al., 2011: 121-2)؛ ج) بالا بودن نرخ تعرفهها؛ د) بالا بودن هزینه های حمل و نقل؛ هـ) موانع مرزی؛ و) فقدان نظام حمل و نقل هماهنگ؛ ز) ضعف در زمینه تخلیه و بارگیری کالاها؛ ح) دشواریهای حمل و نقل دریایی و بنادر؛ ط) رویه های گمرکی پیچیده؛ و ی) رویه های غیرشفاف مدیریتی در امور گمرک (Wilson and Otsuki, 2007: 4).

Cariferae ۷
۶۸%
Legaminoseae ۶
Convolualaceae ۵
Euphorbiaceae ۵
Chenopodiaceae ۴
Malvaceae ۴
Solanaceae ۴
جدول ۱-۲٫ تیره‌های تشکیل دهنده گیاهان زراعی عمده جهان:

۱-۳- تعاریف علف هرز
علف‌های هرز گیاهانی هستند که در جای یا زمانی رشد می‌کنند که متعلق به گیاه دیگر یا اصلاً هیچ گیاهی نیست طبق این تعریف بین ‌ علف‌های هرز مشکل‌ساز و گیاهانی که تنها مزاحمت‌های اتفاقی به وجود می‌آورند، تفاوت چندانی وجود ندارد. برای مثال اگر در مزرعه سویا بوته ذرت یا در مزرعه گندم بوته چاودار رشد کند، ذرت و چاودار به عنوان علف هرز تلقی می‌شوند، ولی در اصل هیچ یک از آنها پتانسیل خسارت برخی علف‌های هرز نظیر پیچک (Convolvulus arveensis) و مرغ (Cynodon dactylon) و قیاق (Sorghum halopense) را ندارند (میرشکاری، ۱۳۸۲).

طبق تعریف علف‌های هرز گیاهان بی‌خاصیت هستند که هنوز کاربرد آنها شناخته نشده است (میرشکاری، ۱۳۸۲) ولی می‌دانیم که برخی علف‌های هرز نظیر (Artemisia herba-alba)، بومادران (Achillea millefolium) و شیرین بیان (Glycyrrhiza glabra) در پزشکی، روناس (Rubia tinctorum) در صنایع رنگرزی و گونه‌های مختلف سازو (Juncus spp) در صنایع دستی کاربرد دارند. همچنین بعضی علف‌های هرز پایه‌های اجدادی تعداد زیادی از گیاهان زراعی امروزی به شمار می‌روند. به عنوان مثال گندم نیای هرز (Aegilops spuarros) تکامل گندم زراعی و علف هرز نیشکر وحشی(Saccharum spontantaneum) در تکامل ارقام نیشکر امروزی مورد استفاده بوده‌اند (میرشکاری، ۱۳۸۲).
طبق نظر زیمرمن علف هرز گیاهی است که:
۱- به حالت مجتمع زندگی می‌کند.
۲- عضو دایمی جامعه گیاهی نیست.
۳- به صورت موضعی زیاد است.
۴- مضر، مخرب و مزاحم است.
۵- از نظر اقتصادی ارزش کمی دارد (میرشکاری، ۱۳۸۲).

ظهور بدون کشت شدن، گیاهی غیر از گیاه زراعی کشت شده، (برنکلی، ۱۹۲۰)، گیاهی که خود به خود در محلی می‌روید که آنجا بوسیله انسان تغییر پیدا کرده است (هاپر، ۱۹۴۴).
تعریف کامل علف‌های هرز گیاهانی رقیب، مقاوم و ناخواسته هستند، که در مزارع و سایر مکان ظاهر شده و به دلیل ویژگی‌های خاص خود موجب اختلال در کارهای کشاورزی شده و ضمن پایین آوردن ارزش‌های کمی و کیفی محصول، خساراتی را نیز در بخش‌های عمرانی، اجتماعی، بهداشتی، و اقتصادی ایجاد می‌کنند (میرشکاری، ۱۳۸۲).

