۴-۳- اهدای جنین ۱۱۰
۴-۳-۱- ماهیت اهدای جنین ۱۱۱
۴-۳-۲- اهدای جنین ونظر فقها ۱۱۴
۴-۳-۲-۱- جواز وعدم جواز اهدای جنین ۱۱۴
۴-۳-۲-۱-۱ - ادله عدم جواز اهدای جنین ۱۱۴
۴-۳-۲-۱-۲- دلایل نظریه ی تفکیک ۱۲۱
۴-۳-۲-۱-۳- دلایل جواز اهدای جنین ۱۲۳
فصل پنجم: آثار مترتب بر تلقیح مصنوعی به وسیله اجارۀ رحم،اهدای تخمک اهدای جنین
بخش اول :آثار مترتب بر تلقیح مصنوعی به وسیله اجارۀ رحم ۱۲۵
۵-۱- الف: آثار غیر مالی نسب طفل حاصل از رحم اجاره ای ۱۲۵
۵-۱-۱- نسب ۱۲۵
۵-۱-۱-۲- ولایت ۱۲۸
۵-۱-۱-۳- حضانت ۱۲۹
۵-۱-۱-۴- حق قصاص ۱۲۹
۵-۱-۱-۵- نکاح ۱۳۰
۵-۱-۲- آثار مالی نسب طفل حاصل از رحم اجاره ای ۱۳۴
۵-۱-۲-۱- توارث ۱۳۴
۵-۱-۲-۲-نفقه ۱۳۵
۵-۱-۳- سایر روابط مالی ۱۳۶
بخش دوم :آثارحقوقی تلقیح مصنوعی در حالت اهدای تخمک ۱۳۸
۵-۲-۱-آثار غیر مالی حالت اهداء تخمک ۱۳۸
۵-۲-۱-۱ –نسب ۱۳۸
۵-۲-۱-۲ – نکاح ۱۳۹
۵-۲-۱-۳ – حضانت ۱۳۹
۵-۲-۱-۴- ولایت ۱۴۰
۵-۲-۲-۱-آثار مالی حالت اهدای تخمک ۱۴۰
۵-۲-۲-۲- نفقه ۱۴۰
۵-۲-۲-۳-توارث ۱۴۰
بخش سوم: آثار حقوقی بر اهدای جنین ۱۴۱
۵-۳-آثار حقوقی بر اهدای جنین ۱۴۱
۵-۳-۱- آثار غیرمالی ۱۴۱
۵-۳-۱ -۱ .نسب ۱۴۱
۵-۳-۱-۲- نکاح ۱۴۲
۵-۳-۱-۳- سایرآثار نسب ۱۴۵
نتجه گیر ی وپیشنهادات ۱۴۵
فهرست منابع ۱۴۸
چکیده
مبانی فقهی و حقوقی باروری مصنوعی
به وسیله ی:
صدرالله بشتام
یکی از روش های نوین تولید مثل، تلقیح مصنوعی می باشد که در آن توسط روش های کمکی تولید مثل در علم پزشکی زمینه باروری تخمک زن را با بهره گرفتن از اسپرم مرد فراهم نموده که در نتیجه امتزاج اسپرم و تخمک، یک جنین تشکیل می شود و در این روش باردار شدن زن بوسیله آلات پزشکی و بدون انجام عمل مقاربت و نزدیکی جنسی صورت می گیرد.
این پژوهش با هدف بررسی مبانی فقهی و حقوقی باروری مصنوعی و آثار مترتب بر آن ، اعم از آثار مالی و آثار غیر مالی در قالب دو روش کلی مورد پژوهش قرار گرفته است . در روش اول نطفه طفل از ترکیب اسپرم زن و شوهر قانونی است و طفل حاصل از آن به اتفاق اکثر علما و حقوقدانان فرزند مشروع و تمام آثار حقوقی مترتب بر فرزندان طبیعی بر او هم بار می گردد ، اعم از اینکه طفل در رحم زوجه یا در رحم زن دیگر و یا در دستگاه مصنوعی رشد نماید.
در روش دوم طفل از اسپرم تخمک زن و مرد بیگانه می باشد که بنا به نظر اکثر علما و فقها اگر چه این عمل حرام است ولی بنا به نظر مشهور آثار نسب بر طفل بار می شود ،‌زیرا چنین عملی تحت عنوان زنا قرار نمی گیرد .
همچنین در این پژوهش موضوع اجاره رحم و اهدای تخمک و اهدای جنین نیز از جهت تکلیفی و آثار وضعی مورد بررسی قرار گرفته که به روش کتابخانه ای است و بر اساس روش توصیفی-استدلالی موضوعات مورد کنکاش قرار گرفته اند.
کلید واژه: تلقیح مصنوعی ، نطفه (اسپرم و تخمک )، نسب ، مادر جانشین ، اهدای جنین، اهدای تخمک.