۱-۴- خصوصیات علف‌های هرز
۱- جوانه‌زنی در محیط‌های مختلفی انجام می‌گیرد. چون اکثر علف‌های هرز خیلی کم‌توقع و در شرایط مساعد خیلی پر‌‌توقع‌تر از نباتات زراعی، هستند و در زمین‌های نامساعد و آب و هوای مختلف مقاوم‌تر می‌باشند.
۲- رشد سریع از مرحله رشد رویش تا مرحله گلدهی.
۳- تولید مداوم بذر تا زمانی که شرایط رشد اجازه بدهند (راشد محصل و همکاران، ۱۳۷۴؛ ساداتی و ابطالی، ۱۳۷۹ و کوچکی و همکاران، ۱۳۷۳).
۴- منقطع بودن جوانه‌زنی (کنترل داخلی است) و طول عمر زیاد بذور.
۵- خود ناسازگاری البته نه اتوگامی یا آپومیکسی کامل.
۶- دگر گرده افشانی بوسیله حشرات غیرتخصصی یا بوسیله باد.
۷- تولید بذر زیاد در شرایط محیطی مساعد (ساداتی، ۱۳۷۲)
۸- تولید مقداری بذر در شرایط مختلف، در اثر تحمل و انعطاف‌پذیری.
۹- سازگاری برای انتشار در فواصل کم و فواصل زیاد.
۱۰- اگر چند ساله باشد تولید مثل رویشی قوی یا تولید مثل توسط بعضی اندام‌ها.
۱۱- اگر چند ساله باشد، خاصیت شکنندگی دارد به طوری که به آسانی از زمین کشیده نمی‌شود.
۱۲- توانایی رقابت بین گونه‌ای بوسیله دارا بودن عادات خاصی (روزت، رشد خفه کننده، خاصیت آللوپاتی).
۱-۵- خسارت‌های علف‌های هرز
علف‌های هرز اجزای مهم اکوسیستم‌های زراعی هستند که به منظور استفاده بیشتر و بهتر از منابعی مانند خاک، آب، موادغذایی و نور با گیاهان زراعی به طور مستقیم و غیرمستقیم رقابت نموده و کمیت و کیفیت محصول را در اکثر موارد کاهش می‌دهند.
لازم به ذکر است که اغلب به دلیل نیازهای غذایی و سیستم ریشه‌ای مشابه، گیاهان هرز تیره گندمیان با غلات و گیاهان هرز پهن برگ با نباتات زراعی پهن برگ رقابت می‌کنند (میرشکاری، ۱۳۸۲).
خسارت حاصل از علف‌های هرز را می‌توان به صورت زیر خلاصه کرد:
۱-۵-۱- خسارت‌های کمّی
علف‌های هرز رقیب قوی برای گیاهان زراعی هستند و چرخه زندگی آنها اغلب با گیاهان زراعی همزمان است (علیمرادی و همکاران، ۱۳۸۳). اکثر گیاهان هرز به دلیل تنازع بقاء از سیستم ریشه‌ای قوی با توسعه عمودی و افقی زیاد برخوردار می‌باشند که ضمن اشغال سطح مزرعه دو تا سه برابر سریع‌تر از گیاهان زراعی آب و مواد غذایی خاک را جذب می‌کنند. ذکر این نکته حایز اهمیت است که کل مواد غذایی جذب شده توسط علف‌های هرز چند ساله به مصرف گیاه نمی‌رسد و حدود ۶۰-۷۰ درصد آن در اندام‌های مختلفی نظیر ریشه، ساقه و غده ذخیره می‌شود و همچنین مواد ذخیره‌ای موجب بقای آنها را برای سال‌های بعد فراهم می‌آورد.
همچنین به دلیل گسترش ریشه‌ای، کمبود آب و مواد غذایی، سایه‌اندازی و کمبود نور و در برخی موارد دارا بودن خاصیت آللوپاتی رشد گیاهان زراعی را با مشکل مواجه کرده و عملکرد آنها را از نظر کمی کاهش می‌دهند (رستگار، ۱۳۷۸ و میرشکاری، ۱۳۸۲).
۱-۵-۲- خسارت‌های کیفی
علف‌های هرز بر روی کیفیت محصولات زراعی و دامی به روش‌های مختلف موثر هستند. اختلاط دانه علف هرز به خصوص انواع سمی و اندام‌های رویشی آنها با گیاهان زراعی در موقع برداشت، به روش‌های مختلف کیفیت و ارزش محصول را کاهش می‌دهند (میرشکاری، ۱۳۸۲؛ هلالی، ۱۳۸۴؛ و رستگار، ۱۳۷۸؛). خسارت‌ حاصل از این طریق حدود ۲۰ درصد گزارش شده است. لازم به ذکر است که ارقام ذکر شده در مورد میزان خسارت وارده از علف‌های هرز فقط مربوط به محصولات کشاورزی می‌شود و در صورتی که اگر خسارت‌های حاصله در سایر مناطق نیز در نظر گرفته شود رقم قابل توجهی به دست خواهد آمد. علاوه بر موارد ذکر شده، علف‌های هرز در افزایش قیمت محصولات کشاورزی، افزایش هزینه حمل و نقل، کاهش بازده کاری، ایجاد مزاحمت در کاشت، داشت و برداشت گیاهان زراعی و ایجاد خسارت‌های عمرانی، نیز نقش دارند (میرشکاری، ۱۳۸۲).
۱-۶- کنترل علف‌های هرز
بنا به گفته لاسی (۱۹۸۵) کنترل علف‌ها ی هرز، بر موارد زیر تاکید دارد:
الف- کاهش قدرت رقابت جمعیت علف هرز، در یک گیاه زراعی خاص
ب- ایجاد موضعی به منظور جلوگیری از رشد و نمو بیشتر علف هرز در بین گیاه زراعی
۱-۷- گیاه‌شناسی یولاف وحشی
یکساله پائیزه و بهاره، حاوی کرکهای پراکنده نرم و کوتاه، ارتفاع تا ۳/۱ متر. ساقه ایستاده، بلند، زانودار، منتهی به پانیکولی (خوشه مرکب) آویخته. برگ در سطح فوقانی و تحتانی صاف، حاشیه مختصر مودار بخصوص به طرف قاعده.

روابط شغلی

روابط کار عبارت از روابط کار فرایند تصمیمات هم آهنگ در چارچوب شرایط سیاسی ، اقتصادی ، و اجتماعی به منظور تنظیم روابط کارکنان و مدیریت در جهت رعایت حقوق طرفین است. اغلب صاحب نظران معتقدند که نظام روابط کار در هر جامعه ای بازتاب شرایط محیطی آن جامعه است .

نقش شخصی

شخصیت از دیدگاه روانشناسان عبارت است از خصوصیات و شیوه‌های رفتاری و کیفیت سازگاری فرد که جنبه‌ی دائمی داشته، فرد را از دیگران متمایز می‌کند و سبب ارتباط بین او و دیگران در محیط می‌گردد. نگرش‌های فرد نسبت به خودش، عادت‌های رفتاری، نگرش فرد نسبت به دیگران و نوع اندیشیدن و چگونگی شیوه‌های بیان آن، رغبت‌ها و آرزوهای فرد، طرح‌ها و برنامه‌های او در زندگی و به طور کلی نگرش وی نسبت به زندگی، سازگاری کلی فرد که الگوی خاصی در زندگی برای او تشکیل می‌دهد را شخصیت می‌نامند. شخصیت بسیار پیچیده و دارای قابلیت رشد دادن می‌باشد. که عوامل متعددی در رشد آن دخالت دارد. برخی از عوامل دارای ماهیت بیولوژیکی است که مبانی وراثت را تشکیل می‌دهد. توانایی های ذهنی فرد عامل دیگر در رشد شخصیت است و عوامل فرهنگی و محیطی نیز نقش مهمی در ساخت و رشد شخصیت دارد. از نظر توارث عناصر، ژنتیکی، فیزیولوژیکی و جسمانی و از نظر محیطی مسائلی مانند شرایط قبل از تولد، تجارب ماه های اولیه‌ی زندگی، نظام خانواده و روابط درون خانواده، تجارب کودکی، بلوغ و نهادهای آموزشی نیز هر کدام در جائی خود مطرح می‌باشند

نقش خانوادگی و خویشاوندی

خانواده عبارت است از گروهی از افراد که میان آنها روابط خویشاوندی برقراراست ودر مکان واحدی زیست می کنند وتغذیه مشترک دارند.این گروه درجوامع امروزاز پدر،مادروفرزندان تشکیل می‌گردد.

خویشاوندی مجموعه ای است ازپیوندهاکه به دلیل قرابت نسبی وسببی،یا رضاعی بین عده ای ازافرادبه وجودمی آیدوموجب تعهدومسئولیت افراد نسبت به یکدیگرمی گرددوشبکه ای رابه وجودمی ایدکه ازقدرت زیادی برخوداراست.

ارزش های اجتماعی

اصطلاح ارزشبه همان اندازه واژهنهادو نظام اجتماعیداراى اهمیت است. واژه ارزش مانند بسیارى از واژه‌هاى جامعه‌شناسى داراى معانى بى‌شمارى است. وجه مشترک تعریف ارزش از نظر بسیارى از جامعه‌شناسان و مردم‌شناسان آن است که:ارزش‌ها عبارت از نتیجه غائى هدف و مقاصد کنش اجتماعى است. ارزش‌ها چندان مربوط به اصول موجود نیست بلکه مربوط به اصول آرمانى است. یعنى در حقیقت ارزش‌ها، گویاى احکام اخلاقیاست: ژان کازنومردم‌شناس فرانسوى مى‌نویسد: عقاید،هنجارها، شناسائى‌ها، فنون و اشیاء مادى که افکار و گرایش‌ها در پیرامون آن شکل گرفته و به تجربه رسیده‌اند، ارزش‌هاى اجتماعى یک گروه را تشکیل مى‌دهند. در اصطلاح جامعه‌شناسى نیز ارزش‌هاى اجتماعى عبارت از چیزهائى است که موضوع پذیرش همگان است. ارزش‌هاى اجتماعى واقعیت‌ها و امورى را تشکیل مى‌دهند که مطلوبیت دارد و مورد درخواست و آرزوى اکثریت افراد جامعه است. در همین رابطه اگ برنو نیم کفمى‌نویسند: ارزش اجتماعى واقعه یا امرى است که مورد اعتناء جامعه قرار دارد. ارزش اجتماعی، انگیزهٔ گرایش‌هاى اجتماعى مى‌شود و گرایش‌هاى اجتماعی، تمایلات کلى هستند که در فرد به‌وجود مى‌آیند و ادراکات، عواطف و افعال او را در جهت‌هاى معینى به جریان مى‌اندازد.

جمع گرایی وفرد گرایی

واژه ایست که بر نوع تعامل رفتاری بین افراد، گروه‌ها و یا اقوام مختلف اطلاق می‌شود که بر رفتار گروهی و تعامل گروهی استوار می‌شود. جمعگرایی نقطهمقابل فردگراییمی‌باشد . جمعگرایی بر جامعه و گروه متمرکز می‌شود در حالی که فردگرایی بر فرد و خواسته‌های شخصی او استوار است. جمعگرایی بر اساس همین گروه گرا بودن، خواستار کسب هویتاز جمع و رفتار طبق الگوهای از پیش تعیین شده جمعی است و خودانگاشت‌هایگروهی، خودانگاشت‌های فردی اعضا را به وجود می‌آورند. از جمله شاخصه‌های جوامع جمعگرا مراسم گروهی، رقص‌هایدسته جمعی، پدرسالاریو یا پیرسالاریو… می‌باشد و به طور کل جوامع جمعگرا خشنودتر از جوامع فردگرا هستند زیرا بسیاری از اصول زندگی خود را تایید شده در دسترس دارند و نیازی به فهم و اثبات دوباره آنها ندارند. در مقابل جوامع فردگرا، بر اصول فردی و چه بسا منافع فردی اهمیت می‌دهند و این اهمیت به هویت فردی، باعث می‌شود فرد بسیار تکمیل شده تر از جوامع جمعگرا بار بیاید. گروهی جمعگرایی را در ارتباط با پدیده‌های «همه با هم گرایی» و یا «گروهی گرایی» می‌دانند و «کل گرایی» این دو نظریه به صورت نوعی انسجام بسیار بالای ساختاری، آن را غیرقابل تفکیک می کند.
اغلب پنداشته می شود آنچه در یک فرهنگ صادق است برای تک تک افراد درون آن فرهنگ نیز درست می باشد. به عبارت دیگر افراد درونیک فرهنگ فرد گرا همگی فردگرا بوده (فرد محوری) و آنهایی که در فرهنگ جمع گرا زندگی می کنند همگی جمع گرا هستند (جمع محوری). باید گفت که این دیدگاه همیشه صحیح نیست. تریاندیس و همکارانش (۲۰۰۱) چندین فرهنگ را مطالعه کردند و به این نتیجه رسیدند که تنها حدود  % ۶۰ افرادی که در یک فرهنگ فرد گرا زندگی می کنند فرد محور هستند. در فرهنگ های جمع گرا نیز حدود %۶۰ از افراد جمع محور بودند. بنابراین می توان نتیجه گرفت که بینخصوصیاتیک فرهنگ و افراد درون فرهنگمزبور رابطه ی کاملاً مستقیم وجود ندارد.
واژه «Individualisفردگرایی از واژۀ لاتین  «Individus» به معنای غیرقابل تجزیه و غیرقابل تقسیم اقتباس شده و به مفهوم «فرد گرایی» و اصالت فرد به کار می‌رود. در این گرایش استقلال فرد نسبت به جمع، گروه و جامعه ترجیح داده می‌شود.