بخش اول: کلیات
۱-۱-۱-مقدمه
یکی از زیباترین و شگف انگیز ترین غرایزی که حضرت حق در نهاد آدمی بنا گذارده غریزه فرزند خواهی و میل به تداوم نسل است لذا بر مبنای این سیستم غریزی طبیعت انسان به گونه ای خلق شده که قادر به تولید مثل باشد ، به این صورت که از ترکیب اسپرم جنس مذکر با تخمک جنس مونث نطفه تشکیل شده « ایها الناس انا خلقناکم من ذکرو انثی» ( حجرات ، آیه ۱۳ ) و در رحم زن تکثیر می شود و مراحل مختلف رشد را سپری می کند« الم تخلقکم من ماء مهین فی قرار مکین» ( مرسلات آیه ۲۰ و ۲۱ )و به صورت انسان قدم به عرصه گیتی می گذارد« انا خلقنا الانسان من نطفه امشاج نبتلیه فجعلناه سمیعاً بصیراً »( دهر ، آیه ۳ ) و بسیار طبیعی است موجودی که از شیره جسم و جان این دو به وجود می آید و نشر و نما می کند بر مودت و صفا صمیمیت و سکون و آرامش آنها می افزاید .
«و من آیا ته ان خلق لکم من انفسکم ازواجاً لتسکنوا الیها و جعل بینکم موده رحمته ان فی ذلک لآیات لقوم یتفکرون » .
لکن همیشه طبیعت کار خود را دست انجام نمی دهد و زنان و مردانی هستند که به علت نقص در قسمتی از دستگاه تولید مثلشان صاحب فرزند نمی شوند و چه بسا که زندگی زناشویی و اجتماعی آنها فقط به همین خاطر که نمی توانند از خود انسانی به جا بگذارند به مخاطره می افتد .
برخی از مردان هستند که یا فاقد اسپرم اند یا اسپرم آنها توان خاصیت ترکیب با تخمک زن را ندارد و یا زنانی وجود دارند که یا تخمک ندارند و یا قابلیت و توان پذیرش اسپرم را ندارد و یا رحم آنها توانایی نگهداری و پرورش جنین را ندارد یا اصلاً رحم ندارند و در عین حال علاقمند بچه ای را که نحوی منتسب به خود آنان باشد ، داشته باشند . این وضع از دیرباز وجود داشته و انسان برای یافتن راه حل این مشکل به راه های زیادی دست زده است و به وسایل و روش های مختلفی متوسل شده است قرآن کریم خود از سویی به وضع استثنایی بعضی از زنان و مردان عقیم اشاره کرده و از سوی دیگر درخواست و التماس برخی نازایان را منعکس نموده ، و بارور و باردار کردن آنها را به قدرت خداوند بیان نموده است در سوره شوری آیات ۴۹ و ۵۰ می فرماید « لله ملک السموات و الارض یخلق ما یشاء یهب لمن یشاء اناثا و یهب لمن یشاء الذکور ایزوجهم ذکراناً و اناثاً و یجعل من یشاء عقیماً انه علیم قدیر ».

امروزه با پیشرفت علم مخصوصاً در زمینه های پزشکی و با بررسی دقیق علل و عوامل نازایی ، دانشمندان موفق شدند تا از طریق مصنوعی « غیر طبیعی » مشکل نازایی را تا اندازه زیادی حل کنند از جمله روش های باروری که امروزه بکار می رود باروری از طریق لقاح مصنوعی است که انواع مختلفی دارد . مسأله مورد بحث در علم حقوق این است که آیا فرزندی که از این روش بوجود می آید مشروعیت قانونی دارد یا خیر ؟ و بعد از پاسخ به این مطلب این مسأله بیش می آید که در فرض جواز یا حرمت هر یک از این روش از لحاظ حقوقی چه آثاری بر آن مترتب می گردد به بیان دیگر طفلی که از لقاح مصنوعی بوجود می آید در جامعه از چه حقوقی برخوردار است ؟ آیا همان آثار و احکامی که بر کودکان طبیعی حکم می کند .چنین طفلی را نیز در بر می گیرند ؟ یا خیر !
با توجه به اینکه چنین روشهایی از قدمت زیادی برخوردار نیستند و مسائل جدیدی در علم پزشکی می باشند و بالطبع چنین مباحثی در علم حقوق کم سابقه و در قوانین مدون جهان کمتر قانون صریحی در این رابطه به چشم می خورد .
اما به لحاظ اینکه این پیشرفتها در کشور ما ایران نیز بکار گرفته شده اند بر حقوقدانان و فقهای مسلمان و شیعه است که حکم صریح خود را در این رابطه بیان نموده و مطالعات لازم تحقیقات و خود را در این زمینه گسترش دهند .