آینده گرایی وگذشته گرایی

آینده گرایی، اعتقاد به‌وقوع پیشگویی‌های کتاب مقدس، عقیده به آخرت، خیال پرستی (utopianis

تجملگرایی

تجملگراییدر دیدگاه عرف، به معنای روی آوری بیش از حد به مادیات وگردآوری اشیا و لوازم غیرضروری و دل بستن به آنهاست، به گونه ای که این عمل، به یک هدفبرای انسان ها تبدیل شود. این نوعتجملگرایینه تنها سفارش نشده، بلکه به دلیل پی آمدهایناخوشایند آن، از جمله گرفتار شدن در دام اسراف نکوهش نیز شده است.

امنیت وآسایش

امنیت حالت فراغت نسبی از تهدید یا حمله و یا آمادگی برای رویارویی با هر تهدید و حمله را گویند.مفهوم‌های مرتبط با امنیت در فارسی کلاسیک با واژه‌های زِنهار و زینهاری ادا می‌شد. برای افزایش امنیت اقداماتی چون حفاظت، حراست، کنترل، تقویت، تسلیح، مهار و بیمهانجام می‌شود و اگر فرد یا مجموعه‌ای قصد کاهش امنیت فرد یا مجموعه دیگر را داشته‌باشد از فرآیندهایی چون تحریم، تضعیف، خلع سلاح، آسیب‌رسانی، تفرقه‌افکنی و تهدید استفاده می‌کند.

معنویت گرایی

یکی از مفاهیمی که در زندگی انسان نقش بسزایی دارد و زمینه را برای سعادت آدمی فراهم می‌کند، معنویت است. معنویت برآیند مجموعه اعمال و رفتارهایی است که منشأ الهی دارد. این خود می‌تواند در مسیر هر حرکتی مانند چراغی پر نور روشنایی بدهد تا در ادامه راه انحراف حاصل نگردد، این اثری که معنویت در زندگی فردی و اجتماعی معتقدان به دین الهی دارد.

الگوهای رفتاری

الگو به فرایندی اطلاق می شود که در آن رفتار یک فرد یا گروه یعنی الگو ، به مثابه محرکی برای افکار، نگرشها و یا رفتارهای شخصی دیگری که او را مشاهده نموده به کار گرفته می شود.
یک الگو چیزی است که ساخته می شود تا برای ساختن نمونه های دیگر سرمشق قرار گیرد. الگوی رفتاری با تکرار مداوم یک «ژست» توسط اشخاص بسیار ساخته می شود. یک عادت وقتی بوجود می آید که شخص عملی را مرتباً و با شیوه ای یکسان تکرار کند . به حکم قیاس می توان گفت وقتی عده زیادی از اشخاص در جامعه ای به طرزی نسبتاً مشابه و در مدتی طولانی عملی را تکرار می کنند «عادت اجتماعی » بوجود می آید. این شیوه تکراری فکرکردن و عمل کردن یک الگو یا یک میزان فرهنگی است. الگوی رفتاری کوچکترین واحد نقشها ، نهادها و فرهنگ است، رفتار انتزاعی استاندارد شده و نظم یافته‌ای است که در یک جامعه برای تشخیص این که چه رفتاری پذیرفته نیست به عنوان الگو و میزان بکار می رود.

اوقات فراغت

امروزه در بسیاری از جوامع اوقات فراغت بخش مهمی از زندگی افراد را تشکیل می دهد اوقات فراغت زمان بیهوده وبدون حس مسئولیت در زندگی افراد نیست بلکه بر عکس در این زمان از انسان انتظار بیشتری می رود که احساس مسولیت کند وحتی در زمانی که انسان به خودش واگذار شده،تصمیم گیری به عهده خودش است ومی تواند آزادانه عمل کند مسولیت پذیری نسبت به خود واطرافیان وجامعه اهمیت زیادی دارد. اوقات فراغت به معنای بیکاری نیست. چون در اوقات بیکاری فرد کاری برای انجام دادن ندارد ولی در اوقات فراغت کارهای متعددی می‌تواند داشته باشد که تفاوت آن با اوقات دیگرکه در آنها نیز به انجام کار و فعالیت مشغول است در هدف این کارها و فعالیتهاست. هدف از فعالیتهای اوقات فراغت کسب آرامش، لذت است. فرد کاری را نه از روی اجبار و نه بخاطر منافع مادی انجام می‌دهد. این لحظات به او  اختصاص دارد و تنها با هدف مرتبط با شخص وی و آرزوها و خواستهایش انجام می‌شود.
اوقات فراغت و نحوه گذران آن از جمله مفاهیم اخیر و نوینی است که معنای واقعی خود را پس از دوران صنعتی شدن جوامع و رشد سرمایه داری و نیز گسترش شهرها پیدا نمود.در واقع با توسعه انواع تکنولوژی در زندگی مردم و جایگزینی آن به جای نیروی انسانی،عملاً فرصتی برای انسانها ایجاد شد که بتوانند از اوقات خود به آن صورتی که مورد دلخواه‌شان می باشد، استفاده نمایند.

الگوی مصرف

مصرف یعنی بهره گرفتن از یک شیء، یک سرمایه، یک ابزار یا یک فرصت برای رفع یک نیاز. منظور از اصلاح الگوی مصرف در حقیقت عبارت است از بررسی و کشف روش های صحیح مصرف به بیان دیگر، هدف از تولید یک شیء یا ارائه یک خدمت، استفاده از آن به منظور رفع یک نیاز است.

بیان لهجه

به انواع هر گویش، لهجه می گویند، برای مثال گویش ‏فارسیدارای لهجه‌‌‌‌‌‌‌‌‌های تهرانی، اصفهانی، شیرازی، کرمانی و غیره است و گویش گیلکی دارایلهجه‌های رشتی، لاهیجانی، ‏رودسری، آستانه ای و … و گویش کردی دارای لهجه‌های مهابادی،سنندجی، کرمانشاهی، ایلامی و غیره است. گویش ها از نظر ‏آوایی، واژگانی و دستوری باهم تفاوت های بسیاری دارند و فهم آن ها نیاز به آموزش دارد، ولی لهجه‌های هر گویشمعمولن ‏تنها تفاوت های آوایی و واژگانی دارند و فهم آن ها نیاز به آموزش چندانیندارد. مثلاً یک نفر اصفهانی با یک تهرانی یا ‏شیرازی به راحتی می‌تواند هم صحبتشود، ولی همین فرد اصفهانی وقتی با گویشور گیلکی یا مازندرانی و یا بلوچی روبرو‏می ‌شود، اگر نخواهد از فارسی که برای آنان زبان میانجی به شمار می آید استفاده کند، دچار مشکلمی شود. هر لهجه دارای گونه ‏های زبانی نیز هست که وابسته به شغل، تحصیل، سن و جنسگویشور است. مثلاً یک مرد اصفهانی تحصیل کرده با یک مرد ‏بی ‌سواد اصفهانی تفاوت لهجهدارد و یا یک جوان اصفهانی در مقابل افراد مسن لهجه متفاوتی دارد. شغل و جنس نیزدر ‏ایجاد گونه‌های زبانی تاثیر می گذارد.

آرایش و پیرایش

آرایش به معنی اضافه کردن است و در اصل، در مقابل واژه پیرایش قرار می گیرد که به معنی کم کردن است. امروزه، در اصطلاح عام، هر دو واژه در مورد زیبایی چهره یا بدن به کار می‌روند و به معنی عملیاتی هستند که ظاهر فرد (بیشتر صورت و مو) را زیباتر جلوه دهد. معمولاً در ایران آرایش برای خانمها و پیرایش برای آقایان به کار می‌رود. آرایش و پیرایش اغلب در مکانی به نام سلمانییا آرایشگاهتوسط آرایشگرانجام می گیرد و لوازم آرایشنیز در فروشگاه‌هایی با همین عنوان فروخته می‌شود. در ایران، آرایشگرها باید دوره‌های فنی حرفه‌ای مربوطه را که مهمترین آنها دوره «آرایش - پیرایش» است، با موفقیت گذرانده باشند.

مد گرایی

مدگرایی به تغییر سلیقه ناگهانى و مکرر همه یا بعضى از افراد یک جامعه اطلاق مى‏شود و منجر به گرایش به انجام رفتارى خاص یا مصرف کالاى به خصوصى یا در پیش گرفتن سبکى خاص در زندگى مى‏شود. مد (به فرانسوی Mode) اصطلاح کلی در حیطه هنر طراحی پوشاک است که تحت تاثیر اوضاع فرهنگی و اجتماعی جامعه در یک دوره زمانی مشخص انجام می‌پذیرد.
در تعریف دیگری از مد (Fashion) آمده است: «شیوه رفتاری که به طور موقت توسط بخش مشخصی از اعضاء یک گروه اجتماعی اتخاذ می شود، به این دلیل که آن رفتار انتخابی را از نظر اجتماعی برای آن زمان و موقعیت مناسب تشخیص می دهند.» و «مد نوع لباسی است که اخیراً پذیرفته شده است ». اما واژه مد در لغت به معناى سلیقه، اسلوب، روش و شیوه به کار مى‏رود و در اصطلاح، عبارت است از روش و طریقه‌ی موقت که طبق ذوق و سلیقه اهل زمان طرز زندگی، لباس پوشیدن را تنظیم می‌کند. مدگرایى نیز آن است که فرد، سبک لباس پوشیدن و طرز زندگى و رفتار خود را طبق آخرین الگوها تنظیم کند و به محض آنکه الگوى جدیدى در جامعه رواج یافت، از آن پیروى نماید. بنابراین، مى‏توان گفت: مدگرایی به تغییر سلیقه ناگهانى و مکرر همه یا بعضى از افراد یک جامعه اطلاق مى‏شود و منجر به گرایش به انجام رفتارى خاص یا مصرف کالاى به خصوصى یا در پیش گرفتن سبکى خاص در زندگى مى‏شود.

گرایشدینی

گرایش دینی رامیتوان گرایش انسانهابه سوی وجودوالای خداوندیانیروهای برین ویااحساس ساده وابستگی به آنان به منظورتبیین علل وجودی خویشتن در جهان وبازیابی معنایی برای هستی داشت (بیرو، ۱۳۶۶ ).

فصل دوم

اگر نهاده ها بصورت x_1j,x_2j , …..,x_mj و ستاده ها بصورت y_1j,y_2j , ……y_sj باشند
آنگاه:
کارایی = U₁Y₁ + U₂Y₂ + … / V₁X₁ + V₂X₂
U =وزن ستاده
V = وزن نهاده
کارآیی فنی:
عبارتست از حداکثر میزان تولید ممکن که می توان از مقدار مشخصی از عوامل تولید بدست آورد و کارآیی فنی تنها به استفاده از تمامی ظرفیت منابع تاکید دارد.
کارآیی مقیاس:
کارآیی مقیاس به انتخاب بهینه اندازه (مقیاس شرکت) اشاره میکند، به عبارت دیگر، این نسبت برای سنجش بازده به مقیاس است بدین مفهوم که در واحدهایی که از نظر فنی ناکارآ باشند، با محاسبه این نسبت معین میگردد چه بخشی از ناکارآیی به دلیل مقیاس غیربهینه بوده است. بدیهی است اگردر صنعتی بازده به مقیاس ثابت باشد، میزان افزایش خروجی ها و ستاندهها، متناسب با افزایش عوامل توید یا نهادهها خواهد بود.

تعریف تحلیل پوششی داده ها : تکنیکی جهت محاسبه کارایی نسبی یک مجموعه از واحدهای تصمیم گیرنده در مقایسه با یکدیگر با بهره گرفتن از یک بر نامه ریاضی می باشد.
تعریف ورودی( در تحلیل پوششی داده ها) :عاملی است که با افزایش آن با حفظ تمام عوامل دیگر کارایی کاهش یافته و با کاهش آن با حفظ تمام عوامل دیگر کارایی افزایش می یابد.
تعریف خروجی( در تحلیل پوششی داده ها) : عاملی که با افزایش آن با حفظ تمام عوامل دیگر کارایی افزایش یافته و با کاهش آن و با حفظ تمام عوامل دیگر کارایی کاهش می یابد.
واحد های تصمیم گیرنده : واحد هایی هستند که یکسری ورودی را دریافت و پس از فرایند خروجی خارج می کنند.
ارزش افزوده نقدی : (CVA) ارزش افزوده نقدی به مازاد وجه نقدی گفته می شود که پس از کسرهزینه سرمایه نقدی از سود نقدی عملیاتی بدست می آید. به این مازاد وجه نقد برخی اوقات سود نقدی مازاد نیز اطلاق می گردد.
هزینه سرمایه نقدی – سود نقدی عملیاتی پسر از کسر مالیات = ارزش افزوده نقدی
سود عملیاتی: عبارت است از درآمد فروش منهای بهای تمام شده کالای فروش رفته و هزینه های عملیاتی
مرتبط با عملیات مستمر واحد تجاری که این رقم از صورت سود و زیان شرکت های نمونه به دست آمد.
جریان های عملیاتی نقدی: جریان های نقدی که مستقیما در ارتباط با تولید ، فروش محصولات و یا ارائه خدمات توسط واحد تجاری هستند.
۳-۸- روند طراحی مدل DEA
شروع هر تحقیق مستلزم وجود یک مشکل و یا بررسی یک موضوع خاص در حوزه پژوهش می باشد. امروزه محاسبه میزان کارایی واحدهای مختلف صنعتی، تولیدی و یا حتی موسسات مالی از مهمترین مسائل مورد بررسی در هر سازمانی است. افزایش کارایی در موسسات مالی، خصوصا بانکها، از مهمترین اقدامات در مسیر توسعه اقتصادی کشورهاست. در برنامه چهارم توسعه، تمام دستگاه های اجرایی خصوصا بانکها و موسسات مالی، مکلف به ارزیابی کارایی واحدهای تحت پوشش خود گردیده اند.

مفهوم ارزش افزوده وجه نقد بسیار شبیه به ارزش افزوده است با این تفاوت که ارزش افزوده، کل ثروت ایجاد شده توسط شرکت طی یک دوره مالی را تخمین میزند، ولی ارزش افزوده نقدی ، تنها بخش نقدی آن را لحاظ می کند.به عبارت دیگر، ارزش افزوده نقدی همان ارزش افزوده است که اقلام غیر نقدی آن حذف شده است .
مسئله نقدی بودن ثروت ایجاد شده توسط شرکت و عاملان دخیل در آن زمانی مطرح گردید که عواملی چون تورم ، اقلام ارزش افزوده که از حسابداری تعهدی استخراج شده بودند را دچار خدشه ساخت. از این رو می توان عنوان داشت که ارزش افزوده نقدی بیانگر ثروت نقدی ایجاد شده در یک دوره مالی، توسط تامین کنندگان مالی (سهام داران و وام دهندگان) کارکنان، دولت و شرکت است. جمع سود سهام پرداخت شده به سهامداران، بهره پرداخت شده به وام دهندگان، حقوق پرداخت شده به کارکنان، مالیات پرداخت شده به دولتو وجوه نقد باقیمانده برای عملیات شرکت در یک دوره مالی بیانگر توزیع ارزش افزوده نقدی است.

طبق استاندارد حسابداری شماره ۲ تعاریف وجه نقد و جریان وجوه نقد به صورت زیر می باشد :
وجه نقد: عبارت است از موجودی نقد و سپرده های دیداری نزد بانکها و موسسات مالی اعم از ریالی و ارزی( شامل سپرده های سرمایه گذاری کوتاه مدت بدون سررسید) به کسر اضافه برداشتهایی که بدون اطلاع قبلی مورد مطالبه قرار می گیرد .
جریان وجه نقد: عبارت است از افزایش یا کاهش در مبلغ وجه نقد ناشی از معاملات با اشخاص حقیقی یا حقوقی مستقل ازشخصیت حقوقی واحد تجاری و ناشی از سایر رویدادها .
ارزیابی فرصتها و مخاطرات فعالیت های تجاری و وظیفه مباشرت مدیریت مستلزم درک ماهیت فعالیت تجاری از جمله نحوه ایجاد و مصرف وجه نقد توسط واحد تجاری است. ترازنامه ، صورتهای عملکرد مالی و صورت جریان وجه نقد تواما اطلاعاتی را در مورد وضعیت مالی ، عملکرد مالی و همچنین نقدینگی ، توانایی بازپرداخت بدهی ها و انعطاف پذیری مالی فراهم می اورند. بدین لحاظ ایجاد ارتباط بین اطلاعات مندرج در صورت جریان وجوه نقد و اطلاعات ارائه شده در صورتهای مالی اساسی دیگر حائز اهمیت است. اگرچه صورت جریان وجوه نقد اطلاعاتی را درباره جریانهای نقد واحد تجاری طی دوره مالی مورد گزارش ارائه می دهد، لیکن اطلاعات مزبور جهت ارزیابی جریانهای آتی وجه نقد کفایت نمی کند. برخی جریانهای وجه نقد ناشی از معاملاتی است که در دوره های قبلی رخ داده است و بعضا انتظار می رود منجر به جریانهای وجه نقد دیگری در یکی از دوره های آتی گردد. بدین لحاظ برای ارزیابی جریانهای وجه نقد آتی ، صورت جریان وجوه نقد معمولا باید توام با صورتهای عملکرد مالی و ترازنامه مورد استفاده قرار گیرد. از آنجا که صورت جریان وجوه نقد تحت تاثیر برخوردهای متفاوت حسابداری در خصوص معاملات و رویدادهای یکسان در سطح واحدهای تجاری مختلف نیست ارائه آن قابلیت مقایسه جنبه عملیاتی عملکرد مالی واحد های تجاری مختلف را افزایش می دهد.
در تحلیل پوششی داده ها دو رویکرد وجود دارد، یکی انتخاب روش یا مدل DEA و دیگری انتخاب متغیرهای ورودی و خروجی های آن. در سه دهه اخیر محققان زیادی در این زمینه تلاش کرده اند ولی هنوز مشکلات زیادی از قبیل گزینش ابزارهای انتخاب، تجزیه و تحلیل همبستگی روی متغیرها و طبقه بندی کردن ورودی ها و خروجی های مختلف در این زمینه وجود دارد.
تحقیقات مختلفی در ارتباط با محاسبه کارایی موسسات مالی و اعتباری و بانکها صورت پذیرفته که در هر کدام از این تحقیقات روش های متفاوتی برای تعریف ورودی و خروجی ها در بخشهای مالی، به کار گرفته شده است. که دو روش از مهمترین و پر کاربردترین روش های معرفی شاخص های ورودی و خروجی موسسات مالی در تحلیل پوششی داده ها روش مبتنی بر سود و روش مبتنی بر ارزش افزوده می باشد.
از آن جا که دیدگاه سنجش کارایی موسسات، در تعیین متغیرها و شاخص های ورودی و خروجی مورد استفاده در DEA نقش مهم و قابل توجهی دارد، لذا در این رساله، کارآیی بانکها را از دو دیدگاه آخر مورد ارزیابی قرار می دهیم. لذا رویه پیشنهادی که برای رسیدن به آن در پیش خواهیم گرفت به صورت زیر خواهد بود.
۳-۹- مراحل انجام تحقیق:
مراحل انجام این تحقیق به صورت فلوچارتی در صفحه بعد آمده است.
شکل (۳-۱)مراحل انجام تحقیق
۳-۹-۱- انتخاب DMU ها
پس از مشخص کردن موضوع مورد بررسی (به دست آوردن میزان کارایی در دوره های آتی) باید واحدهای تصمیم گیرنده برای پیاده سازی مدل و ارزیابی کارایی انتخاب گردد. یک واحد تصمیم گیرنده نهادی است که داده‌ها را به ستاده‌ها تبدیل می‌کند. آنها نوع یکسانی از وظایف را انجام داده و دارای اهداف و آرمانهای یکسان می‌باشند. واحدهایی که در DEA مورد استفاده قرار می گیرند باید همگن بوده و دارای داده‌ها و ستاده‌های یکسان و هم نوع باشند.
بهترین روش برای محاسبه کارایی تکنیک تحلیل پوششی داده ها می باشد و تعیین شاخص‌های ارزیابی کارایی یا همان پارامترهای ورودی و خروجی مدل برای هر واحد تصمیم‌گیری در روش تحلیل پوششی داده،‌ از مباحث ساختاری و اساسی تحلیل می باشد. در مورد بنگاه های مالی مانند بانک ها و موسسات بیمه اهمیت این بحث دو چندان است، زیرا در این بنگاه ها، تفکیک کالا و خدمات به سادگی قابل انجام نیست و کالا و خدماتی وجود خواهند داشت که از خصوصیات هر دو دسته برخوردار می باشند.
۳-۹-۲-تعیین متغیرهای ورودی و خروجی با بهره گرفتن از روش مبتنی بر سود
بانکهای تجاری گاهاً بی محابا در صدد جذب سپرده بوده اند بی توجه به آنکه این مصارف بانک است که میزان سودآوری بانک را رقم می زند. بی شک علم بانکداری در قسمت چگونگی مصارف معنی دار می شود. رویکرد سودآوری به شعب بانک نه تنها جذب منابع به تنهایی مطلوبیت ندارد بلکه در صورت عدم استفاده صحیح و مصرف سودآور به عنوان یک شاخص هزینه زا در رده ورودی ها در نظر گرفته شده و می تواند یک فاکتور منفی برای شعبه منظور گردد. در رویکرد سودآوری هدف، کسب حداکثر سود از منابع و امکانات موجود و هزینه های صرف شده است، میتوان عوامل مختلفی را در ارزیابی و محاسبه کارایی نسبی شعب بانک در نظر گرفت.
سود حسابداری را بدین‌گونه تعریف کرده‌اند؛ تفاوت بین درآمد تحقق‌یافته حاصل از معاملات دوره و بهای تاریخی منقضی‌شده مربوط. تعریف مزبور بیانگر این است که سود حسابداری دارای ۵ ویژگی می‌باشد؛

رطوبت۷/۲۵

مواد نشاستهای۲۱/۴۵
قندها۵/۱۳
پروتئین۱/۱۲
چربیها۰/۴۱
فیبر۱/۱۱
خاکستر۰/۵۴

۲-۱-۱-۲- فرآوری و تبدیل کاساوا
عمر مفید کاساوا چند روز است و خواص ویژه خود را از دست میدهد اگر برگ های کاساوا دو هفته قبل از برداشت حذف شوند عمر مفید آن دو هفته طولانی تر میشود. قرار دادن ریشه در پارافین یا موم یا ذخیره کردن آن در کیسه پلاستیکی خطرات آن را کاهش داده و عمر مفید آن را به ۳ تا ۴ هفته افزایش میدهد ریشه پوست گیری شده را میتوان منجمد کرد.روش سنتی عبارتست از بسته بتدی ریشه در مالچ مرطوب برای تمدید عمر مفید آن میباشد .ریشه های خشک را میتوان کوبید و به آرد تبدیل کرد در خلال فرایند کوبیدن ریشه، ذرت را میتوان اضافه کرد تا پروتئین آرد افزوده شود. آرد کاساوا دارای ظرفیت نگهداری آب زیادی میباشد و از آن در تهیه پخت نان، کیک، کراکر و پودینگ استفاده میشود. بعضا آرد کاساوا با مشتقات جزیی ممکن است به عنوان جانشین آرد گندم در تهیه نان استفاده شود. نانی که بطور کامل از آرد کاساوا تهیه شده در امریکا به بازار عرضه شده و نیاز افراد دارای آلرژی به آرد گندم را برآورده کرده است. ریشه های تازه را میتوان به صورت قطعه های نازک کاملا سرخ کرده و محصولی مشابه چیپس سیب زمینی تهیه کرد.ریشه ها را میتوان پوست گیری رنده کرده و با آب شستشو داده و نشاسته را استخراج نمود و همچنین پروتئین برگ را میتوان به خوراک دام اضافه کرد. در افریقا فرآوری ریشه به چند روش مختلف صورت میگیرد. آن ها ممکن است برای اولین بار در آب تخمیر شده سپس آن ها را بوسیله آفتاب خشک کرده برای ذخیره سازی یا رنده نمودن آن سپس خمیر تهیه می نمایند و می پزند. نوشیدنی های الکلی را نیز میتوان از ریشه کاساوا تهیه نمود. برگهای جوان حساس می تواند به عنوان سبزیهای معطر خوراکی مورد استفاده قرار گیرد که حاوی سطوح بالایی از پروتئین می باشد. استفاده های صنعتی از کاساوا و فرایند تبدیل آن در کارخانجات و تولید محصولاتی شامل کاغذسازی، پارچه، چسب، شربت فروکتوز، سوخت زیستی، خوراک دام و کیسه های زیست تخریب پذیر میباشد ( ماریا و همکاران، ۲۰۰۹ ؛ بچ و همکاران، ۲۰۱۲).

۲-۲- سویا
سویا یکی از بقولات است. نیام و دانه آن غذای میلیون‌ها نفر را فراهم می‌کنند و در تهیه مواد شیمیایی نقش عمده دارند. سویا احتمالاً حاصل اهلی‌سازی گیاهی وحشی در شرق آسیا است. روغن استخراج شده از دانه‌های سویا یکی از مهم‌ترین انواع روغنها است. این روغن حاوی اسید لینولئیک بسیار بالایی است و به همین دلیل از آن نمی‌توان برای تهیه روغن سرخ کردنی استفاده کرد. دانه سویا از لحاظ اسید آمینه میتونین نسبت به کنجد فقیر است اما از لحاظ اسید آمینه لیزین در سطح بالایی قرار دارد. سویا بیش از سایر دانه‌ها به پروتئین حیوانی شباهت دارد. روغن سویا ۴۹ درصد لینولئیک اسید و ۲۵ درصد اسیداولئیک دارد. میزان پروتئین دانه سویا بسیار بیشتر از سایر دانه‌های روغنی است. ارقام زیر نشان دهنده تفاوت عمده سویا با سایر دانه‌های روغنی به لحاظ میزان روغن و پروتئین است. میزان پروتئین سویا (۳۰-۵۰ ) درصد، کلزا (۱۸-۲۵) درصد، آفتابگردان ( ۱۵-۲۵) درصد، گلرنگ ( ۱۵-۲۵ ) درصد، کنجد ( ۱۹-۲۵ ) درصد، بادام زمینی ( ۲۵-۳۵ ) درصد می‌باشد. وجود پروتئین زیاد سبب شده است که کنجاله روغن کشیده شده آن برای تغذیه انسان بسیار مناسب باشد.